„En ineens gebeurt het 4
wlianim - het masker valt"
De Groenteman is
gewoon ouderwets
RADIO
Christ Stuur van
de akademie
„Film Model and
Casting
ZATERDAG 3 JUNI 1GA7
LD.-EXTRA 4
■IDA
Lessen in
acteren
voor tv
en
filmcamera
de lessen aan de mlmeschool van
Marcel Marceau en liep de Film-
akademie in Amsterdam af. In
1960 werd hij regie-assistent bij de
NCRV en op 27-jarige leeftijd pro
moveerde hij tot regisseur-producer.
„Onderweg naar morgen" en „Put
ten, zeshonderd gaten" waren en
kele van de documentaires die hij
maakte. Daarna werd hy free-lan-
PLANNEN
De invoering van de tv-reclame
was voor Christ Stuur wel een maar
niet de voornaamste aanleiding om
met zijn Film Model and Casting te
beginnen. De akademie hoort thuis
in een grotere reeks plannen, die
hy binnen enkele jaren wil reali
seren. De eerstvolgende: een eigen
produktiemaatschappy voor live tv-
reportages en korte speelfilms, die
in augustus op poten moet staan.
Eind 1969; de produktie van onge
hoord goedkope speelfilms goed
koop als gevolg van een nieuwe, ma
teriaal besparende combinatie van
technieken, waarvoor hijzelf het
idee leverde en dat door het Japan
se concern Sony wordt uitgewerkt.
Als het zover is, moet Stuur kunnen
putten uit een arsenaal van acteurs
en actrices en dat arsenaal moet
Film Model and Casting opleveren.
By deze grootse plannenmakerij
steekt de huisvesting van de
akademie wat sobertjes af:
ingeklemd tussen Kloveniersburg
wal (het adres: 8789) en Groen
burgwal in een permanent van At
las-film gehuurde ruimte. Wel staat
en hangt er voor enkele slordige
duizendjes apparatuur, want er
moet als in een tv-studio gewerkt
kunnen worden.
A raison van vierhonderd gulden
krijgt de cursist er 22 weken lang
1 avond in de week les (plus by na
elke zondag een les-session) in o.a.
bewegingsleer, fotografie, make-up
en grime. Aan het eind van de cur
sus ook nog één of twee lessen in 't
commerciële van „de keiharde com
merciële regisseur Bob Chrispyn en
die neemt dan geen pardon meer."
Het zwaartepunt van de opleiding
ligt evenwel na de ontmaske
ring op het trainen van het con
centratievermogen. Hieraan werkt
het docententrio Pols („de mense
lijke verhouding model-camera"),
Van der Linde, Stuur.
De laatste: „Ik doceer niet zo
zeer, ik praat met de mensen. Ik
verkondig tegenstrijdige dingen en
als dan niemand reageert, zeg ik:
wat zijn jullie voor een stel suk
kels! Ja, zeggen ze dan, we wis
ten niet dat we wat mochten zeggen.
Wie ben ik? vraag ik dan, wie ben
ik wel. dat niemand me in de rede
durft te vallen? Op die manier, hé.
Verder doceer ik kennis van de
filmbegrippen".
BIERVILTJES
Intussen zijn alweer lessen aan
de gang. Concentratie. Detlev Pols
doceert, drie knappe meisjes en een
oudere free-lance acteur („we hou
den de klassen met opzet zo klein
mogelyk") luisteren aandachtig. Om
voor de camera dezelfde vanzelf
sprekendheid in doen en laten te be
reiken als men in het dagelijks le
ven heeft, is uiterste concentratie
nodig, legt Detlev Pols omstandig
uit. Concentratie van de tastzin, het
gehoor, de blik. Het laatste wordt
uitgeprobeerd. Op de vloer worden
vier bierviltjes neergelegd. De oude
re acteur komt overeind, loopt naar
het eerste bierviltje, blijft dan mi
nutenlang roerloos, staan, laat
zich vollopen van dit witte rondje"
zoals Detlev Pols adviseert, richt
dan zyn aandacht op het volgende
viltje, loopt ernaar toe enzovoort.
Tydens deze stille rondgang be
reikt hy een concentratie, die
niet verstoord kan worden door
het meedraaien van de camera, het
klikken van een aansteker, het ge
schuifel van voeten. Plotseling fini.
Op de monitor wordt de registra
tie gedraaid. De man kykt naar'^
zichzelf, zucht als het is afgelopen
„Eindelijk, ik dacht dat er nooitR
een eind aan kwam", is zelf ver-Jjjj
baasd over het feit dat hy zich zo
lang en zo volledig op zoiets nr'
tigs heeft kunnen concentreren, 'e Jss
volgende cursist staat op. Bw
„Eerst zou de opleiding tw-®-lf 100
weken duren, maar we hebbei er te
maar gauw 22 van gemaakt", zegt 1
Christ Stuur. Het is hem eigenlijk öh
nog te kort. Hy denkt er ai o/er va
Film Model and Casting uit te bDU- b
wen tot een filmacteurschool net *ee
een eenjarige dagopleiding. „Maar
dat zou Europees gezien moecen
worden. In Nederland vind je niet Ij
zyn var
tv."
Amsterdam Dit wordt een verward verhaal. Verteld
door Christ Stuur, die van zichzelf zegt: „Ik praat verward,
dat weet ik. Voor de klas doe ik het vaak opzettelijk het is
mijn methodiek om de mensen te dwingen tot aandacht, tot
reageren."
„De klas": zijn academie Film Model and Casting, waarmee
hij iets anders beoogt dan de buitenwacht denkt. „De mensen
zien na alle mannequinskoels en bjoetieskoels en nog meer
skoels en nog meer poederdozen onze opleiding als de zo
veelste". Maar het is de eerste in ons land, benadrukt hij, die
de kunst van het acteren voor tv- en filmcamera onderricht.
Op 3 april is hij begonnen met
42 leerlingen, geselecteerd
uit rond honderd aanmeldin
gen. Fotomodellen en mannequins
zyn erbij. „Het was geweldig om
de eerste keer, het was koud toen,
die mannequins te zien binnenko
men. Allemaal van die nertstoe
standen om zich heen. De hele ima
ge namen ze mee. Maar ze kwa
men tenminste. Ze wisten dat ze
moesten bijspijkeren. Dat vind ik
En er stond ze wat te wachten.
„De eerste vier lessen gooien we
het mooie koppie eraf". Met het
„koppie" bedoelt Christ Stuur het
masker („soms zo dik", duidt hy
aan, zyn hand twintig centimeter
voor zyn gezicht houdend) waar
achter de mannequin, 't fotomodel
haar ware ik verbergt voor de in
discrete blikken van modeshow-pu
bliek en plaatjes kijkende particu
lieren.
„Ik krijg hier een mannequin met
zeventien jaar ervaring. Ze gaat zit
ten, precies zoals het hoort, het ge
zicht zo strak als een masker; Dat
is verschrikkelijk, hè. En ineens, by
de tweede les of zo, gebeurt het:
WHAMM het masker valt".
Dat moet, „Het masker moet er
af, althans zo dun mogelyk wor
den, dan valt die onnatuurlijke af
stand weg, wordt ze beter bereik
baar voor anderen. Pas daarna kun
nen wy gaan werken aan de durf
om open en eeriyk naar buiten te
treden. Kijk, als je optreedt in een
tv-commerfeial, dan moet er natuur
lijkheid zijn in je gezicht, in je be
weging. Dan moet je geen juffrouw
zyn met een fraai doch strak ge
zicht die door de studio zweeft
daar kijkt de huisvrouw voor haar
televisie toch maar gek tegenaan".
Het forceren van dat demasqué
is voorbehouden aan drie docenten:
Detlev Pols (adviseur van de NA
TU) Hanna van der Linde (elemen
taire bewegingsleer) en Stuur zelf.
„Hanna doet dat geweldig. Tydens
de tweede les zegt zij bijvoorbeeld
tegen een keurig zittende manne
quin: zoudt u misschien op de grond
willen gaan liggen? Dan gaat die
mannequin eerst heel voorzichtig
zitten". Christ Stuur doet het ons
voor, de benen iets opgetrokken.
„Nu benen strekken. Goed, de be
nen worden gestrekt, maar ze blyft
zitten. Nu languit. En dan", ver
telt hy vanaf de vloer, „gebeurt 't.
Want het masker zit niet alleen hier
(wijst op zyn gezicht) maar tot hier
(wijst naar zyn navel). En als zy
achterover gaat", vervolgt hy, lang-
Mensen die het kunnen weten,
hebben zich de laatste jaren
onafgebroken beijverd om de
radio aan te passen aan de ver
anderende, zakelijker wordende ty-
den. Zoals de kranten zich in ver
band met de directheid van het
nieuwe medium televisie gingen
richten op een toelichtende taak, zo
ontdeed de radio zich van oubol
ligheden en andere franjes. Slechts
heel weinig programma's hoefden
niet op de helling en mochten hun
oude image behouden.
Een van die programma's, elke
AVRO-ochtend te beluisteren, ver
anderde in de afgelopen vijftien
jaar (al dan niet om modernise
ringsredenen) haar tune van een
wals in 'n chachacha. Die wals
was „Groenteman, zeg groenteman,
wat eten we vandaag?", de huidige
herkenningsmelodie is „Cha, cha,
cha, tsja wat zullen we eten?" Het
programma is de groenterecepten-
en consumentenrubriek van „de
aardige omroep".
Maker van het programma is niet
een in kaki-werkjas gestoken
groentehandelaar maar de 39-jari-
ge, stevig gebouwde AVRO-man
Kees de Wolf van de afdeling „ge
varieerde programma's" (alleen of
met anderen maakt hy Biologica,
By de tijd en by de thee. De hori
zon voorbij en Slotakkoord). Pra
tend over De Groenteman bedenkt
hij pas hoeveel plezier hij eraan
beleeft, verder staat hy er -iet zo
vaak bij stil. („het verveelt niet,
want het is een deel van mijn le
ven geworden en het leven verveelt
ook niet").
Kees de Wolf maakte de teksten
voor het programma de eerste ja-
Tonny de Langen, sinds een
jaar de klante die de groente
man elke AVRO-ochtend om
raad vraagt.
ren voor zijn vader, drie jaar gele
den begon hij zelf de dagelijkse sa-
menspraakjes met zyn „cliënte"
Thea van Erp-Spaargaren. Het
laatste jaar was secretaresse Tonny
de Langen (28) zijn tegenspeelster.
De luisterdichtheid (ongeveer een
miljoen luisteraars per uitzending)
is groot genoeg om de serie vyf
maal per veertien dagen voorlopig
niet te staken. De groentekundige
gegevens komen van het Centraal
Bureau voor de Tuinbouwveilingen
in Nederland, dat ook de recepten
verzorgt. Het mes snijdt aan twee
kanten. „De huisvrouwen weten
wat ze goedkoop kunnen krijgen, de
handel raakt zijn veel geproduceer
de artikelen kwijt. Het gaat in ze
kere zin het doordraaien tegen",
zegt De Wolf, „de groenteboeren
houden rekening met de rubriek".
Over luisterdichtheid gesproken:
laatst was er in een Hilversumse
wijk geen yoghurt meer te krijgen,
omdat De Groenteman, die voor
een bepaald recept nodig had ge
acht.
Wat het programma van de an
dere kookrubrieken onderscheidt, is
de inleidende conversatie tussen
Groenteman en klante. Die vaak
filosofische bespiegelinkjes schreef
De Wolf vroeger enkele minuten
voor de uitzendingen. „Ik kon
vaak fyn inhaken op het nieuws,
maar tegenwoordig lees je helemaal
geen leuke dingen meer in de krant
alleen maar ellende. Sinds de Hil
versumse radiogroenteman naar
Soest verhuisde, schrijft hy ze aan
de vooravond van de uitzendingen
thuis, want de programma's moeten
tijdig „live" de ether in. „Vrienden,
die me zelden zien, kunnen uit de
inleidende tekst opmaken hoe het
me thuis gaat, buitenstaanders
trekken altijd de verkeerde conclu
sies. Ze kunnen nooit Dichtung und
Wahrheit uit elkaar houden".
De teksten voor De Wolf sr. moes
ten altijd plat uitgesproken worden,
tegenwoordig praat De Groente
man minder A'dams. De Wolf jr.:
„Een groenteman heeft tenslotte te
genwoordig meer opleiding".
„Groentevrouw" Tonny de Langen
bekent door haar medewerking aan
het programma meer prijsbewust
te zijn geworden. De vaste klante
van De Wolf had op het derde net
haar programma Variando, met J.
Koopman maakte ze Discotaria.
De ochtendlijke gesprekken tus
sen het groenteduo vormden
in het verleden wel stof voor
parodiërende cabarets. Ook de kri
tieken hadden dikwijls weinig goe
de woorden voor „het gezeur in de
groentewinkel". „Tegenwoordig
krijgen we geen kritiek meer", zegt
samensteller Kees de Wolf, „ze heb
ben geaccepteerd, dat een radiopro
gramma geen culturele uiting be
hoeft te zyn. Trouwens, mijn teks
ten zijn gebaseerd op de sfeer in
een ouderwetse groentewinkel
(„Hoe gaat het met Piet, ik heb
hem lang niet gezien".) Met super
markets hebben we nooit rekening
willen houden".
De Groenteman moet blijkbaar
niets hebben van de nieuwe radio
image. Geen keihard gedoe, gewoon
ouderwets.
Kees de Wolf, die het druk
beluisterde programmaatje het
liefst heel gewoon ouderwets
houdt.
zaam achterover zakkend, „zie je
jakketakketak dat masker vallen.
Je ziet het: ze glimlacht verlegen".
Hij glimlacht voluit. „Vraag maar
eens aan iemand in een restaurant
op de grond te gaan liggen, hij zal
het niet durven, hij wil zijn masker
niet verliezen". Hij vertelt, dat hij
dit zelf wel heeft gedaan.
bestaan: het Jappenkamp. Daar
heb ik van mijn zevende tot elfde
jaar ingezeten, helemaal in mijn
dooie eentje, en daar heb ik vol
slagen geestelijke naaktheid van de
mens gezien!
Hjj kwam in 1948 naar Neder
land, deed een dik jaar de Toneel
school, volgde in Parijs een jaar
Daarmee komt Christ Stuur
(klein van stuk, rap in woord en
beweging, expressief gelaat) aan
zichzelf toe, Vader „zuiver Fries".
Moeder „heeft Thaïs en Philip-
pijns bloed." Leeftijd 31 jaar. „Dat
t is maatschappelijk niet zo best,
t Concentratie op een want je moet minstens 35 zijn, wil
bierviltje. je hier serieus worden genomen.
t Maar ik heb een van de meest pro-
i Hieronder: de regisseur minente opleidingen gehad die ooit,
t geeft aanwijzingen. en gelukkig maar eenmaal, heeft
