mlgeBRuiken en -geileken
ruiswoordraadsel
Berbice in
Voorschoten
[om er ACHT-er
Dat fijlbare
onderweis (III)
vermaard
landgoed
Strijd om
LD.-EXTRA 5
t\ E leerlingen moeten de fietsen onder-
E brengen in het souterrain van het hoofd-
gebouw. Overtreden de leerlingen het
verbod, dan laat ik ze een week opber
gen. De Directeur"aldus een kennelijk gestreng
schoolcommandant, die intussen met dat „ze" wel
zal hebben willen verwijzen naar die fietsen en niet
naar zijn ongehoorzame leerlingen, zoals zijn on
handige formulering zou doen vermoeden. Het kind
hij de naam noemen, en in plaats van het omschrij
vende „ze" nog een ,yde fietsen" of „de rijwielen
schrijven, zou hier de oplossing zijn geweest.
te ri EN leerlingetje van de lagere school, nog
n*e* aan e toe' bracht weer een van
,r* Ë-J die, van schrikbarend gebrek aan stijlge-
s" voel getuigende, circulaires mee, waarin veel la-
c-
gere-schoolhoofden zich helaas zo sterk (of liever-'
zo zwak) tonen: „Gezien de leerkrachten van de
school een cursus moeten volgen over is onze
school gesloten op aldus de aanhef van dit
schoolhoofdelijk schrijven, dat voorbijziet aan het
feit dat in onze taal een z.g. bijzin („de leer
krachten van de school een cursus moeten volgen
nu eenmaal wordt ingeleid met „aangezien"
of „daar" („daar" of aangezien de leerkrachten
een cursus moeten volgenterwijl „gezien"
slechts aan een zinsdeel (onderdeel van een z.g.
enkelvoudige zin) kan voorafgaan: „Gezien het feit
dat de leerkrachten etc.
Dit geval vertoont veel overeenkomst met de vol
gende mededeling, die onlangs de secretaris van
een vereniging ontving: „Tot mijn spijt moet ik
u mededelen dat ik, aangezien mijn studie, mijn
lidmaatschap tijdelijk opzeg".
De schrijver van dit citaat brengt een belangrijk
element niet tot uitdrukking: hèt grote motief voor
het besluit zijn lidmaatschap op te zeggen. Zijn
studie eist namelijk zoveel tijd, dat hij geen tijd
meer heeft voor zijn vereniging. De schrijver' had
dit in zijn mededeling tot uiting moeten brengen
door te schrijven: „Tot mijn spijt moet ik u mede
delen dat ik, aangezien mijn studie zoveel tijd eist
(of: zoveel van mijn tijd vergt" o.i.d.) mijn lid
maatschap tijdelijk opzeg". Hij had ook kunnen
schrijven: „Tot mijn spijt moet ik u mededelen, dat
ik, gezien het feit dat mijn studie zoveel tijd eist
o.i.d.) mijn lidmaatschap tijdelijk opzeg". Het gaat
bovendien ook hier weer om het overigens niet
te verklaren feit, dat onze taal nu eenmaal „aan
gezien" eist ter inleiding van een „bijzin", terwijl
men „gezien" slechts kan bezigen ter inleiding van
een zinsdeel.
ir-v AT een tirade niet altijd onjuist gecon
m strueerd hoeft te zijn om onduidelijk te
-ËS worden, bewijst tenslotte het volgende ci
taat; er valt geen onjuiste zinsbouw of woordkeus
in te signaleren, maar het is zo verwikkeld gecon
strueerd, dat menig lezer het ettelijke malen zal
moeten herlezen voor hij de betekenis ervan door
grondt' Philosopher en, dat is, het alsnog onbegre-
pene, laat het zijn, bekende en zelfs theoretisch
reeds verklaardegaan begrijpen door het den
kend tot begrip te vormen én de philosophie onder
wijzen, is niet hetzelfde, en dit, hoewel het toch
hetzelfde moet zijn, in zoverre het ware en zo al
leen maar vruchtbare onderwijs niets anders we
zen kan dan den begrijpen leren willende dat den
kend vormen van het begrip voor te doen".
JAPIN
22. deel van een trap
Horizontaal
1. autoverzekering, enz.
3. Arabisch hoofd
7. In orde (Eng.)
9. zeer heet
11. gevallen engel
14. ten gedeeltelijk
16. waterbekken
18. geluld
20. voorzetsel
24. zie 20 horizontaal
25. vroeger
28. afhangend lapje
29. per procuratie
31. alle twee
33. Chin, afstandsmaat
34. klein vaartuig
36. schaaldier
39. zij versieren het Holl. land
schap
40. Russische keizers
42. grondsoort
44. landschap in de Peloponnesus
46 winterpeil
48. vlak, gelijk
51. vorm van onderwijs
52. paling
54. van ferm, flink
56. werktuig om snelheid te min
deren
j7. nog niet verhard hout onder
de schors
59. ongewenste opening
60. kleinste deel van een element
62. treuzelaar, dronken
64. hogergeplaatste
65. deel van een huis
67. metaal
68. Portugese munteenheid
69. huidaandoening
70. bekende race te Assen
Verticaal:
1. oppergod der Germanen
2. stad in West-Duitsland
3. een zekere
4. 1500 in Romeinse cijfers
5. en dergelijke
6. sterke drank uit suikerriet
7. voorbij
8. vent
10. iedere
12. een of ander ding
13. tweehoevig dier in Centraal
Afrika
15. sober, niet overdreven
17. krachtig van groei
19. stuk textiel of grond
20. vlaktemaat
21. afgunst
23. duinvallei
26. gevulcan. caoutchouc
27. drommels
30. oproep bij het telefoneren
32. schriel
34. iemand die goed kan koken
35. ontkenning
37. moerasvogel
38. vrucht
41. dik penseel
43. moderne wasgelegenheid
45. leesteken
47. melkspijs
49. produkt van de lever
50. vrachtschip
51. Jongensnaam
63. inhoudsmaat
54. kapot
55. opgave
56. roosvormig sieraad
58. voorste deel van een vliegtuig
61. fijn beleid
63. zeer korte tijdsduur
64. tweemaal, nog eens
66. op dit moment
67. zie 66
VAN de vele buitenplaatsen, die in de 17de en 18de eeuw
in Rijnland en vooral in de omstreken van Leiden wer
den gesticht, is bijzonder weinig in de oorspronkelijke
staat bewaard gebleven. Er is één uitzondering'- Berbice,
vroeger Allemansgeest genaamd. Het is én door ouderdom van
huis én door volledigheid de belangrijkste historische buiten
plaats van Rijnland.
Berbice, gelegen In Voorschoten,
is sinds 1700 vrywel onver
anderd. Het huis vertoont een
bijzonder fraaie architectuur, en
verkeert in zeer goede staat. Het
wordt thans bewoond door de fa
milie Begeer. Met zijn tuin, vyver,
orangarie en park bezit het buiten
niet alleen grote historische, maar
ook landschappelijke waarde.
Uit de transportregisters van
Voorschoten en uit de morgenboe-
ken van het Rijnland valt te lezen
dat in 1582 acht hond land met een
verbrande woninghewordt ge
kocht door Dirck Jansz de Graeff.
koopman te Amsterdam. Dat is ei
genlijk het begin van de buiten
plaats. Uit de historie blijkt dat de
„verbrande woninghe" spoedig werd
vervangen. Een dochter uit de fam.
De Graeff, Wandela Bicker, huwt
met Johan de Witt, raadspensiona
ris, en het Jonge paar komt in 1658
als bewoners van Berbice (toen nog
steeds Allemansgeest genaamd
naar Voorschoten.
Zou de historie' een ander ver
loop hebben gehad als Johan de
Witt rustig in Voorschoten was ble
ven wonen? We weten het niet, vast
staat dat de raadspensionaris in
1662 te koop aanbiedt: „Een huys.
schuur, barge, potinge en plantinge
met landen daartoe behoorende
Nieuwe eigenaar wordt Allart Poe
laart. Zijn dochter Sara huwt in
1686 met Pieter de la Court van
der Voort, de beroemde lakenfabri
kant en al even fameuze tuinspecia-
list. Wanneer hy in 1716 het uuiten
verkoopt, dan is het landgoed in
zyn volle glorie en bestaat uit:
„Woonhuis, oranjeplaats, twee
boomgaarden, moestuin, tuinmans
huis, schuitenhuis en verdere plan-
tagien en getimmertenDoor
zyn kunstzinnige aard heeft Pieter
de la Court van het toenmalige Al
lemansgeest een der mooiste bui
tenplaatsen gemaakt. In een van
zyn brieven (zie „De reizen der De
la Courts door P.. Driessen) schryft
hy aan zyn vrouw dat hy „met het
schuytie van half drie te vyf uure
op Voorschote" hoopt aan te ko
men.
Het „schuytie" zal wel de trek
schuit zyn geweest en Pieter de la
Court zal aan wal zyn gestapt by
zyn botenhuis, thans restaurant Al
lemansgeest.
Wanneer en waarom werd Alle
mansgeest herdoopt in Berbice en
hoe komt het dat beide namen nog
een vertrouwde klank bezitten?
Over de naamsverandering bestaan
twee lezingen. De geloofwaardigste
is deze: jhr. Goldberg, staatsraad
van Koning Lodewyk Napoleon, di
recteur-generaal van koophandel en
koloniën was tevens bestuurder van
de kolonie Berbice aan de geiyk-
namige rivier op de grens van Ne
derlands- en Brits Guyana. Hy
stierf op 28 april 1828 in Voorscho
ten als eigenaar van het landgoed
Berbice. Waarschyniyk heeft de
staatsraad zyn rustoord vernoemd
naar zyn lustoord in warmer stre
ken.
In deze tyd wordt een gedeelte
van het buiten afzonderlek verkocht
en de daarop staande boerderij met
botenhuis bUJft de naam dragen van
Allemansgeest. Die oude naam was
afkomstig van IJbrant Almansz, zo
als te lezen valt in het leenboek
van de Heren van Wassenaar, dat
te vinden is in kasteel Twickel.
IJbrant Almansz leefde omstreeks
1369.
Nimmer is er strijd gevoerd om
het landgoed, steeds is het door
middel van normale koop overge
gaan, daarom is het dubbel triest
dat het landgoed Berbice na zovele
vreedzame eeuwen een gevecht moet
leveren om het voortbestaan
Ryksweg 11, die omstreeks 1971
zal zyn voltooid, is gepland dwars
door Berbice. Die weg, de grote
toevoerroute van West-Duitsland
naar de kuststreek, betekent het
einde van het 17de eeuwse buiten.
De huidige eigenaren hebben een
bezwaarschrift ingediend tegen de
plannen van Rykswaterstaat en de
gemeente Voorschoten. Ook zyn be
zwaarschriften ingediend door
Staatsbosbeheer, Ryksdienst voor
Monumentenzorg, Heemschut,
Contactcommissie Landschap- en
Natuurbeveiliging, 't Zuidhollands
Landschap. Vereniging Natuurbe
scherming Den Haag en omgeving,
de Vereniging Oud-Leiden en de
Nederlandse Oudheidkundige Bond.
Al deze bezwaarschriften komen
tot dezelfde conclusie: Berbice is
een uniek stukje natuur met daar
op onvervangbare opstallen.
Het huis Berbice spreekt aan
door de gaafheid van het geheel.
Het heeft slechts weinig geleden
van de latere verbouwingen, het
ademt de sfeer van de 17de en be
gin 18de eeuw.
By zonder fraai zyn de koepel
vormige bekroonde uitbouwen in de
as van de voor. en titingevel. De
oorspronkeiyke betimmeringen,
deuren en plafonds zijn nog aanwe
zig. Zelfs de keuken met de wan
den van Makkummer-tegels bevindt
zich nog vrywel in de oude staat.
Van fundering tot aan het dak be-
vindt zich alles in een toestand die
doet verwachten dat het gebouw
ook voor het nageslacht als een
cultuurmonument uit het verleden
bewaard kan biyven.
De orangerie is enig in Neder
land. Nog geheel in tact met de
originele grote binnen- en buiten
luiken met de door boekweitdop-
pen opgevulde spouwmuren. Ook de
in zyn vorm uiterst zeldzame 17de
eeuwse tunmuur. de z.g. ,mur k
retranchements" is nog in oude
staat.
De bosplantage, vyver en tuinen
zyn geschapen naar de aanleg van
de 17de en 18de eeuw. De roman
tische landschapsstyi, die toen mo
dieus was, kan men nog constate
ren, wanneer men de eiken (waar
van er verscheidene zeker meer
dan twee eeuwen oud zyn) regel
matig op ryen ziet geplant.
Nu nog waant men zich ver van
de bewoonde streek by een wande
ling door bos en park en langs de
mooie vijvers
„Berbice" is een natuuriyke groe
ne bufferzone in de Randstad Hol
land. De stedeiyke bebouwing van
Leiden Zuidwest en de Voorscho-
tense Noordhoflandse polder zyn
door dit gr oenoord afgeschei
den van de overige bebouwingen.
Het is een recreatiegebied, dat on
vervangbaar is.
Nóg is er geen uitspraak gedaan
door de Rykswaterstaat. Provin
ciale Staten heeft zich uitgespro
ken voor handhaving van dit on
vervangbare stukje buiten. Experts
zyn de mening toegedaan, dat met
een kleine verlegging van de toe
komstige Ryksweg 11 „Berbice" in
al zyn 17e eeuwse glorie gespaard
kan biyven.
Volgens het huidige tracé van
Ryksweg 11 moet een stuk
van het bos en ook de 17de
eeuwse orangerie worden opgeof
ferd. By kapping van de uiterste
bosgrens bestaat de kans dat de ge
hele bosaanplant afsterft.
Architecten zyn unaniem van
oordeel dat de constructie van het
huis niet toelaat dat in de onmid-
deliyke omgeving grondverplaat
singen worden doorgevoerd nog
afgezien van het feit dat door de
20 tot 40 meter hoge wegconstruc
ties het landgoed in het niet ver-
dwynt.
Hoe dan ook, Berbice weet zich
gesteund door vele instanties die
bereid zyn hard voor zyn voort
bestaan te vechten.
Kom er ACHT-er
1. kurk van flesje af rechte
2. kam in zak van kapper
3. vest van man die binnenkomt is
langer
4. knopje van passer af
5. kraan
6. neus van kapper
7. klant mist knoopje van schoen
8. knoop in kapmantel
u de acht afwyklngen in de beide bovenstaande tekeningen
pinden? De Juiste oplossing vindt u elders tn dit nummer.
Z LOSSING VAN
ÏÏHGE OPGAVE
eerste prys van f. 5.— werd
end aan de heer D. Knotter,
Doustraat 9 te Leiden, de
jryzen van f. 250 aan de
st-f. Meelis, Jupiterstraat 17 te
a. d. Ryn en aan mevrouw
onder het motto
dienen voor
a.s. te 9 uur vm. in het
zyn van de redactie, Wit-
1 in Leiden. Onder de goe-
singen stellen wy een eer-
js van f5.- en twee prijzen
2.50 beschikbaar, waarnaar
abonnees kunnen mededin-
A. Z. MathysenVisser, Vivaldi-
straat 110 te Leiden.
De pryzen worden de winnaars
toegezonden.
