George
een carriere
in kant
Horn:
Moeder Wilhelme
en de nonnen
na het concilie
SATERDAG S JT7NI 1967
Gesprek met de generale overste
LD.-EXTRA
ITEBI
van vroeger was
Moeder Wilhelme, de generale overste van de Zusters
van Liefde van Tilburg, die er precies een jaar geleden
voor zorgde, dat de Nederlandse nonnen hun zwarte
habijten voor japonnen met korte rokken konden verwisselen,
is vorige maand naar Rome vertrokken. Met het voltallige be
stuur van Nederlands grootste kloosterorde voor vrouwelijke
religieuzen verhuisde zij van een fraaie villa in de Brabantse
bossen naar een sober gebouw in. één der armste wijken van
de Italiaanse hoofdstad.
De verhuizing was noodzakelijk,
aldus moeder Wilhelme, om haar
orde, die een steeds internationaler
karakter krijgt, uit het centraler
gelegen Rome democratischer te
besturen. Behalve de 65 kloosters
in Nederland bezitten de Zusters
van Liefde van Tilburg er nl. nog
44 in België, Duitsland, Engeland,
Amerika, Brazilië, Suriname, Rho-
tiesië, Indonesië en de Philippijnen.
Met alle buitenlandse afdelingen
wordt druk overleg gepleegd. Voor
al over de vernieuwingen van het
kloosterleven zoals die door het
tweede Vaticaans concilie werden
voorgeschreven. En moeder Wilhel
me, die zich zelf eerder als een di
rectrice van een wereldomvatten
de maatschappelijke organisa
tie, dan als de geestelijk leidster
van 3300 kloosterzusters beschouwt,
vindt dat zij van haar ordeleden
niet kan verlangen, dat zij daar
voor iedere keer naar een afgele
gen klooster in Nederland komen.
De meest spectaculaire uiting
van de vernieuwing van het kloos
terleven zijn de grijze, donkerblau
we en witte japonnen, die de zus
ters sinds kort mogen dragen.
Ogenblikkelijk nadat de kerkva
ders in Rome besloten, dat de non
nen hun habijten voor wat flat
teuzere kledij mochten verwisselen,
zette moeder Wilhelme enkele
handwerkleraressen van haar or
de aan het werk. Ze ontwierpen
een iets over de knie vallende jurk
met lange mouwen en een wit
kraagje en combineerde die met
een verpleegsterskap.
De nieuwe japonnen werden in
maart 1966 geïntroduceerd en de
zusters van Liefde van Tilburg be
hoorden daardoor met de klooster
zusters van een Amerikaanse en
een Italiaanse congregatie tot de
eerste nonnen ter wereld, die het
eeuwenoude habijt voorgoed afleg
den.
DE invoering van de nieuwe
kleding werd een succes",
aldus moeder Wilhelme.
Zelfs zusters van tachtig gingen di
rect aan de slag om hun habijten
tot jurken te vermaken. Op het
ogenblik is er vrijwel niemand meer
die nog de oude kleding draagt.
De japonnen zijn niet alleen veel
gemakkelijker, maar je valt er ook
minder in op. En misschien is dat
zelfs het belangrijkste, want de op
zet van de gehele vernieuwing van
onze orde is juist, dat wij niet
meer buiten, maar tussen de men
sen willen gaan leven en op voet
van gelijkheid met ze om willen
gaan.
Als er vroeger iemand hulp no
dig had, dan kwam hij wel bij ons.
Nu willen wy hulp uit ons zelf
gaan bieden. In de ontwikkelings
landen vooral. Op langere termijn
zullen wij ons uit het gevestigde
werk in de r.-k. ziekenhuizen, scho
len en bejaardencentra moeten te
rugtrekken. Het toetreden tot de
kloosterorde komt in Nederland nl.
steeds zeldzamer voor. In 1939 ga
ven er zioh nog 100 novicen per
jaar op, nu zijn het er nog maar 8.
In zo'n situatie moet je je afvra
gen waar je het dringendst nodig
bent.
Nieuwe vorm
Wij gaan er op het ogenblik van
uit dat ook een zuster een volwas
sen vrouw is die een kloosterleven
moet kunnen leiden in eigen ver
antwoordelijkheid. Om dat zoveel
Hij heet Horn.
Nee, niet Leo, de scheidsrechter, de ex-internationale
voetbalarbiter aan wie alle dagbladen afgelopen jaren
kolommen, ja zelfs hele pagina's wijdden, maar George Horn,
wiens sportieve prestaties niet hoger liggen dan het winnen
van één set in een partij tegen onze vijfde tennisser Nick
Fleury. Maar die aan dit wapenfeit onmiddellijk toevoegt:
Fleury droeg die dag voor de eerste maal contactlenzen".
Kwam men Leo Hora een paar jaar geleden via radio, tv,
dag- en weekbladen bijna dagelijks tegen, met George Horn
(en Jack Eskenazi) worden wij vooral de Nederlandse
vrouw dagelijks geconfronteerd. Niet met hen persoonlijk,
maar met hun produkt, waarvan er kilometers per dag van
hun machines rolt
Kant. De stof voor de rijken uit
de middeleeuwen. Kant, dat
nu wordt gebruikt voor een
communiejurk, maar ook voor een
wiegbekleding. Kant dat verwerkt
wordt in een bruidsjapon, maar ook
in een voile van een treurende we-
duwde. Dat in een petty-coat zat
van een tiener, de duurdere bon
bon dozen, de jurk van een pop
van een kleuter, maar ook aan bij
na iedere onderjurk, blouses en ja
ponnen. Kant, dat zelfs door de
vakman niet meer te onderschei
den is van het handwerk uit het
grijze verleden.
Niet minder dan 50 tot 60 mil
joen meter kant rolde er vorig jaar
van de machines van George Horn
en Jack Eskenazi, die elf jaar ge
leden in een onderstuk van zegge
en schrijve 20 m2 één hele machine
plaatsten en nu in Nieuw-Vennep
te midden van de weilanden in de
Haarlemmermeer een fabriek be
zitten van 6000 vierkante meter,
waarin zestig machines staan en
waar zo'n 150 mensen werken.
Zestien jaar geleden. Jack Es
kenazi maakte samen met zyn
broer David nog dameskraagjes en
sjaaltjes. George Horn werkte by
zyn grote broer Leo, wiens sportieve
ster steeds hoger rees. „Ik telde
knoopjes en kocht af en toe wat in
voor mijn oudere broer, by wie ik
in loondienst was. Kraagjes bij
voorbeeld by de gebroeders Eskena
zi. zy zaten toen nog op de Am
sterdamse Leliegracht, waar zy ook
nog wat baby- en kleuterkleding
vervaardigden", zegt hy. „Ik werd
hun compagnon ik telde te slecht
knopen vond Leo en omdat wy
toen al veel kant verwerkten en
geloofden dat dit materiaal in de
nabye toekomst een grote vlucht
zou nemen in de kledingin
dustrie, besloten wy hierin gen-
turen te zoeken, wy reisden naar
Bregens in Oostenrijk en gingen
daar huis aan huis vragen of wy
kant-agenturen konden krygen.
Dat was in de winter van 1954-'55.
In Nederland terug stroopten wy de
lingerie-fabrieken af om kant aan
de man te brengen. Het lukte".
„In Sittard myn geboorte
plaats kregen wy een tip van
een relatie. „Er is een machine uit
gevonden door breimachinefabri
kant Karl Mayer. Ik doe het niet.
maar misschien is het wat voor
jullie. Ga zelf kant maken", zei hy.
„Daaraan beginnen wy nooit, zei
ik", gaat Jack Eskenazi verder.
„Maar wy deden het toch. Wy
huurden een onderstuk op de Haar-
lemmerdyk. Myn zwager een
dragline technicus ruilde zyn be
trouwbare baan en deed een sprong
in het duister door achter die ma
chine te gaan staan. Nu is hy be
drijfsleider. Het ging geweldig Wy
moesten uitbreiden en namen er
twee machines by. Wy deden alle
byzaken, zoals de baby- en ideu-
terkleding, weg om ons helemaal op
de kant te concentreren. 5 augus
tus 1957 begonnen wy hier in
Nieuw-Vennep. In een leegstaande
noodkerk aan de Nieuwstraat. On
ze drie machines verdronken erin.
Hoeveel jaren zal dat duren voor
wy die noodkerk vol hebben dacht
ik. Nu hebben wy 60 machines en
is onze oppervlakte van 600 m2 al
weer te klein".
Durven
„Of wy geluk hebben gehad. Ge
luk is natuurlyk een factor. Maar
zeker geen hoofdfactor. Geluk zien
dat is de kunst. De meeste men
sen durven het geluk niet aan. Je
krijgt een zaak als deze niet ca
deau. Daarvoor moet je echt wel
wat doen", zegt de heer Eskenazi.
„De combinatie zakenman-verko
per dat ben ik en 'n geweldige
financiële man dat is Jack was
'n erg gelukkige", zegt George Honk.
veel te veel
gereglementeerd
SELFMADE-MEN (IV EN SLOT)
„Onze karakters verschillen enorm.
Ik voel byvoorbeeld dagelijks ook
's avonds en in de vrye weekeinden
een drukkende verantwoording. Dat
ik de fabriek, die ik als een Holle-
Bolle- Gys zie, te eten moet geven.
Moet zorgen dat er orders komen.
Dat de machines en dus ook de
mensen kunnen blijven draaien.
Dat de steenkool er komt".
„Ik vind de verantwoording het
zelfde", zegt Jack Eskenazi. „Of ik
nu voor 2, 7 of 150 mensen en hun
gezinnen verantwoordelyk ben. Als
ik om zes uur 's avonds naar huis
ga, denk ik niet meer aan de zaak.
Trouwens dat behoeft ook niet,
ik krijg het werk gemakkelyk in
de werktyd klaar. George neemt de
fabriek en alles mee naar huis.
Ons privé-leven is niet veran
derd door de grotere finan
ciële armslag. Ja toch. In
plaats van eenmaal, nemen wy nu
tweemaal per jaar twee weken va
kantie. Myn hobby's zyn nog net
als vroeger: vliegen, muziek ik
speel piano en viool en veel
lezen. Vooral wetenschappelyke
boeken. Terwyi George nog het
liefst tegen een (tennis) bal
slaat, bedryfsvoering studeert n de
laatste vyf jaar ook vliegt. Wy heb
ben samen (mede voor het bedrijf)
een Piper Comanche. Met dit een-
motorige vliegtuigje leggen wy per
mogeiyk te bevorderen zyn wy er
toe overgegaan kleinere gemeen
schappen op te bouwen, waar het
gemakkeiyker is om met elkaar om
te gaan.
He»t kloosterleven van vroeger
was te veel gereglementeerd. Wy
moeten nu zoeken naar een nieu
were vorm, die meer aanvaardbaar
is. En die zal in ieder land anders
zyn, maar één dtfing staat vast
voor vernieuwing komen vrywel
alle facetten van het kloosterbe-
staan in aanmerking.
De omschakeling naar een nieu
we tyd geeft natuurïyk ook wel
enkele moeilykheden. Er zyn zus
ters, die dertig tot veertig jaar zeer
goed in het oude patroon hadden
geleefd en die zich niet zo snel kun
nen aanpassen. En dan zyn er zus
ters die de nieuwe vryheid niet aan
kunnen of niet aan durven en die
dan plotseling te grote vry heden
Als je je voor de oorlog als ka
tholiek meisje voor het sociale werk
wilde inzetten, kon je eigenlyk al
leen in het klooster terecht. Een
meisje dat nu van de schoolban
ken komt en sociaal voelend is kan
kiezen) uit een legio aantal maat-
schappelyke opleidingen. Ze hoeft
dus niet per se in het klooster,
maar als zy dat wel wil by voor
beeld om te trachten voor haar
omgeving zo te zyn als Christus
voor de mensen was, dan moet ze
zich wel realiseren dat zy zich in
zet voor het leven.
De congregatie van de Zusters
van Liefde van Tilburg houdt re
kening met de persoon, maar er
wordt ook wel eens van je ge
vraagd, rekening houdende met je
omstandigheden, om van het ene
land naar het andere te gaan of
van werk te verwisselen.
Voor mij zelf was het intreden
in deze orde een kwestie van het
my sterk aangetrokken voelen tot
de persoon van Christus. Boven
dien wilde ik graag sociaal werk
doen en dat was toen alleen in
kloosterverband mogelyk. Ik was
19 en had net myn akte by de
kweekschool gehaald, toen ik defi
nitief tot een besluit kwam. Myn
zusje trad later tot een andere
kloosterorde toe en wydde zich daar
geheel aan het missiewerk.
Een klooster voor getrouwde non
nen? Missbhien komt het wel ooit
maar als kloosterlinge kan ik daar
echt niet over oordelen.
By mannen is het celibaat nog
gekoppeld aan het priesterschap,
dat zal op den duur wel weer ont
koppeld worden, dat kan niet an
ders. Maar mogelykheden voor een
kloosterzuster om in het huwelyk
te treden en dan toch in functie te
blyven zyn er tot dusver niet.
Ik geloof dat het ongehuwd zyn
je meer geschikt maakt voor de
volledige inzet van het werk waar
voor je komt. Als je trouwt kun je
ontzaglyk veel goed werk doen
maar dan ben je gebonden aan je
gezin en dan is dat je eerste plicht
en dat is natuurlyk ook sociaal
daar gaat het niet om. maar je
bent dan niet vrij en dat kan niet.
Overigens zyn er ook in Nederland
zusters geweest, die ontslag aan
vroegen omdat zy gingen trouwen.
„Ontslag"
Als een zuster tot de ontdekking
komt dat haar keuze werkeiyk ver
keerd is geweest, is een ontslag
aanvrage altyd mogelyk. Zy kry
gen van onze congregatie zelfs alle
steun om de overgang naar het
maatschappeiyke leven zo gemak
kelyk mogelyk te laten verlopen
Wy zoeken een geschikte werk
kring voor ze en zorgen voor een
huis. By verlaten van het klooster
krygen zy bovendien een bedrag
mee. dat hen ook financieel in
staat moet stellen een nieuw leven
te beginnen JEn als er zich dan la
ter nog moeilykheden voordoen,
zyn wy altyd bereid om nog eens
financieel by te springen. Je kimt
niet iemand zo maar zonder meer
aan zyn lot over laten. Er zyn ech
ter ook zusters, die uit de orde tre
den en niet geholpen willen wor
den.
Zusters die in tweestryd verke
ren en die erover denken om naar
het gewone leven terug te keren
kunnen zich ook een paar maan
den voor een overdenkingsperiode
terugtrekken op „neutraal terrein"
om daarna pas een beslissing te
nemen. Bovendien bestaan er plan
nen om in Nederland naast het
bureau voor priesters die in noc
verkeren een soortgeiyke instelling
voor kloosterzusters op te richten.
f" Ik geloof dat wy de adviezen
onze zusters over de geboorte
geling aan gezinnen verstrekken a
de persoonlyke inzichten van
zusters over moeten laten. Wat [MJ n
treft onze maatschappeiyke we»en 1
stens: die krygen hun opleidingLeesl
hooriyk progressief zeker in r
derland en die weten dus r.
wel wat hun standpunt moet
en welk advies zy kunnen geAntic
Ik ben zelf voor een goede (nens
booster eg eftng zoals if
bestaat. Het is natuurlyk
maar als er dan toch een kfomn
komt dan moeten wy er voor zvan:
gen dat zo'n baby ook een go^a^
levenskans krijgt.
En dan abortus, een verschr1-^
kelyk moeilijk probleem. Ik v»8 he
dat Je nooit iemand, die ter vot
koming van de geboorte van f
kind wil ingrijpen mag veroordel^^j.
Het aantal bejaarde zustP60"
neemt de laatste tyd sterk toe. m
hebben voor hen speciale kloostweg
en tehuizen ingericht, waar zy
stekend worden verzorgd. Diwerlc
hebben zy recht op. wy probeinaal
ook om wat zinvol werk voor t&e£t:
te vinden, zoals het maken ^even
handwerkjes voor bazaars. In 5>rett'
klooster hangt de pensioengered
tigde leeftyd ondanks alle verni£Me
wingen nog steeds van de persc^oud1
af. Zo komt het dat zusters #1,es
dikwyis in ziekenhuizen werk^e&e'
als zjj zeventig zyn". I
jaar zo'n 55.000 kilometer af. Zo*n
.kistje" bespaart enorm veel tyd en
dus geld. Wy zyn binnen het uur
in Calais, het centrum van de oude
Franse kant-industrie, waar onze
importeur zyn kantoor heeft. Met
de auto zouden wy vyf-en-een-half
uur onderweg zyn.
Nee, ik geloof niet dat wy ver
anderd zyn, door het succes dat in
ieder bedryf in hoofdzaak van
twee of drie mensen komt. Zo is het
in iedere zaak tot 500 man perso
neel. Het slagen of falen nangt
meestal af van twee of drie mensen.
Vaak menen buitenstaanders dat
je alleen succes hebt over de rug
van de werknemers. Wy hebben
vanaf het begin onze mensen zeer
goed betaald en verdelen 10 procent
van de winst onder het personeel.
De winst, voor de belasting eraf
is getrokken. Niet naar salaris,
maar naar dienstjaren. Dit be
tekent byvoorbeeld, dat er mensen
zyn die nog eens 75 procent van
hun salaris als winstdeling krygen,
omdat zy al negen jaar by ons
zyn. wy vinden dat je de mensen
moet betrekken by de zaak".
Stijging
„Of wy de fabriek en dus de pro-
duktie zouden verdubbelen als dat
mogelyk was? Ongetwyfeld! Trou
wens vergeleken met vorig jaar is
zi. „Ik weet eigenlyk niet waarom
je zoiets doet. Nee, zeker niet omdat
ik het geweldig vind een grote fa
briek te bezitten. Ik weet het echt
niet".
„Nee, niet alleen om geld te ver
dienen", peinst George Horn. „Je
kunt toch niet meer dan één bief
stuk per dag eten trouwens dat
zou snel gaan vervelen. En je kunt
toch ook niet in twee auto's tege-
lyk rijden.
Ik geloof dat het 1 bevredigen van
onze omzet weer met 35 procent
gestegen. Het totale kantgebruik
wordt steeds groter. De export
stygt ook nog steeds. 65 procenu van
onze produkten gaat over de grens.
Nu ook naar de landen van het
Oost-blok, waarmee wy byzonder
prettig zaken doen.
Waarom je zoiets doet. Een zaak
opbouwt terwyi je kleiner ook wel
fyn kunt leven. De zorgen zyn even
groot als toen wy één of drie ma
chines hadden", zegt Jack Eskena-
klt
een persoonlyke drift is. Want f pr
ik hier het complex op kom rijde ee]
dan voel ik myzelf toch wel bo
beetje trots niet altyd hoor iaj
dat wy dat hebben gefikst in f zo
jaar. kr
Waarschynlyk is het preci ga
zo'n gevoel als myn broer Leo ha gj.
wanneer hy met de bal onder zf sc
arm een mudvol stadion bii W(
nenstapte. m
Kyk zoiets doet je natuurlyk v ie,
la
