mLgeBRuiken en -qeBneken
3
Kruiswoordraadsel
Kom er ACHT-er
Juiste betekenis
der woorden (2)
B
Opkomst
en
ondergang K
van de f
abdij
BATERDAG 1 APRIL 1969
Ltitr&Cn DAGBLAD
MXpBHÏI*^
T AAR ik vertegenwoordigd ben, daar ben
MM/ ik tegenwoordig". Deze uitspraak van
V V koningin Wilhelmina, die ik onlangs
zag aangehaald door haar laatste parti
culier-secretaris, tekent een unieke situatie: m.i.
de enige waarin vertegenwoordigd zijn" identiek
is aan „aanwezig zijn".
A LS ik lees: „Op de jaarsbeurs zijn vijf de-
/M monstratrices van de X-fabriek vertegen-
•/- woordigd."neem ik aan dat de dames daar
niet zelf aanwezig zijn, maar zich laten
vertegenwoordigen door plaatsvervangsters. „Ver
tegenwoordigen" betekent namelijk: „optreden na
mens". In plaats van „aanwezig zijn'' kan men ook
het wat statiger „tegenwoordig zijn" gebruiken;
vermoedelijk speelt dit laatste die auteurs door
het hoofd, die „vertegenwoordigd" schrijven als ze
aanwezig" bedoelen.
„Op vrijdag 20 decemberzo schrijft de secreta
ris van een vereniging in een convocatie, „hebben
wij tot dit doel een bijeenkomst belegd, waarop af
gevaardigden van beide zusterorganisaties verte
genwoordigd zullen zijn." De secretaris zou dat al
leen mogen schrijven als die afgevaardigden zelf
verhinderd waren en zich daarom op hun beurt
door een afvaardiging wilden laten vertegenwoor
digen. Dat is nauwelijks denkbaar. Deze afgevaar
digden vertegenwoordigden (is „treden op na
mens") hun organisaties, dat lijdt geen twijfel. De
secretaris heeft dus bedoeldv waarop af gevaar
van beide zusterorganisaties tegenwoordig
(of „aanwezig") zullen zijn", of waarop beide
zusterorganisaties vertegenwoordigd zullen zijn".
Het is alweer, enkel een kwestie van zich reken
schap geven de juiste betekenis der woorden die
men gebruikt. Dat geldt ook voor de tweede fout
die de secretaris in zijn convocatie maakt een
fout ook, die onuitroeibaar lijkt.
E secretaris schrijft: „Op vrijdag 20 decem-
m ber hebben wij een bijeenkomst belegd
In deze formulering is het voorzetsel „op"
even fout als in het, in dergelijke schrif
turen even frequent voorkomende: „Op zaterdag
a.s. is er een feestavond georganiseerd
Beleggenen organiserenwillen, in deze be
tekenis, zeggen: bijeenroepenresp. „regelen",
„tot stand brengen". Het zou er voor alle betrok
kenen somber uitzien, als dat bijeenroepen en dat
regelen pas ,,op" het bedoelde tijdstip zouden
plaatsvinden. Nijvere besturen zorgen ervoor, dat
de zaak tijdig in kannen en kruiken is; ze roepen
bijeen en regelen vóór het bewuste tijdstip, meestal
„op" een moment waarop dit nog ver in het ver
schiet ligt.
Dus: niet „beleggen op", maar „beleggen voor";
niet „organiseren op'', maar „organiseren voor"
tenzij men met een zeer laks bestuur te doen heeftt
JAPIN
onder het motto
„Kruiswoordraadsel" dienen voor
woensdag aa. te 9 uur v.m. in het
bezit te zijn van de redactie, Witte
Singel 1 te Leiden. Onder de goede
oplossingen stellen wij een eerste
prijs van f 5 en twee prijzen van
f 2.50 beschikbaar waarnaar alleen
abonnees kunnen mededingen.
OPLOSSING VAN
VORIGE OPGAVE
De eerste prijs van f 5,-- werd |p |Q
toegekend aan de heer C. Jasper, HjYlK
Druivenstraat 25 in Leiden, de
twee prijzen van f 2,50 aan mevr.
Huisman-Ellings, Veilingkade 22 in
Leiden en aan de heer G. de Bruin,
Duinzichtstraat 22 in Oegstgeest.
De prijzen worden de
toegezonden.
Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt u elders in dit nummer.
Kom er ACHT-er
1. hoed man links
2. sluiting van tas
3. versiersel op hoed van vrouw
4. man links heeft een haar meer
5. staartje van spaarvarken
6. nummerbord van auto
7. stropdas man links
8. knoop op jas van vrouw
HORIZONTAAL
1. strafplaats
2. beroep
4. langpotige moerasvogel
9. listig bedrog
12. huiveringwekkend
16. wandversiering
17. riviertje in Friesland
18. muzieknoot
19. klap
20. Gedeputeerde Staten
21. bosje haar
23. dieren woonplaats
25. Heilige Schrift
26. medicijn
27. ondersteuning
29. bloedverwante
30. mij
32. insektendodend middel
33. kanon
34. alg. Transp. Ondern.
36. nummer
38. boksersterm
39. gemeente op de Veluwe
41. in onbruik rakend beroep
42. tante Pos
44. lengtemaat
45. zie 30
46. waagstuk
48. titel
49. mand, gebruikt om kaf van ko
ren te scheiden
51. deel van een mast
53. jongensnaam
54. het gelukkige bezit
56. wiel
57. geloofsovertuiging
58. schaaldier
60. vriendelijke zijdelingse blik
62. getijde
64. ijzerhoudende grond
66. ten bedrage van
67. zie 18
68.. Engels bier
69. een schurend krassend geluid
doen horen
72. verschillend
74. badplaats in België
75. voormalig eiland in het IJssel-
meer
76. draaibare kap van een schoor -
VERTICAAL
1. soort stamppot
2. vordering
3. loco-president
4. reeks
5. laatsleden
6. Universiteit in Amsterdam
7. hoofd van een klooster
8. zeer hard
9. wig
10. alvorens
11. erg groot iemand
13. delen van een etmaal
14. verlaagde g
15. Rijkskweekschool van Onder
wijs
21. Ned. Luchtvaart Mij.
22. limited
23. voordeel
24. houten vat
28. man van adel
31. eenjarig dier
33. metaal
34. hoge berg
35. maand
37. kwaadwillige actie tot opschud
ding
38. Kon. Paketvaart mij.
39 in hevige mate
40. boom
43. elke keer
47. volgens regel en orde
48. drinkvat
49. spinweefsel
50. verhoging, zandheuvel, stuk dijk
52. woonboot
54. wederhelft
55. losgerafelde naad
57. kledingstuk
59. soort
61 zelfkant
63. mond
65. snel
68. zie 68 horizontaal
70. zie 51 horizontaal
71. op dit moment
72. in orde
73. landbouwwerktuig
fu
ite
3C
111
Rijnsburg 1600 kérk en abdij
DONKERE rookwolken hingen over het gewest Hol
land. Een doordringende brandlucht vergezelde de
rode gloed. Een spoor van vernielingen achterlatend
trokken de woedende Friezen naar het zuiden en na
derden Leiden. De Hollandse graaf Dirk II had het niet ge
makkelijk met zijn onderdanen. Zoals alle Hollandse graven
had hij de grootste moeite de zelfstandige Friezen zijn wil op
te leggen. Menig Hollands edelman en zelfs sommige graven,
hadden het leven gelaten in de strijd met deze noorderlingen.
Nu leek het of zij de macht van de graaf niet alleen wilden af
schudden, maar tevens wraak wilden nemen voor al die jaren
dat men gepoogd had hen te regeren.
Het beroemde klooster van Eg-
mond hadden zij onder de voet ge
lopen, de stad Leiden bood onver-
wacllte weerstand. De burcht stond
als een onneembare vesting tussen
de beide Rijnarmen. De burcht-
graaf stuurde ijlings zijn bood
schappers uit om de Hollandse
graaf Dirk II te verzoeken hem te
komen ontzetten. Inderhaast wer
den verschillende troepen van boe
ren samengesteld. Met de moed der
wanhoop trok de graaf tegen zijn
doodsvijanden ten strijde. De Frie
zen schuwden het gevecht niet en
de Hollanders moesten heel hard
aanpakken om zich staande te kun
nen houden. Het gevecht had zich
inmiddels verplaatst naar Rijns
burg. Op de plek waar later de be
roemde abdij zou verrijzen, werd de
strijd beslist. De Friezen werden
verslagen en moesten het veld rui
men.
Het belangrijkste historische ge
bouw in Rijnsburg was zeker de
abdij. Over de stichting lopen de
meningen nogal uiteen, maar het is
vrijwel zeker dat de echtgenote van
de Hollandse graaf Floris II, Pe-
tronella, in 1133 een aantal kloos
terzusters uit de abdij van het
Duitse Stötterlingenburg liet ko
men en die onderbracht in een
klooster in Rijnsburg. Langzamer
hand groeide deze gemeenschap
onder bescherming van het Hol
landse gravenhuis uit tot een kring
van uitsluitend adellijke jonkvrou
wen die zich stelden onder de lei
ding van de dochter van één van
de grootste edelen van het land. In
later jaren komen we regelmatig
deze adellijke dames tegen als zij
een uitstapje maken naar de Sleu
telstad zoals dat in de zomertijd
bij hen gebruikelijk was.
Waar is eigenlijk deze abdij ge
bleven? Het is zeker dat zowel ede
len als burgers geen enkel belang
hadden bij het verdwijnen van dit
klooster. De edelen mochten regel
matig het genoegen smaken om in
het avonduur een dansje te maken
met de jonkvrouwen, die slechts
tot de middag in de abdij behoef-
het rijke klooster. Waarschijnlijk
zijn zowel Geuzen als Spanjaarden
schuldig aan de ondergang. Zeker
is dat de laatste abdis Stefana van
Rossum was, die tevens de titel
droeg van Vrouwe van Rijnsburg.
Het merkwaardige in deze jaren was
dat de abdis een belangrijke stem
in 't kapittel had als 't ging om de
benoeming van een pastoor aan de
parochiekerk, die tevens klooster
kerk was. De invloed van deze adel
lijke dames was wel zeer groot.
De abdij heeft in de geschiede
nis menigmaal de gemoederen ver
hit. Zo in 1446 toen een enorme
brand de abdij in as legde en ook
de parochiekerk in vlammen op
ging. De bevolking heeft toen, sa-
den te blijven. Daarna kregen zij
gelegenheid giften uit te delen
aan de meer dan tweeduizend be-
hoeftigen die herhaaldelijk een be
roep deden op de goedgeefsheid van
de dames. Na afloop van deze cha
ritatieve bezigheden waren er gro
te aantallen jonge edelen, die zich
verdrongen om een dansje te maken
met de abdij-bewoonsters. De bur
gers kregen geregeld wat toegestopt
als hun eigen financiën niet toerei
kend bleken voor de gezinsuit
gaven. Over de laatste jaren van de
abdij is veel gegist. Sommigen be
weren, dat de beeldenstorm een
eind heeft gemaakt aan 't bestaan.
Anderen schuiven de schuld op
de Geuzen, die in 1572 Rijnsburg
zouden hebben bezocht. Weer an
deren laten de Spanjaarden de ver
woesting ter hand nemen. De ge
schiedenis leert dat de periode van
Leidens beleg fataal Is geweest voor
men met de bewoners van de ab
dij en vele andere vermogen
den, een inzameling gehouden en
een vijftal klokken geschonken aan
de gemeenschappelijke kerk.
In tijd van nood zou nu tenmin
ste de klok geluid kunnen worden
en de bevolking aldus worden ge
alarmeerd. De abdij moest voor het
luiden van deze klokken jaarlijks
een bedrag betalen aan de parochie
geestelijkheid. In 1393 was de ab
dij trouwens ook al danig in het
nieuws geweest. Op zekere dag werd
daar de eerwaarde heer Willem van
Herwijnen door enige duistere
lieden mishandeld. Iedereen sprak
er schande van. De algemene ver
wachting was dat de baljuw van
Rijnsburg, Arent van Duivenvoor
de, de schuldigen zwaar zou straf
fen. De moeilijkheid was echter dat
heer Willem een gunsteling was
van de Hollandse hertog Albrechfc
van Beieren. Aangezien Arent van
Duivenvoorde als bewoner van het
befaamde kasteel onder Voorscho
ten nogal wat strijd had te voeren
tegen de hertog, leek hem dit een
gunstige gelegenheid zijn afkeer
van heer Albert duidelijk te laten
blijken. Geen wonder dat de hertog
dit niet nam. Bovendien was in die
dagen zijn geliefde, Aleida van Poel
geest, lafhartig vermoord op het
Haagse buitenhof, zodat zijn stem
ming bepaald onverzoenlijk kon
worden genoemd! Het huis van
Arent van Duivenvoorde werd met
vaardige hand verwoest en Arent
zelf verbannen. Na niet al te lan
ge tijd verscheen hij weer in de
streek, maar Albert van Beieren
heeft nooit meer met hem te ma
ken willen hebben. De abdij van
Rijnsburg verdween dus na de
strijd om Leiden. Het geestelijk le
ven hield echter geenszins op! Na
de religieuze beroering begonnen de
hervormden hun aanhang rond
zich te verzamelen en hun aan
tal nam zo snel toe dat zij spoe
dig een eigen kerkgebouw wilden
hebben. De restanten van de ab
dijkerk werden hiervoor gebruikt
en na vele jaren werd het doel be
reikt: een eigen hervormde kerk.
In 1830 bleek dat het met oude
restanten opgetrokken bouwwerk
niet zo stevig was als wel gedacht
werd. De toren moest wegens instor
tingsgevaar worden verlaagd.
In de zeventiende eeuw kregen de
hervormden gezelschap van een
afgescheiden sekte: de zg. Colle-
gianten. Deze lieden waren eigen
lijk ontstaan uit een groepering,
welke was opgericht door drie
broers uit het geslacht der Coddes,
die woonden in Oegstgeest, War
mond en Rijnsburg. Zij hielden
twee maal in het jaar hun bijeen
komsten in Rijnsburg en wel tegen
Pinksteren en op de zondag vóór
de laatste maandag in augustus. De
sekte is sinds lang uitgestorven en
alleen het gebouw waar zij verga
derden bleef lange tijd in takt.
Rijnsburg kan er zich bovendien
op beroemen dat het gastvrijheid
verleende aan de wijsgeer Spinoza,
en dat kunnen maar weinig plaat
sen.
E. Janson.
