^j/Vdenauer, de man die het vertrouwen
in West-Duitsland deed terugkeren
BIJ DE DOOD VAN EEN GROOT EUROPEES POLITICUS
Adenauer genoot van
zijn „jeugd" tot op
hoge leeftijd
ONDERDAG 20 APRIL 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 11
12„
N
De nu overleden oud-Bondskanselier van West--
luitslaud, dr. Konrad Adenauer, is eerst in de
ond van zijn leven tot de rang van staatsman van
lernationale faam opgeklommen,
flij was 69 jaar toen hij in het grauwe en verlam-
na-oorlogse Duitsland zijn eerste moeizame
ireden zette op de weg naar zijn politieke succes,
ie en zeventig jaar was hij toen de eerste West-
j litse Bondsdag hem in september 1949 tot kan'
lier koos.
Idenauer leverde het bewijs van zijn eigen uit
raak, dat het geen kunst is om oud te worden
inneer men maar eenmaal de kritieke jaren tus
a de zestig en zeventig heeft overwonnen.
.Verlor en
jaren
T>
.91°
oor Adenauer waren die jaren in-
iaad kritiek, ook al leefde hij als
vergeten burger op de „zeven
;n" aan de Rijn. In Rhöndorf
de voet van de fameuze
chenfels kweekte hy rozen en
selde hij in zijn tuin een „veld-
rsheuvel" zoals zijn huishoud-
deze noemde vanwaar hij het
ie Rijnland kon overzien. Daar
tt hij, naar hijzelf vertelde, in de
en waarin Hitier het Rijnland
bezetten, zitten wachten tot de
use en Britse vliegtuigen zouden
len opdagen. Die kwamen ech-
et en vaak heeft Adenauer daar
aan herinnerd, teneinde de
ïlijke verbonden een goed deel
te schuiven van de verantwoorde-
lid voor de latere ontplooiing
ie nazi-staat.
egen de helling van het Rijndal
dr. Adenauer in zijn ambtloze
tussen 1933 en 1945 een grote
villa doen bouwen. Hij sleet
zijn „verloren jaren", afgezien
korte perioden waarin hij voor
PÜparmen van de nazi's een vei-
grijparmen vond in het kloos-
Maria-Laach, aan een der meren
de Eiffel.
Vader een klein
ambtenaar
"?e gaan echter eerst vele jaren
tg. Konrad Adenauer werd op 5
aari 1876 geboren als zoon van
kleine ambtenaar in Keulen. De
Konrad en zijn beide broers
:en in hun studiejaren heel
werken om het bescheiden fa-
budget niet al te zwaar te belas-
ui bekend verhaal doet de ronde
Konrad tot diep in de nacht over
boeken gebogen zat en met zijn
t«n in een teil met koud water
4 niet in slaap te vallen. Na het
toasium in Keulen te hebben be
studeerde hij rechten en eco-
ii Preiburg im Bresgau,
Ziehen en Bonn. Adenauers pres-
»oie kwamen daarbij niet boven het
Adelde uit en nadat hij in 1901
assessor-examen had afgelegd,
Adenauer hechtte veel aan de
Frans-Duitse vriendschap als
hechte basis voor de vrede in
Europa. Hier ziet men hem samen
met zijn vriend, president De
Gaulle tijdens een van de weder
zijdse bezoeken.
kreeg hij een bescheiden betrekking.
Hij bracht het tot plaatsvervanger
van een der Keulse raadsheren, die
overigens een leidinggevende rol ver
vulde in de Centrumpartij ln
Adenauers vaderstad. In 1906 sloot
Adenauer zich, vurig rooms-karholiek
als hij was, bij deze partij aan en
kort daarop werd hij wethouder van
Keulen. In 1917 volgde zijn verkie
zing tot Oberbiirgermeister van zijn
geboortestad.
Interesse
In de nu volgende periode kwa
men alle eigenschappen waarom
Adenauer later beroemd en berucht
zou worden, aan het daglicht. Zo
had men kunnen verwachten dat hij
in zijn nieuwe functie ten nauwste
zou samenwerken met de afgevaar
digden van zijn eigen Centrumpar
tij in het stadsbestuur. Maar hij be
stuurde hèn veel 'eer, als een schaak
meester zijn stukken. Al spoedig
bleek ook zijn grote politieke interes
se waarvan de Keulenaren vonden,
dat ze soms wel wat te veel buiten
het ambtsgebied van Overbürgermeis-
ter Adenaur vielen. Maar de chaos,
waarin Duitsland na de eerste We
reldoorlog verkeerde, bleek een kli
maat te zijn waarin Adenauers gezag
gedijde. In de jaren van zijn bur
gemeesterschap moest hij regeren
met soldatenraden en geallieerde be
zetters, met separatistische bewegin
gen en de zwakheden van de Wei-
mar Republiek en tenslotte met het
opkomende nazidom. Wat dit laatste
betreft, Keulen stond er om bekend
dat het altijd het laagste aantal
stemmen aan het nationaal-socialis-
me geleverd heeft.
Achterdocht
Het gevolg van Adenauers activi
teiten op het terrein van de binnen
landse politiek was, dat hij het tot
voorzitter van de Staatsraad in Ber
lijn bracht (zijn directe opvolger in
deze funcie zou Hermann Goering
zijn) en dat hij tenslotte werd ge
polst als opvolger van Rijkskanselier
Luther. Deze functie ging hem niet
alleen voorbij omdat de Deutsche
Volkspartei er tegen was, maar voor
al ook door de houding van Aden
auer zelf tegenover het Duitsland dat
achter de Elbe lag. De Keulse burge
meester was een onvervalst Rijnlan
der en behept met achterdocht tegen
het zo anders geaarde oosten van
het land. Het verhaal doet de ronde
dat hij, in zijn Keulse periode naar
Berlijn reizend, bij het passeren van
de Elbe zou hebben opgemerkt: „Ni
komen we Azië binnen". Bij een an
dere gelegenheid had hij, als mismoe
dig commentaar tegenover 'n beben-
de, die vertelde in Berlijn te gaan
wonen: „Daar klimmen de apen nog
in de bomen".
Door Hitier afgezet
Op 12 maart 1933 werd Adenauer
door de nationaal-socialisten ah
Oberbiirgermeister van Keulen ont
slagen wegens „politieke onbetrouw
baarheid". De Weimar-kanselier
Ebert en Rijkspresident Hindenburg
had Adenauer wel feestelijk in zijn
stad ingehaald, maar toen Adolf Hit-
Ier in Keulen zijn officiële intocht
zou houden, weigerde Adenauer hem
op het vliegveld af te halen. Ook liet
hij de hakenkruisvlaggen verwijde-
welke aanhangers van de nieuwe
Führer op de nog door hem geopen
de hangbrug over de Rijn hadden
ngebracht. Adenauer werd i
Berlijn geroepen om verantwoording
af te leggen. Hij keerde daarop niet
Keulen terug, maar vestigde
zich in Röhndorf, aan de rechter
oever van de Rijn en even ten zui
den van Bonn, waar hij tot het
laatst toe woonde.
Bij het afscheid van Keulen ln
1933 was Adenauer 57 jaar en nie
mand voorspelde hem nog enige car
rière. Na het vroege overlijden van
zijn eerste vrouw, was hij in 1919
hertrouwd met „Gussie" Zinszer, die
in 1948 overleed. Uit zijn eerste hu
welijk waren drie kinderen geboren:
Konrad (1906), Max (1910) en Maria
(1912). Tijdens het huwelijk met
Gussie Zinszer werd het gezin nog
uitgebreid met Paul (1923), Lotte
(1925), Libeth (1928) en Georg
(1931). In 1962 bezat Adenauer 23
kleinkinderen, alleen Paul bleef on
getrouwd: hij werd priester en woon
de bij zijn vader in Röhndorf in.
Tweemaal werd Adenauer door de
izi's gearresteerd, voor het eerst in
1934 en toen nog eens in 1944, na
de Putsch tegen Hitier op de 20ste
juli van dat jaar. Hij was toen enige
tijd in het concentratiekamp Brau-
weiler, maar werd kort voor afloop
de oorlog wegens slechte gezond
heidstoestand daaruit ontslagen.
Weer burgemeester
In mei 1945 benoemden de Ameri
kaanse bezettingsautoriteiten Ade
nauer tot burgemeester van Koblenz,
in juni 1945 werd hij opnieuw Ober-
biirgemeister van Keulen en weer
stond hfj onder supervisie van de
Britse bezettingsmacht. Op 6 oktober
van hetzelfde jaar werd hij daarop
door de Britten „wegens ongeschikt
heid" weer uit zijn ambt ontzet. Het
was duidelijk, dat Adenauer zich min
der met het probleem van het puin-
opruimen bezig hield dan met de
politieke toekomst van West-Duits-
land. Zo was hij een van de op
richters en hoofdbestuursleden ge
worden van de nieuwe Christelyk-
Democratische Partij in het Rijn
land, waarin, in tegenstelling tot de
oude Centrumpartij, ook protestan
ten verenigd waren. Op 5 maart 1946
werd Adenauer voorzitter voor de
partij in de Britse bezettings-zone.
Van de parlementaire raad, die in
opdracht van de geallieerden een
nieuwe grondwet en een staatsbestel
voor West-Duitsland moest opbouwen,
was hij vanaf 1 september 1948 voor
zitter. -
Bondskanselier
Omgeven door een kleine, maar
hechte en invloedrijke kring van
vrienden, bespeelde Adenauer op vir
tuose manier van de aanvang af het
instrument van de macht.
In de grondwet, die onder Ade
nauers leiding tot stand kwam, pro
beerde men zoveel mogelijk de fouten
van het verleden te vermijden. Tegen
de kanselier kan bijvoorbeeld alleen
een motie van wantrouwen worden
uitgesproken als het parlement tege
lijkertijd een opvolger benoemt. De
rol van de president werd een louter
symbolische.
Op 14 augustus 1949 koos de eerste
Bondsdag met 202 van de 402 stem
men Adenauer tot eerste kanselier
de Duitse bondsrepubliek. Deze
overwinning berustte op niet meer
dan één stem meerderheid voor Ade
nauer en de grote verslagene was de
socialistische voorman Kurt Schu
macher.
In september 1950 werd West-
Duitsland weer het recht gegeven di
plomatieke vertegenwoordigingen in
het buitenland te vestigen. Datzelf
de jaar werd in mei de CDU voor
geheel Duitsland opgericht: partij
voorzitter werd onvermijdelijk Kon
rad Adenauer.
Reizen
In maart 1951 nam Adenauer de
leiding van het ministerie van Bui
tenlandse Zaken op zich. Als leider
van dit ministerie, bezocht hij een
jaar later de ministersconferentie in
Londen en werd hij door Koningin
Elizabeth van Engeland ontvangen.
In 1953 bezocht Adenauer de Ver.
Staten van Amerika, een reis die een
groot persoonlijk succes voor hem
werd. Toen in hetzelfde jaar voor de
tweede maal algemene verkiezingen
in de Bondsrepubliek werden gehou
den, was Adenauers stembus
overwinning onbetwist. Hij werd met
304 tegen 148 stemmen door de
Bondsdag opnieuw tot bondskanse
lier gekozen. 1954 was het jaar waar
in Adenauer probeerde de Bondsre
publiek via de Europese Defensie Ge
meenschap (EDG) veilig aan West-
Europa vast te klinken. Deze eerste
poging leed echter schipbreuk op het
Franse wantrouwen jegens Duits
land: 30 augustus 1954 werd de
EDG door de Franse volksvertegen
woordiging afgestemd.
Adenauer zocht toen naar een an
dere oplossing en slaagde erin de
Bondsrepubliek via de West Europese
Unie (WEU) door een achterdeur
toch in het groeiende Europese „ge
zin" binnen te voeren, en via de
WEU in de NAVO.
De regering-Adenauer moest zich
vele compromissen laten welgevallen
voor het zover kon komen, maar in
1955 volgde de souvereiniteitsverkla-
ring van de Bondsrepubliek door de
Westelijke Grote Drie, wat een kroon
Adenauers werk betekende,
onafhankelijk-wording van
Duitsland was overigens voor
een niet gering deel het gevolg van
de ontwikkeling achter het ijzeren
gordfjn en daarmee in zekere zin „te
danken" aan de houding van
de Sowjet-Unie tegenover het door
haar bezette deel van Duitsland. In
1955 kwam het tot Adenauers statie-
bezoek aan Moskou. De Westduitsers
hadden zich grondig en met veel
uiterlijk vertoon op de Russische reis
voorbereid, maar kwamen van een
zeer koude kermis thuis. Het duo
Boelganin-Chroesjtsjow week geen
haarbreed van zijn standpunt en het
enige wat Adenauer bereikte, was de
vrijlating van Duitse krijgsgevange
nen. Zelf sprak Adenauer steeds
trots over een getal van 100.000 Duit
se krijgsgevangenen, maar in feite
waren het er waarschijnlijk niet
meer dan 12.000. Hij keerde echter
r huis terug met de naar zijn
mening nog eens opnieuw bewezen
opvatting, dat er met het commu
nisme „niet te praten valt" en dat
het een voor de mensheid „fataal
stelsel" is.
Wear een leger
In datzelfde Jaar kregen net nieu
we ministerie van Verdediging en
daarmee een nieuw Duits leger vaste
vorm. Adenauer had zich aanvanke
lijk tegen herbewapening van de
Bondsrepubliek verzet. Naar mate
het duidelijker werd, dat West-
Duitslands band met het Westen
platonisch zou blijven wanneer die
niet ook een militair bondgenoot
schap omvatte, verliet Adenauer zyn
oorspronkelijke standpunt. In 1956
nam de Bondsdag een wetsontwerp
aan. waarbij de dienstplicht weer
werd ingevoerd.
De politieke lijnen waren in die
jaren geconsolideerd en voor ieder
een duidelijk zichtbaar geworden.
Adenauer hield ervan elke probleem
stelling tot zyn eenvoudigste con
structie terug te brengen.
Naar het oosten was zijn beleid ge
richt op: 1. hereniging in vrede en
vrijheid: 2. de verantwoordelijkheid
voor Duitsland bij de Grote Vier
de Hallsteln-doctrine (geen diploma
tieke betrekkingen met de landen
die het Ulbricht-regime erkennen
het ontbreken in het algemeen
van een duidelijke politieke concep
tie jegens Midden- en Oost-Europa.
De op het Westen gerichte poli
tiek van Adenauer omvatte: 1. Euro
pese integratie; 2. Duits-Franse
vriendschap; 3. Duits-Amerikaanse
vriendschap; 4. een Atlantische ver
dedigingsorganisatie.
Adenauers conceptie van een nieu
we Rijnbond sloot door een speling
van het lot wonderwel aan bij de
concrete situatie: opnieuw liep im
mers de oostgrens van West-Europa
langs de Elbe. Tooh was het een van
Adenauers belangrijkste opgaven de
ze oostgrens te doorbreken en het
door de Russen bezette oosten van
Duitsland by het westen te trekken.
HIJ hoopte dit vanuit een hechte
Westeuropeee eenheid eens te berei
ken.
Maar de formule „hereniging ln
vrede en vrijheid" verwaterde tot
een formule waarmee in de reële di
plomatie niet te werken viel. Ade
nauer stelde zich als r.-k. Rijnlander
weinig voor van een gesprek
met „het Oosten". Men mag zelfs be
twijfelen, of hij voldoende belang
stelling op bracht voor wat er in
Oost-Europa werkelijk gebeurde.
Toen het bankroet van deze politiek
zich aankondigde met de bouw van
de Berlljnse muur, ging Adenauer
niet naar Berlijn om de gebeurtenis
sen van nabij gade te slaan, maar
bleef hij rustig in zijn zelfgeschapen
„Bundeshauptstadt", Bonn, wat hem
de diepe ontevredenheid van de Ber-
lyners op de hals haalde. In tegen
stelling tot de uiterlijke schijn, be
hoorde Duitslands hereniging dan
ook niet tot de hoofddoelen van Ade
nauers politiek.
Verzoening niet
Frankrijk
Wet alle energie wierp Adenauer
zich daarentegen op het vestigen
van een hechte Frans-Duitse vriend
schap, die als verzoeningspolitiek be
gon, maar een verder reikend doel
had.
Toch bleek in de praktijk Ade
nauers concept ook hier eerder een
medicijn voor zich plotseling open
barende ziektetoestanden dan een
politiek van grote adem, die berustte
op een ware politieke wereldbeschou
wing. Met De Gaulle als Adenauers
tegenspeler in het Frans-Duitse
bondgenootschap, was de onvermij
delijke voorwaarde, dat de Bondsre
publiek de tweede wagen achter de
Franse lokomotief zou zijn. Maar
Adenauers eigen Bondsrepubliek was
in die jaren al zo stevig op de benen
komen te staan (niet het minst door
Erhards economisch beleid), dat men
van haar, niet alleen aanpassing,
maar ook een eigen geluid mocht
verwachten. Uit de Frans-Duitse
vriendschap (lees liever: de goede
verstandhouding tussen Adenauer en
De Gaulle) groeide wel de aanzet
voor een continentale politiek, maar
deze politiek bracht weer onvermij
delijke problemen met zich in de
verhouding van de Bondsrepubliek
jegens de Verenigde Staten, die West-
Duitslands belangrijkste schutsengel
waren en nog steeds zijn.
Derde keer
Bondskanselier
In september 1957 wonnen de
Christen-Democraten de verkiezin
gen nóg overtuigender en vormde
Adenauer voor de derde keer een
Bondsregering. Twee jaar latei-
klaarde de toen 83-jarige bondskan
selier plotseling dat hij wilde kandi
deren voor het presidentschap. Maar
toen Adenauer als zijn opvolger
het „Kanzleramt" zijn vertrouweling
Etzel voorstelde, bleek de openbare
mening zich op zo'n overtuigende
wijze veel meer voor „Wirtschafts-
wundermann" Ludwig Erhard uit te
spreken, dat Adenauer zijn aftreden
dag van bondskanselier Adenauer
heeft herhaaldelijk verklaard dat hij
Erhard als minister van Economi
sche Zaken hoog aansloeg, maar hem
voor het kanselierschap niet capabel
achtte.
De moeilijkheden begonnen op
nieuw bij de parlementsverkiezingen
van 1961, het jaar van de Berlijnse
muur. De CDU bleef weliswaar de
sterkste partij, maar ze verloor ®ie
absolute meerderheid en ze was ge
dwongen een coalitie met de (libera
le) Vrye Democraten van Erich
Mende aan te gaan. Mende stelde
als eis dat Adenauer van deze coali
tie-regering niet langer de Bonds
kanselier zou zijn. Adenauer mani
puleerde echter net zo lang tot een
compromis werd bereikt. Hij beloofde
daarbij in de loop van de komende
vier jaren te zullen aftreden.
In 1962 bracht Adenauer een spec
taculair bezoek aan Frankrijk en
president De Gaulle beantwoordde
deze reis met een nog spectaculair
der bezoek aan de Bondsrepubliek.
De Frans-Duitse continentale poli
tiek bereikte een hoogtepunt, maar
ze had haar consequenties. Toen
Groot-Brittannië avances maakte in
de richting van de Europese Econo
mische Gemeenschap, moest Ade
nauer duidelijk maken dat Enge-
lands toetreding op dat moment voor
de politieke Europese gemeenschap
niet „wenselijk" was. De Gaulle deed
vervolgens op 14 januari 1963 de on
derhandelingen in Brussel over En-
gelands toetreding tot de EEG mis
lukken.
Spiegel-affaire
De oppositie tegen deze ontwikke
ling en daarmee tegen de politiek
Een der hoogtepunten uit de
laatste regeringsperiode van
Bondskanselier Adenauer was het
bezoek van de Amerikaanse pre
sident. wijlen John F. Kennedy.
van Adenauer werd steeds groter.
Eind 1962 al viel de regerings-coali-
tie uiteen tengevolge van de zoge
naamde „Spiegel-affaire", waarbij
minister van Verdediging Strauss ge
dwongen werd zijn positie op te ge
ven. In december van hetzelfde jaar
nog maakte Adenauer opnieuw be
kend dat hij van het kanselierschap
afstand wilde doen. Een onverkwik
kelijk politiek ondergronds spel be
gon. waarbij Adenauer geen gelegen
heid voorbij liet gaan zijn ernstig
misnoegen uit te spreken over een
eventuele opvolging door Erhard. Het
duurde tot april 1963 voor de CDU/
CSU erin slaagde Erhard ondanks
grote tegenwerking van Adenauer
tot bondskanselier te kiezen.
Dit is waarschijnlijk een van de
grootste teleurstellingen, die de oude
kanselier ooit te verwerken kreeg,
maar hij droeg zijn verlies. De eer
ste maanden na zijn aftreden bleef
hij in de schaduw en liet hij zyn
opvolger de kans te tonen wat hy
waard was.
De laatste grote gebeurtenis in
Adenauers regerings-periode was het
bezoek, dat de Amerikaanse presi
dent Kennedy in juni 1963 aan
West-Duitsland en Berlijn bracht.
Voor goed afscheid
Op 15 oktober 1963 nam de Bonds
dag van bondsaknselier Adenauer
afscheid. Bondsdag-president Ger-
stenmaier verklaarde: „Konrad Ade
nauer heeft zich voor zijn land ver
dienstelijk gemaakt". Het weekblad
„Der Spiegel" maakte furore met een
interview, waarin de scheidende kan
selier de onsterfelijk geworden woor
den sprak: „Mijn God, wat moet er
van Duitsland worden".
Hiermee was het einde gekomen
aan 't kanselierschap van 'n nuch*
ter, van alle emoties en frasen afke
rige politicus, die onafhankelijk
zowel van bijval als van kritiek
niemand tot geestdrift kon brengen
en toch allen vast ln de hand had,
en die daarom niet alleen precies de
man was die de Bondsrepubliek no
dig had. maar ook precies degene die
het buitenland vertrouwen inboe
zemde.
Oude vos verloor z'n streken niet
Meer ontzag dan
vriendschap
Niettegenstaande zijn strenge
blik was Adenauer een man
vol grappen en humor. De
strenge blik werd in hoofdzaak
veroorzaakt door een auto-on
geval een halve eeuw geleden
toen de plastische chirurgie
nog in de kinderschoenen
stond.
Er doen vele verhalen over Ade
nauer de ronde. Toen een politicus
hem er van beschuldigde zijn stand
punt van de ene dag op de andere
te wijzigen, antwoordde de Bonds
kanselier: „Dat is best mogelijk,
maar niemand kan mij verhinderen
verstandiger te worden naarmate ik
ouder word".
Toen Adenauer met zijn delegatie
zijn bezoek aan Moskou bracht, was
hij bevreesd dat de Russische gast
heren hun gasten te zeer met wodka
zouden overladen. Om het gevaar
hiervan tegen te gaan gelastte
Adenauer, dat alle leden van zijn de
legatie voordat zij het gala-feest gin
gen bijwonen, een lepel sla-olie inna
men. Hijzelf hield er toezicht op. dat
dit gebeurde.
Geslepen
Adenauer was een geslepen politi
cus. Hij was een meester in de kunst
de tegenpartij door kleine handig
heidjes van haar stuk te brengen.
Toen zijn meest verbeten tegen
stander, de socialist wijlen dr. Kurt
Schumacher, eens bij hem werd ge
roepen om over zwaarwichtige poli
tieke beslissingen te spreken, begon
Adenauer met lange honden-verha
len, wel wetend dat de socialistische
leider een groot hondenliefhebber
was. Schumacher, overigens de eni
ge man in de bondsrepubliek die te
gen de kanselier opgewassen heette
te zijn, getuigde naderhand: „Ik wil
wedden, dat de oude vos zich met
een boek over hondenteelt op ons
gesprek had voorbereid"
Hij wist liet zelf niet
Het was voor Adenauer zelf altijd
een vraagstuk, waaraan hij eigenlijk
zijn populariteit te danken had. Hfj
was geen vlot spreker. Een Bonds
daglid zei eens van hem, dat hij
maar driehonderd woorden Duits
kende, maar deze dan ook
stku voor stuk precies op
juiste plaats gebruikte. Ove
rigens waardeerde men de vlot-
wijze, waarop hö aanval
len in het parlement wist te pare
ren en de droge humor, waarmee
hij opgetreden spanningen kon afrea
geren.
Dat dr. Adenauer een autocraat in
merg en been was, hebben ook zijn
beste politieke vrienden nooit bestre
den. Met een onmiskenbare virtuosi
teit heeft hij steeds de obstakels op
zijn weg verwijderd. Zijn eigen frac
tie in de Bondsdag, in 1953 gegroeid
tot een absolute meerderheid, en zijn
coalitie heeft hij als een instrument
bespeeld en hij heeft er steeds die
tonen uit gehaald, die hy wenseiyic
achtte. Hy was daarbij een ongemak
kelijke en niets en niemand ontzien
de dirigent. Dat was niet de methode
om zich vele intieme vrienden te
maken.
Eenzaam aan de top
Adenauer had dan ook sléèhts wei
nig vrienden. Reeds in zijn jeugd,
als student in Freiburg, München,
Bonn en Berlijn, gold hy als een een
zame jongeman. Hy trachtte in zyn
vrye tyd bloemen te kweken en pie
kerde er lang over zich naam te
verwerven in de botanische wereld
door een „Viola tricola Adenauerien-
sis" tot bloei te brengen. In zyn
burgemeestertijd in Keulen vulde hy
zijn spaarzame vrye tijd gaarne op
met pogingen een groot uitvinder te
worden. Hy ontwierp een gestvoom-
lynde autocarrosserie, een haarspeld
die niet uit kon vallen en stelde in
de oorlogsjaren ook recepten op voor
sojaworst en maisbrood.
Eenzaam is hij ook op
•t hoogtepunt van xyn car
rière gebleven. „Een man van
eenzame besluiten", xo zei men
in Bonn. Daarmee heeft hy zich
meer ontzag dan vriendschap ver
worven, een ontzag, dat in zyn gang
bare bynaam „der Alte" tot uitdruk
king kwam.
Op een
complimentje uit
Adenauer was trots op zyn levens-
kraoht en helderheid van geest op
zyn oude dag. Als hy een vraagge
sprek met iemand voerde, placht hij
een krantenknipsel voor de dag te
halen, dat hij hardop voorlas. De
journalist kon dan niet nalaten op
te merken, dat hy het zonder bril
deed. Een opmerking, waarvan
Adenauer genoot! Zoals elders ver
meld is de oud-Bondskanselier twee
maal getrouwd geweest. Hy had ze
ven kinderen en 24 kleinkinderen.
Hij genoot van de vele huwelyksaan-
zoeken, die hem werden gedaan tot
in zyn laatste levensjarenEens
pochte hy daarover: „Als ik het ge
wild had, had ik een hele harem
kunnen hebben."
