Kruiswoordraadsel
Kom er ACHT-er
l
Te vroeg plaatsen
van een zinsdeel
E
Spoken
rondom
de oude
ruïne
^-^TERDAG 8 APRIL 1967
LEIDSCH DAGBLAD
LD.-EXTRA 6
r^eze problemen zijn moeilijk te doorgronden.
W Tenzij men zich er dus serieus in verdiept
heeft, moet men zich er geen oordeel over
aanmatigen'".
In deze zin ligt de conclusie (uitgedrukt door
„dus") in het gedeelte „moet men zich er geen
oordeel over aanmatigen". Schrijvers betoog ver
loopt immers als volgt: cl deze problemen zijn
moeilijk te doorgronden; b. men moet zich er (dus)
geen oordeel over aanmatigen; c. tenzij men zich er
serieus in verdiept heeft.
Het conclusie-aanduidende „dus" behoort dus in
het deel b, en niet in het deel c te staan.
een duidelijk geval van „proleps", d.w.z.: het
op onlogische wijze naar voren halen, het te
vroeg plaatsen van een bepaald zinsdeel. De
proleps ziet men dikwijls optreden als een
taalgebruiker zo wordt gegrependoor de eigen
gedachtengang (het trekken van een conclusie
b.v., of het aangeven van een tegenstelling), dat
hij als het ware het juiste moment ni«t kan af
wachten.
Ook in het volgende citaat 4» een conclusie-aan
duidend element, de woordgroep „dan ook'', ten
gevolge van wat men een „emotionele factor" zou
kunnen noemen, terecht gekomen in een zinsge
deelte waarin het niet thuishoort-' ,JIet onderzoek
heeft uitgewezen dat het defect te wijten was aan
een grove onachtzaamheid van het grondpersoneel.
Degenen die hieraan dan ook schuldig zijn, zullen
ter verantwoording worden geroepen".
JT*v e conclusie uit de mededeling dat „het defect
MJ te wijten was aan grove nalatigheid" is na
tuurlijk„de schuldigen zullen (dan ook) ter
verantwoording worden geroepen". Het is
duidelijk dat „dan ook'' dus niet thuishoort in het
gedeelte „die hieraan schuldig zijn". Veel proleps-
gevallen treft men aan in constructies waarin de
schrijver door middel van „echter" een tegenstel-
lijkheden stuitte." Of, nog opvallender: „Het dier
ling heeft willen uitdrukken: „De deskundigen be
weerden dat het plan alle kans van slagen had;
toen er echter een begin van uitvoering aan gege
ven werd, bleek dat het op onoverkomelijke moei-
stond als gehoorzaam bekend; toen het echter ge
roepen werd, kwam het niet".
Niet het „geroepen wordenstaat in tegenstel
ling tot het „als gehoorzaam bekend staan" van het
dier, maar het „niet komen"; het woord echter
hoort dus thuis in het gedeelte „kwam het nief'.
Dus: ,JIet dier stond als gehoorzaam bekend; toen
het geroepen werd, kwam het echter niet.'', of:
het kwam echter niet toen het geroepen
werd.''
Hetzelfde geldt, mutatis mutandis, voor het
andere geval, waarin we dienen te lezen: toen
er een begin van uitvoering aan gegeven werd,
bleek echter dat
JAPIN.
•lossingen onder het motto Noordwijk aan Zee en aan de heer
de fuiswoordraadsel" dienen voor A. Plu, Suringarstraat 31 in Leiden.
!ft ojnsdag a.s. te 9 uur vm. in het De prijzen worden de winnaars
It te zijn van de redactie, Witte- toegezonden.
;1 1 in Leiden. Onder de goede
ssingen stellen wij een eerste
l van f5.en twee prijzen van
beschikbaar waarnaar alleen
mees kunnen mededingen.
OPLOSSING VAN
HORIGE OPGAVE
logej
ereiöe eerste prijs van fö,- werd toe-
enJend aan de heer N. van Osna-
igge, Akkerstraat 1 in Leiderdorp,
eel twee prijzen van f 2,50 aan de
5r <tr P. Wijnberger, Binneweg 40 in
'H
Kunt o de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt n elders ln dit nammer.
Kom er ACHT-er
1. pet man rechts
2. bloemetje links
3. verkeersbord
4. schaar
5. pleister op de binnenband
6. veter van schoen man links
7. achterlamp meer op auto
8. handvat van pomp
HORIZONTAAL
gelijke
gezellige bijeenkomst
mantel of jas
de hete luchtstreek
uitroep van verrassing
roeibank
bevlieging
hoge akker
afdeling
ratelpopulier
koraaleiland
adellijke titel
ritueel gebruik
Soc. Econ. Raad
reinigingsbad
opgerold iets
spijltje
gemeen sujet
zeer korte tijdsduur
dik
storing in de dampkring
een zeker aantal jaren
gevangenis
werkplaats voor onderzoek
op de manier van (2 woorden)
uitwas
geriefelijkheid
pappie
boom
bloem
muzieknoot
vettige stof in holle beenderen
meisjesnaam
achter
ruimte tussen regels
zwartsel in metaalgravure
steekwapen
pen waaraan paling geregen
wordt
VERTIKAAL
1. en anderen
2. Gem. Geneesk. Dienst
3. overal
4. niet erg moedig
5. materiaal om entingswonde te
bedekken
6. zoete taaie vloeistof
7. soort van papegaal
8. afdeling van Vrijmetselaren
9. gemeente op de Veluwe
10. in
11. eetzaal ln klooster
13. wijze grijsaard
14. gauw, bijna
18. soort van grove tarwe
20. meisjesnaam
21. Ierland
24. zeehond
27. inhoudsmaat
29. voortdurend
32. alvorens
33. hoofddeksel
36. ongesteld
37. kettingen zonder eind met em
mers of bakken
38. vergaan schip
39. klein schaap
41. ontkleurd, verschoten
42. mutsje
43. bewaarplaats voor geld
45. onderste molensteen
46. evenwicht
52. blijvende vijandschap
53. snede
56. omslag, brieventas
57. meisjesnaam
59. op de-: op 't nippertje
60. Engels bier
63. naschrift
65. luitenant
Lisse (1630) de oude kerk.
jr* auwe kreten klonken over het bollenland rondom de
f\ oude ruïne van Dever. Felle flitsen van bengaals vuur
en andere oudejaars-attributen verlichtten de angstige
gezichten van achterdochtige omwoners.
In witte lakens gehuld was daar de Leidse student Alexan
der Verheull bezig een grap tot een goed einde te brengen.
Samen met een drietal vrienden had hij besloten zich meester
te maken van de eeuwenoude hertekop, die in de ruïne van
het verlaten kasteel Dever boven de ingang hing. De omwoners
werden door het kunstmatig opgevoerde afleidingsspel zo in
beslag genomen dat het hun nauwelijks duidelijk werd wat nu
eigenlijk de bedoeling van deze nachtelijke escapade was. Eni
gen bleken minder snel van hun stuk gebracht te kunnen wor
den: zij zagen dat de hertekop in triomf werd weggevoerd. Nog
lange tijd ging in het dorp echter het verhaal dat de boze gees
ten de hertekop hadden meegenomen.
Tot 1839 bleef de befaamde en
veel besproken kop in bezit van
de inmiddels in Arnhem wonende
mr. VerHeull. In dat Jaar schonk
hij het souvenir aan de Leidse Stu
denten Sociëteit, op voorwaarde dat
een afvaardiging de trofee per
schip zou komen ophalen. Bij de
grote brand in 1959, die de Leidse
sociëteit in as legde is de roem
ruchte hertekop gespaard gebleven
zodat het stukje Dever en dus
Lisse nog voortleeft in de sleu
telstad-
Lisse hoeft het overigens niet
uitsluitend te hebben van dergelijke
merkwaardige verhalen om zijn
plaats in de geschiedenis te ver
overen. In 1182 was het dorp al erg
in trek bij de frafelijke familie blij
kens de beslissing van Floris III
dat zijn dochter Margriet van Hol
land in deze plaats haar huwelijk
zou vieren met Diderik, graaf van
Cleve. Het moet een fraai feest zijn
geweest hoewel niet duidelijk is
waar een en ander zich precies
heeft afgespeeld.
In de verdere geschiedenis blijkt
herhaaldelijk dat de graven van
Holland zich veel gelegen lieten lig
gen aan het dorp Lisse. Niemand
minder dan graaf Willem H, de
Rooms-koning wat zoveel wil zeg
gen als kandidaat-keizer van Duits
land, schonk het dorp een kapel die
in 1460 tot parochiekerk werd ver
heven. Zoals zo vele kerken en
kloosters in het westen, werd ook
deze kerk in de Spaanse tijd ver
woest en bleven de inwoners van
Lias* lange tijd verstoken van een
bedehuis. In later tijd werden de
restanten weer samen gevoegd tot
een gebouw waar de hervormden
hun erediensten konden houden. De
rooms-katholieken kregen na enige
tijd een eigen kerk even buiten het
dorp.
Mandel
Verscheidene eeuwen heeft Lisse
een voor die tijd belangrijk aan
deel gehad in de handel van Hol
land. De inwoners van het dorp
verbouwden onder andere een bij
zonder fijn soort vlas dat van groot
belang was voor de binnenlandse
touw-fabricage maar ook veel werd
uitgevoerd. Het fruit en de krui
den, die het dorp voortbracht, wa
ren beroemd en brachten op de
markten in de grote steden veel
Andere tradities namen daarente
gen toe. De Leidse studenten die
éénmaal als spookverschijning de
ruïne van Dever hadden bezocht,
herhaalden him bezoek In de ge
schiedenis zijn er verscheidene uit
spanningen bekend waar de Leidse
studenten herhaaldelijk hun festivi
teiten hielden. Zo was er „Meer-
geld op. Naast dit alles leverde
Lisse ook kaas, die voornamelijk op
de markt in Leiden werd verkocht.
Met gebruikmaking van enkele
soorten kruiden werd zo o a. in Lis
se de nog steeds zo geliefde Leidse
kaas geproduceerd.
„Geen handel zonder scheep
vaart", was in deze dagen een vol
komen juiste uitspraak. Trekschui
ten vervoerden kaas naar Leiden
en bloemen en fruit naar Haarlem
en Amsterdam. Toch bewees het
water nog meer diensten aan het
dorp. Zo was daar de herberg. „De
Witte Zwaan". Nergens in de om
trek kon men zo smakelijk de pro-
dukten van de „Meer" consumeren
als daar en vele reizigers, ook uit
andere streken van het land, lie
ten zich het werk van de kok hier
goed smaken. Toen echter in 1852
het grote karwei van de droogma
king van de Haarlemmermeer was
volbracht en de gemalen Leeghwa-
ter, Croquius en Lynden hun werk
burg" onder Leiderdorp, „De Oude
Deyl" in Wassenaar en „De Ge
leerde Man" in Bennebroek. Ook
„De Witte Zwaan" in Lisse stond
voortdurend in de belangstelling.
Van tijd tot tijd werd echter ook
de verlaten bouwval van het oude
kasteel bezocht Enkele Jaren vóór
de eeuwwisseling verschenen zij er
ook, gehuld in witte lakens en on
der het uitstoten van feestelijke en
minder feestelijke geluiden. De re
stanten in de ruïne gaven de latere
bezoeker nog een duidelijk beeld
van het f eestprogram.
Van der Duyn
begonnen, was het voor een be
langrijk deel met de visvangst ge
daan. Ook de traditie van „De Wit
te Zwaan" raakte meer en meer
in het vergeetboek.
Herhaling
Merkwaardig is ook het verhaal
van de graaf Van der Duyn van
Maasdam in 1813. In dit Jaar be
gonnen de Fransen onder druk van
bevoegde en minder bevoegde in
stanties ln paniek Holland te ver
laten. In 's-Gravenhage hadden
Van der Duyn van Maasdam en
Van Hoogendorp zich in een pro-
clomatie tot het volk gericht met
het doel de voorlopige regering op
zich te nemen. Terwijl deze pro
clamatie in Den Haag door Van
Hoogendorp werd bekendgemaakt
was Van der Duyn op weg
naar Amsterdam om deze stad te
bewegen zich bij hen aan te sluiten.
Op de terugweg passeerde zijn rij
tuig de buitenplaats Wassergeest
onder Lisse. Hier hield de zoon van
de oud-burgemeester van Rotter
dam, Van der Hoeve, het rijtuig
aan met het verzoek of Van der
Duyn van Maasdam maar even en
kele telegrammen wilde onderteke
nen, waaronder er één was aan de
latere Koning Willem I Het bleek
nu dat Van Hoogendorp maar vast
zonder medeweten van de andere
ondertekenaar. Van der Duyn, de
boodschap had bekendgemaakt
waardoor beide heren de regering
vormden Met alle gevolgen van
dien
Het dorp Lisse telde niet minder
dan twaalf buitenplaatsen waarvan
er enkele op een hoge ouderdom
kunnen bogen. Verscheidene van
deze lustoorden ontstonden nadat
de gronden van het „Keukenduin
van Teylingen" op initiacief van
o.a. Johan van Sypestein waren
ontgonnen. Met dit werk, dat in
1604 aanving, begon ook voor Lisse
„De Gouden Eeuw".
E. Janson.
