mlgeBRuiken en -qeBneken
ruis woordraadsel
Grootste transportabele
reuzenrad ter wereld
Kom er ACHT-er
,D
Dat nodeloze
ge-„maar
Rad geeft
plaats
aan 120
personen
ÏDAO 8 JUNI 1967
^e fabrikant wees alle verantwoordelijk
heid. af, doch het onderzoek dat door
enige deskundigen werd ingesteld, wees
echter duidelijk uit dat hier van een constructie
fout sprake was."
Dit citaat bevat een veel voorkomende fout- de
dubbele uitdrukking van een tegenstelling. Met
andere woorden: nodeloos ge-„maar". De tegen
stelling wordt hier immers eerst aangegeven met
„doch" en later nog eens met „echter".
99
Overeenkomstige gevallen vinden we in-' Hij
wist niet hoe hij zich bij die gelegenheid
moest gedragen, want hij had namelijk nooit
eerder zoiets meegemaakt." en: ,Hij had nooit eer-
der zoiets meegemaakt, zodat hij dus niet wist hoe
hij zich bij die gelegenheid moest gedragen." In
- deze zinnen is het respectievelijk het verklarende
en het gevolgaangevende element, dat dubbel
wordt omschreven. De constructie van beide laatste
voorbeelden is zodanig, dat de woorden waarom
het gaat („want" en „namelijk"; ,^odaf' en „dus"),
zeer dicht bij elkaar staan een situatie waarin
men de fout misschien iets minder makkelijk zal
maken. Meer oppassen is het in gevallen als dat
van ons eerste citaat, waarin de woorden ,„doch"
en „echter" door zoveel andere zijn gescheiden, dat
de schrijver het eerste alweer vergeten is als hij
het tweede neerschrijft.
Over „maar-en" e.d. gesproken: ik heb ook iets
tegen zinnen als „Hij riep mijn medewerking in.
Maar ik voelde er niets voor hem te helpen"; „Ik
voelde er niets voor hem te helpen. Want ik had al
te veel met hem meegemaakt"; „Ik had al teveel
met hem meegemaakt. En bovendien vond ik dat
de anderen ook maar eens iets moesten doen."
Mijn bezwaar is hier gericht tegen het zinloze ge
bruik van de voegwoorden „maar", „want" en „en"
aan het begin van op zichzelf staande zinnen. Ze
„voegen" daar immers niets! Het voegwoord ver
vult ten opzichte van een zinnenpaar dezelfde func
tie als de cementvoeg ten opzichte van twee stenen:
die voeg hóórt bij geen van beide, maar verbindt
ze. Geen zinnig mens smeert cementspecie op een
steen, als hij niet van plan is die steen met een an
dere samen te voegen. Menig overigens zinnig
schrijver heeft daarentegen wel de gewoonte een
zin die hij niet met de voorgaande verbindt, te
„versieren" met een voegwoord.
Mzn kan hier kiezen uit twee mogelijkheden.
Of men verbindt de zinnen („Hij riep mijn
medewerking in, maar ik „Ik voelde er
niets voor hem te helpen, want ik,Jk had al
teveel met hem meegemaakt en bovendien
öf men vervangt „want" door „namelijk" of „im
mers" ergens binnen de zin, vervangt op dezelfde
wijze „maar" door „echter" en laat „en", dat toch
geen eigen betekenis heeft, vervallen (Hij riep mijn
medewerking in. Ik voelde er echter niets voor
„Ik voelde er niets voor hem te helpen. Ik had na
melijk (c.q. „immers") al te veel „Ik had al te
veel met hem meegemaakt. Bovendien
Dit alles neemt niet weg, dat het me juist lijkt een
uitzondering te maken voor literaire e.d. taal, waar
in men het hier gekritiseerde gebruik van voeg
woorden wel toepast, omdat men er een bepaald
stijleffect mee beoogt. Als dat effect dan ook maar
wordt bereikt-'
J apin
,e jssingen onder het motto
swoordraadsel" dienen voor
lf dag a.s. te 9 uur v.m. in het
er te zijn van de redactie, Witte-
gt 1 te Leiden. Onder de goede
jk dngen stellen wij een eerste
er van f 5 en twee prijzen van
u_ beschikbaar waarnaar alleen
iet lees kunnen mededingen.
i (LOSSING VAN
RIGE OPGAVE
eerste prijs van 1 5 werd toe-
ïd aan mevr. P. J. van Wate-
I linschooten Jan van Goyen-
19 te Leiden, d$ twee prijzen
f 2,50 aan de heer J. Aniba,
Irwoudseweg 162 te Leiden en
aan de heer J. Koning, Merelstraat
20 te Lelden.
De prijzen worden de winnaars
toegezonden.
Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt u elders In dit nummer.
Kom er ACHT-er
1. mes
2. glas van man rechts is kleiner
3. zak in colbert van bruidegom
4. schoen van man links
5. bordjes op tafel
6. figuurtjes op mouw van bruid
7. vlinderdasje van man rechts
8. glas links op tafel is gevuld
HORIZONTAAL
1. slordige vrouw
6. suffe, vervelende
11. bergje
12. catechisatie
14. Silicium, afk.
15. Griekse letter
16. groente
17. antwoord betaald
19. erg vochtig
21. meer (in muziek)
22. voedsel tot zich nemen
23. rund
25. agrariër
26. alvorens
28. zie 26
30. een zekere
31. mannelijke bediende
33. min
34. eveneens
35. lidwoord
36. tot onze tijd behorend
40. uitzicht in de toekomst
44. eerste vrouw
45. verouderd wapen
47. een heer onder de bijen
48. erkentelijkheid
49. ziekte na dronkenschap
50. gindse
51. wandversiering
54. Ned. Aardolie Mij.
55. element nikkel
56. zoetwater vis je
58. niet een
61. bloedverwant
62. mannen van adel
64. weinige in getal
66. dunne stang
67. zuiver
VERTICAAL
1. element selenium
2. plooisel, soort van manchet
3. voorbij
4. keurig
5. gebrek aan doortastendheid
6. dracht van bruiden
7. dunbladig gesteente
8. delen van het hoofd
9. zie 33 horizontaal
10. voegwoord
11. gapingen, leemtes
13. strook grond langs rivieren
14. gemeente in Friesland
18. aardappelgerecht
20. tedere
21. rond zitkussen
24. Europeaan
27. esdoorn
29. snibbige
32. houten vat
33. vrouw van Jacob (bijbel)
36. bewoners van Medië
37. toejuiching
38. ritmische beweging van het
lichaam
39. opening in het ijs
41. Hof van het paradijs
42. rustbank
43. deelteken op een klinker
45. slangvormige vis
46. onware mededeling
52. elke
53. maakt wakker
56. -overgrootmoeder: de moeder
van onze overgrootmoeder
57. lidwoord
59. zie 30 horizontaal
60. zie 4 verticaal
63. titel
65. vorm van onderwijs
In de Duitse stad Remscheid, zo'n tien kilometer ten zuiden
van het eens door Toon Hermans uitbundig „bewupperde"
Wuppertal, draaide onlangs het grootste reuzenrad dat ooit op
een kermis heeft gestaan. Een dertig meter hoog gevaarte
met een capaciteit van 120 passagiers. In de avonduren to
rende het rad als een lichtende schijf boven het kermisgewoel
uit: daarvoor zorgden zesduizend lampen van 25 watt.
klopte een kermis-exploitant bij
het NLB aan die graag een rups-
baan wilde hebben. „Ik heb hier
de tekeningen. Kunnen jullie zo
iets bouwen?" In Nijmegen zeiden
ze geen nee. al stelde de na-oorlog-
se materiaalschaarste hen wel voor
problemen. Van stukken zoeklicht
en afweergeschut en oude tank-
wielen maakten we een rupsbaan",
vertelt de heer Braam, „en die loopt
nog steeds".
„In de kermiswereld kent ieder
een elkaar en zo ging het snel
rond dat wij kermisattracties kon
den bouwen". En in Nijmegen
merkte men het. Met soms korte,
soms lange tussenpozen volgde de
ene opdracht na de andere („sinds
die rupsbaan maakten we zelf alle
ontwerpen"), maar alles bij elkaar
leverde het toch niet veel meer
op dan de belegging op het brood,
dat het NLB met gewoon con
structiewerk moest verdienen.
Dat veranderde pas radicaal
toen men in 1959 een reuzenrad
Dit stalen staaltje van technisch
vernuft en vakmanschap is van
Nederlandse makelij. In Nijmegen
werd de afgelopen maanden dit
grootste transportabele reuzenrad
ter wereld ontworpen en gebouwd.
Door een firma die al jaren gele
den de commerciële perspectieven
van het kermisjoiyt doorvorste en
nu een van de belangrijkste produ
centen van grote attracties is met
afnemers in Amerika, Canada,
Duitsland en Scandinavië.
Toen in het vroege voorjaar van
1945 in een nog slechts voor een
deel bevrijd Nederland het Nij
meegs Lasbedrijf van de grond
kwam, dacht directeur L. G. H.
Braam nog in de verste verte niet
aan kermisattracties. Zijn bedrijf
hield zich de eerste tien jaar in
hoofdzaak bezig met het normale
constructiewerk en het lassen van
pijpleidingen.
De eerste keer dat men van het
traditionele werkpatroon afweek,
was niettemin al in 1947. Toen
verkocht aan een Nederlander die
daarmee de Duitse kermissen ging
afreizen. „Toen ging het heel snel.
Toen de Duitsers eenmaal hadden
ontdekt dat wij grote kermisattrac
ties bouwden, kwamen de orders
achter elkaar los.
Nu is het zo, dat de produktle
van het NLB voor negentig procent
uit kermisattracties bestaat.
Het NLB heeft ook een keer een
inklapbare spookbaan gemaakt en
een achtbaan. Duitsland is verre
weg de beste klant, terwijl ook de
Scandinavische landen vrij gere
geld orders in Nijmegen plaatsen.
Andere Europese landen kopen ook
wel NLB-produkten, maar meestal
tweedehands van de Duitsers „die
er soms meer geld voor terugkrij
gen dan zy zelf hebben betaald".
Vroeger kochten de Duitse ker-
mis-exploitanten hun spektakel
stukken in Zuid-Duitsland. Waar
om tegenwoordig in Nijmegen? De
heer Braam: „Omdat we goedko
per of beter zijn, dat weet ik niet.
We staan er wel om bekend, dat
onze aandrijving goed is. Maar het
is langzamerhand zo gegroeid, dat
iedereen zijn eigen produkt maakt.
Onze specialiteit is grote draalen-
de kermisattracties.
Weinig concurrentie dus volop
werk, zelfs, nee. Juist nu *r een
neergaande conjunctuur is. „In een
hausse-periode zie je de tendens,
dat de mensen caravans, tenten en
camera's kopen en grote buiten
landse reizen maken. Nu Wijven
veel mensen thuis; ze hebben te
weinig geld om een verre reis te
maken, maar wel genoeg om er de
kermis mee op te gaan. Op het
ogenblik is het kermisbezoek in
Duitsland zonder meer beter te
noemen. En dat merken wij. Onze
orderportefeuille is nog nooit zo vol
geweest! En dat terwijl de gewone
constructiebedrijven allemaal in de
knel zitten".
Volop werk. Op het ogenblik is
't NLB bezig met de bouw van een
tweede reuzenrad met een hoogte
van dertig meter, dat 29 Juni in
Darmstadt moet draaien. Weer is
de klant een Duitser. „Een Neder
landse kermisexploitant zou to'n
rad nooit kunnen betalen. Het ding
kómt compleet met gondels op
450.000 gulden. En dan heb je nog
zes pakwagens nodig om hem te
vervoeren
Kan men in Nijmegen een
transportabel reuzenrad bou
wen dat nog hoger is dan der
tig meter? Dat zou ik nog liever
niet openbaar maken, lacht de heer
Braam, maar dan: „Ja, dat is wel
mogelijk, maar Je moet met een
paar factoren rekening houden: je
moet zo'n rad redelijk snel kunnen
opzetten, het mag op de grond niet
al te veel ruimte in beslag nemen
(maximaal 25 by 25 meter) en het
moet met niet al te veel pakwa
gens of per trein vervoerd kunnen
worden".
Toch houdt men er in Nymegen
al rekening mee, dat binnenkort
die dertig meter-grens zal worden
overschreden, want er is altyd wel
een Duitse kermisexploitant die z'n
concurrenten wil overtroeven.
