Leiderdorper
Londen films
leert in
maken
Waar gaan we met het cabaret naar toe
ROYAL COLLEGE OF ARTS;
UNIEKE OPLEIDING
minimiurnminimiurnhimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini;
ZATERDAG 4 MAART 1967
LEIDSCH DAGBLAD
L.D.-EXTRA 2
igantlsch, groots,
f enorm, volmaakt!
0. Wjf" Ik zou 'niet weten
y y vaarmee ik dit in
Nederland zou moeten verge
lijken". Met deze enthousiaste
woorden geeft Henk Onrust
(25) uit Leiderdorp zijn oor
deel over de opleiding, die hij
op het ogenblik volgt aan het
Royal College of Arts in Lon
den. Hij is een van de weinige
buitenlanders, die een oplei
ding volgen aan de afdeling
film en televisie van dit be
faamde instituut.
Henk Onanist is een van die on
geveer veertig studenten, die
in een apart gebouw enkele
honderden meters van het hoofd
gebouw van het Royal College
de beschikking hebben over een
moderne televisiestudio en een uit
gebreide filmuitrusting. Drie jaar
lang worden zij onder toezicht van
een deskundige staf doorkneed in
de technische en creatieve moge
lijkheden van het vak, op een ma
nier die volgens Henk Onrust uniek
is voor Europa. Een van de aller
grootste pluspunten van de film en
televisie-afdeling van het Royal
College is de mogelijkheid tot nau
we samenwerking binnen de school
met alle mogelijke andere afdelin
gen. Toneelspelers, decorbouwers,
schilders en ontwerpers zijn voort
durend ter beschikking en ook zij
profiteren van de samenwerking,
want acteurs bijvoorbeeld doen
flink wat ervaring op met het wer
ken voor de camera's.
Vrijheid is een van de essentiële
bestanddelen van de opleiding aan
het Londense Royal College of Arts
en die vrijheid uit zich onder meer
in het kiezen van de medewerkers
voor het voltooien van een bepaald
project op film- of televisiegebied.
De afdeling staat ook in nauw con
tact met de verschillende universi
teiten in Londen. Er wordt gewerkt
aan onderwerpen als onderzoek op
het gebied van de psychologie van
de waarneming en de functie van
tv en film in de opvoeding, om een
paar van de belangrijkste te noe
men. Enkele maanden geleden
werd er iemand in de staf van
de afdeling benoemd, die speciaal
tot taak heeft het gebruik van tv
en film in wetenschap en techniek
te bestuderen en te onderwijzen.
Met een televisiespel van vijf
tien minuten op zyn naam
als resultaat van zijn eerste
jaar aan het Royal College is Henk
Onrust nu bezig met het voltooien
van het voorlaatste jaar van zijn
opleiding. Zijn volgende grote pro
ject is het regisseren van Mrozeck's
.Enchanted Night', in maart van
dit jaar. ,Het is werkelijk iets fan
tastisch om hier te werken', ver
telt Henk Onrust in een pauze tus
sen twee colleges. ,Als je iets wilt
maken kun je je gang gaan en
doen wat je wilt. De enige beper
king is eigenlijk je budget, maar
verder ben je hier helemaal vrij
om te doen en laten wat je wilt.
Je hebt de beschikking over prach
tige apparatuur en een staf van
deskundige tv- en filmmensen,
vrijwel allemaal uit de praktijk,
staat klaar om je te helpen. Het
moet allemaal van jezelf uitgaan.
Niemand zal naai- je toe komen
en zeggen: gaat het? Nee, je moet
zelf om advies vragen als iets niet
lukt'.
Henk Onrusts eerste werkstuk
was een televisiespel rondom een
chirurgische ingreep. Hij schreef
het stuk zelf en ook de regie was
zijn werk. Het St.-Bartolomews
ziekenhuis in Londen en studen
ten van de toneelschool verleenden
hun medewerking.
D> cursus is meer creatief
dan technisch' aldus
Henk Onrust. ,Dat is ook
een van de redenen waarom ik
juist naar deze school wilde. Het
betekende ook dat ik mijn eerdere
opleiding niet hoefde te doubleren'.
Voor hij naar Engeland vertrok
voltooide Henk Onrust namelijk
een MO-opleiding aan de Kunst
academie in Den Haag, waarna hij
een jaar als tekenleraar aan een
Arnhemse middelbare school ver
bonden was. Het idee om zijn hele
leven voor de klas te moeten staan
lokte hem niet erg aan en toen hij
dan ook hoorde van de mogelijk
heden aan het Royal College of
Arts in Londen, besloot hij een
kans te wagen en hy deed vier da
gen lang toelatingsexamen. Het
lukte.
Ondanks aanvankelijke moei
lijkheden in de taal (een van de
toelatingseisen was het schrijven
van een essay, een soort filmscript)
begon de ex-tekenleraar in septem
ber 1965 met zijn opleiding. ,Weet
je wat zo schitterend is hier in
Londen? Iedereen is hier, je krijgt
de kans om alle belangrijke men
sen op film of televisiegebied te
ontmoeten. Ze hebben hier in Lon
den de mooiste filmstudio's van
Europa en we zijn daar met onze
groep verscheidene malen geweest.
Zo heb ik ook Antoniioma ontmoet,
bij wie ik enkele dagen de opna
men van een van zijn films heb
bijgewoond. Een machtige erva
ring!'
[n de loop van dit jaar wordt de
afdeling film en televisie van
het Royal College een onderdeel
van de Universiteit van Londen,
waarmee de opleiding wordt gepro
moveerd tot Engelands nationale
filmschool. Naar de mening van
Henk Onrust is de combinatie van
film en televisie in de oplei
ding uitstekend. Dat is bijvoorbeeld
iets wat hij mist op de Amsterdam
se Filmacademie, die hij niet wilde
bezoeken omdat hij dan op veel
punten zijn Haagse MO-opleiding
zou doubleren.
Over de Engelse televisie zegt
hij: ,Dat is iets heel bijzonders.
Er zijn enkele heel slechte
programma's, maar het merendeel
van de uitzendingen is voortreffe
lijk, vooral technisch. Dat peil ha
len ze in Nederland op geen stuk
ken na. Ik geloof, dat de voor
naamste oorzaken in Nederland
daarvoor zijn het beperkte budget
en fouten in de organisatie, waar
door alles vaak in zeer korte tijd II
moet gebeuren.'
Een van de redenen waarom de
film- en tv-opleiding in Londen
zich in de korte tijd van haar be-f'
staan zo'n goede naam heeft ver-p
worven, is het vriendschappelijke
contact met tv-maatschappijen en'
de elektronische industrie, die met
behulp van geld en apparatuur eenp,
technische perfectie mogelijk ma-f
ken. De belangstelling van die zijde
is wel verklaarbaar. Mensen met
deze opleiding worden bij film,[|
televisie of bedrijfsleven met open
annen ontvangen. BBC en ABS-16
Television geven de school soms op-|o
drachten, evenals de BFJ Expe
rimental Film Fund. De vrij jonge
opleiding heeft tot nu toe 43 studen,|,
ten afgeleverd, waarvan er dertig||
in de film en tv-industrie terechtl
kwamen. Tv-maatschaippijien voor-i
zien de school bij voorkeur van de
allernieuwste apparatuur, zodat dej
afgeleverde studenten direct in dej
praktijk (die immers werkt met de
modernste installaties) aan de slag
kunnen.
'enk Onrust: ,Wat ik met deze
opleiding wil gaan doen? Te-i
naar Nederland, volgendr
jaar, en dan zien assistent regis-|j
seur bij een toneelgezelschap teP
worden. Ik wil namelijk precies we-p
ten hoe ik met spelersmateriaal'1
kan omgaan om daarna, later, zelf-f-
standig films te maken. Speelfilms?1
of televisiefilms, ik weet het nogPj
niet. Ik zou ook wel kinderfilms^
willen maken of kinderprogram-p
ma's willen regisseren. Weet je,pi
dan móet het goed zijn. Kinderenk
laten zich niet bedonderen mame-p
lijk'.
Geschokte burgemeesters, verontwaar
digde groeperingen, gramstorige ridders,
ingezonden stukken in kranten, ach en
wee van verontrusten en gejuich van
progressieven, stapels grammofoonplaten
en tophits dat zijn de bewegingen rond
het fenomeen cabaret. Cabaret bloeit on
gekend welig in ons land, cabaret is „in".
Altijd valt er wel iets te juichen of te
schelden: want behalve onze Grote Drie
(Wim Kan. Toon Hermans en Wim Son-
neveld) kennen we dan nog Lurelei,
Tingel-Tangel, Pepijn, Ramses Shaffy.
Jaap van de Merwe, Fons Jansen en al
die andere kleine groepjes die in de meest
onverwachte hoeken van ons land ope
reren, en zy nemen bepaald geen blad
voor de mond.
Het merkwaardige is overigens dat nie
mand een exacte definitie van cabaret kan
geven. De één noemt het „intelligente
kritiek op de maatschappij", de ander
vindt dat cabaret choquerend moet wer
ken, cabaret moet het publiek een spiegel
voorhouden, cabaret is eigenlijk café-
chantant.
Behalve Wim Kan: die zegt dat de ca
baretier de hofnar van de maatschappij
moet zijn. De hofnar die mag bij de ko
ning (maatschappij) op schoot zitten, hij
mag zich met zijn grollen en grappen
vrijheden permitteren die de gewone bur
ger het hoofd zou kosten. Hij mag spot
ten en provoceren en krijgt als beloning
geen slaag, maar een extra glas wijn. Het
is, lijkt ons, de enig juiste definitie.
Vreemd genoeg is het met die spot
tegenwoordig wat droevig gesteld. De
uiterst subtiele manier om het publiek in
de zaal letterlijk by het programma te
betrekken en in het ootje te nemen, komt
zelden voor. Met het provoceren gaat het
beter: het is eigenlijk een beetje uit de
tijd. Rinus Ferdinandusse heeft onlangs
nog gezegd dat het voor een cabaretier
overbodig is te provoceren nu ze op straat
al met stenen gooien.
Toen zaken als seksualiteit, homo's en
lesbiennes en de pil nog taboes waren,
lag het op de weg van het,cabaret zich
provocerend over deze aangelegenheden
uit te laten. Succes was altijd verzekerd.
Maar het cabaretpubliek heeft deze taboes
allang weer achter zich gelaten. Daar is
thans het grotere publiek, op wie het ca
baret niet mikt, aan toe reden van het
grote succes van de musical „Heerlijk
duurt het langst", waarin al deze en der
gelijke taboes worden behandeld.
Nu er echter langzaam aan niets meer
te provoceren valt, wordt het toch tijd dat
er in het cabaret van enige vernieuwing
blijk wordt gegeven. Waar wil men anders
naar toe met de baanbrekerij Voor de
Grote Drie gaat die vernieuwing eigenlijk
niet op: zij zijn gedrieën instituten, my
then bij het leven, en het lijkt ons dat
instituten niet vernieuwd kunnen worden.
Maar voor de jonge cabarets kan een
dergelijk excuus niet worden aangevoerd.
Lurelei
Lurelei is één van onze meest bezongen
en toegejuichte cabarets in Amsterdam.
Men wisselt van bezetting als
van schoenen. Lurelei leeft bij de gratie
van het met woord en gebaar hanteren
van taboes. Enkele jaren geleden was dat
inderdaad nog erg provocerend, maar nu
zelfs radio en tv deze taboes niet meer
als taboes zien, is de grap er toch wat af.
Het is als met kleine kinderen: op een
bepaalde leeftijd zijn zy dol op faecaliën-
mopjes, maar ineens zijn zij er overheen
gegroeid. En het is toch eigenlijk een wat
armetierige zaak dat men nu nóg steeds
met hetzelfde enthousiasme alsof men iets
nieuws beweert, de mensen op het toneel
„scherpe" dingen laat zeggen over homo
seksualiteit.
Gelooft men er zelf in? Typerend lijkt
ons, dat men op het moment de wat kale
teksten gaat versieren met schuttingwoor
den die doen het immers altijd wel
Jaap van de Merwe
Van de Merwe, de man die het steeds
opnieuw moet proberen, schijnt wel te
begrijpen dat het gedaan is met de pro
vocerende taak van het cabaret. Al valt
hij er soms nog wel op terug, zijn pro
gramma gaat toch bij tijd en wijle een
nieuwe weg op met zijn absurde en mu
zikale nummers en zyn zeer smaakvolle
herleving van het schimmenspel.
Sieto Hoving
Hoving, vroeger bekend om zyn agres
sieve. gecompliceerde aanpak, met zyn
op de hak nemen, dat vaak in regelrecht
schelden ontaardde, met zyn soms bele
rende toon waar nauwelijks om geglim
lacht kon worden, is evenals Van de
Merwe óók een stap in een nieuwe rich
ting gegaan. In zijn laatste programma
zet hij de zotskap op en schuift hij de
taboe-onderwerpen opzij. Hij heeft be
grepen, dat zure agressie zelden getuigt
van vermogen om werkelijk artistieke sa
tire te brengen. Met de Indirecte benade
ring van zyn onderwerpen, met behulp
van meer absurde en kolderieke middelen
bereikt hij veel meer dan ooit met zijn
vroegere programma's het geval was. Jam
mer overigens, dat de muziek nauwelijks
betrokken is by het programma.
Pepijn
lands cabaret daarentegen levert hy wei
nig frisse wind op, op een enkele speels-
verrukkelyke uitzondering na..
Fons Jansen
Het is duidelyk dat een man als Fons
Jansen volledig tegemoet komt aan de be
hoefte van het gelovige, voornameiyk
rooms-katholieke, deel van ons volk om
er een eigen hofnar op na te houden. In
de beperkte taboe-wereld van de Kerk is
Fons Jansen een subliem cabaretier, voor
wie men moet hopen dat hy nooit de een
maal gekozen context behoeft te verlaten.
Ramses Shaffy
Paul van Vliet wordt zeker na zyn op
treden voor de koninklyke familie, ge
doodverfd als de cabaretier voor de nette
mensen. Zyn programma vertoont een
uiterste zorg, besteed aan de kleinste de
tails. zyn regie en zyn muzikale gedeelte
zyn voortreffelyk, maar het geheel ademt
toch enigszins de sfeer van het tien jaar
geleden en vogue zynde studentencabaret:
numertje, liedje conférence, sketch, etc.
Van Vliet wil teveel het oude cabaret imi
teren en voor Den Haag voorziet hy dan
welücht in een vacature, voor het Neder-
Ramses Shaffy heeft duidelyk gebroken
met alle verouderde tradities van het Ne
derlandse cabaret. Geen satire, geen con
ferences of sketches, alleen een zeer ar
tistieke aanpak van de hoofdmoot van
zyn styl: het chanson. Na het eerste for
midabele succes bleek het een probleem
voor Shaffy cum suis het programma op
een dergeiyk niveau te houden. Shaffy en
Liesbeth List hebben een duidelyk snob-
appeal en dat maakt hen helaas nogal
nonchalant: een groot gevaar voor de toe
komst. Ramses heeft echter een grote
kyk op het exploiteren van het „in"-zyn.
Loesje Hamel en Liesbeth List vormen
een ideale identificatiemogeiykheid voor
het publiek: meisjes met een moderne le
ve nsstyi een modern tydschrift uit heli
buitenland voor je neus. leuke kleertjes^
leuke gezichtjes, leuke feestjes. RamseJ;
staat er als de vagebond, de ongebondeiti
minnezanger. Het is een yzersterke for-ft
mule, die het kennelyk onbelangrijk maakfci
of de kwaliteit van het programma conjr
tinu is en of er alleen maar gezongefo
wordt over de wind, de regen, de natt^Q
straten en over Sammy Als baanbrekey
voor vernieuwing heeft Shaffy veel gedaaiL
maar of hy dat in de toekomst zal blijf
ven?
Cabaret zoekt duidelyk nieuwe vormen
die overal reeds te onderkennen zyn
maar toch zelden werkelyk naar buitei:|
treden. De cabaretier zal meer en mee i
een artiest moeten worden die een geheeft
eigen theatervorm gaat maken.Nieuv
cabaret zal meer theater moeten worden 1
een eenheid van absurditeit, muziek, kolff
der en poëzie. En het is eigenlyk dan oolbi
niet zo vreemd, dat het geen cabaretitfV
maar een mimespeler is, n.l. Rob va#
Houten, die met zyn Funhouse-theater sin
een heel eind deze richting uitgaat, n
De cabaretier van de toekomst zal welft
licht de clown, de mimespeler, de zangeL
de muzikant, de romanticus en de verft
nieuwer moeten zyn. Zy allen waren «e
hun tyd vertegenwoordigers van de kleinij
kunst mogeiyk horen zy nu samen ufo
het cabaret thuis. ij
