ntdooiing
mode van
der economie:
het Westen
Sartre's theorie en praktijk
Financieel weekoverzicht
R -
Hlson speelt
voor
rst- en boeman
i
GEBREK AAN COMMUNICATIE?
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Zondag 10
september
ZATERDAG 9 SEPTEMBER
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
(Van onze financiële medewerker)
iks ^et feit dat premier Wilson als vervroegde kerst-
n *onele kwam door enkele economische dwangmaat-
te verzachten, heeft hij weinig bijvalsbetuigingen te
;ekregen tijdens het congres van de Britse vakbonden.
|e afgelopen week in Brighton werd gehouden. Eertijds
mensen met wie men het niet eens was aan de schand-
ionden, of desnoods werden zij verbrand, maar tegen-
wordt een congres gehouden om een politicus te heke-
joeman wordt aan de kaak gesteld.
TEloelf is het niet zo verwon-
L it de Britse premier geen
;d kreeg over zijn beleid,
ordt nooit populariteit ge-
•r beperkingen worden op-
laas is het in de afgelopen
tdurend nodig geweest om
bestedingen te beteugelen,
is de betalingsbalans noe
het. lood geslagen. Het
leger werklozen is de resul-
de tegen wil en dank door-
jestedlngsbeperking.
011 verzachting van de huur-
*'ngen is het niet mogelijk
economie uit het slop te
aarin zij thans verkeert,
ïrigens wel de grote mode
Ierse wereld om de econo-
irkingen te ontdooien, zo
lenen zijn dat de binnen-
ijunctuur er door wordt
kchien juist in de Ver. Sta
len onmiddellijk gereed om
qen macht te streven naar
lurverbetering, zodra zich hjk is "geweest om
plken aan de horizon afte
lyk gevestigd op de inkomsten uit
de aardgasexport.
Zodra het aardgas uit Slochteren
in grote hoeveelheden naar de om
ringende landen stroomt, kunnen
wU in het internationale betalings
verkeer weer een veer voor de ucus
wegblazen. Bij het opstellen van de
begroting voor 1968 is van de supyo-
sitie uitgegaan dat door het aanlo
pen van de inkomsten uit het aard
gas de teugels der overheidsbestedin
gen niet strak behoeven te worden
aangehaald.
Bij ons weten Is er nooit een be
groting geweest waarover al bij vjgi-
baat zoveel publlkaties zijn versoe
nen en zoveel veronderstellingen zijn
geuit als over de Miljoenennota, di?
op de derde dinsdag van deze maand
op tafel komt.
'750,- per seconde
Bp achterste henen
wlgde gedragslijn brengt
pee dat een land. waar de
lalans een tekort vertoont,
ifelijks een evenwichtsher-
reroorloven, omdat de daar-
flzakelyke beperkingen ve-
achterste benen doen
)r
Ierland heeft de omvang
rkloosheid tot ernstige kri
jt conjuncturele beleid aan
geven, niettegenstaande zij
structurele aard is dan van
Q| ele oorsprong. Het behoort
al in onze tijd tot de taak
ï'efi erheid dat zy er voor zorgt
onomie in het goede spoor
het publiek moet er geen
den door ondervinden.
>lg is dat in de meeste lan
de betalingsbalans er ei-
zou moeten leiden dat de
rordt aangehaald, de slui-
ïd worden zodra er teke-
eruggang opdoemen.
nflatoire stroming
land zijn al enige honder-
lenen beschikbaar gesteld
jke leemten in de werkge-
te overbruggen, er zijn
Jberaamd om de structuur-
uit de ergste zorgen te hel-
loor de omvangrijke over-
dingen wordt ertoe byge-
een inflatoire stroming
TIN'
Natuurlijk kan iedereen op z'n
vingers natellen dat het niet mogc-
bezuinigingspogingen, tot een slui
tend budget te komen. Ook kan me.i
zonder meer nagaan dat het een be
groting wordt van f 750 per seconde,
welk bedrag het hele jaar door zon
der één seconde onderbreking via ue
overheidsinstanties zal worden uit
gegeven. Dit betekent dat de uitga
ven f 45.000 per minuut bedragen,
of f 2,7 miljoen per uur, hetg2cr«
per dag een bedrag uitmaakt van
f 64,8 min. Uiteindelijk komt men
dan op een totaal van f 23,5 mil
jard voor het gehele jaar.
Daarbü moet in aanmerking wor
den genomen dat 1968 een schrikkel
jaar is en dus 366 dagen telt, het
geen ons een bedrag van 64,8 min.
scheelt dat meer moet worden uitge
geven dan wanneer er een normaal
jaar zou zijn geweest.
Dankzij de koersstijging voor de
internationale waarden heeft het pu
bliek de laatste tyd meer belang
stelling gekegen voor de aandelen
markt. De omzetten in de intenratio-
nals zijn nog wel niet groot, maar
dat komt eerder door het geringe
aanbod, waardoor een kleine vraag
al tot een grote koersstijging leidt.
Nu is er ook wel reden om wat meer
aandacht aan de internationale
waarden te besteden. By de inter
nationale koersbeweging waren zy
aan de Amsterdamse beurs achter
gebleven.
Naar verhouding zijn de koersver-
beteringen aan de Duitse beurzen tot
nu toe veel groter geweest, om nog
maar niet van de Londense beurs
*te spreken waar vrijwel dage
lijks nieuwe hoogterecords voor de
indexcijfers worden opgetekend.
In Wall Street was de vaart er
een beetje uitgeraakt, door de sta
kingdreiging in de automobielindus
trie, maar de reactie is meegeval
len. Daarbij leert een nuchtere be
oordeling dat een eventuele terugslag
slechts van tijdelijke aard kan zijn.
Voor Kon. Olie is een betere ten
dens ontstaan dank zij het feit dat
de Arabische landen hebben ingezien
hoe weinig zij met hun olie-embar
go bereikten
Geklede jas ging uit
Intussen gaan de banken voort
naar de gunst van de kleine man te
dingen. Sinds de bankiers de „ge
klede jas" hebben uitgetrokken en de
„rode loper" hebben uitgelegd voor de
niet al te royaal met aards slijk ge
zegende mensen, lijkt er haast geen
houden meer aan de Initiatieven, die
worden ontplooid.
In feite komt het er op neer dat
het publiek stormenderhand met ge
heel nieuwe betalingsmethoden ver
trouwd moet raken. De salarisbeta
lingen via de banken, giro en spaar
banken heeft zich steeds meer ont
wikkeld. Bij Hoogovens bijv. heeft
van het omstreeks 18.000 man tel
lende personeel al bijna een 12.000-
tal zich aangemeld voor loonbetaling
via de bank of spaarbank.
De omvangrijke fusies hebben het
de banken mogelijk gemaakt om zeer
kostbare elektronische apparatuur
aan te schaffen, die alleen maar ren
dabel kan worden gemaakt als er zo
veel mogelyk posten door behandeld
worden. De kleine man is 'n waar
devolle aanvulling van de bezetting
der apparatuur. Daar gaat het de
banken echter niet alleen om. want
blijft rollen omdat anders de econo
mie zou stagneren.
De faciliteiten zullen in het najaar
nog worden uitgebreid als de onder
linge bankgiro gaat draaien en het
om het even is bij welke bank er
een rekening wordt aangehou
den, omdat de overboeking naar
iemand, die bij een andere bank
rekeninghouder is, zonder haperen
geschiedt.
Betalen niet cheques
Bovendien zal het betalingsverkeer
per cheque worden aangemoedigd. De
grote banken zullen daartoe aan
cliënten cheques verstrekken, waar
van de uitbetaling tot een bedrag van
f 50 door de bank gewaarborgd is
onverschillig of het saldo op de re
kening van de cliënt, die de cheque
afgaf, toereikend is.
Zo gaan we met ons betalingsver
keer naar een nieuwe samen
leving, waarin desondanks altyd nog
gelegenheid te over zal zijn om allen
die met de leiding van de economie
belast zyn, zo nu en dan op con
gressen te hekelen.
Overal, waar mensen samen
wonen en werken, dreigt telkens
weer het gevaar van verstoring
van het contact, gebrek aan
communicatie. Op een bepaalde
afdeling van een bedryf worden
plannen gemaakt, die het gehe
le bedrijf ten goede moeten ko
men. Alleen verzuimt men na
derhand de getroffen maatre
gelen zó door te geven aan alle
belanghebbenden, dat achter
grond en doel ervan wor
den verstaan. Met het gevolg,
dat er een geprikkelde, soms
zelfs vijandige sfeer ontstaat. In
veel gevallen was dit niet nodig
geweest, als men zich slechts
wat meer in de positie van an
deren had trachten te verplaat
sen. Het contact is verstoord, de
communicatie dreigt verbroken
te worden.
Ik wil ditmaal niet ingaan op
alle rampzalige gevolgen die dit
gebrek aan contact kan hebben
in huwelijk en gezin, op kan
toor en bedrijf. De meesten van
ons kennen de voorbeelden uit
eigen ervaring.
Ik stuit echter steeds weer op
een heel bijzondere contact
stoornis, nl. die tussen God en
ons mensen. En wel op een heel
speciaal punt: dat van het be
staan van het leed in de wereld.
Wij mensen hebben de groot
ste moeite met ons geloof in
God, omdat we vinden, dat Hij
zich maar op een erbarmelijke
wyze afmaakt van het lijden in
de wereld. Daarom twijfelen we
aan Zijn bestaan. Als Hij be
staat, dan zouden wij minstens
wensen, dat Hy een einde zou
maken aan de oorlog in Viet
nam, aan het voortbestaan van
ongeneeslijke ziekten en zovele
dingen meer. Wy verlangen van
God. dat Hij Zijn schepping be
ter zal bestuderen, met name
door het leed in zijn wortels aan
te tasten.
Wanneer ik op deze vragen
stuit, probeer ik altijd te laten
Woord van
beziiiialng
zien. dat hier toch wel een bij
zonder groot gebrek aan com
municatie van onze kant be
staat. Want in feite is de bijbel
niet anders dan één groot en be
wogen getuigenis hiervan, dat
God nu juist altijd bezig is met
het leed in de wereld. Daarom
bevrijdt Hy Israël uit de ver
drukking van Egypte; daarom
hebben de weduwen, de wezen,
de armen zyn byzondere aan
dacht; daarom staat in de bybel
de figuur van Jezus Christus
centraal, met name Zyn lyden
en sterven. De bybel heeft daar
mee nadrukkelijk willen zeggen,
dat God zich nooit aan het ly
den van ons mensen onttrekt.
Nog sterker dat Hy het leed juist
in zyn wortels aantast door het
zichzelf eigen te maken. By bels
gesproken is er dus sprake van
een sterke contactstoornis, wan
neer wy menen dat God zich aan
het lyden in de wereld onttrekt.
Dit verwyt gaat beslist niet op.
Daarmee is nog niet alles ge
zegd. Het behoort tot het wezen
van deze God, dat Hy van ons
mensen, Zyn partners in de we
reld, vraagt om zelf te doen wat
Hy doet. Daarom vraagt Hy van
ons om onze naaste lief te heb
ben, zelfs als het onze vyand zou
zijn. Om de arme en de verdruk
te by te staan. Om in de bres te
springen overal waar geleden
en waar mensen niet tegen het
leven opgewassen zyn. In de re
gel reageren wy met te zeggen:
..Maar om dat te weten hebben
we God toch niet nodig? Dat we
ten we uit onszelf ook wel." Ik
meen, dat het gebrek aan con
tact zich hier voor een tweede
maal wreekt. Ik ben er
niet zo van overtuigd, dat
we 't wel uit onszelf weten, dat
er van ons liefde voor de naaste
in nood wordt gevraagd. En als
we het zo goed weten, is het dan
geen groot schandaal, dat we er
in de wereld zo weinig van te
recht brengen?
Of is er in de wereld mis
schien juist daarom nog altyd zo
veel leed en schuld, omdat wy
onszelf te gemakkelijk wys ma
ken, dat wy het uit onszelf ook
wel zien? En omdat we er te
weinig by stilstaan, dat uitgere
kend God de nood van de we
reld, de onze incluis, te lyf gaat?
P. Kloek
ned. herv. pred.
Leiden.
Men zou het ook zo kunnen stellen
dat Sartre cp het juiste moment zijn
'stem heeft laten horen, waarna de
moderne mens een zucht van her
kenning kon slaken. Vervolgens zou
men vele geschriften van heden als
zulke zuchten van herkenning kun
nen beschouwen. Toch geloof ik dat
het Sartre vergaan is. als zovele i
zien kans met de saldi rentewinst andere voorgangers van een tijdperk: i
te behalen, wat nu eenmaal haar j aanvaard, bestreden, toegejuicht i
taak is. Zy moet zorgen dat het geld
Jean-Paul Sartre „Over liet existentialisme" en
„Tussen de raderen". Bruna, Utrecht.
Jean-Paul Sartre. Over het existentialisme. Vert, van L'exis-
tentialisme est un humanisme. Jean-Paul Sartre. Tussen de Ra
deren. Vert, van L'engrenage. Beide bij Bruna Utrecht.
Er is welhaast niemand die zoveel invloed heeft gehad op de
houding in de moderne letterkunde als Sartre. Die invloed van
zijn filosofie, het existentialisme, op de schrijvers, op de kunst
in het algemeen en in wezen ook op de moderne conceptie van
het menselijk bestaan kan moeilijk overschat worden. Men be
hoeft er b.v. La Nausée (1938) nog maar eens op na te lezen
om te ontdekken waar de meeste begrippen die op het openblik
algemeen gangbaar zijn, vandaan komen.
maar slecht gekend. Dat dit Sartre
zelf ook heel duidelyk was, bewyst
het kleine werk „Over het Existen
tialisme". Dit is in het Frans ver
schenen in 1946 en niet in 1965 zoals
In deze uitgave vermeld staat.
Wijsgerig
et'
irs om ons heen heeft de
ander vaatje moe-
tn dan in de zomer van
elkeen nog beducht was
njunctuur uit de hand zou
ir de te snelle toeneming
'91 Biedingen.
iurstof toegediend
lien zijn de bordjes veroan-
keforal in Duitsland is er nc.i
aan besteed om het be-
nieuwe moed in te bla-
n9< tankrijk kreeg het bedryis-
5n I irstof toegediend door lis-
sc" iteiten bij het tot stand
h van fusies, alsook voor ra-
•a Ie van de productie, maat-
m het korte en middellange
lepeler te maken en nieuwe
om de industrie te deccn-
teneinde meer werk in pro-
eden te brengen,
ige land waar eigenlijk de
ijsmaatregelen op hun
9 d is Duitsland, ondanks het
de betalingsbalans een ac-
yj. I vertoont, zodanig zelfs dat
nationale Monetaire Fonds
Week nog voor moest waar
dat het betalingsoverschot
[ind "Aderen. omdat anders de
Wen met andere landen
orden getrokken.
;en voor de zwakke
leiden Hervormde gemeente.
Pieterskerk: 10 u d® Joh. Poort.
Hooglandse Kerk: 10.30 u ds J. de
Wit.
Marekerk: 10.30 u dr P. L. Schoon-
heim; 7 u d® W. G. Meijerlng te
Voorschoten.
Oosterkerk: 10 u ds H. Bouter.
Bethlehemkerk10 u ds W. G. Meij
erlng te Voorschoten: 5 u da Joh
Poort
Maranathakerk: 9.00 dr P. L.
Sclioonheim.
W.
Konlngskerk: 10 u ds P. Kloek.
Vredeskerk10 u ds L. Kievit.
Ver. Vrijz. Hervormden Geen dienst
Egllse Wallonne: 10.30 u Pasteur J.
M. Charensol.
Academisch Ziekenhuis: 10 u ds P.
j D. van Malssen.
daal 101): 10.30 u ds H. Aalbers te
Oegstgeest.
Geref. Kerk, Zuiderkerk: 10 u ds B.
Bouma. Noord wijk aan Zee; 7 u dx v.
d Zwaan Jeugddienst
Petrakerk: 10 u dr v. d. Zwaan; 7
u dr. Dronkert.
Oude Vestkerk: 10 u dr Dronkert:
5 u ds Bovenberg.
Maranathakerk: 10.30 u ds Boven
berg; 5 u ds Kronemeijer.
Bevrijdingskerk9 u ds Bovenberg:
5u ds B. Bouma.
„Groenhoven": 10 u ds Kronemeijer.
De Mirt. Lage Rijndijk 64: 10 uur
Ouderendlenet) de heer De Koning.
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19)
10.30 uur H. Mis.
Oud Kath. Kerk (Zw. Singel 50) 10
Nwe. Apost. Kerk (H. Rijndijk 24):
9.45 en 4 u dienst. (Donderdag 7.45 u
dienst!
Christian Science (Steenschuur 6)
10.30 u dienst.
ds J.
Evang.-Luth. Kerk: 10.15 ds J. Hap-
Rem. Kerk: 10.30 u ds J. Th. Mac-
rerzle
10
Geref. Gemeente: 10 en 4 uur stud.
Sohreuder (dinsdag 7.30 uuir stud.
Baayes).
Aarlanderveen Herv. Gem.
en 6.30 u os G. van Doorn,
tverk: 10 u en 2 u us W. J.
Cnr. Gerei, iverk: 9.30
W oor as; 7 u
Sassenneim.
Alphen
Gerei,
i Hoek.
Dienst aes
aen Boer te
tien Kijn Herv. Gem.
Junanaoiraat9.30 u ds
J. H. Hogers; b.30 u us H. Harkema
voor de Oerei. Bouo. Krulsxerk Gouw-
sluis: 9.30 u us M. Hanemaayer. op-
stanuingsicerk: 9.30 u H. K. van Win
gerden van Zoetermeer voor Geref.
bond.. 6.30 u as J. H. Rogers. Ge-
douw Nabij: 9.30 u JeugQXapel de hr.
C. Konlenoerg; 4.45 u Zangaienst en
5 u ds C. B. Roos te De Kaag. Martha-
StichitLng10.30 u as P. A. Leleber.
Wijk I, Oudshoornseweg10 u ds G.
Cadée. Wijk li Slonskerk: 9.30 u os
H. Kouds taal; 6.30 u in Kerk Oudsh.-
weg us H. Koudstaal. Wijk 111, Ge-
oouw Onderweg: 10 u us H. J. van
Achterberg te Lelden. Geref. Kerk:
Maranathakerk, Raadhuisstraat: 10 u
ds G. O. N. Veemhuljsen; 6.30 u ds K.
H. Schuring (afscheid). Salvatorikerk
W. de Zwijgerlaan: 10 u ds K. H.
Schuring (afscheid); 5 u ds A. Bor-
inan, Alphen-Noord Goede Herder
kerk: 10 u ds A. Borman; 6.30 u ds
lix. J. van Stormbroek. Gerei. Kerk
Jeruzalentkerk Grijpensteinstraat: 9.30
uur en 5 uur ds S. van der Molen em.
pred. te Middelburg. Oud Geref. Gem
Kerkgebouw Hooftstraat 240 9.30 en
4 uur leesdiensten. Rem. Geref. Gem.
Van ManJersloostraat10 u ds G.
Bloemendaal te Delft. Baptisten Ge
meente. Kerkgebouw Molenvlietlaan:
10 u de heer L. de Groot; 6.30 u de
lir. J. van Stormbroek.
(Vrijgemaakt): Gebouw speeltuinver
eniging Bloemhof: 9.30 uur leescHenst
6.30 uur ds J. W. Beekman
Bodegraven Herv. Gem: Dorps-)
kerk: 10 u ds. H van Andel te Neer-
langbroek; 6.30 u ds. Van Harten. Sal-
vatorkerk: 10 u ds. Van Harten; 6.30 u
ds. Balke. Bethlehemkerk: 9.30 u ds.
Balke; 6.30 u ds. J. Haltsma te Woer
den. Geref. Kerk: 10 en 6.30 u ds. R.
v d. Berg jeugdzondagGeref. Kerk
(vrijgem.): 9 30 en 5 u ds. Joh. Dam.
Geref. Gem.: 10 en 6 u lesedienst. Ev.
Luth. Kerk: 10.30 u ds. B. G. te Win
kel. Evang.krii
Th. Dikkes te
Boskoop Herv. Gem.: 9.30 u ds. W.
L. Heijmans; 6.30 u ds. A. de Leeuw.
Rem. Kerk: 10 u ds. J. G. Paardekoo-
par te Hilversum. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 4.30 u ds. W. van Heest uit
Broek op Langedijk. Geref. Gem.: 9.30
en 6 u leesdiest (woensdag 7.30 u ds.
L. R(jksen te Rotterdam). Geref. Kerk:
9.30 en 5 u ds. H. Post te Lelden.
Ifazerswoude Herv. Gem.: 9.30 u
ds G. Jonkers; 6.30 u ds. J. Enkelaar
te Sluipwijk. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
uur ds. W. P. H. Pouwels te Hlllegom.
Iloogmade Herv. Gem.: 10 u ds.
Fred. J. Broeyer.
Katwijk aan den Ryn Herv. Gem.:
Dorpskerk: 9.30 u ds. J. Voordouw te
Aalsmeer; 6 u dhr. J. van der Hoek te
Leiderdorp. Aula Prinses Beatrlxschool
10 u ds. C. R. H. ter Haar Romeny.
vlootpred. M.V.K. Valkenburg; 6.30 uur
ds. A. Makkenze. Gym.lokaal school
Narcisstrnat: 10.30 u ds. A Makkenze.
G«ref Kerk: 9.30 u ds. A. C. van Beek:
5 u d' W. Bakker te Kaïwijk aan Zee
Katwijk aan Zee Herv. Gem Nwe
Kerk: 10 u ds. A. Vink; 6 u ds. G.
Boer. Oude Kerk; 10 u ds. W. Vroeg-
lndewey; 6 u ds. J. C. van Hunnik.
Ichtuskerk: 10.30 u dr. C. Bezemer.
pred. te Schevenlngen; 5 u ds. J. P. van
Roon. Hulpkerk Hoornes: 9.15 u ds. C.
Bezemer; 6 u ds. W. Vroeglndewey. Gr.
v. Pr .school: 10 u ds. W. Kool. Kapel
Ziekenhuis Overduln: 4 u ds. J. G.
van Ieperen. Zeehospitium (longkli
niek) 8.30 u ds W. Bakker. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 u ds. H. C. v. d. Ent.
Geref. Kerk, Vredeskerk: 9.30 u ds. De
Vries; 5 u ds. J. D. te Winkel te Sas-
senheim. Triumfatorkerk: 9.30 u ds.
Bakker; 5 u ds. W. P. H. Pouwels te
Hlllegom. Geref. Kerk (vrijgem.): 10.30
en 5 u ds. C. J. Breen (B); 8.30 en 7 u
ds. J. Bos.
Koudekerk aan den Rijn: Herv. Gem.:
10 li ds. D. J. Vossers te Lelden; 7 u ds.
Quak. Geref. Kerk: 10 en 7 u ds. Mak-
kinga (jeugdzondag).
Leiderdorp Herv. Gem. Hoofdstr.:
10 u dhr. J. v. d. Hoek (m.m.v. het
kerkkoor „Hart en Stem"); 6.30 u ds.
J. P. Honnef. Scheppingskerk, kapel:
10.30 u ds. J. P. Honnef. Geref. Kerk.
Hoofdstraat: 9.30 u ds. J. van Drie;
6.30 u ds. F. Mlnnema. Scheppingskerk:
9.30 u ds. Mlnnema: 5 u ds. Van Drie.
Lelmulden Herv. Gem.: 9.30 u ds.
P. L. J. Wapenaar; 7 u ds. P. L. J.
Wapenaar (gemeenschappelijke Jeugd
dienst Geref. Kerk). Geref. Kerk: 9.30
u ds. W. van den Bos te PIJnacker; 7 u
d® P. L. J. Wapenaar (Jeugddienst).
Lisse Herv. Gem.. Grote Kerk: 10 u
ds. H. G. Oostlnga; 7 u ds. S. Koolstra.
Helv.kapel: 10 u ds. S. Koolstra. Geref.
Kerk: 10 en 7 u drs. A. E. van der
Woude Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 u
(jeugddienst) ds. D. H. Biesma. Geref.
Gemeente: 10 en 4 u ds. W. Suyker.
Geref. Kerk (vrijgem 10 en 4.30 uur
ds. J. J. Verleur Oud Geref. Gem.: 9.30
en 3 u Leesdiensten.
Nieuwkoop Herv. Gem.: 9 30 u ds.
Holst te Den Haag: 6.30 u ds. Olie-
mans. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 u ds.
S. J. Popma te A'dam. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 u dhr. J. van Leeuwen.
Rem. Geref. Gem 10 u mevr. ds. T
Elders-Mayer.
Nleuwveen Herv. Gem.: 9.30 u ds.
J. Gebraad (gezinsdienst); 6.30 u ds. E.
Kempenaar te Woubrugge. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 u ds. H. G. A. Melnders.
Noordwyk aan Zee Herv. Gem.: 10
u ds. J. van Dok; 7 u ds. D. Keuning.
Geref. Kerk: 10 u ds. G. Hoekstra te
Oegstgeest; 7 u ds. H. A. van Botten-
burg (afscheid). Sole Mlo: 10 u ds. C.
Warner. Herv. Geref. Evang., VGLO-
school, Schoolstr. 2) 10 u ds. J. Tim
mer te Woerden; 3.30 u ds. W. Vroeg-
indeweij te Katwijk aan Zee.
Noonhvljk-BInnen Herv. Gem.: 10
u ds. D. Iveuning; 7 u ds. J. van Dok.
Geref. Kerk: 9.30 u ds. H. A. van Bot-
tenburg; 7 u ds. G. W. H. Peddemors
Ned. Prot. Bond: geen dienst.
Oegstgeest Herv. Gem.: (Groene
Kerk: 10.30 uur ds W. E. Verdonk;
7 u ds. J .Irik (HA - kleine bekers).
Pauluskerk: 10 u ds. H. P. Hulsman
en wlka M. A. de Vlieger (opening win
terwerk). VrlJz. Herv. Gemeentecen
trum: 10.30 u dr. H. Faber te Wasse
naar en ds. M. J. Wagenvoorde (m.m.v.
kerkkoor). Geref. Kerk: 10 u ds. Hoek
stra; 5 u ds. Vegter. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) ln Irene: 8.30 en 3 uur ds. R.
Brands Dr. Schilderschool: 8.30 en 3 u
leesdlenst.
Omle-Weterlng Herv. Gem.: 9.30
uur ds. Lalleman; 7 u kand. Alma te
Amsterdam (Jeugddienst). Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 u ds. C. A. Verhoog. Rem.
Geref. Gem.: 7 u ds. J. Spijker te Den
Haag.
Kljnsaterwomle Herv. Gem.: 9.30 u
dhr. J Goedhart te Wllnls; 7 u ds. Ph.
J. Leenmans. Chr. Geref. Kerk; 9.30 en
2.15 u ds. P. Dijkstra te Klundert.
uynstmrg Herv. Gem.. Grote Kerk:
9.30 u ds. Joh. Stehouwer te Alphen
a/d Rijn; 5 u ds. P. J. Mackaay te
Oegstgeest. Bethelkerk: 9.30 u ds. H
van Gosliga; 5 u ds. H. L. Boonstra te
Haarlem (jeugddienst). Geref. Kerk
(vrijgem.): 10 en 5.15 u ds. J. Douma.
(HA). Chr. Geref. Kerk: 9.30 u lees
dlenst; 3 u ds. J. H. Carller te Lelden.
Geref. Kerk. Petrakerk: 9.30 en 5 uur
ds. Baayen. Maranathakerk (voor kerk
gangers Rapenburgkerk) 10.15 en 6 u
ds. Bosma. Maranathakerk: 8.45 en
4.30 u ds. v. d. Linde.
(In alle diensten viering HA).
Sassenlielm Herv. Gem.: 9 en
10.30 u ds. W. H. Walvaart; 5 u ds. H.
v. d. Glesen te Capelle a/d IJssel. Ge
ref. Kerk: 9.30 u ds. J. D. te Winkel;
5 u ds. H. v. d. Berg. Chr. Geref. Kerk:
10 en 5 u ds. L. S. den Boer.
Valkenburg Herv. Gem.: 10 uur
dhr. Vink te Katwijk aan Zee; 6.30 u
ds. Vink te Katwijk aan Zee. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 u ds. Langeler. Ge
ref. Kerk (vrijgem.): 8.30 u ds. J. W.
Beekman (HA); 3 u Dienst des Woords.
Voorhout Herv. Gem.: 10 u ds.
Oskamp.
Voorschoten Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10 u ds. Saraber; 7 u ds. Zijl
stra.. Hulp en Heil: 10 u ds. Zijlstra
Rijndijk: 10 u ds. v. d. Geest. Geref.
Kerk; 9. 10.30 en 7 u ds. De Zeeuw
Geref. Kerk (vrijgem.): 10 en 5 u ds
J. W. Beekman. Doopsgez. Rem. (Cul
tureel Centrum)10.30 u ds. F. Palm
boom te Dordrecht.
Wadcllnxveen Herv. Gem.: 9.:
ds. G. Boer te Katwijk; 6 30 u ds. J.
Verwellus. Wijkgebouw: 9.30 uur dhr.
Henzen te Leiderdorp; 6.30 u ds. J.
Kooien te Werkendam. Bethel: 9.30 u
ds. J. Verwellus; 5 u ds. T. van 't Veld;
11.30 u ds. P. Fader te Schoonhoven.
Maleise dienst. Immanuëlkerk: 9.30 u
K. van Haarlem (HD); 7 u ds. H.
Visser te Leek (Gr.). Geref. Kerk: 9.
10.30 en 6.30 u ds. J. Snoey. Chr. Af-
gesch. Gem.: 9.30 en 5 u ds. A. P. Ver
loop. Rem. Geref. Gem.: geen dienst.
Warmond Herv. Gem.: 10 u ds.
J M. Snijders; 7 u ds. W. H. Walvaart
te Sas6enhelm.
Wassenaar Herv. Gem., Dorpskerk^
10 u dr. Th. C. Frederlkse; 7 u Idem"
en ds. J. A. G. van Zanten. Klevlet-
kerk: 9 u Jeugdkerk; 10 u ds. P. B.
Dlrksen te Noordwljk aan Zee. Mes6la6-
kerk: 10 u ds. J. A. G. van Zanten.
Dorpscentrum: 10 u klnderdlenst. Ge
ref. Kerk. Bloemcamplaan^ 10 en 7 u
dr. B. Rietveld te Den Haag. Zijllaan:
10 en 5 u ds. D. van der Meulen. Ned.
Prot. Bond. Lange Kerkdam10.30 u ds.
D. A Werner. Johannahuls: 10.30 uur
dr. P. D. Tjalsma te Den Haag. Herv.
Geref. Evang., Dorpshuis: 10 en 5 u ds.
H. G. Abma te Gouda.
Woubrugge Herv. Gem.: 9.30 u ds.
Kempenaar; 6.30 u ds. Gebraad te
Nleuwveen. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 u
ds. Schouten te Heemstede.
Zevenhoven Herv. Gem.: 9.30 u
ds Leenmanc' te Oudewetering. Ge
ref. Kerk: 9.30 u ds. H. van den Berg
te Sassenheim; 7 u ds. R. de Vries te
Katwijk aan Zee.
Zoeterwoude Herv. Gem.: 10 u ds.
L. Doorn.
Zwannnerdain Herv. Gem.: 10 en
6.30 u ds. C. L. v. d. Broeck. Geref.
Kerk: 10 en 6.30 u ds. J. E. Brederveld
te Lelden. Rem. Geref. Gem.: geen
een aanbevelenswaardig boek,
geeft de grondgedachten van het
existentialisme, zoals de auteur die
heeft vastgelegd in een lezing, met
daaraan toegevoegd een aantal pun
ten van discussie en zyn antwoorden
daarop. De eenvoudige vorm waarin
Sartre zijn filosofie gegoten heeft,
verklaart hij in een van de punten
van discussie als volgt: „Het komt
vaak voor dat mensen die op dit ge
bied niet geschoold zijn, my vragen
stellen. Dan kan ik twee dingen
doen: weigeren te antwoorden of dc
discussie aanvaarden op het vlak
van de popularisering."
Voorts zegt hij. dat hy dit wel kan
doen omdat hij het niet verkeerd
acht. indien een gedachte daardoor
wat afgezwakt wordt, mits die
dachte door die popularisering niet
verdraaid wordt. Deze uiteenzetting
van het eenistentialisme is. dat is
wel duidelijk, gebaseerd op ee
dediging. Sartre verdedigt zyn
systeem tegen de aanvallen van
religieuse. politieke, wijsgerige en
morele zyde. Hy weerlegt de verwy
ten van de marxisten die het existen
tialisme een quiétisme (leer van de
volkomen berusting) noemen
dientengevolge bourgeois. Het ver
wyt van christeiyke zijde dat het
existentialisme de volslagen wille
keur ln de hand zou werken en dat
van het existentialisme
nadruk legt op de kwalyke kant van
het wezen „mens", weerlegt hij
door te wyzen op het belang van de
Individuele keuze. Ten slotte geeft
hij een uiteenzetting van de beteke
nis die hy aan 't woord „humanis
me" geeft. Nadrukkeiyk zegt hy dat
zyn gebruik van dit woord niets van
doen heeft met de klassieke opvat
ting van humanisme; een opvatting
die hy verklaart hoogst gevaariyk te
zyn en uiteindeiyk te leiden tot
fascisme. Wie wil weten hoe Sartre
denkt over dit soort humanisme leze
het gesprek tussen Roquentin en
l'Autodidacte in het restaurant dat
ln „La Nausée" te vinden Is.
Sociale revoluties
JE AN-PAUL SARTRE
Het
die. hoewel zeker niet slecht, my toch
In de eerste plaats aan h<-t blad v&n
de Nederlandse Spoorwegen do«.t
denken, Is geschreven als een film
scenario. Ik weet niet of het Sartre'»
bedoeling is geweest da)» er ook
inderdaad een film van gemaakt zou
worden; wel heb ik de indruk dat het
een interessante film zou kunnen
zyn. Om zo te lezen is het bUzonder
boeiend
Het is de geschiedenis van twee op
elkaar volgende sociale revoluties ln
een klein land dat economisch onder
druk staat van een naburige grote
mogendheid. De gekozen president
na de eerste revolutie heeft geen
kans gezien zich afzydig te houden
van geweld en bloedvergieten om de
party plannen te verwezenlijken. De
tweede revolutie is uitgebroken en
hij staat als tiran terecht voor de
revolutionaire rechtbank, gevormd
door zijn vroegere partygenoten. De
getuigen die gehoord worden zyn
zijn vroegere naaste medewerkers en
medewerksters en zyn kamerdienaar.
Deze getuigenverklaringen zyn bui
tengewoon knap voorgesteld omdat
zij in flashbacks afgewisseld worden
door de gebeurtenissen zelf. Voor de
tiran Jean Aguerra staat het van te
voren vast dat hy veroordeeld zal
worden en hij wil zich niet verdedi
gen tot de vrouw die zyn secretaresse
en die hy altyd heeft liefgehad,
als getuige verschynt. Het probleem
van deze Jean is dat het hem on-
mogeiyk is geweest geweld en bloed
vergieten te vermijden hoezeer hij
daar afkerig van was. Zyn beste
vriend die zich om ditzelfde probleem
tegen hem keert, heeft hy verweten
dat het gemakkeiyk Is zyn handen
schoon te houden als een ander het
vuile werk op moet knappen. Ten
slotte blykt hoe de nieuwe president
ln volkomen dezelfde situatie zal
komen als zyn als tiran ter dood
veroordeelde voorganger.
Het gegeven Is eenvoudig en In
grote lijnen zoals dat noodzakelijk Is
>el bij film als toneel, uitgewerkt.
Het werk Is tevens van een fantasti
sche vaardigheid en vindingrijkheid.
CLARA EGG1NK.
