Nederland
aan
OPMARS VAM
REELDVERUAAL
NIETMEER
TE STUITEN
LEIDSCH DAGBLAD
(door Frits Koffijb'erg)
ERSFOORT - SupermanLucky Luke, Kid Colt, Valiant, Jerom en al die andere
Uiige winnaarszijn in Nederland nu ook op het commerciële front aan de win-
te hand. Eindelijk, mogen we wel zeggenNa een lange periode van gestaag infil-
n heeft het beeldverhaal hier een snelle opmars ingezet, die niet meer te stuiten
Nog nooit zijn de comicsin zo'n grote verscheidenheid aan de vaderlandse
\t geweest en in zulke grote aantallen verkocht als de laatste twee jaar. En was
al een jaar van recordcijfers1967 gaat het nog stukken beter doen dat heeft
erste halfjaar al duidelijk gemaakt.
moest er eens van komen. In de Angelsaksische landen,
Frankrijk en België is het getekende avontuur allang een
el, dat even vlot wordt verkocht als een pakje sigaretten of
;op koffie. Daar gaat het in Nederland ook naar toe. Al zijn
rolgens de heren uitgevers, nog lang niet waar we wezen
en: in vergelijking met de Amerikaan of de Italiaan is de
dander nog steeds een allesbehalve hartstochtelijk strip-
tje. Maar goed, hij begint nu de smaak te pakken te krijgen.
;eel hij consumeert? Moeilijk precies te zeggen. De meeste
rers van 'stripboeken' (albums heten de dure dikke, beeld-
s de dunne zonder omslag en de kleine) doen nogal ge-
innig over de marktpositie van hun ongecompliceerde
[i. Om toch een idee te geven: in het eerste halfjaar van
lijn in Nederland tussen de drie en vier miljoen albums en
romans verkocht, in prijs variërend van twee kwartjes tot
lden.
'Een stuk boven de 150.000 per
jaar," zegt M. H. Claassens van J.
Dupuis Zn., ook al van Belgischen
huize. Dupuis is gespecialiseerd in
het dure, fraai uitgevoerde album
(Lucky Luke, Buck Danny, De
Smurfen o.a.) en daarom is hier de
oplage van een titel niet zo bijzon
der groot. Maar niettemin'De laat
ste jaren is de omzet jaarlijks met
vijftig procent gestegen.' Het idee
van meneer Claassens: 'De stripra
ge komt in Nederland nu pas goed
op gang.'
Classics
Een verhaal apart zijn de clas
sics. De eigenzinnige vorm van de
ze beeldromans heeft er toe geleid,
dat de eigennaam een soortnaam
werd. Toch komen vrijwel alle clas
sics van één uitgeverijClassics Ne
derland in Naarden. 'Tien jaar gele
den,' vertelt directeur G. Roord,
'begonnen we met een keurig nette
reeks, de Illustrated Classics, die
echter over één kam geschoren werd
met de horror en crime comics in
Amerika, waarover men hier wei
eens wat had gehoord.' Tegenwer
king dus van ouders en onderwij
zers, terwijl slechts een beperkt deel
van de jeugd interesse toonde voor
deze geïllustreerde klassieken.
Het 'keurig nette' bleek, zoals ge
woonlijk, geen geweldig succes. 'In
1961 begon ik met wildwest-verhalen
en dan blijk je daar meteen vier
maal zoveel van te verkopen als
van de Illustrated Classics waar
voor je jaren hebt gevochtèn.'
Hij heeft nu zo'n twintig reeksen
lopen, voor het merendeel in het
avonturen-genre. Maandelijks brengt
Classics twaalf tot vijftien titels uit.
De oplage per titel varieert van
tien- tot dertigduizend ('nog vrij
gering als je ons taalgebied ziet en
b.v. de oplaag van een blad als Do
nald Duck'). Dat betekent dus, dat
er maandelijks in Naarden rond
300.000, soms wel 400.000 classics de
deur uitgaan.
Of er maandelijks ook 300.000
classics worden verkocht, is een
tweede. In tegenstelling tot de an
dere stripbazen levert Roord name
lijk in depot: dat komt er op neer,
dat de winkelier pas afrekent als hij
zelf heeft verkocht en wat hij over
houdt, terug naar Naarden stuurt.
Een tweede verschil met de leve
ranciers van Belgische albums: 'Ik
ben er op uit een zo goedkoop mo
gelijk massaprodukt te brengen.'
„a dichter bij de dag van van-
blijvenvooral de afgèlopen
r heeft alle verwachtingen
en jle stripbazen overtroffen. 'Ik
j^gjjOch meegemaakt, meneer, dat
mensen aan de deur kwamen
wentjes voor zestig gulden al-
ïuzevoor hun kinderen kwamen ha
lt |Vertelt M. H. Claassens, di-
ar van Dupuis Nederland in
Haag. Zijn collega S. Jonckx
t nHet Karveel in Utrecht: 'We
af. p enorme verkoopcijfers ge-
me]l en ik ben er van overtuigd,
ye ook een heel goede winter
3en m.'
■uik» business met perspectief dus,
(iefjtriphandel. Directeur J. van
'ngen van de Hilversumse uit-
a *ij en grossierderij Nooitgedagt
Pel ïaliteit: met erotiek gekruide
platfinetjes) ziet het er zelfs van
jn. dat hij zich op den duur
Jitend met strips zal bezighou-
oekf
igen.
Goedkoper
ieeJstige ervaringen met het her-
Men van Dick Bos brachten
t. Meningen er toe in het voor-
j gel van 1966 zelf stripboeken in
te gaan uitgeven, die een stuk
Mepper zijn (ook qua uitvoering
ditgens) dan de Belgische albums
p f ons land de toon aangeven.
bestsellers zijn Gordon en Va-
oni i Daarvan verkocht hij in een
larfüjd 'en we zitten eigenlijk
aai*1 de aanloopperiode' 160.000
c .jiplaren. 'Een album dat ik zelf
lef, kost me aan drukken (in
stras gebeurt dat) en copyright zes-
rdefent en verkoop ik aan de han
goor een gulden,' waarna het
1,95 in de winkels komt te
eeDfn. 'Tja, er zit een aardige winst
jch is Nooitgedagt nog maar
.kleuter in stripland in verge-
IIIIHIg met b.v. de Utrechtse firma
I der Hout en Co. Daar spreekt
men over 'vele honderdduizenden'
als we naar de verkoop van albums
informeren.
Van der Hout heeft de alleenver
tegenwoordiging van de Belgische
uitgeverij Lombard. Het reper
toire: albums die aansluiten op tv-
series (Thierry la Fronde), Bat
man, Superman en gebundelde ver
halen uit het weekblad Kuifje (o.a.
Michel Vaillant, Dan Cooper en Rik
Ringers).
Het meeste succes is de Ameri
kaanse krachtpatsers Batman en
Superman beschoren. 'Van het eer
ste Batman-album, dat wij zelf nog
hebben uitgebracht, zijn er 86.000
verkocht,' vertelt directeur J. van
der Hout.
Hij heeft dit jaar Batman bij de
Geïllustreerde Pers 'ondergebracht',
evenals de Franse topstrip Asterix.
Maar dat mag de omzet niet druk
ken. 'Aan de hand van de cijfers
tot dusver verwachten we dit jaar
een kwart meer te verkopen dan
vorig jaar.'
Geweldig
'Er zit een geweldige groei in,'
/.egt S. Jonckx van Het Karveel, het
Nederlandse verlengstuk van de Bel
gische uitgeverij Standaard. Zijn
meest gevraagde striphelden zijn
Biggies, Rode Ridder, Jerom, Bes
sy en vooral Suske en Wiske (die
sinds kort evenals de hond Bessy
hun avonturen in kleuren beleven)
'Normaal moet het groeicijfer van
de jaaromzet tien tot vijftien pro
cent zijn, wil je zaak rendabel blij
ven. Maar wij zitten er stukken bo
ven. Vooral het laatste half jaar is
enorm geweest.' Hij schat, dat hij
dit jaai rond de 400.000 album* aal
kwijtraken.
Tekenend voor de groeiende
belangstelling voor de strip in,
Nederland, met name van de
kant van de niet-meer-plepjon- J
gen, is de oprichting van Het i
Stripschap, die nu wordt voor-1
bereid en op 11 oktober, maar.
liefst in de Rijksacademie voor;
Beeldende Kunsten te Amster-1
dam, zijn beslag moet krijgen.
Het is ook tekenend voor de ach-
terstand die ons land op dit ge
bied heeft, dat dit nu pas ge
beurt. In andere landen Bel
gië, Italië, Duitsland en Joego
slavië om er enkele te noemen
bestaan al jaren dergelijke
contactcentra voor strippofielen,
met als grote pionier de CELEG
(Centre d'étude des litératures
d'expression graphique)in Frank
rijk. Het Stripschap wil een ge-
sencild blad gaan uitgeven, Ne
derlandse stripverzamelingen in
ventariseren, studiedagen orga
niseren enz. Of er ook ambitieu
zere plannen zulen worden ge
smeed, zal mede afhangen van
de steun die het handjevol initia
tiefnemers straks krijgt.
krijgen de triomferende Vier Verdedigersrerqezeld door
JJvatt Vinafoot. een helden-nntvanrrst
rHoewel de WARANDA STAM nog steeds de tradities vlTff
hun voorvaderen handhaven, hebben ze moderne super
jvonderen die onze wetenschap te boven gaantEr is
I hinr 'n ongelooflijk
'Dit is I GEHEIM en alleen
geen gewone 1 Zwarte Panter kent
inboor! in* 1 het antwoord!
Concerns
Toch moeten we degenen die pas
goed hebben bijgedragen tot een
massale verspreiding van het strip
boek, in een andere hoek zoeken.
Namelyk die van de vrouwen- en
familiebladconcerns, die met hon
derdduizenden abonnees over een
markt beschikken, welke door hun
wederverkopers intensief kon wor
den bewerkt.
De Rotogravure (Televizier, Eva)
in Leiden is vorig jaar begonnen
'datgene wat op de tv populair is,
als stripboek te brengen, daar stre
ven we tenminste naar'. Er kwa
men dus albums van Johan en de
Alverman, Thunderbirds en Thierry
la Fronde. Vooral de drie tot dus
ver verschenen Thunderbirds-boeken
zijn 'een enorm succes' geworden:
Nog hogere ogen gooide de Ge
ïllustreerde Pers (Revu, Margriet)
in Amsterdam met de Batman-al-
buras. Van zowel nummertje 1 als
2 werden tussen de 150.000 en
200.000 exemplaren verkocht.
De derde Batman liep minder goed
en nummer vier wordt tevens de
laatste. De GP heeft inmiddels al
een andere troef met Asterix. Daar
naast brengt men maandelijks een
Flintstones-album. 'Een oplage van
50.000 per titel is wel het minimum.'
aldus een voorzichtige woordvoer
der. De Spaarnestad (Panorama,
Libelle) in Haarlem, die zich wel
langer maar minder rigoureus op
de stripmarkt beweegt, heeft als
vaste prik vijf albums in het jaar:
Sjors en Sjimmie ('loopt het best,
maar die heeft dan ook een repu
tatie van veertig jaar.'), Man van
Staal, Billie Turf en twee Winne-
tou's.
feit' komt voor rekening van de
boekhandel (vooral dat deel dat zich
als 'erkend' etiketteert).
De boekhandel, vroeger de enig©
distributiemogelykheid voor de Ne
derlandse stripleveranciers, wild©
aanvankelijk zich liever niet inla
ten met zoiets banaals als het
beeldverhaal. „De meerderheid was
fel tegen, toen wij in 1957 begon
nen," herinnert G. Roord zich.
Maar zelfs toen de boekhandel zjjn
tegenzin had overwonnen, bleef hy
een rem op de expansiedrang van
de stripuitgevers.
J. van der Hout noemt daarvoor
Drop
Het lijdt geen twijfelNeêrlands
jeugd verslingert zich aan de strip,
daar helpt geen moedertje of on
derwijzertje lief meer aan. Die
weerstanden zijn trouwens meer en
meer weggesleten. Classics-direc
teur Roord heeft daar een fraaie
verklaring voor: 'Degenen die tien
jaar geleden 13, 14 jaar waren en
toen stiekem strips lazen, zijn nu
mensen van 23, 24 met een toene-
mende invloed op de meningsvor
ming. Over nog eens tien jaar is
hét- beeldverhaal even accepté als
een rolletje drop.'
En waarom niet, vindt meneer
Roord, die in het beeldverhaal totaal
geen kwaad ziet. Zou het de jeugd
leeslui maken? 'Volgens mij is pre
cies het tegenovergestelde het ge
val. Op school worden de kinderen
door prekende onderwijzers lees-
schuw gemaakt. Zwakke leesbroe-
ders krijgen er een trauma van. En
juist bij hen bevordert het beeld
verhaal de leesgewoonte. Als ze 17
of 18 zijn, nou dan hebben ze het
wel gezien, dan glijden ze geruis
loos over in de pocket.'
Boekhande
Toch zijn het niet in de eerste
plaats de bezorgde ouders en on
derwijzers geweest, die de opmars
van het beeldverhaal hier zolang
hebben tegengehouden. Dat 'wapen
drie oorzaken: het karakter van de
meeste boekwinkels („cultuurtem
pels") waardoor menige strippofiel
drempelvrees heeft; de wijze van
presentatie („een volkomen dooie
zaak, van moderne verkoopmetho
den is in die sector niets te beken
nen") en wellicht het belang
rijkste punt het aantal boekwin
kels.
Het aantal verkooppunten dat de
boek- en tijdschriftenhandel in Ne
derland heeft te bieden, staat in
geen verhouding tot die in andere
landen, waar men niet het abonne
mentensysteem van dag- en week
bladen kent. Het aan huis bezorgen
van alles en nog wat is een Neder
lands fenomeen. Elders moet men
zijn krantje of tijdschrift meestal
zelf gaan halen, met als logische
consequentie meer verkooppunten
(in Duitsland 1 op 800 inwoners, ln
Scandinavië 1 op 600, in Nederland
1 op 3.000!).
Een profetie van Classics-direc-
eur Roord: „Ik zie over vijf of tien
jaar al die bezorgers verdwenen in
Nederland, zowel van de dag- als
de weekbladen. De afbraak van het
bezorgapparaat zal gepaard gaan
Bovenin de -pagina een serie
striphelden, v.l.n.r. Superman,
Suske en Wiske, BessyValiant,
Rode Ridder, Michel Vaillant.
Asterix, Kuifje met zijn hond
Bobby en Lucky Luke. Onderin
nog twee figuren uit de Lucky
Luke albums: een van de neven
Dalton en Calamity Jam.
HST nieuwste op stripgebied,
althans voor Nederland,
'#vaar alles vijftig jaar later
gebeurt,' zoals de dichter
Heinrich Heine het eens wat
sterk uitdrukte, maar wat het
beeldverhaal betreft toch wel tien
jaar later, is de hipcomic. Hier
geïntroduceerd door Classics,
directeur Roord, die ook de hippe
soortnaam bedacht. Het- genre
heet oorspronkelijk marvel co
mic.
De marvel comic ia een won
derlijk mengsel van science-fic
tion, surrealisme, humor en
sensatie. De nogal aparte humor
komt vooral tot uitdrukking in de
ironische teksten. De marvel co.
mies werden indertijd in Amerika
door een kleine uitgeverij op de
markt gebracht en groeiden te
gen de verdrukking in uit tot top
strips. Nu worden ze tot tv-series
verwerkt, waarvan de eerste af
leveringen dit najaar in de VS
worden uitgezonden.
'Ik kreeg ze twee jaar geleden
toegestuurd van een Amerikaan.
se relatie en het was liefde op
het eerste gezicht/ vertelt Roord.
'Maar ik heb eerst nog een tijd
op een Duitse collega moeten in
praten om hem te laten meedoen,
anders was de drukprijs te hoog
geworden.' Vorig jaar zomer be
gon hij 'heel voorzichtig' met élke
maand een aflevering van De
Vier Verdedigers (waarvan hier.
naast een staaltjeen Spinne-
man. 'Tot mijn verbazing zijn ze
goed aangeslagen, vooral bij de
ouderen, vooral ook in de grote
steden waar de jeugd meer so
phisticated is.' Intussen heeft hij
de frequentie verhoogd en deze
maand heeft hij twee nieuwe hip
pe reeksen gelanceerd. Voorlopig
kan hij wel vooruit, want iw Ame
rika bestaan wél acht of negen
reeksen marvel comicsdie al ja
ren lopen.
met een groei van het aantal ver
kooppunten en daar zal het beeld
verhaal van profiteren." Hij ge
waagt in dit verband van „een to
taal andere politiek van Spaarne
stad en Geïllustreerde Pers, die en
kele jaren geleden de losse-num-
merverkoop nog torpedeerden."
Deze twee concerns hebben sa
men met Van der Hout Co. een
eigen distributie-organisatie opge
richt, Albipres, die een groot aantal
verkooppunten in Nederland met
wekelijkse regelmaat van pakketten
'losse nummers' voorziet. Het was
de beste oplossing, vertelt de direc
teur van de Utrechtse firma. 'Toen
wij vijf jaar geleden met dit spul
begonnen, mochten we blij zijn als
we via de boekhandel 10.000 exem
plaren van een album kwijtraakten,
terwijl het ons lukte er 50.000 te ver
kopen via een bakker (Turkstra).
Via Albert Heyn gingen 800.000 Gou
den Horizon encyclopedieën de deur
uit. Dit soort dingen waren voor
ons het beste bewijs, dat het klassie
ke distributiekanaal, via de boekhan
del, volslagen ongeschikt was voor
massadistributie'.
Het Karveel loste de problemen
met de boekhandel op door zelf
boekwinkels te openen (sinds 1963
zeven). De omzet van zijn stripboe
ken is sindsdien verviervoudigd.
Classics nam in 1962 zelf de distri
butie ter hand en beschikt thans
over vierduizend verkooppunten,
waaronder ook sigarenwinkels en
kruideniers. Albipres, met Van der
Hout als participant, levert aan
zesduizend verkooppunten, waaron
der tijdschriftenhandel, kiosken, si
garenwinkels en de laatste jaren ook
en dat is een heel belangrijke
ontwikkeling supermarkets.
Supermarkets
Van de supermarkets verwachten
alle stripbazen gouden bergen. Kuif
je en Superman zijn er onder de
vlag van Albipres al binnenge
loodst. S. Jonckx van het Karveel
gaat dit najaar 'proberen in de su
permarkets te penetreren'. Hij
heeft contact met een tijdschriften
grossier, die goed is voor 250 van
dit soort verkooppunten, terwijl bij
succes uitbreiding tot 800 mogelijk
Zelfs de nieuwkomer Nooitgedagt
heeft al plannen in die richting. De
Hilversumse uitgeverij wil dit na
jaar vierkleuren-albums op de markt
brengen voor 99 cent (op het ogen
blik is het goedkoopste album ai-
tijd nog twee keer xo duur). 'Zelf
bedieningszaken zijn erg geïnteres
seerd in zo'n prijs', neemt direc
teur Van Meningen aan, die zijn
hoop ln elk geval niet heeft gesteld
op de boekhandel, die trouwens 'ver
wend is, 36 procent korting is wel
het minste wat ze willen hebben.
Maar een kruidenier die gewend is
aan 15 of 20 procent, zegt van 25
procent korting: een leuk artikel.'
Het is de bedoeling de albums in
Roemenië te laten drukken in op
lagen van 50.000. 'Als het doorgaat,
gaat onze omzet (nu anderhalf mil
joen gulden per jaar) verdubbe
len,' verwacht de Hilversumse uit
gever.
Televisie
Zijn Utrechtse collega Van der
Hout meent echter, dat de prijs
van een album er niet zoveel toe
doet. Er zijn goedkope albums die
slecht en dure albums die goed
verkopen. De voornaamste concur
rentiestrijd speelt zich volgens hem
af bij het verkrijgen van de rech
ten van bepaalde strips, vooral die
strips die in een of andere vorm
als serie op de tv komen.
Het aanwezig zijn op de tele
visie is een enorme stimulans voor
de directe verkoop. Een verdrie- of
verviervoudiging van de omzet Is
een heel normaal verschijnsel.' Niet
voor niets waren het juist de Bat
man-albums die recordoplagen haal
den en werden honderdduizenden
Thunderbirds-boeken verkocht.
Alle stripuitgevers hopen dan ook
vurig, dat Bussum vandaag of mor
gen een serie op het scherm gaat
brengen met een hoofdfiguur, die
zij al in hun striprepertoire hebben.
Die series zijn er genoeg. Zo hoopt
Het Karveel dat de tv-tekenfilms
van Suske en Wiske nog eens de
Nederlandse beeldbuis halen. Van
der Hoirt noemt Michel Vaillant, een
Franse tv-serie die ook in Duitsland
gaat draaien. In het voorjaar gaat
de Franse tv ook tekenfilms van
Asterix vertonen en voor deze As-
terix-serie zou de NTS interesse
hebben.
Zo heeft Van Meningen gehoord,
dat de een of andere omroep van
plan zou zijn Tarzan-films te g;<
uitzenden. Hij heeft daarom maar
alvast de rechten van vier Tarzan-
albums gekocht. 'Je moet af en toe
gokken.' Hij weet ook, dat in Ame
rika zes Gordon-films van een half
uur zijn gemaakt. 'Als die ooit nog
eens door een Nederlandse omroep
worden gekocht, zit ik op rozen.'
