„De wereld op papier1
atlassen en kaarten
irote verscheidenheid
Shell touringpakket1967
---
Verbond van kerken
in Engeland?
Scherpe aanval op
extreem liberalen
en conservatieven
Dr. W.A. Visser 't Hooft
ontvangt prijs
TOMADO
TOMADO
DONDERDAG 20 <\PRÏL 1987
LEIDSCH DAGBLAD
Interessante expositie:
Op de bijzonder interessante tentoonstelling „De Wereld op
iapier" in „De Waag" te Amsterdam ziet men uitsluitend werk
an Amsterdamse uitgevers, drukkers en graveurs, omdat in de
7de eeuw buiten Amsterdam vrijwel niets verschenen is. Als
taartenmarkt was Amsterdam in de jaren 16001700 belang
ijker dan andere centra van boekhandel zoals Frankfurt en
Parijs. Hoewel deze kaarten-handel maar een onderdeel vormde
fan een veel omvangrijker boekhandel, neemt zij toch een zeer
ipvallende plaats in door het spectaculaire karakter. Er is wel
ens gezegd, dat de grote atlassen van de Blaeu's en van Jans-
onius met hun zorgvuldig en rijk-gekleurde kaarten, in hun
ostbare banden het best de beschaving uit de gouden eeuw
arakteriseren.
Ir; Van der Hem
Aparte vermelding verdient de door
Amsterdamse advokaat mr. Lau-
ns van der Hem (1620-1678) sa-
engestelde atlas. In 35 jaar tijd
acht hij 2115 kaarten, aqua-
Hen, tekeningen, prenten en hand
giften bijeen. De kaarten werden
eciaal voor hem door de „enlumi-
ur" Dirk Jansz. van Santen inge-
eurd. Kunstenaars, onder wie Wil-
Schellinks, Lambert Doomer en
tinier Nooms, gaf hij opdrachten
Ko van Dijk ziek
Geen „Sergeant
Musgrave"
Wegens ziekte van Ko van Dük zal
ierdag de voorstelling, die de
Bgsche Comedie in de Koninklijke
bouwburg in Den Haag zou geven
„De dans van sergeant Mus-
niet doorgaan,
h plaats hiervan zal de Haagsche
«nedie zaterdag „Je kunt het nooit
to" van Bernard Shaw opvoeren,
n dit zotte spel over een voor
zitster van die vrouwenemancipa-
die haai- kinderen alleen volgens
ar eigen principes wil opvoeden,
irdt medegewerkt dooi- Anny de
nge, Gijsbert Tersteeg, Trins Snij-
ts en Max Croiset.
Meert Matrozenkoor
gaat niet door
comité „Avondtmusycken" in
issenaa-r deelt mede, dat het eer-
Aangekondigde concert door het
sags Matrozenkoor" en de Was-
aarse organist Rien Calis, dat a.s.
«•dagavond in de St. Jozefkerk
plaatsvinden door bijzondere om-
'digheden geen doorgang kan vin-
en verschoven wordt naar een
Ier te bepalen datuim in het ko
ude winterseizoen.
Herdenkings
concert 4 mei a.s.
3ericht aan de levenden", een
iposittie van Hans Henkemans,
kspireerd op een tekst van H.M.
'Randwijk, gebeiteld in de muur
tde erebegraafplaats te Bloemen-
i zal, evenals in voorgaande ja-
"het dramatisch hoogtepunt zijn
ft een concert dat op 4 mei,
ainds te 8.15 uur wordt gegeven.
•We „Bericht aan de levenden"
'Hei ten gehore worden gebracht
'Overture Coriolan en de Vijfde
ftfnie van Beethoven. Het con-
wordt uitgevoerd door het
®rtoaandorkest, dirigent An ton
«sje, in samenwerk, ng met het
•kinds Filharmonisch Koor en
tt)RV Vocaal Ensemble. Van
flinks tekst ,3ericbt aan de le-
•afcil' zal worden voorgedi-agen
^Hin Bentz van den Berg.
wiationaie rouwdag Is van rege-
^isiege dit jaar verplaatst van de
naar de derde mei. De orga
nen hebben de officiële datum
"fcouden.
voor topografische afbeeldingen. De
aquarellen en tekeningen met land
schappen van deze kunstenaars heb
ben, doordat zij als onderdeel van
de atlas zelden of nooit aan het dag
licht zijn blootgesteld geweest, hun
oorspronkelijke frisheid behou
den. Enkele decennia na het over
lijden van Van der Hem kwam de
verzameling in het bezit van Prins
Eugenius van Savoye. Twee delen
van de atlas, die thans in de Natio
nal Bibliothek te Wenen berust, vin
den na bijna 250 jaar de weg naar
Amsterdam terug. Eén deel bevat
kaarten uit het geheime archief van
de Verenigde Oost-Indische Compag
nie, een zeer intrigerend onderdeel
van de atlas.
Niet alleen deze kostbare sierat-
lassen voor de patriciërs, ook de ge-
bruiksatlassen voor de reiziger en
vooral die voor de zeeman geven een
reëel beeld van de welvaart en eco
nomische bedrijvigheid in het Am
sterdam van de 17de eeuw. De ca
tegorie zeeatlassen telt vele uitga
die gedrukt werden in de franse
en engelse taal, waarmee gedemon
streerd wordt dat Amsterdam als
havenstad de leverancier van zee
mansboeken voor geheel Europa was.
Trouwens, ook de landatlassen wer
den gedrukt In vele talen om buiten
Nederland verkocht te worden.
Ontdekkingen
De verscheidenheid in deze exposi
tie wordt o.m. bepaald door het aan
tal verschillende drukkers en uitge
vers, die tegelijkertijd in Amsterdam
werkten. Zij adverteerden, gaven ca
talogi uit, imiteerden, en beconcur
reerden elkaar. Al deze aspecten van
de nering komen tot uiting.
Verder is aandacht geschonken aan
de vraag: welke aanleidingen waren
om bepaalde kaarten uit te geven?
t de geëxposeerde voorbeelden
blijkt, dat die aanleiding in de 17de
eeuw weinig verschilde van die, wel
ke vandaag de dag nog geldt: kaar
ten voor reizigers, voor de student,
ter illustratie van nieuwsberichten,
functionele kaarten voor de water
bouw, stedebouw, fortificatie, voor de
zeeman.
Afbeeldingen van verre landen de
monstreren de stand van de aard
rijkskundige kennis. De tentoonstel
ling geeft vele kaarten van Ameri
ka, Azië en Afrika, waaruit de ken
nis van die werelddelen in de 17de
eeuw blijkt. In menig geval kan de
bijdrage van de ontdekkingsreizen
tot vermeerdering van die ken
nis aangewezen worden. Aldus geeft
het ten toon gestelde ook een beeld
van de ontdekkingsgeschiedenis van
de 17de eeuw, waarin de Nederland
se zeevaarders in belangrijke mate
meegedaan hebben.
ADVERTENTIE
GRADP
voordelig vakantie-artikel
In een document, gepubliceerd door het informatiebureau
van de Kerk van Engeland, wordt een voorstel gedaan tot het
sluiten van een verbond tussen de kerken van Engeland met
de taak, te werken en te bidden voor kerkelijke eenheid.
Op de expositie „De ivereld op
papier" drukt de graficus B.
Groot johann reprodukties van
bestaande gravures op een oude
handdrukpers
hande kaartmateriaal zo geruisloos
en vanzelfsprekend verloopt (benzi f
nepomp-kaarten) is het goed
te bezinnen op eeuwenoude tradities
van het kaarten maken. Tradities
die we gelukkig nog terugvinden in
het beroep van de moderne karto-
graaf. Want nog altijd geldt dat
kaart met de hand gemaakt wordt,
al zijn de kleuren dan niet meer met
het penseel op ieder exemplaar ge
schilderd en al heeft de Amsterdam
se uitgeverij op het ogenblik niet
meer het wereldmonopolie in de at
lassen-productie.
ADVERTENTIE
gezien óp tv
NU in KLEUR
bekijken
bij uw woning
inrichter
Samengaan
voor eenheid
Het document, getiteld „Samen
gaan voor eenheid" is een eerste rap
port van een permanente commissie,
eerste Britse conferentie over
geloof en kerkorde in 1964 ingesteld
n het vraagstuk te bestuderen.
Het zal worden overwogen door de
27 leden van de Britse raad van ker
ken in de dit jaar te houden ver
schillende vergaderingen.
Ofschoon het geen formele aan
bevelingen bevat wordt in het rap
port geopperd, dat de vier kerken
in Engeland, die thans genaderd zijn
to gewichtige beslissingen betreffen
de de eenheid de anglikanen,
de methodisten, de congregatio-
nalisten en de presbyterianen
het initiatief zouden kun
nen nemen tot het formuleren van
de feitelijke voorwaarden voor
een verbond inzake eenheid, waarbij
zij en andere kerken in Engeland i
zich vervolgens zouden kunnen aan-
sluiten.
Men heeft gesuggereerd, dat zulk
een verbond zou kunnen worden be
zegeld in een godsdienstige plechtig
heid b.v. in Westminster Abbey,
Daarna zouden de kerken „volledig
verplicht zijn tot gemeenschappelijk
leven en om gezamenlijk te getuigen
en te werken aldus het document.
Het rapport houdt zich verder be
zig met het belang van overeen
stemming in fundamentele vraag
stukken van geloof en kerkorde en
onderzoekt tevens de positie van die
leden van de Britse Raad van Ker
ken, „die de doelstelling van orgai
sche eenheid niet aanvaarden uf
zich te dien opzichte niet ver
binden". Tot deze groep behoren de
baptisten, het Genootschap der
vrienden (kwakers) en het Leger des
Heils.
Geopperd wordt evenwel, dat stap
pen zouden kunnen worden gedaan
om de eventueel wel en niet aan het
verbond deelnemende kerken bijeen te
houden in een blijvend deelgenoot
schap.
Internationale
oecumenische
jeugdbijeenkomst
In het oecumenisch centrum Oud-
Poelgeest in Oegstgeest zal van 19
tot 31 juli 1967 een internationale
bijeenkomst plaatsvinden van jonge
ren ('tussen 18 en 30 jaar), uit alle
kerken. Het thema voor de discussies
luidt: Europa - Amerika.
De relatie tussen Europa en Ame
rika in cultureel, economisch en po
litiek opzicht en beider verantwoor
delijkheid in de wereldproblematiek
zal gedurende twaalf dagen centraal
staan.
Als programmapunten zijn geko
zen: 1. De machtsverhoudingen in
-de wereld; 2. De spanning tussen
rassen. 3. De kwestie arm - rijk en
4. Onze eigen houding ten opzichte
van deze problemen.
Het programma bevat naast inlei
dingen en discussies ook films, con
frontatie van het thema met de
bijibel, creatieve expressie, sport,
spel en excursies.
PAUS VERBITTERD
Kerkelijk Leven
NED. HERV. KERK
Beroepen te 's-Hertogenbosch (vao.
K. A. Oskam) R. F. Snoo te Kiel-
Winder weer; te Engwierdum P. F een
stra, vic. te Krommenie; te Rotter
dam-Delf shaven (vac. ir. D. Harte-
veld) P. Holst te 's-Gravenhage; tc
Noordhorn c.a. J. J. Winckel te Foud-
gum-Borger (toez.), J. Terpstra te
Huizum (Fr.); te Ruurlo (toez.) H,
Brouwer te Bergen op Zoom.
Bedankt voor Valburg-Homoet D,
B. v. Lokhorst te Eemnes-Buitenj
voor St. Johannesga te 2e Exloer-
mond.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Maarssen J. A.
C. Rullmann te Schoonoord, die be
dankte voor Elburg, Geldermalsen,
Idskenshuizen en voor Vreeswijk-
Jutphaas.
GEREF. KERKEN (vrijgemaakt)
Beroepen te London-Watford (Onfe.
Canada) en te Orangeville (Ont,
Canada) W. Wierenga te Zuidbroek-
Veendam.
Oude tradities
In de Amsterdamse kaarten
i at-
Paus Paulus heeft gisteren zijn
hart gelucht en een scherpe aanval
gedaan op zowel de extreem libera
len als de extreem conservatieven in
de R.K. Kerk.
Tijdens een vergadering van de Li
turgiecommissie van het concilie
keerde hij zich ongekend heftig te
gen zowel hen die te vooruitstrevend
als te behoudzuchtig zijn.
„Eigenzinnige
willekeur"
De Paus zei dat hij niet zijn ver
bittering kon verhelen over een aan
tal feiten en dendensen „welke zeker
niet gunstig zijn voor de goede re
sultaten welke de kerk verwacht van
het werk van deze commissie". Deze
staat onder de leiding van de libera
le aartsbisschop van Bologna, kar-
lassen uit de 17de eeuw weerspiegel
den zich de aspecten van een be
schaving van een kleine gemeen
schap: wetenschap, techniek, kunst
nijverheid, ondernemingslust komen
in het uitgestalde materiaal tot uit
drukking. Juist in onze tijd, nu het
verstrekken en verkrijgen van ailer-
De Nederlandse theoloog en voor-
matige secretaris - generaal van de
Wereldraad van Kerken, dr. W. A.
Visser 't Hooft, heeft gisteren in Ko
penhagen de „Sonningprijs" voor
1967 in ontvangst genomen. Hij kreeg
deze prijs, waaraan een bedrag is
verbonden van 125.000 Deense kr.
(ruim 68.000 gulden), wegens zijn
verdiensten voor de Europese cultuur.
Het geld komt uit een fonds, ge
sticht door de in 1937 overleden
Deense journalist C. J. Sonning, die
zich een groot v ermogen verwierf
met de handel in onroerende goe
deren.
Ds. Visser 't Hooft (rechts) geze
ten naast re rector-magnificus van
de universiteit van de Deense hoofd
stad.
W. N. Symfonie
orkest in
Valkenburg
Ovationeel applaus
In het riante Dorpshuis in Valken
burg gaf het bovengenoemd orkest
een zeer geslaagd concert, onder lei
ding van Sam Swaap. Dit orkest on
der de steeds jong blijvende 76-jari-
ge dirigent heeft zich tot taak ge
steld op plaatsen buiten de grote ste-
den concerten te geven op hoog ni-
Ook gisteravond werd een zeer
mooi programma ten gehore ge
bracht. Instructief werd ieder werk
door Sam Swaap ingeleid. Begonnen
werd met een Ouverture in D. van
in de 1660 geboren Johann Joseph
Fux. Deze muziek heeft een bijna
Palestrijnse degelijkheid en een Che-
rubinische inslag. Als de beide eer
ste delen wat sneller waren aange
geven, zouden ze niet zo streng heb
ben geklonken. De Symfonie no. 95
(een van de Londensche van Jo«,
Haydn kreeg een byzonder mooie in
terpretatie. Een zeer verantwoord
tempo, een heldere melodievoering
en een enthousiast spelend orkest
waarvan wij speciaal willen noemen
de celliste voor haar solo in het
prachtige Andante.
Na de pauze een Sinfonie-brève
van Bellini, kort luchtig en zeer con
structief Van A. Liadov hoorden we
7 Russische Volksmelodieën die even-
zovele kostbare miniaturen werden,
mede dank zjj het prachtige solowerk
van enige orkestleden.
Tenslotte de beroemde Ouverture
„Die Italienerin in Algerie" van Ros
sini. Deze Ouverture werd door Sam
Swaap en zijn orkest zo knap ver
tolkt dat een ovationeel applaus niet
kon uitblijven. De burgemeester ver
tolkte aller dank en bood de dirigent
bloemen aan.
dinaal Lercaro, die in publicaties van
Italiaanse conservatieve geestelijken
is beschuldigd de kerk te ondermy
nen.
Vervolgens keerde de Paus zich
tegen „episodes van ongediscipli
neerdheid" en „eigenzinnige wille
keur" bij liturgische experimenten.
HU legde er opnieuw de nadruk op,
dat voor wijzigingen in de eredienst
de toestemming van de kerk nodig
is. HU sprak zUn vertrouwen uit dat
de nationale en regionale bisschops
conferenties nauwkeurig op de litur
gische wUzigingen zullen toezien.
De verdediging van kardinaal Ler
caro betekende een aanval op kar
dinaal Bacci, één van de leiders
van het verzet tegen de vervanging
van het latUn in de mis door de lands
talen. Bacci (81) heeft het voor
woord geschrevenvoor het onlangs
gepubliceerde essay, dat een sensa
tie in het Vaticaan verwekt heeft.
Kardinaal Lercaro werd daarin ver
weten voor het r.katholicisme even
gevaarlUk te zUn als Maarten Luther
of het marxisme.
De Paus zei: „het spreekt vanzelf
dat een dergelUke publicatie niet on
ze instemming kan hebben. Zij is
voor niemand stichtelUk. En zy be
vordert niet de zaak welke zy zou
willen verdedigen te weten het be
houd van het latyn in de liturgie",
In zUn aanval op niet goedgekeur
de liturgische experimenten noemde
de Paus geen bUzondere gevallen. HU
zei: „een andere reden voor verdriet
en bezorgdheid zUn de episoden van
ongedisciplineerdheid, welke zich in
verscheidene gebieden verspreidt by
de gemeenschappelUke eredienst en
welke dikwUls eigenzinnig willekeuri
ge vormen aanneemt, soms geheel
vervormd van de geldende normen
van de kerk Een nog ernstiger bron
van droefenis is voor ons de zich
verspreidende tendens om, zo te zeg
gen, de liturgie indien deze ten
minste nog verdient zo genoemd te
worden te ontheiligen en daardoor
ook onvermUdelUk het christendom
te ontheiligen".
Tuinman gewond
bij ontploffing
Bij liet schoffelen in het Dommel-
plantsoen in Eindhoven vond gister
middag een gemeentearbeider een
vreemd voorwerp dat, toen hij het
opraapte, met een zware slag ont
plofte. Een deel van zy'n rechter
hand werd hem afgerukt. De man,
de 49-jarige M. Vilee uit Gemert, is
in ernstige toestand in het Sint Jo-
sephziekenhuis opgenomen. Een an
dere arbeider, die ddoht bij hem
stond, kreeg snUwonden in het ge
laat. Na voorlopig behandeld te zyn
kon 14j naar huis gaan. De politie
vermoedt, dat het ontplofte voor
werp een door jongelui vervaardigd
„projectiel" was, dat door hen om)
er vanaf te zijn tussen de strui
ken van het plantsoen is geworpen. I
Prof. Belinfante
geen adviseur
B. en W.
Amsterdam
(Van onze A'damse correspondent)
Prof. mr. A.D. Belinfante heeft
zich teruggetrokken als adviseur van
B. en W. van Amsterdam voor een
herziening van de algemene politie
verordening. De hoogleraar in het
staatsrecht en het administratieve
recht aan de universiteit van Amster
dam kan zich niet verenigen met het
standpunt in deze kwestie van prof.
mr. G.N. LangemeUer, die in deze
kwestie ook als adviseur door B. en
W. is aangetrokken. Ook vindt prof.
Belinfante het onjuist op dit gebied
als adviseur van het college op te
treden, omdat hU eerder de voorzit
ter van de PvdA-fractie in de Am
sterdamse gemeenteraad, drs. Ed.
van ThUn, van advies heeft gediend
bij het samenstellen van een op een
dergelUke herziening van de A.P.V.
gerichte nota.
ADVERTENTIE
Tip voor
handiger huishouden j
DE GEZELLIGE
SCHOTELWARMER
De voordelen? Alles kan nu tegelijk
worden opgediend en het blijft
heerlijk warm. En de moderne To
mado schotelwarmer staat zó deco
ratief. Een paar details; handige
dovers, warmte-isolerende hand
grepen en voetjes. Compleet met
testjes en Verkade waxine-Hchtjes
in leuke geschenkdoos f 9,90 (één
lichtje), f 12,90 (twee lichtjes). Theo
komfoor f 6,9a
19,90
Wilt u méér tips? Vraag uw winkelier om <H
uitzoeklolder "Hartewensen"- Of schrijf aan
Tornado, Tomadohuls, afdeling K., Dordrecht
