T S J E C H O -
SLOWAKIJE
herstelt zijn
kunstschatten
Tienduizenden monumenten
itzicht naar twee kanten
K0EK5-SL0T
GELDGEBREK
PROBLEMEN
NEDERLANDS
SEPTEMBER
PRUIMENJENEVER
PARIJSE SFEER
V SEPTEMBER 1967
L.D.EXTRA
De foto hiernaast
geeft een beeld van
de hoofdboulevard
van Praag:
Vaclawske Namesti.
Op de foto daar
onder: nabij Hradec
Kralové ligt het slot
Koeks, dat als hoog
tepunt van de
Tsjechische barok-
bouwkunst geldt.
Imposant zijn de
vele beelden van M.
B. Braun.
Tsjecho-Slowakije is be
zig zijn kunstschatten
te herstellen. Het is
jammer genoeg nogal laat
tot het inzicht gekomen dat
gebouwen die in gotische of
barokstijl zijn opgetrokken,
slechts voort blijven leven bij
de gratie van geregeld onder
houd. Op het ogenblik is men
echter aan het redden wat er
te redden valt en naar het
zich laat aanzien is men daar
mee nog net op tijd. De
Tsjechische monumentenwet
dateert pas van 1958, waarbij
elk oud gebouw van vóór
1880 tot (staats) monument
werd verklaard. Later werd
deze wet ook van toepassing
verklaard voor latere repre
sentatieve bouwwerken, bij
voorbeeld in de jugendstil.
welke stijl in dit land nogal
rijk voorhanden is.
onvergetelijke indruk maken, even
als trouwens het beroemde Wallen-
steinpaleis en het Czerninslot.
Wie de in elke reisgids genoemde
markante monumenten langs gaat,
komt tot de ontdekking dat de
meeste in de steigers staan - de
praktische uitwerking van de monu
mentenwet is pas enkele jaren aan
de gang. In feite zijn de 34.000 mo
numenten in Tsjechië (Slowakije
heeft in de republiek 'n apart mo
numenten-orgaan) nog niet eens
volledig gecatalogiseerd - het is een
werk dat is de komende twee jaren
moet gebeuren. In 32 gevallen heeft
men gehele stadskernen tot monu
ment verklaard, o.a. de historisch
overweldigende binnenstad van
Praag. Maar bij de werkelijke res
tauratie, waaraan het merendeel
der gebouwen hard toe is, omdat er
sedert 1939 vrijwel niets aan werd
gedaan, stuit men op geldgebrek -
een verschijnsel dat, op dit terrein,
blijkbaar internationaal is.
Maar ook buiten Praag zijn
prachtige stalen van oarokstijl te
vinden, zoals 't klooster van Rajh-
rad en de met gothiek vermengde
kerken in Kladroeby, Zeliw, Zdar
Nad Sazavoe en Koetna Hara. Door
de samenwerking, typerend voor de
baroktyd, tussen bouw:~eesters en
beeldhouwers ontstond de imposan
te versiering van 't Koeks-slot met
de onder de open hemel neergezet
te beelden en de beeldenreeks op
Praags beroemdste brug over de
Moldau, de Karlsbrug.
De oorlog heeft merkwaardig ge
noeg in Tsjecho-Slowakije weinig
kunstschatten verwoest. Het is
vooral de bijna dertigjarige ver
waarlozing die restauratie dringend
noodzakelijk maakt. In zekere zin
is Tsjecho-Slowakije op het ogenblik
een land van steigers en metselaars
- de helft van de monumenten lijkt
omgeven door houten en ijzeren om
gangen die de gevelschoonheid aan
het oog onttrekken. Maar dat is ui
teraard slechts tijdelijk. Vaak zijn
de interieurs al gerestaureerd,
soms met gebruikmaking van mo
derne, maar goed aangepaste ont
werpen.
In 1965 werden vijftig miljoen
kronen voor dit doel uitgetrokken
voor de landen Bohemen en Mora-
vië, het jaar daarop werd 34 mil
joen gereserveerd. Als men nagaat
dat alleen voor het opknappen van
de St. Niklauskerk in Praag al
twaalf miljoen nodig is, kan men
zich voorstellen dat Tsjecho-Slowa
kije voor grote problemen staat
Het merendeel van de in Bohe
men en Moravië aanwezig kerken,
paleizen en statige woonhuizen
werd in barokstijl gebouwd en voor
al de oude binnenstad van Praag
heeft een uitgesproken barokkarak-
ter, waarin de door vader en zoon
Dientzenhofer gebouwde twee Nico-
laaskerken op iedere bezoeker een
Nederlandse kunst is dikwijls ver
tegenwoordigd. In een zeventiende
eeuws jachtkasteel bij het dorp Vel-
trocsy wordt aan dc bezoeker trots
'n eeuwenoud Nederlands tapijt ge
toond, Delfts blauw en voorbeelden
van het Nederlands meubelmakers
vak. In het op vilten pantoffels te
betreden museum bij de stad Mei-
nik liggen tussen de afschuwelijk
slecht belichte werken van de Tsje
chische barokschilders Karla 8kre-
ty en Liska, enkele oude getekende
kaarten van Jan Houwen („Gesighfc
op Rotterdam") en Carolus Allard
(„Hollands admiraalsschip").
Srno in Tsjecho-Slo-
j tkije ligt chateau
lielberg een fasci-
middeleeuws bouw-
slter bij verbouwingen
ische, barok - en re-
i esausjes overdekt,
tijd is het een ge-
geweest. De Duitse
herbergden er tij-
oorlog 78.000 gevan-
lu is er in de kelder
en daarboven een ex-
restaurant met mee-
Hongaarse muziek.
Het is een van de tweeduizend
kastelen in Bohemen en Moravië
hoeveel er in Slowakije zijn kan
de kunsthistorica van monumen
tenzorg ons niet vertellen, omdat
ze daar een aparte administratie
voeren waarin we geen inzage heb
ben. „Ook dat klinkt even vre?wd
in de oren, zelfs als je zojuist h^bt
gehoord dat „Tsjecho-Slowakije
een socialistische op een verbond
tussen arbeiders, boeren en schep
pende intellectuelen gegronde slaat
is, van twee gelijkberechtigde vol-
jen laten hun blade,
«en omdat alle voe.
bffen weggezogen
Ideboom inde koude
zo weinig mogelijk
jping moet hebben
De zon komt van
het teken Maagd in het te.
ken van de Weegschaal.
Van elke 10 regendruppels
verdampen er 5,de rest
vloeit weg of verzinkt.
De eerste tekenen v.d. vo
geltrek worden zichtbaar,
van de ongeveer 300soorten
vogels in noordelijkEuropa
trekken er onqeveer175 weg
Hier wordt het herfstmaar
op het zuidelijk half rond
begint op22sept.delente
^dochtertje in een Vanguard.raket .Deze foto cirkelt tot ca.1990 rondde aarde.
9em. etmaaltemperatuur.gemeten in DeBilt.in sept, is 16_12graden C.
keren de Tsjechen en de S.o-
wenen". In het (uitstekende) hotel
Continental verneem je dat dit ei
genlijk een flatgebouw is, bestemd
voor kinderloze echtparen, .naar
omdat de huur te hoog uitkwam is
er maar een hotel van gemaakt.
Het zyn enkele opmerkelijke fei
ten die enige glazen Sliwowitsch
nodig hebben om je ervan te over
tuigen dat het helemaal niet op
merkelijk is. Pruimenjenever is de
nationale alcoholische drank in een
land waar Coca Cola nog een on
bekend begrip is, maar waarin
een stad als Pilsen wereldfaam ver
wierf als uitvinder van het glaasje
pils.
Een land dat, vooral in de grote
re steden, een pas verworven uit
zicht naar twee kanten heeft: aan
de ene zijde de steevast als kapita
listisch blok aangeduide landen,
aan de andere kant de broeders in
het communistische geloof.
Maar nog geen tien procent is
lid van de partij, wordt gefluisterd
en vele televisie-antennes zijn op
Wenen gericht, hetgeen niet langei
verboden is.
In een bar-dancing dansen mes
jes en spijkerbroekjongens in een
kleding die bij ons verleden tyd is
op een muzikaal ritme dat juist
aan de „Twelve o'clock-rock" is
toegekomen, 's Avonds en in de
voornacht zyn de voornaamste
straten van Praag gevuld met jon
geren die uit de café's.bioscopen en
theaters stromen. Het geeft de stad
een Paryse sfeer.
De „halbstarken" beginnen een
probleem te worden. Bij een kerk
waarvan de deur hermetisch geslo
ten blijkt, zegt men ons „dat doen
we omdat een troep jongeren hier
al enkele keren probeerde binnen
te dringen om de boel kort en klein
te slaan". Maar de kerkdiensten
zelf worden goed bezocht, ook door
jongeren, al mag er geen religieuze
propaganda gevoerd worden.
Het theaterleven bloeit, in een
paar Praagse cabarets worden wee
politieke grappen gemaakt waar
van we geen woord verstaan, maar
die het publiek telkens tot een ova
tioneel applaus brengen. Het ca
baret heeft een bar boven zich
waar geen plaats onbezet is.
De films in de bioscopen zyn van
vrij oude makeiy „Fanfan le
tulipe". Old Shatterhand en Ame
rikaanse komedies o.a. waartegen,
over staat dat dit het land is van
wereldberoemde filmers zoa'is
Een opvallend barokbouw-
iverk is het slot Boechlowice bij
Oeherske Hradiste. Het stamt
uit het eind van de zeventiende
eeuw en wordt nu zorgvuldig
gerestaureerd.
Bij de uitbreiding en nieuw
bouw van de steden houdt men
moderne patronen aan. Een
voorbeeld hiervan is het plein
in Gottwaldow, waar de (vroe
gere) Batafabrieken zich be
vinden. Corbusier was een van
de ontwerpers van Gottwaldows
uitbreidingsplannen.
Trnka en Zeman en van een al
even beroemde filmacademie.
Overdag concentreert zich de be
langstelling van de wandelaars op
de weinig spectaculaire etalages,
waarvoor men zich in groepen ver
dringt, al is er in onze ogen niet
veel te zien.
Nog vyf jaren, en West-en Oost
zyn helemaal naar elkaar toege
groeid, zegt een onbekende Tsjech
in een café. Misschien is de wens de
vader van de gedachte, want ook
de Tsjechen weten dat deze vrye.c
maatschappy nog slechts een Jaa:
of drie bestaat en dat het van het
ene ogenblik op het andere afge
lopen kan zyn als „hogerhand" het
wil.
