Matthijs Maris vond pas
na zijn dood erkenning
kunst
MARATHON DER GRATIE
Een muur tussen
zichzelf en mensen
Nog geen vervolging
in zaak Hofgalerie
Erliard aangeklaagd
wegens landverraad
DONDERDAG 31 AUGUSTUS 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
VIJFTIG JAAR GELEDEN GESTORVEN
ook zijn vriend werd. maakte hij een
portret in diens atelier. Een portret,
dat Artz zeer bewonderde en dat.
thans in het Haags Gemeentemuseum
„Soldaat"
Matthijs Maris; „De keukenmeid"
Liefde voor wat rond hem leefde, eenvoud en eenzaamheid.
Deze drie elementen kenmerkten de schilder Matthijs Maris,
die 50 jaar geleden overleed. De naam Maris is onverbrekelijk
verbonden aan het schilderpalet en de schildersezel. Immers, de
twee broers van Thijs, Jacob en Willem, hebben zich eveneens
als schilder een plaats verworven in de Nederlandse kunst
geschiedenis. Matthijs is wellicht de meest interessante van de
drie.
De ouders van Thijs hadden zich gevestigd in Haarlem. Zijn
grootouders waren uit Praag afkomstig. Hun familienaam luidde
toen Maresch, later werd dit Marris en vervolgens Maris. Eerst
woonden Thijs' ouders zijn vader icas getrouwd met de uit Haar
lem afkomstige Hendrika Bloemert in de Zuilingstraat in Haar
lem, daarna in een hofjes-woning aan de Korte Lombardstraat. Daar
werden de drie zoons geboren (Matthijs op 17 augustus 1839) alsmede
twee dochters, Henriëtte en Wilhelmina. Tot 1858 bleven zij op dit
adres iconen.
Vroegrijp
Matthys was in zijn jeugdjaren een
tengere, bleke kleine roodharige jon
gen, die zoals dat heet, vroegrijp
was. Hiervan getuigt reeds zijn werk
in het begin van zijn schildersoplei
ding.
Hij kreeg zijn eerste lessen bij de
schilder Elink Sterk, die bestuurslid
was van de Haagse Academie, daar
na ging hij naar deze Academie
(1852).
In 1854 kwam Matthijs in de leer bij
de zeeschilder Louis Meijer, bij wie
hij niet lang vertoefde. Een jaar la-
ter al ging hij met een jaargeld naar
de Academie in Antwerpen. Hier
maakte hij reeds enige verrassende
werkstukken, zoals o.m. een zelfpor
tret. Bekend uit die periode is ook
een gezellig volkstafreeltje van de
Antwerpse markt. Dit werk, dat in
het bezit is van het Haags Gemeen
temuseum, is onvoltooid gebleven.
Alleen het middendeel is in kleur uit
gewerkt. Het opvallende van dit werk
is dat de tekening heel consientieus
en tot in details is uitgewerkt. De be
wogenheid, de levendigheid, zo eigen
aan een markt komen op dit onvol
tooide stuk in de tekening helemaal
tot uitdrukking. Is het verwonderlijk
dat Matthijs op de Antwerpse Acade
mie voor "uitdrukking" de "Prijs
van uitnemendheid" verwierf?
De jonge schilder keerde in 1858
terug naar Den Haag, ging samen
wonen met zijn broer Jacob en werd
lid van Pulchri Studio. Hier ontmoet
te hij andere kunstenaars, onder wie
Carl Sierig. In diens familiekring
voelde Thijs zich thuis. Onder leiding
van de vader werd er levendig gemu
siceerd.
Gretclien-draclit
Het jaar 1860 bracht voor Thijs
Jacob enige verandering. Door extra
verdiensten waren zij in staat
reis naar het buitenland te maken.
De tocht ging langs de Rijn. Zo kwa
men zij o.m. in Keulen, Karlsruhe,
Basel en Lausanne en gingen via
Neuchatel, Dyon en Parijs terug naar
Nederland. Op zijn reis langs de Rijn
werd Thijs geboeid door de oude stad
jes en dorpen langs de rivier. In tal
van schilderijen, die in de periode
van de zeventiger jaren zijn ontstaan,
werd de romantische sfeer, die hij
hier door opmerkte, weergegeven.
In dit verband wijzen wij erop dat een
bepaald meisjestype, gekleed in Gret-
chen-dracht, in zijn werk verscheen.
Ondermeer in zijn schilderij "De keu
kenmeid".
Het heeft Matthijs. wat de kritiek
op zijn werk betreft, niet meegezeten.
Publiek en pers stonden lang niet
gunstig tegenover zijn schilderijen,
waardoor hij mismoedig werd. Hij
werd niet opgebeurd door de bewon
dering van andere kunstschilders,
die wel degelijk respect voor zijn
schilderijen koesterden. Deze bewon
dering kwam tot uitdrukking in on
derscheidingen, die hem op exposi
ties ten deel vielen.
Thijs begon zich vooral eenzaam te
voelen toen Jacob, met wie hij zoveel
was samen geweest en met wie hij
samen een atelier had gehad, naar
Parijs vertrok. Op het laatst stuurde
hij zelfs geen werk meer in naar ten
toonstellingen.
Jacob liet zijn broer niet zitten. Hij
liet Matthijs overkomen naar de
Franse hoofdstad. Daar trof hij An-
toine Artz. een vriend van Jaap en
eveneens schilder. Van deze Artz, die
Parijs en omgeving boden Matthijs
voldoende stof tot schilderen. Diver
se fraaie doeken zijn hier ontstaan.
Toch zou Matthijs een tijdlang zijn
penselen neerleggen. Dat was toen
in 1870 de oorlog met Duitsland uit
brak. Hij gaf zich op voor de Natio
nale Garde en vervulde de vrijwillig
op zich genomen plicht totdat een
jaar later de Duitsers Parijs binnen
kwamen. Later is hij ook nog met de
Parijse Garde meegegaan toen deze
tegen de regering van Thiers de Com
mune verdedigde.
In de oorlog sloeg Matthijs zijn
eigen militaire verdiensten bepaald
niet hoog aan. Echt geschoten schijnt
hij nooit te hebben. Aan oorlog had
hij een broertje dood, zoals uit zijn
latere correspondentie blijkt. Hij
zocht onzelfzuchtige mensen, die geen
eigenbelang najaagden. Dat meende
hij in de Communards te vinden.
Vandaar dat hij hen steunde.
Na de Parijse Commune pakte Ja
cob zijn koffers en vertrok met vrouw
en kroost naar Den Haag. Het was
een afscheid voorgoed. Matthijs bleef
achter. Hij verhuisde naar het pitto
reske Montmartre. Via de kunsthan
del Goupil, waaraan zijn broer werk
verkocht, verkocht Matthijs enig
werk. Zijn zuster Henriëtte voegde
zich bij hem. Toch vereenzaamde
Matthijs, vooral toen Henriëtte
trouwde.
Naar Londen
In 1877 verliet Matthijs Parijs en
ging naar Londen. Dit op aandrang
van de kunsthandelaar David Cot
tier. Voor beide mannen was het een
ellendige geschiedenis geworden.
Cottier onderhield Matthijs, omdat hij
hem en zijn werk wilde beschermen.
Gevrijwaard van materiële zorg zou
Matthijs zich onbekommerd kunnen
toeleggen op zijn werk. Als tegenpres-
t.atie maakte hij voor Cottier wat
schilderijen, gaf hem adviezen om-
1 trent aankopen en vervaardigde lijs
ten. Maar achter de schilderijen, die
hij met moeite en tegenzin op
bestelling maakte, stond Thijs niet.
Hij ging Cottier, die de beste bedoe
lingen had, verwijten dat hij slechte
kunst voor veel geld verkocht. De
vriendschap liep daarop stuk.
Nog jaren na die breuk woonde
Matthijs in Londen. Hij kwam er in
contact met de kunsthandelaar Van
Wisse li ngh, die zich Thijs* lot aan
trok. Op 22 augustus 1917 overleed
Matthijs Maris.
Geroerd
Hoe begaan en bewogen Thijs ook
was met datgene wat om hem heen
leefde, toch trok hij tussen zichzelf en
de mensen een muur op. Wat niet
wegneemt dat men aan zijn werk veel
vreugde kan beleven.
Wordt men immers niet licht ge
roerd als men zjjn sprookjesachtige
schilderijen zoals "Prins en Prinses",
het 'Betoverde bos"
verde kasteel" bekijkt'
"Beto-
Academie voor
podiunivorming
De Haagse Academie voor podium-
vorming, onder leiding van Albert
Vogel en Dany Zonewa, gaat haar
tweede bestaans- en cursusjaar be
ginnen. Albert Vogel, de bekende
voordrachtskunstenaar typeerde de
school als volgt: „Wij zijn niet een
toneelschool in de gebruikelijke zin
van het woord, maar we zijn er echt
op uit „toneelpersoonlijkheden" te
maken, met een zo ruim mogelijke
kennis van het metier".
Het eerste jaar van de in zijn
soort voor ons land unieke school is
goed verlopen. Er zijn contacten
met de Vrije Academie voor Beel
dende Kunsten in Den Haag en met
de T.V.-school in Bussum. De leer
lingen worden doorkneed in het to
neelvak, waarvan zij zo veel moge
lijk moeten weten. ..De Academie is
een echte vakschool" zegt Albert Vo
gel
Gedurende de gehele driejarige
cursus maken de leerlingen kennis
met de praktijk. „Ze leren van het
begin af aan tegenover publiek op
te treden", aldus de voordrachtskun
stenaar.
Het tweede cursusjaar- wordt aan
gevangen met een staf van 22 docen
ten en gastleraren. terwijl er 28 leer
lingen zijn. Het eerste jaar gaf de
noodzakelijke brede basis op thea-
tergebied. nu komt de specialisatie
aan de orde.
Schilderijen in
Canada terecht
Door de Canadese politie zijn 1.000
van de 1200 olieverfschilderijen op
gespoord, die naar men aanneemt in
Europa met waardeloze cheques ter
waarde van ruim f 100.000 gekocht
4jn.
Een woordvoerder van de politie,
die dit in Montreal bekendmaakte,
zei dat de schilderijen, door deskun
digen van middelmatige kwaliteit
geacht, in Canada verkocht hadden
moeten worden tegen een prijs die
ver boven hun waarde lag. Twee
mannen, eerder deze maand gear
resteerd. hadden bekend dat zij de
doeken in Italië. Nederland en
Duitsland hadden gekocht. Zij wer
den echter vrijgelaten omdat er geen
aanklachten op afdoende juridische
gronden tegen hen waren ingediend.
De officier van Justitie in Luzern, dr. Winiger, heeft op grond
van de resultaten van het eerste onderzoek in de zaak van de
Hofgalerie nog geen aanleiding gevonden voor een strafvervol
ging wegens vervalsing. De Hofgalerie is de kunsthandel in ge
noemde stad, waar de Amsterdamse kunsthandelaar Jelle de
1 Boer 127 schilderijen en tekeningen, die worden toegeschreven
aan meesters als Van Gogh, Matisse, Cézanne, Toulouse-Lau
trec, Chagall en Paul Klee, vorige maand heeft geëxposeerd.
Volgens diverse kunstkenners zijn het slechte vervalsingen.
Matthijs Marisi Zelfportret
Op last van de officier van Jusli-
i tie werd de collectie op 14 augustus
j.l. in beslag genomen voor een na-
I der onderzoek. De uitslag van een
röntgenonderzoek zal nog moeten
aantonen of tot een vervolging zal
worden overgegaan. Er is tot nu toe
geen enkele aanwijzing, dat dit zal
geschieden. Dit werd door de zaak
waarnemer van de Amsterdamse
kunsthandelaar, de heer W. T. J. van
de Werd medegedeeld.
I De Zwitserse justitie heeft voor al
le zekerheid de gehele collectie ver-
I zekerd voor een bedrag van 4^ mii-
I joen gulden. Jelle de Bier had zyn
schilderyen slechts voor f 500.000 ver
zekerd, volgens de heer Van de W ;rd
omdat de kunsthandelaar de hoge
premie niet kon betalen. Voorts is
gebleken, dat door de in beslagne
ming een gedeelte van de collectie is
beschadigd. Van de 127 tentoon
gestelde werken liepen 28 schilderij
en en tekeningen schade op, die va
rieert van een krasje op de verf tot
een winkelhaak in het doek. Volgens
de zaakwaarnemer werd de gehele
collectie tijdens de in beslagneming
in een half uur tijd in een vracht
wagen „gesmeten". Normaal hebben
voor dit karwei v
uur nodig.
Meer dan 400 danseressen en
dansers uit 26 landen kwamen ter
gelegenheid van de elfde „Inter
nationale Sommerakademie des
Tanzes" in Keulen bijeen. Het was
een marathon der gratie, drie
weken van intensieve theoretische
en praktische scholing, onder lei
ding van de élite der danspedago-
gen. De interesse richtte zich in
het bijzonder op de lessen van de
jazzpedagogen Walter Nicka en
Frank Wagner, met het streven
zich door een betere kennis van
de moderne dans zich van het
klassieke beeld van 't Bolsjoi-bal-
let los te maken. Ook vond een
balletioeek in het Stedelijk Thea
ter in Keulen plaats onder leiding
van de choreografe Gise Furt-
wangler, die men hier tijdens een
van haar lessen ziet
Internationale
celloweek
Van 2 tot 9 januari 1968 zal in
huize Queeckhoven van de Eduard
van Beinum Stichting in Breukelen
bij Utrecht een internationale stu
diebijeenkomst voor cellisten worden
gehouden. Deze week zal onder lei
ding staan van Tibor de Machula,
eerste solocellist van het Concertge
bouworkest in Amsterdam. Hij zal
de bijeenkomst openen met een re
cital. Het ligt in de bedoeling ook
enkele vooraanstaande jonge ceellis
ten uit verschillende landen voor de
deelnemers te laten optreden.
Politiek doctorandus
boos op oud-kanselier
(Van onze correspondent in Bonn»
Tegen oud-kanselier Erhard is
Bleeker uit Bad Godesberg, die poM-
tieke wetenschappen heeft gestu-
aanklacht wegens landverraad inge- i deerd> vindt dat Erhard geheimen
diend. De 27-jarige drs. Wilhelm heeft verraden, toen hij in een inter
view met het Italiaanse dagblad "La
Stampa" op 12 augustus herinnerde
I aan een gesprek dat hjj in 1964 met
I de Franse president De Gaulle had
I gehad.
„Kleines Theater"
uit Godesberg
Tijdens een toer nee door ons
land. zal het „Kleines Theater" uit
Bad Godesberg ook in Leiden twee
vo orstellingen geven van het to
neelstuk „Die Physiker" van Frie-
di'ch Dürrenmatt. Zij vinden in de
Leidse Schouwburg 's middags en
's avonds plaats op 1 en 2 februari.
j By dit gesprek had De Gaulle vol-
gens Erhard gezegd dat, als Frank-
ryk en Duitsland verenigd bleven, zy
over Europa konden heersen. Zy be
hoefden zich dan ook niet meer te
bekommeren om de kleine landen op
het continent. De oud-kanselier voeg
de er tegenover de correspondent
van "La Stampa" aan toe: ,.Ik wees
dit van de hand".
Overtreding
Drs. Bleeker vindt dat Erhard door
het gedeelte uit het gesprek te ont
hullen, artikel 100 van het Duitse
Wetboek van Strafrecht overtreden
heeft en bovendien een artikel in de
wet op de Bondsministers, waarin
hem geheimhouding over staatszaken
wordt opgelegd. De bedoeling van
Erhard met deze anekdote was ken
nelijk geweest zichzelf de heldenrol
toe te dichten, die de Duitse bevol
king en de Duitse pers hem tot zijn
gramschap weigerden te geven.
Bleeker had zich er echter over
opgewonden, dat de oud-kanselier
dingen kon vertellen die, als zy door
een krant of tijdschrift na eigen on
derzoek zouden zyn onthuld, zeker
tot een gerechtelijke vervolging zou
den hebben geleid. Bleeker denkt
1> 1 daarbij bijvoorbeeld aan de zoge-
öeieen staan j naamde Spiegel-affaire, waarbij
NAVO-geheimen door de redactie
zouden zijn onthuld. De artikelen, die
Erhard zou hebben overtreden, die-
w I nen er toe. te verhinderen dat het
Het Tsjechische persbureau CTK aanzien van de Bondrepubliek in het
Expositie in
Waddiiixveen
In de expositieruimte van de boek
handel Veldwijk aan de Kerkweg in
Waddinxveen werd een expositie ge
opend van werken van Elisabeth van
den Akker uit Rotterdam.
Zij is de eerste exposante van het
nieuwe seizoen van de Kunststich
ting Waddinxveen. De voorzitter van
de Kunststichting de heer H. M. van
Dool merkte op dat haar werk voor
zichzelf spreekt. Het geëxposeerde
omvat landschappen in mooie kleu
rencombinaties. Ook de pentekenin
gen vragen aandacht. De expositie
is geopend tot 16 september a.s.
terecht in Praag
deelt mee dat er voor een rechtbank
in Praag een proces is begonnen te
gen twee Belgische handelaren in
antiek. Ze zijn gearresteerd wegens
het kopen van een gestolen minia
tuur gouden altaar uit 'n museum in
Praag en worden door het persbu
reau aangeduid als Georges D (53)
en Georges Michel C (42)
In de tenlastelegging wordt een
hele serie misdrijven genoemd, van
diefstal van gemeenschapsgoederen
tot het in gevaar brengen van de de-
viezensituatie. De Belgen zouden
voor het altaartje en 22 andere ge
stolen voorwerpen 250.000 kronen
(f 125.000) in buitenlandse valuta
hebben betaald. De diefstal zou zijn
gepleegd door twee met de Belgen
samenwerkende Tsjechen.
Het altaartje is in barokstijl ver
vaardigd, met kristallen kolommen
en versierd met 56 diamanten, vijf
robijnen, vier smaragden en een
aantal parels.
Naar verluidt zyn de Belgen aan
de grens gearresteerd, toen de doua
ne het altaartje vond, gewikkeld in
vuil ondergoed. De Belgen worden
ook beschuldigd van het plegen van
soortgelijke daden vorig jaar. Het
proces zal enkele dagen duren.
buitenland schade wordt berokkend.
Wat moet een buitenlands politicus
er wel van denken aldus de poli
tieke doctorandus als gesprekken
onder vier ogen met een Duitse part
ner door deze zo maar openbaar wor
den ge maakt.
Bleeker studeerde aan de Vrije
Universiteit in Berlijn en is lid van
de Sociaal-democratische partij, hoe
wel hij naar zijn zeggen ook een SPD-
politicus die eenzelfde onthulling had
gedaan, gerechtelijk zou hebben ver
volgd.
Bleekers aanklacht is bij de "Ober-
staatsanwalt" in Bonn ingeleverd.
Deze ambtenaar kan niets beginnen
vóór de onschendbaarheid van Er
hard als lid van de Bondsdag is opge
heven. Een verzoek tot opheffing van
deze onschendbaarheid zal dus eerst
moeten volgen. Bleeker neemt niet
aan dat de Bondsdag het verzoek zal
inwilligen, maar hij heeft naar zijn
zeggen zijn doel al bereikt, nu de
kwestie in de openbaarheid is ge
bracht, „Ik vind dat het de plicht en
het recht van een staatsburger is een
politicus ervoor te waarschuwen, als
hij te ver gaat", aldus Bleeker. „Ve
len denken er misschien ook zo over
als ik, maar niemand neemt het ini
tiatief om iets te doen".
