Hoort getrouwde
vrouw thuis?
Primitieve vakantie
'n smulklaar
TV-hapje
Mevrouw drH
Verwey-Jonker
Voeding voor zieken
en kamerbewoners
j Het werken van
[ERDAG 22 JULI 1967
L.D.EXTRA 3
FEESÏ IN DE TUIN
Een warme dag is fyn, een war
me avond is nog fijner. Tyd voor
het bouwen van een klein feestje,
liefst in de tuin of op 't balkon.
Het is voor de gastvrouw gemak
kelijk om vooraf hapjes en gerech
ten klaar te maken en deze op een
fleurig gedekte tafel neer te zetten
(b.v. een plank op schragen). Be
halve de schotels met gerechten
moeten bordjes, bestek, opscheple-
pels. glazen en servetjes neergelegd
worden.
Elke gast bedient zichzelf en neemt
wat hij of zij lekker vindt.
Dat kan een keur van slaatjes
zijn maar ook iets heer anders, bij
voorbeeld
KOUDE
T0MATENR00MS0EP
Ontvel een pond tomaten. Snijd
ze klein en pureer ze met de mixer.
Voeg een blikje onverdunde uien
soep toe en klop dit alles en 1/4
liter slagroom weer met de mixer
tot een romig geheel is verkregen.
Laat de soep één uur goed koud
worden in de koelkast en serveer
deze ten slotte in gekoelde koppen.
Strooi er wat heel fijngehakte pe
terselie over.
CHOCOLADE-RUMCOUPES
1/4 liter-slagroom, suiker, 3 le
pels rum, gember, flesje chocolade
vla, 1 rol dunne chocoladeflikken.
Klop de slagroom stijf met een
paar lepels suiker en een lepel rum.
Klop door de chocoladevla een paar
lepels rum. Snijd de bolletjes gem
ber klein en meng deze door de cho
coladevla. Doe onderin een wijnglas
wat van deze vla, spuit er een toef
rum-slagroom op en garneer deze
tenslotte met 2 chocoladeflikken.
IN HEEL VEEL SMAKEN
BARBECUE
Bent u in 't bezit van een bar
becue dan grijpt u al gauw naar
de houtskool.
Vele barbecues zijn voorzien van
een spit, dat met de hand gedraaid
wordt. De houtskool moet gloeien
en niet meer branden en wanneer
we zover zijn, kan het vlees (dat
aan ijzeren pennen geregen is)
worden geroosterd. Nog lekkerder
wordt het, wanneer in het vuur wat
dennenaalden worden gestrooid.
Ter afwisseling kan men aan de
satépennen stukjes vlees, stukjes
paprika, tomaat, olijf en blokjes be
legen kaas rijgen. De kaas-kebab
is hiervan een heerlijk voorbeeld.
KAAS-KEBAB
Prik op ijzeren satépennen ach
tereenvolgens blokjes gebakken
mals vlees (of ham), olijf, zilver
uitje, partje tomaat, augurkje,
schijfje paprika en blokjes bele
gen kaas. Rooster deze even boven
het houtskoolvuurtje, tot de kaas
iets gaat smelten.
tweek het tweede
deel van het artikel,
dat mevrouw dr. H.
VerweyJonker in het Man-
powerboekje schreef over de
ontwikkeling in het denken
over het werken van vrou
wen.
(W) ETE IN S WAARD
Weer twee nieuwe vouwbladen van het
Voorlichtingsbureau voor de Voeding: „Voe
dingstips voor kamerbewoners" en „Zieken-
kostjes".
„Voedingstips voor kamerbe
woners". vouwblad no. 145, geeft in
kort bestek nuttige wenken voor
een groep, die in het algemeen niet
veel aandacht aan haar voeding be
steedt. Dat zal niemand verbazen:
alleen eten is niet gezellig en eten
koken vraagt tijd, die werkende
mensen zo graag voor iets anders
gebruiken. Dat bovendien maar
weinig kamerbewoners over een
goed geoutilleerde keuken zullen be
schikken en velen moeten aanmod
deren met één pitje, is ook niet
erg stimulerend om wat van de
warme maaltijd te maken. Daarom
zijn in dit vouwblad aantrekkelijke
menu's verzameld, die op één
warmtebron en menu's, die op twee
warmtebronnen kunnen worden
bereid, aangevuld met wat recep
ten.
Het vouwblad vertelt de kamerbe
woner, waarom 't ook voor haar of
hem nodig is verstandig te eten en
hoe dan de voeding moet worden
samengesteld. Zij, die in de regel
buitenshuis eten of by voorkeur
kant-en-klare en geconserveerde
produkten gebruiken, vinden erin
hoe ze de daaraan verbonden be
zwaren kunnen opvangen.
Het is soms erg moeilijk zieken
aan het eten te krijgen. Terwijl
het toch juist voor hen zo belang
rijk is, dat zij een goede voeding
gebruiken, die immers een grote bij
drage tot herstel kan leveren.
De samenstelling van de voeding
voor zieken en hen, die aan de be
terende hand zijn, wordt besproken
in de brochure „Ziekenkostjes",
vouwblad no. 104. De wijze waarop
het eten wordt bereid en opgedaan
kan de eetlust erg bevorderen. Het
vouwblad geeft enkele behartens-
waardige wenken en bovendien re
cepten van lichtverteerbare, smake
lijke gerechten.
De vouwbladen kunnen worden
besteld bij het Voorlichtingsbureau
voor de Voeding, Laan Copes van
Cattenburch 44. Den Haag, per
briefkaart waarop aan de adres
zijde extra postzegels geplakt moe
ten worden en wel van 30 cent voor
„Voedingstips voor kamerbewo
ners" en 20 cent voor „Zieken
kostjes".
U ziet hierbij een van de vele
leuke illustraties uit Voedingstips
voor kamerbewoners".
trouwde vrouw wel eens werkt. Wij
zien dat aan allerlei kleinigheden.
Wij zien dat aan het feit, dat de
winkels om zes uur gesloten moe
ten zijn, behalve dan de sigaren
winkels. Wij zien dat aan het feit,
dat de openbare diensten op zater
dag tegenwoordig gesloten zijn. Het
feitdat er geen mogelijkheden zijn
cm de normale zaken, die een bur
ger naar het stadhuis voeren, bij
voorbeeld op een avond af te doen.
Wij zien dat aan de afwezigheid
van voorzieningen voor het over
blijven van schoolkinderen en van
crèches. Wij zien dat op allerlei
manieren, al was het alleen maar
het feit, dat de meteropnemer en
andere nuttige figuren aan de deur
plegen te komen op tijden dat een
werkende huisvrouw beslist niet
thuis zal zijn.
Dat alles zal langzamerhand
moeten veranderen. Eigenlijk moet
het vlug veranderen, maar het zal
alleen langzaam kunnen verande
ren, omdat de omschakeling van de
Nederlandse publieke opinie op dit
punt nu eenmaal langzaam gaat.
Toch heb ik het gevoel dat er wel
enige beweging in zit. Wanneer ik
bijvoorbeeld voor een vakvereniging
of een dergelijke instantie een aan
tal jaren geleden betoogde, dat het
noodzakelijk was om het reservoir
dat wij hebben aan opgeleide vrou
welijke arbeidskrachten in te scha
kelen, omdat wij vastlopen, omdat
er op den duur geen vrouwelijke
ongehuwde arbeidskrachten meer
aanwezig zijn, omdat er toch een
aantal beroepen is waarin men
zich alleen maar vrouwen denken
kan, dan kreeg ik in een dergelijk
geval de wind van voren. Dan was
er altijd wel iemand die cnet de
vuist op tafel sloeg en zei: „Daar
hebben we nou zestig jaar voor ge
werkt, dat de vrouw niet de fabriek
in hoeft en nu willen jullie ze weer
terughalen in de fabriek".
De omstandigheden zijn ver
anderd. Op dit moment ac
cepteert en spreekt men ook
al meer over de werkende
getrouwde vrouw. Het kan
alleen maar de gehele maat
schappij ten goede komen
wanneer wij deze inschake
ling op verstandige manier
laten verlopen. Dat betekent
dat wij proberen excessen te
vermijden, dat wij proberen
deze vrouwen erop voor te be
reiden en dat begint natuur
lijk al in haar meisjestijd, haar
schooltijd. Het betekent ook
dat wij in deze dingen niet
dogmatisch denken, maar dat
wij proberen te begrijpen
waarom de maatschappij de
vrouw nodig heeft.
t begrijp niet", zei oom
s, dat jullie op zo'n pri-
've manier vakantie kun-
houden. Dat is toch jezelf
narigheid dan plezier he
in/ Ik wed dat als jullie vier
n onderweg zijn, je al zit
nakken naar het comfort
je thuis hebt achtergelaten
en zeker wanneer jullie
11 weer treffen",
'at mankeert er aan onze
ier van reizen?" vroeg ik
aasd.
ie is belachelijk"zei oom
misprijzend. Thuis heb
les.' Een was-automaat en
boiler en een hete douche
tn elektrisch fornuis en een
irooster en nu zelfs gasver-
ningen wat heb je als
r ireis bent?
lts. Een dun tentdoek om je
schermen tegen orkanen en
1 'thozen. Een paar touwtjes
kringen om het eidunne
boven je hoofd vast te hou-
Eén gaspitje om op te ko-
Eén wiebelig kamptafeltje,
paar vouwstoeltjes. Slapen
i grond, wonen op de grond,
i op de grond. Je hebt niet
een kampeerkeuken, geen
as, geen kampeer servies,
I die paar kroesjes en alu-
m bordjes mogen geen
a hebbenEn met dat pri-
gedoetje trekken jullie
1 ipa rond, neerstrijkend
t het je toevallig bevalt, en
ga jij zitten klungelen met
npitter, je pannetjes-zon
aar, je jerrycannetje-met-
Dat is toch geen mens-
dig bei taan! Je maakt het
I bitter moeilijk en dat
p »eZ in de enige paar weken
utie die je je kunt veroor-
i. Geef mij maar een aardig
'ion in het Geuldal, van alle
ukken voorzien, dan rust ik
ibiste uit".
'li rusten ook uit!" riep ik
l£. „We vinden het zalig om
dmitief en van alle gemak-
ontdaan rond te trekken, de
'S te ontdekken, helemaal
olj te zijn!"
weet zeker dat jullie na
Moederlijke
overpeinzing
elke reis bekaf thuis komen,
vervuild, verkreukeld, met pijn
in al je ledematen en dat jul
lie de hemel danken dat jullie
weer in een gewoon bed kunnen
slapen met alle elektriciteits
knoppen onder handbereik"
Ach, oom Janus kan het niet
begrijpen en ik neem het hem
niet kwalijk. Desondanks pro
beer ik het hem duidelijk te ma
ken.
„Zie je", verklaar ik, „dat is
het nu juist. Het hele jaar zijn
we omgeven door modern com
fort. Daarom vinden we het
heerlijk en bijzonder ontspan
nend om minstens eenmaal in
het jaar enkele weken terug te
keren tot de primitiviteit van
het zich-behélpen.
En zo eens in het jaar heb je
dat nodig. Zo eens in het jaar
moet je de moed hebben al dat
moderne, veilige, gemechani
seerde gedoe de rug toe te keren
en nomade te worden, risico te
lopen, je krachten met de ele
menten te meten. Daar knap je
geweldig van op. Dat geeft vol
doening en zelfvertrouwen. Na
een barre vakantie kun je al
les weer aan: het wereldnieuws,
de oorlogsdreiging, de strijd om
het bestaan, de zorgen en klei
ne verdrietelijkheidjes. Je hebt
bewezen dat je nog niet hele
maal gedegenereerd bent tot
comfort-robot. Je bent erin ge
slaagd lekkere maaltijden klaar
te maken op één pitje, je hebt
aangetoond dat je desnoods ook
zonder moderne gemakken
kunt leven en goed leven.
Dat is geruststellend. Dat
ontspant".
„Mensen als ivij hebben dat
nodig, oom Janus. Wij stikken
als we nooit meer een onweer
hoeven te trotseren, nooit tegen
de wind hoeven te vechten, als
we niet van tijd tot tijd onszelf,
op onze vindingrijkheid, onze
handigheid zijn aangewezen.
Een knop indrukken, een kraan
opendraaien, een thermostaat
instellen dat is zo gemak
kelijk, maar je leeft er nau
welijks bij, je dut in.
Hoe primitiever je kampeert,
hoe leuker het is. Vissers, brug-
gebouwers, postbodes kennen
de grillen van de natuur en
zullen een rustige comfortabe
le vakantie verlangen. Akkoord.
Maar binnenwerkers als wij
moeten een keertje terugkeren
tot de natuur om in condi
tie te blijven".
„En je bent ook blij als je
kunt terugkeren tot je vier vei
lige muren!" riep oom Janus
schamper.
„Geloof me, de eerste week
na thuiskomst kunnen we niet
slapen, ook al staan de ramen
wagenwijd open. Ik mis het
klapperen van het tentzeil, het
zingen van de nachtegaal, het
suizen van de wind, het klate
ren van de bergbeek. Ik mis het
ijskoude water, de kille nacht
nevel, het geritsel van de veld
muizen onder het grondzeil. Ik
mis het gehannes met panne
tjes, 't gesjouw met water, ik
mis de ongelijke grond, de dauw
op het gi-as, de bloempjes onder
m'n voeten, 't uitzicht op de hel
lingen. Ik mis t spel met de
rolkeien en 't gezoem van de
insekten. Het nauwe contact
met de natuur is plotseling weg
gevallen en daar moet ik aan
wennen, iliet aan kamperen
maar aan niet-meer-kampe
ren! Wanneer ik thuis ben en
de zon breekt door, merk ik het
wel maar het doet me niets.
Wanneer ik kampeer en de zon
breekt door verandert de we
reld, ik krijg het plotseling
druk, ga de natte spullen dro
gen, ik sluit vriendschap met
die zon, ik gebruik haar!
Ach, oom Janus, laat ons
toch elk jaar lekker een paar
weken primitief, onbeholpen,
oncomfortabel kamperen. Als
ontspanning is het onbetaal
baar!"
voor het voltooien van dat werk,
voor het volbrengen van die
taak, maar zij weten, dat zij niet
helemaal zeker kunnen zijn dat
zij zelf in eigen persoon die taak
kunnen volbrengen.
Het is dan een zekere gerust
stelling te weten, dat er een in
stantie (uitzendbureau) bestaat,
die, als zij uitvalt, een ander
kan sturen.
namelijk zijn dat óf de economi
sche situatie zich weer geheel wij
zigt of wel dat de insteliing van de
vrouwen op den duur geheel anders
wordt.
Er zijn namelijk vrouwen
die bepaald niet alleen wer
ken omdat zij wat extra's wil
len verdienen, omdat zij een
vrouwen
29-jarige Inge Dreifke is een werkende vrouw. Ze is lasster
m Hamburgse scheepswerfHaar moeder zorgt tijdens haar
u.ren voor haar 8-jarige dochtertje en kookt voor haar. Inge
fke zegt: „het omgaan met een lasapparaat is niet moeilijker
het hanteren van potten en pannen".
zijn nog niet zover, dat de
„bouw uw eigen huis!" op
doet, maar wel heeft zich de
te jaren in de bouwnijverheid
lechanisatie sterk verbreid,
van tevoren in een fabriek
bouwelementen vervaardigde
delen zijn ook in Nederland
ibjecten meer, waarnaar men
erbazing kykt. Woningen van
aanid „pre-fabricated" ele-
en hebben het voordeel, dat
sneller verloopt en dat er
er arbeidskrachten nodig zijn.
grote schaal toegepast heeft
vorm van systeembouw het
eel niet alleen sneller maar
liet duurder te zijn dan met
ionele methoden gebouwde
igen. Waar het echter in de
plaats om gaat is, hoe goed-
woningen te produceren.
Canada komt thans een be-
dat er op duidt, dat daar een
stap in de richting van de
tope woning is gedaan. Daar
hans huizen verkrijgbaar van
aluminium bekleed hout, die
niet meer dan ongeveer tweederde
kosten van gelijksoortige stenen
woningen. Deze huizen komen he
lemaal uit de fabriek! De produk-
tie zal het eerste jaar ongeveer
2.500 stuks bedragen. Het zijn vrij
staande eengezinswoningen, die on
geveer 39.000 gulden kosten, inclu
sief de grond, en drie slaapkamers,
twee badkamers, een zit- en een
eetkamer plus keuken bevatten. In
de keuken zijn een koelkast, was
machines voor kleren en de afwas
en een elektrisch fornuis al inge
bouwd.
Deze zijn in de prijs begrepen,
evenals de centrale verwarming,
die geleverd kan worden voor alle
soorten brandstof. Bovendien is de
huiskamer voorzien van een muur
tot-muur-tapijt en gordijnen. Er
zijn vyf verschillende modellen en
er zyn er al zestig van verkocht.
Ze gaan vlot van de hand, mede
dankzij het feit dat er voorschot
ten en hypotheken tot honderd
procent van de prijs voor deze wo
ningen worden gegeven.
Dat probleem van de ge
trouwde vrouw, die dus nu
mag werken is toch ondanks
alle aanvaarding, nog betrek
kelijk weinig doordacht.
Weinig doordacht is o.a. het
feit dat zij toch een bijzon
dere arbeidskracht is, die
men niet in alle opzichten
kan vergelijken met de onge
huwde vrouw of met de wer
kende man.
Er zijn natuurlijk in onze econo
mie al meer nieuwe soorten ar
beidskrachten verschenen. Wy heb
ben bijvoorbeeld de vreemdelinsen,
die hier nu werken. Wij hebben
ook de Ambonnezen gehad. Vele
werkgevers hebben ontdekt dat het
moeilijk was met zulke mensen te
werken wanneer men niet de nor
men die zij meebrachten uit hun
vaderland, respecteerde en daar zo
veel mogelijk rekening meehield.
Zo is het ook bij de getrouwde
vrouw. De werkende getrouwde
vrouw behoudt de nonnen die zij
altijd in haar gezin heeft gehad en
de eerste norm daarbij is. dat het
gezin vóórgaat. Zij weet nu dat het
gezin niet meer haar volle tijd in
beslag neemt, zij weet dat zij lange
perioden dagelijks heeft waarin
haar bestaan niet gevuld wordt
door de zorg voor dat gezin, maar
als er een moment komt waarop er
op haar zorg voor het gezin weer
een beroep wordt gedaan, dan gaat
dat gezin voor, dan gaat da: on
der alle omstandigheden voor.
Zo is het tenminste hier in het
Westen. Zo is het misschien niet. in
die landen waar öf traditioneel óf
door een zekere ideologie het wer
ken van de getrouwde vrouw an
dere aspecten heeft, maar liter is
het wel degelijk zo.
Daarom zal iedere werkgever die
een dergelijke kracht in dienst
heeft daar rekening mee moete.i
houden.
Dat maakt ook dat voor vrou
wen het losse dienstverband zo
aantrekkelijk is. Vrouwen die
werken, hebben namelijk wel
verantwoordelijkheidsgevoel
stuk extra welvaart willen
binnenhalen in hun gezin.
Er zijn ook vrouwen die hun
werk als een beroep zien. Dan
is het korte dienstverband
niet bevredigend. Dan zal ook
die instelling waar het gezin
centraal wordt gesteld, op
den duur niet gehandhaafd
kunnen blijven, maar zover is
het in het algemeen nog niet.
Er zijn natuurlijk uitzonderin
gen, ook in onze maatschappij. Fr
zijn actrices, vrouwelijke leden van
orkesten, vrouwelijke hoogleraren
vrouwelijke kamerleden die bepaald
niet zo tegenover hun werk staan
als ik hier nu schets. Maar de over
grote meerderheid van de ge
trouwde vrouwen die in Nederland
werken, stelt haar gezin centraal,
werkt ook voor dat gezin, werkt
natuurlijk voor 'n stukje extra luxe
voor dat gezin, maar is niet op
zichzelf gericht, is veel meer op de
kinderen en op het hele gezin ge
richt.
Naarmate er meer binding komt
aan het beroep, zal wellicht de
vraag naar de getrouwde vrouw als
de centrale figuur bij deze tijdelijke
arbeidsbemiddeling verdwijnen,
maar in de eerste tijd is dat zeker
niet te verwachten.
Er is een zekere omschakeling in
het denken hierover bij de vrouw
zelf. Zij gaat de mogelijkheden af
tasten van nog een periode werken
en zich ten nutte maken in de
maatschappij van geld verdienen.
Hierbij is ook nodig een omscha
keling van de werkgever. Er is al
tijd nog een zekere neiging by vele
werkgevers om vrouwenarbeid te be
schouwen als in overvloed aanwezig,
als goedkoop, omdat het meestal
ongeschoolde arbeid is en tijdelijk.
We gaan waarschijnlijk naar een
tijd waarin vrouwenarbeid niet
meer overvloedig is. Waarin een
groot deel van de vrouwenarbeid
niet meer ongeschoold is, waarin
zij duur wordt, maar waarin zij
meer permanent wordt.
Daar ligt een zekere tegenstelling
in, maar men zal er goed aan doen
om te overwegen hoe men zich
daarbij aanpassen moet. Belang
rijk voor vele werkgevers is, dat
vrouwen hun werk niet meer zien
als alleen maar een tussenfase tus
sen hun opleiding en hun huwelyk,
waardoor er nonnen komen om
voor deze vrouwen een carrière op
te bouwen, een carrière, die zij mis
schien onderbreken moeten als zij
jonge kinderen hebben, maar een
carrière die zij wellicht zullen wil
len hervatten en die dan ook mo
gelijkheden openen moet.
Veel te veel is in Nederland de
carrière van de vrouw afgeslo
ten en beperkt, omdat men het
gevoel heeft: de vrouwelijke ar
beidskracht houden wij toch
niet; die trouivt en dan hébben
wij er niets meer aan. Daarom
geven wij haar geen behoorlijke
beroepsopleiding en/of de kans
zich op een carrière voor t be
reiden.
Ook ln dit opzicht leven wij dus
naar mijn mening in een over
gangstoestand.
Het besef van deze overgangstoe
stand is weinig aanwezig bij de
overheid en bij de publieke opinie.
Inderdaad denkt de overheid en
vele van zijn instanties te veel aan
de normale arbeidskrachten die wij
in het algemeen hebben, aan de on
getrouwde vrouw, die er haar le
vensvulling in heeft en aan de wer
kende man.
De overheid houdt dus te weinig
rekening met het feit dat een ge-
Vrouwen die getrouwd zijn en
een gezin hebben, hebben geen be
hoefte aan een contract, zij zijn
zelfs bang voor een contract. Zij
hebben een zekere weerstand om
vaste verplichtingen aan te gaan,
omdat zij weten dat zij het niet al
tijd kunnen vervullen. Er kan een
kind ziek worden of de man kan
worden overgeplaatst of er kan iets
misgaan in het gezin, waar zij moet
inspringen.
Nu is het mogelijk dat het losse
dienstverband van uitzendbureaus
of van schoonmaakbedrijven en
van al dergelijke instanties die deze
krachten nu bundelen en te werk
stellen en op de goede plaats bren
gen, toch maar een fase is. Het kan
Een combinatie in tergal: over-
hemdbloes met lange mouwen
van azalea-roze plissé-stof en
nauwe manchetten en een rok
van fijn diagonaalweefsel met
roze en witte strepen en opge
stikte zakken. De schoenen zijn
van Charles van Jordan.
Hij was niet overtuigd. Maar
hij heeft het dan ook nooit ge
daan. Hij is er te rijk voor.
Arme oom Janus.
THEA BECK MAN
