andschap en feodale burchten passen
wonderwel bij elkaar
in Nederland
Kastelenvlucht
NV
Foto's:
dag 13 MEI 1967
LEIDSCH DAGBLAD
SCHOKKEND gaat liet platformbusje over de startbanen
van Schiphol. Dan zijn we bij ons vliegtuig, een Fokker
Friendship, dat ons een klein anderhalf uur Nederland
van bovenaf zal laten bewonderen. En dan gaat het
hierbij om een speciaal deel van ons kleine land, n.I. de kastelen
die vooral vanuit de lucht op zo'n geheel eigen wijze In
in het landschap blijken te passen.
De Nederlandse Kastelen Stichting heeft hier het initiatief ge
nomen. Een belangrijk punt, want al heeft men al op vele ma
len onze vaderlandse burchten kunnen bewonderen, dit is
>r,r
tUl Wf® bestaat een korte film
lailtlen gezien vanuit de lucht
uf de grond, telkens afwisse
lt zien op het celluloid eerst
A het Blot temidden van het ge-
vljeei dan direct daarna uit de
Tom we deze film voor het
ugei, waren we stomverbaasd.
ien rerschil maakte het! Het
ank beeld van bomen, torens,
muren en poorten, waar-
ïe gedeelte van het bouw-
dooi de vorm sbms een heel
Lü: er'te' accent kreeg dan het an-
s opeens verdwe-
iet lasteel vanuit de lucht
een eenheid geworden,
en iihoud bleken geheel op el-
ifgesemd te zijn, terwijl bo-
grondvorm wonderwel
in hé landschap...
In >ns land
was ook in óns land het
ebcren vanuit de lucht onze
i e gaan bewonderen. Zeker,
riendan had men wel eens in-
"el een kasteel van boven kun-
jpnderen. Ik herinner me, dat
18 het buitenland komende vflf-
cirkeltjes gedraald heb boven
perslot. Dat was In een groot
I ivliegtuig, dat door byzondere
k I iigheden nog niet mocht lan-
dét was slechts toevallig...
len vliegen de meeste lgn- en
lensten nooit zó laag boven
dat men kastelen cn dorp-
BjjÉUtkelijk kan herkennen. Maar
déze tocht, zou 't anders wor-
zouden niet hoger vliegen dan
it driehonderd meter, terwjjl
nget eid zeker niet meer dan een
oiderd kilometer per uur zou
kog iedragen. Op deze wtjze, zo
bedacht, zouden we over
itiental allervoornaamste Ne-
s burchten kunnen zweven,
d van het landsohap.
msatie
ns op de tocht z«lf en de
«arlijke aanblik van &1 deze
vanuit de lucht in te gaan,
wel vertellen, dat er wel
|L|e" was... Het zicht was voor-
llJl i, want daarover hadden we
^afgaande dagen wel wat in*
je voor zo'n verpieterde
jgendag, met nog geen honderd
Hzicht. Maar daarvoor hadden
^^rgoden gezorgd. Het was een
idere lucht. Met wel hier en
/flht stapelwolken, doch die wa-
\VF>g genoeg om ons niet te hin-
i.. tenminste wat het zicht be-
opj
en taan de weergoden niet hadden
(t misschien wisten zfl niet
wel, maar zij nooit last van zo-
'Uden hebben was het feit
et zulk weer wel veel remous
itreden... vooral op die hoogte
:enw wij vlogen. Om kort te gaan,
rotl^roachine leek zo nu en dan
-jH steigerend en wild geworden
Een fotograaf, die vlak voor
had het er dan ook al spoö-
ant' dat hy liever nu maar met-
We uitstappen! Daarby kwam
it we steile rondjes over de
me i draaiden om de gebouwen
n alle kanten te kunnen beky-
aar afgezien van deze moei-
was de tocht een en al ver-
A s
geworden. Wat steekt daarby slot
Zuylen aan de Vecht gunstig af. Een
fors gebouw, schitterend gelegen in
een bocht van die oude rivier. Je
begint al een beetje te begrijpen,
waarom juist daar eens een kasteel
werd gesticht, zonder dat je het even
wel al geheel door hebt.
Waar Maas
Dan duikt het vliegtuig naar het
land tussen de rivieren. In de verte
ligt trots de hoge toren van de Dom,
met Utrecht als een speelgoedstad
er omheen gegroepeerd. Even verder
de zendmast van Lopik, kostelijk zo
van bovenaf te zién...
Dan liggen in grillige bochten slin
gerend, de rivieren onder ons. Slot
Loevestein, „waar Maas en Waal te
zamen vloeien", zegt de dichter,
biykt opeens een enorm strategisch
punt te zyn. In deze moerassige
vlakte zo althans lykt het is
dit een ver in de rivier uitstekend en
verhoogd landgedeelte. Van hieruit
had men zowel over het land als
over de rivier een goed uitzicht en...
men kon tol heffen...
En dan opeens dringt de gehele
„waarheid" tot je door. Een kasteel
werd maar niet zo in het landschap
gepland. Een woord dat men in de
middeleeuwen zeker niet kende, maar
waar men wel degelijk naar de bete
kenis wist te handelen.
Zo'n kasteel werd opgetrokken op
een plaats in het domein van een
heer, waardoor een rivierovergang
of een belangrijk kruispunt van we
gen werd beheerst. Waar bovendien
door de strategische ligging de ver
dediging van het kasteel werd bevor
derd. Dus liefst in een drassige streek,
waardoor de gracht vol kon lopen en
steeds met water gevuld blééf, maar
dan ook in een drassige streek waar
middenin een wat drogere landtong
lag, of een zandrug, zodat de burcht
op vaste grond gebouwd werd. Weer
baar en ruig ligt daar Loevestein in
zyn uit veel latere jaren dateren
de vestinggordel. Een oude toren,
het enige overbiyfsel van de oude
muren en voorburcht, ligt wat verlo
ren, maar geeft toch duideiyk aan
hoe het vroeger hier geweest moet
zyn. Ja, strategisch werd zo'n burcht
in die eeuwen wel gebouwd. Daar
voor had men inderdaad eon open
Betuwe
Hier, in de Betuwe, liggen veel
meer kastelen. We vliegen er langs
en er overheen. Kosteiyk zgn deze ge
bouwen die stoer en sterk in het land
schap staan. Het is een hele serie.
Het forse Ammersoyen, nog steeds
volop in restauratie, en even verder
het wat kleine Well. Vervolgens de
twee „paradepaardjes" van de Stich
ting Vrienden der Geldersche Kas-
teelen: kasteel Hemen en dat van
Wychen om tenslotte te komen, vlak
bij de grens, aan de plek waar de
Rijn in ons land „valt". En daar,
waar je de twee rivieren uit elkaar
ziet waaieren, daar ligt in het wei
land de machtige brok van het kas
teel De Doornenburg, tweemaal ver
woest in onze eeuw en tweemaal
weer opgebouwd. Wat een water, als
je zo boven de Betuwe vliegt. Je xlet
nu pas goed dat het kan ïyken of
we meer wat-^r dan land bezitten...
Veluwe
Dan gaat het weer terug op Schip
hol aan. Nu vliegen we boven de
rand van de Veluwe. Kasteel Mid-
dachten, Rosendael en Doorwerth ljj-
ken verscholen ln de bossen te lig
gen. Wollige bollen, met daarby par
ken, doorsneden met minuscule slin
gerpaadjes en prachtige gazons. Hier
zie je heel duldeiyk de latere mode,
die de strategische omgeving van het
kasteel na de middeleeuwen opvolg
de. Het Is de streng-symmetrlsche
verdeling der Franse tuinen of nog
later de lossere Engelse land-
schapstyi.
Dan volgen nog kasteel Amerongen
en het Huis Doom. We zyn zó laag
en het zicht is zó helder, dat je zelf9
de kleine grafzerkjes naast het Huis
Doorn kunt zien, waar eens de lieve
lingshonden van de ex-keizer werden
begraven.
Trouwens, dat is toch iets dat op
valt. Je ziet zo verschrikkeiyk veel
van bovenaf. Tot kleine, van de grond
af nauweiyks waarneembare details,
zie je vanuit de hoogte met het
grootste gemak. Zo heb Js niet ai-
leen een globaal overzicht, maar te-
vens een, dat tot in kleinigheden af
daalt.
Terug
Maar al te gauw cirkelen we al
weer boven het vliegveld. We zyn
blijkbaar iets te vroeg, want we moe
ten eerst nog een verplicht rondje bo
ven de stad maken. Ook wel aardig,
maar volkomen ontbloot van de char
me die de kastelen en het Nederland
se landschap je vanuit de lucht te
bieden hebben. Die rechte straten,
die overvolle pleinen, bieden weinig
dat je tot bezoeken noopt, tewijl bo
ven de burchten je telkens de gedach
te bekroop van: „Hè Ja, daar zou ik
toch graag weer eens heengaan'"
ondanks het feit dat je verschillende
kastelen misschien al meer dan twin
tig keer bezocht.
De riemen gaan weer vast. Het ro
ken moet gestaakt worden. Dan hob
belen we over het platform en staan
stil. Byna anderhalf uur hebben we
ons land en dan vooraameiyk de feo
dale gebouwen vanuit de hoogte be
wonderd. En nog dagen daarna blijft
die ene indruk je steeds by: „Wat
horen kastelen en het landschap toch
eigeniyk onverbrekeiyk by elkaar!"
THEO DE VRIES
Links van boven naar beneden»
Kijk, waf een stapelwol
ken maar verder
prachtig Helder weer
De Franse tuinen rond
om kasteel Middaohten,
een enig gezioht.
Verscholen in kef ge
boomte nu nog, fn het
prille voorjaar, goed
doorziohtig ligt Huize
Doorn blinkend teif.
Onder rechts:
Hemen, met in de verte
de Rijn.
on Omhoog
limen werden vastgemaakt,
lieden over de startbaan, de
roffelden. We gingen snel
zeiler... en toen waren we
einde van de startbaan gleed
08 WeS- Even een blik °P het
i Schiphol, de Nieuwe Meer en
■•tren we al boven het Merwe-
kl en de Vecht. Links van ons
*e nu het machtige complex
let kasteel De Haar te Haar-
J8- meestal onjuist kasteel Haar-
/jrijgenaamd. Het is prachtig zo
gepr»ven... tn ieder geval mooier
P opgeprikte schoonheid als je
r1 staat en de torens hoog bo-
IV# uitsteken. Daarby moet lk
'ti]d even denken aan een op*
W» Het geheel ziet er zo mooi
leeuws uit... doch in wezen is
aan het einde van de vorige
herbouwd, nadat het in de acht-
•euw volkomen een ruïne was
