Overwinningsroes bij de
Leidse Democraten '66
W.A.D.A.B. I
Rustige avond
Amsterdam
in
ZULSTRA:
„IK KOM
NIET TERUG"
Presentiegeld
Als liet de Leidse
raad had
gegolden
ONDERDAG 16 FEBRUARI 1967
1H|
De Leidenaars hébben hun
erkiezings) masker afgeworpen.
i hebben gestemd en ze zijn na
liting van de stemlokalen in
er groten getale naar dc Stads-
hoorzaal getrokken om er het
mmyg verbeide resultaat van de
•kiezingen te bekijken en te be
:tea)tfef grote gebouw aan de Bree-
mt was één politieke bijen
rf, waarin niet minder dan ne-
j i partijen K.V.P., P.v.d.A.,
EXTRA-EDITIE LEIDSCH DAGBLAD
V.V.D., C.H.U., A.R.P., P.S.P., Boe
renpartij, Noodraad en D '66
„open huis" hielden. Negen par
tijen in bijna evenzovele zalen en
zaaltjes met als centrale ontmoe
tingsplaats een inloop-café en als
schemerige lichtpunten in de po
litieke duisternis van het moment
de tweeëntwintig beeldschermen
van een gesloten televisiecircuit.
Met toenemende spanning za
gen de Leidse kiezers de verkie
zingsuitslagen op de beeldbuis en
de beloofde politieke prominenten
aan de „bittertafeitjes" verschij
nen. Er was in deze Leidse bijen
korf naast veel vreugde veel po
litiek verdriet. Heel wat restjes
laatste hoop, bij de K.V.P.,
P.v.d.A. en P.S.P. bijvoorbeeld
werden door de harde feiten de
bodem ingeslagen, terwijl aan de
andere kant, met name bij de De
mocraten '66, vele loensen met
betrekking tot de uitslag van de
stembusstrijd in vervulling gin-
Trouwens, niet alleen de stem
busstrijd was via het gesloten cir
cuit op de beeldschermen van de
bijenkorf e volgen. Drie apart
geplaatste toestellen zorgden er
namelijk voor dat ook de voetbal
wedstrijd Inter MilaanReal Ma
drid gevolgd kon worden, hetgeen
de gemoederen af en toe tot nog
grotere hitte deed stijgen dan
door de politieke bedrijvigheid
ter plaatse toch al het geval was.
Hoofdzaak bleef op deze avond
van het politieke demasqué toch
de stembusstrijd, over het resul
taat waarvan een aantal voor
aanstaande politici in de tot tele
visiestudio getransformeerde re
ceptiekamer van de Stadsgehoor
zaal door een redacteur van het
Leidsch Dagblad aan de tand
werd gevoeld. Het verloop van de
avond laten wij hieronder, kort
samengevat, volgen.
10 uur: De deuren van de Stads-
lorzaal, voor welk gebouw de po.
1 e ln verband met de drukte drang-
1 tken had laten plaatsen, gaan
j »n. De eerste tientallen bezoekers
nen nieuwsgierig binnen.
uur: Het aantal belangstel
den voor de politieke bijenkorf is
liddels tot vele honderden uitge-
eid. Onder hen is de heer Hessel,
lijsttrekker van de Noodraad, aan
J Ike partij drie zetels in de Leid-
gemeenteraad een piepklein ka-
rtje is toebedeeld. Hij treedt met-
in discussie met enkele politieke
enstanders en hekelt daarbij het
mbeieid van de grote partijen,
trdoor ons land bankroet is ge-
Voor de televisiecamera's
J klaart de Noodraad-aanvoerder
hij in dé Leidse Stadsgehoorzaal
n veel prettiger sfeer heeft aange.
ffen dan twee dagen geleden in
Amsterdamse Bellevue, waar tij-
de politieke uitzending va.n Te-
jzier de nieuwe partijen in drie
ïuutjes werden weggedrukt".
ur: De uitslagen van tien
dse stembureaus ziin binnen. In
kamp van de KVP-ers en de
iallsten begint men zich enige zor-
te maken over de eerste uitsla-
De hoor» van de Democraten '66
een politiek succes stijgt, met de
1] nuut.
p.45 uur: De gewestelijk KVP-
55 (trekker v. d. Ploeg loopt de Stads-
ïoorzaal, waar'het. bezoekersaan-
inmiddels tot meer dan driedui-
.d Is opgelopen, binnen. Hij vindt
teruggang van de KVP teleurstel
lend, maar hij heeft deze wel zien
1 nkomen. De meteoorachtige op-
L m van de Democraten '66 is vol-
hem het gevolg van de grote
litieke verwarring, vooral bij de
ïgeren. „Overigens heb ik nog nooit
grote belangstelling voor de po-
i meegemaakt", zegt hij allesbe-
_.e teneergeslagen tot de L.D.-in-
viewer in de tv-stud'io.
.15 uur: De vreugde bij de De-
icraten '66 wordt alsmaar groter,
trouwens bii de Anti-Revo-
öonairen, die hun aantal 'Kamerze-
omhoog zien gaan. De secreta-
se van de afdeling Leiden van
mevrouw Zoutendijk, wijt. de
oiede start van haar partij aan het
0 t, dat vele kiezers dat eeii andere
irs in het politieke vaarwater wil-
Eiodelyk begint men in Neder-
4nd in te zien. dat het. huidige kies-
ilsel niet werkt en dat daarin ver-
idering moet komen, zegt ze glunde-
'3nd. De vertegenwoordigster van de
«nocraten heeft, het dan over de
2 le politiek bewuste kiezers in Lei-
n, die „kennelijk op een program-
9 a en niet op een dogma hebben
llen stemmen"
uur: Minister-president Zijlstra
1 en zijn partijgenoot Rooi vink pro
beren temidden van een opdrin
gende, nieuwsgierige mensenmassa
het kamp van him anti-revolutio
naire geestverwanten te bereiken.
Zij nemen tenslotte plaats voor
één van de televisietoestellen en
volgen met een opgewekt gezicht
de uitzending uit Bussum. De heer
Roolvink zegt tevreden te zijn over
,de winst die zijn partij heeft ge
maakt. Wat de andere confessio
nele partijen betreft, verklaart hij
,het verlies van -élke christelijke
partij te betreuren". De AR.fractie-
voorzitter geeft als zijn voorlopige
mening te kennen,dat de -aanhang
van D '66 in de universiteitssteden
veel groter is dan op het platte
land.
9.45 uur: Zijlsbra en Roolvink verla
ten de Stadsgehoorzaal, de oud-
ministers Samkalden en Vrolijk
komen aan. De heer Vrolijk in het
kamp van de socialisten: „veel jon
geren die bij de vorige verkiezingen
bij wijze van spel op de Boeren
partij hebben gestemd, kiezen nu
D '66". Prof. Samkalden: „Ik vind
het jammer dat D '66 een partij is
geworden, maar van de kleine par
tijen is zij mij het meest sympa-
10.45 uur: De VVD-er Portheine, lid
van de Tweede Kamer en van de
Leidse raad, beziet de voorlopige
uitslagenlijst met gemengde gevoe
lens. De heer Portheine is blij dat
de VVD niet heeft verloren, hoe
wel hij wel enige winst heeft ver
wacht. De winst van de Democra
ten '66 noemt hij spectaculair, maar
teleurstellend voor de VVD, die
daardoor niet vooruit is kunnen
komen. Het verlies van de PvdA
is volgens hem een bewijs, dat de
kiezers bewust hun stem niet heb
ben willen geven aan een kabinet-
Cals.
11.30 uur: Behalve by de KVP-ers en
in de PvdA-hoek is ook in de kring
van de PSP de stemming tot het
nulpunt gezakt. De leden van de
Leidse Noodraad vertrekken met
stille trom en met teleurgestelde
gezichten. Ook bij de CHU is de
geestdrift niet bijster groot. Laai
end enthousiasme is er wel en
steeds meer bij de Democraten
'66. De overwinningsroes is in dit
kamp dan ook totaal.
Geen noodraad
„Voor Leiden hebben deze verkie
zingen aangetoond, dat de fractie
van de Noodraad in feite niet in de
raad thuis hoort. Zouden de verkie
zingen voor de gemeenteraad gegol
den hebben, dan was een vertegen
woordiger van de Boerenpartij in de
raad gekomen", aldus de voorzitter
van de afdeling Leiden van de Boe
renpartij de heer J. Stikkelorum.
Hoewel hij op landelijk niveau
meer voor zijn partij had verwacht,
is hij toch tevreden over het resul
taat. Wat wel gebleken is, aldus de
heer Stikkelorum, is dat de Nood
raad niet is aangeslagen.
Republikeins
Een anti-revolutionair „on
der-onsje" in de Gehoorzaal: mi
nister Bakker, onze stadgenoot
mr. N. G. Geelkerken, minister
president Zijlstra en fractie-voor
zitter Roolvink vieren de over
winning voorlopigmet een kop
je koffie.
(Foto LD Holvast)
minister Zijlstra is h.i. in vele krin
gen goed aangeslagen. Het zou er op
kunnen duiden, dat vele kiezers wen
sen dat dit beleid wordt voortgezet.
Links of
rechts
Dames keken naar modeshow
(Van onze parlementaire redactie).
Temidden van de verschillende
sombere en teleurgestelde politici van
de vijf grote partijen, maakte pre
mier Zijlstra gisteravond een opge
wekte indruk. Hij toonde zich bij
zonder gelukkig met de winst van
zijn anti-revolutionairen.
Over de toekomstige kabinetsfor
matie liet prof. Zijlstra niets los. Wel
uitte hij zich bijzonder duidelijk over
zijn eigen politieke toekomst. „Ik wil
niet terugkomen", zei de premier.
Voor degenen die zijn ambities ken
nen naar het presidentschap van de
Nederlandse Bank. was leze beslis
te uitspraak geen verrassing.
Vice-premier De Quay sloot zich
hierbij aan door eveneens met na
druk te verklaren dat hij niet zou
terug komen als minister. Hij sprak
overigens zijn vreugde uit over de
winst van „zijn president en vriend"
Zijlstra.
Bemeten eerste
De race om de eerste verkiezings
uitslag bekend te maken is gewonnen
door Bemelen (bij Maastricht), waar
de 189 geldige stemmen werden uit
gebracht. De uitslag kwam 25 minu
ten na het sluiten van de stem
bureaus (7 uur) over de telex van
het ANP. De gemeente Overslag,
waar 107 geldige stemmen werden
geteld, verloor de nek-aan-nek-race
de uitslag kwam twee minuten later
binnen. Daarna een hele tijd niets.
Om 19.38 uur werd de uitslag bekend
van Ohé en Laak (375 stemmen).
Prof. Brinkhorst, voorzitter
van de plaatselijke afdeling van
de D '66, is zich hier kennelijk nog
niet bewust van de grote winst,
welke zijn partij zowel locaal als
landelijk zou behalen.
(Foto LD/Holvast).
In drie Utrechtse stemlokalen is
gisternacht het presentiegeld voor de
leden van het stembureau, in totaal
driemaal f75,—, gestolen. Het geld
was in een enveloppe in een stembus
gedaan. De stembus was met een
schroevendraaier geforceerd en de
enveloppen met geld waren verdwe-
IIH!!llllllllllllllllllllllllllllilllllll!llllll||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l!||||||||||||||||||||||||||||||||||||ll|||||||||ill_
(Wat al die afkortingen betekenen) j
In vroeger tijden was het nog mogelijk de verkiezings-
uitslagen te lezen zonder een handleiding voor de partij-
1 namen: het waren er maar een handjevol en zij waren
1 bekend genoeg. Ditmaal deden niet minder dan 23 groe-
1 peringen mee, en zelfs een politicus heeft af en toe moei-
i te om allerlei kryptische initialen thuis te brengen.
I Daarom geven wij hierbij een lijstje van de betekenis J
1 der gebruikte alfabetisch gerangschikte afkortin- J
gen, waarbij ook namen van partijen die in 1963 en 1966
1 meededen, maar nu niet. Wellicht is het hier en daar in
I statistieken nodig geweest de partijnamen verder of g
I anders af te korten, maar ook dan kunt u met behulp
van bijgaan lijstje wel ontdekken, over welke groepering g
I het gaat.
„Uit deze verkiezingen is gebleken,
dat het republikeinse effect thans
meer op de achtergrond is geraakt.
Bij de Statenverkiezingen, kort na
10 maart 1966, sprak dit meer tot de
verbeelding van de kiezers", aldus
drs. De Bruyn, voor de PSP lid van
de Leidse raad.
Wij vallen, aldus drs. De Bruyn,
thans weer terug op dat oude niveau,
hetgeen z.i. mede te wijten is aan
stemmenverlies aan de D '66 en ten
dele ook aan de CPN.
Voor de heer Den Dubbelden, fe
deratievoorzitter van de PvdA in
Leiden is de uitslag enigszins tegen
gevallen. Hij schreef dit mede toe
aan de invloed welke D '66 op de
kiezers heeft uitgeoefend, van welke
partij hij wel eens wilde weten hoe
0II0Ct izij links en rechts staat. Gelet op
het Leidse percentage van zijn par
tij, was hij van oordeel, dat er bij
een specifieke Leidse gemeente
raadsverkiezing er spreken dan
andere belangen mee wel eens een
winst van één zetel in had kunnen
zitten.
(Van onze Amsterdamse
verslaggevers)
Grand hotel Krasnapolsky was
gisteravond de zetel van zeven poli
tieke partijen, die hier met hun lei
ders en aanhang de resultaten van
de verkiezingen kwamen verwerken.
Hoewel de grootste zaal van het
Kras-complex gevuld was met dames,
die er een modeshow gadesloegen,
trof men in de andere zalen de KVP,
de AR, D '66, de CHU, Landsbelan
gen, de PSP en het GPV. In een
straal van enige honderden meters in
de omtrek waren de bijeenkomsten
van de PvdA (Koopmansbeurs), de
VVD (Port van Cleve), de CPN (Fe
lix Meritis) en de Noodraad (Hotel
Polen).
Het is de kalmste verkiezingsavond
geworden, die Amsterdam sinds lan
ge jaren heeft beleefd. Oorzaak is
de televisie, die behalve de voetbal
wedstrijd Inter MilaanReal Madrid
alle informatie van de uitslagen, in
clusief de commentaren van de poli
tieke leiders in de huiskamers bracht
en de traditionele uitslagendiensten
van de dagbladen op de Dam en de
Nieuwezijds voorgoed overbodig heeft
gemaakt.
Een lauwe verkiezingsavond. Zo
mag men de sfeer in Kras wel noe
men. Er werd behalve heen en weer
gelopen, voornamelijk naar de tele
visie gekeken en dat had men thuis
ook kunnen doen.
Anti-Revolutionaire 1
irty
Blij
Mevrouw mr. Geelkerken-Brusse,
voorzitter van de Prot. Chr. raads
fractie, was zeer verheugd over de
uitslag, waaruit h.i. blijkt, dat men
Minister Samkaldeii in ge
sprek met burgemeester Van der
Willigen: licht herstel sinds 1966,
maar een verlies van 'zes zetels
sedert 1963".
(Foto LD'Holvast)
Ook ditmaal hebben wij de verlei
ding niet kunnen weerstaan om de
uitslag van de gisteren gehouden
Kamerverkiezingen te projecteren op
een situatie alsof deze het resultaat
zou zijn geweest van verkiezingen
voor de Leidse Gemeenteraad.
Wij weten zeer wel dat dlit een po
litiek nauwelijks verantwoord spel
letje is en leggen er dan ook bij
voorbaat de grootsite nadruk op dat
de hierna volgende bespiegelingen
heel beslist niet pretenderen ook
maar iets méér te zijn dan een spel
letje en bovendien dachten wij
een heel onschuldig spelletje.
Bij verkiezingen voor de Tweede
Kamer. Provinciale Staten en ge
meenteraden doen zich tal van fac
toren voor. welke de uitslag geheel
verschillend en soms zelfs beslissend
kunnen beïnvloeden: er nemen an
dere partijen aan de stembusstrijd
deel. er worden bepa alde partij com
binaties gemaakt, de zaken waarom
het in de te verkiezen ooileges gaat,
j liggen op een geheel ander niveau,
plaatselijke belangen en voorkeuren
spelen een vaak belangrijke rol, kort
om de situaties zijn volkomen on ver-
Niettemin dóen wij het, zij het ook
niet domweg en geheel zonder
meer
Want teneinde al de hiervoor op
gesomde overwegingen toch enigs
zins in onze becijferingen te verwer
ken hebben wij ons enige vrijheden
veroorloofd, die wij geneigd zijn te
beschouwen als voor ons doel nood
zakelijke correcties.
Zo hebben wij bijvoorbeeld het
totaal van de prot.-chr. groepering,
de C.-H. en de A.-R., vermeerderd
met de totalen van de S-G.P. en het
G.P.V., die bij de raadsverkiezingen
niet met afzonderlijke lijsten uit
komen.
Vanzelfsprekend houdt een derge
lijke samenvoeging een element van
onzekerheid en zelfs de grote mo
gelijkheid van onjuistheid in, maar
wanneer de lezer niettemin bereid is
al deze imponderabilia in onze bere
kening te incorporeren, ontstaat voor
zijn geestesoog de navolgende image
van een eventuele Leidse Gemeente
raad
Er werden in Leiden uitgebracht
59.186 geldige stemmen, zodat de
kiesdeler bedroeg 59.186 gedeeld door
39 (het aantal zetels in de Leidse
raad) is 1517.58.
Dit cijfer, gedeeld op de verschil
lende lijsttotalen, leverde in eerste
instantie de navolgende toewij
zing op
K.V.P. 6 zetels
P.v.d.A11 zetels
V.V.D. 4 zetels
Prot.-chr7 zetels
Comm. 1 zetel
P.S.P1 zetel
Boeren 1 zetel
D '66 2 zetels
Totaal 33 zetels
Er bleven dus nog 6 zetels te ver
delen over, Op grond van de bepa
lingen van de Kieswet komen hier
voor achtereenvolgens in aanmer
king de C.P.N, de P.v.d.A., de K.V.P.,
de VVD, de Prot.-Chr. en de D '66,
zodat uiteindelijk de verdeling werd1:
K.VP. 7 zetels (thans 8)
P.v.d.A. 12 zetels 12)
V.V.D. 5 zetels 5)
Prot.-Chr. 8 zetels 7)
Comm. 2 zetels 1)
P.SP. 1 zetel 3)
Boeren 1 zetel 3)
D '66 3 zetels 0>
Meifeest i
De CPN had de televisieschermen
uit de grote zaal van haar hoofd
kwartier Felix Meritis aan de Kei
zersgracht geweerd. In plaats daar
van zat op het podium een dansor-
kest, dat de uit circa 1200 personen
bestaande communistische gemeen
schap van de hoofdstad in een beste
stemming bracht, nog voordat com
mentator Van 't Schip zijn partijge
noten de ene overwinning na de an
dere meldde. Er heerste een sfeer
van een meifeest, waar uitgelaten
werd gedanst en tientallen feestgan
gers zich hadden getooid met uit
verkiezingsaffiches vervaardigde hoge
hoeden. De in pull-over gestoken
Marcus Bakker zei ons tegen elf uur
de toen verwachte winst van één ze
tel geen verrassing te vinden. „Wij
hebben dat vooral te danken aan
onze vakbondspolitiek".
Gedrukt
In de Koopmansbeurs was de stem
ming gedrukt. De PvdA reeds eer
der in dit bolwerk van vrije onder
nemingsgeest bijeen, was er nog
steeds niet thuis. Lijsttreker drs. „een
man om mee te werken" Den Uyi zat
met Nederhorst en enkele andere
vermoeide partijgenoten op de eerste
rij. De belangstelling was enorm. De
menigte hoorde met de voormannen
de uitslagen echter voor het meren
deel somber en zwijgend aan. Slechts
bij KVP-nederlagen weerklonk een
aarzelend gejuich.
De stemming by de KVP in Kras
napolsky wordt het best getypeerd
door een uitspraak van Romme. Na
de eerste uitslagen van kleine plaats
jes ln Limburg in het begin van de
avond zei hy op weg naar de uit
gang: „Ik heb het wel gezien". Tele
visieopnamen werden er bij de KVP
in Krasnapolsky overigens niet ge
maakt. Er waren in de zaal naar de
smaak van de NTS te veel reclames
voor een dagblad. Zij- eruit of wfj
eruit, zeiden de NTS-ers. De affiches
bleven. De t.v.-camera ging.
Het Gereformeerd Politiek Ver
bond had in Krasnapolsky een heel
aparte bijeenkomst. De geringe hoe
veelheid belangstellenden kon kijken
naar een t.v.-toestel dat alleen het
beeld gaf. Andere middelen zorgden
ervoor dat er voortdurend geestelijke
liederen te horen waren.
In al het politieke gedrang in
Krasnapolsky volgden in de grote
zaal ongeveer 300 dames onverstoor
baar een modeshow. De bijeenkomst
van de WD in de Poert van Cleve,
viel op door de verkoop van doosjes
sigaren om de partijkas te spekken:
een VVD-bandje om elke sigaar en
op de doos een portret van Toxopeus.
Boeren
Boeren-Partij
CDU
Christen-Democraten Unie
CHU
Christelijk-Historische Unie
CNV
Christelijk-Nationale Volkspartij voor Monarchale Democratie 1
CPN
Communistische Partij van Nederland
D'66
g Democraten '66
FNP
H Fries Nationale Partij
H Germeaux
H Lijst Germeaux
GPV
g Gereformeerd Politiek Verbond
Grol
Lijst Grol I
j KVP
H Katholieke Volkspartij
g Landsb.
g Landsbelangen
LSP
Liberale Staatspartij
LVP
H Liberale Volkspartij
LU/VV
Liberale Unie/Partij Veilig Verkeer en 100.000 woningen p. Jr. 1
NDP
Nieuw-Democratische Party
jjjj Noodraad
g Noodraad (afgescheiden van de Boeren-Party
NWP
Nederlandse Werknemers Party
(niet geregistreerd ïyst Machiela)
I PEA
Party Economisch Appèl
g Prot. Chr. Groep
Protestants Christelijke Groep in Nrd.-Brabant en Limburg
PSP
g Pacifistisch Socialistische Party
PvdA
Party van de Arbeid
1 PvO
Party voor Ongehuwden
PvhR
Party van het Recht
I PVR
Party voor Volkswil en Referendum
I PVV
Party voor Volksbelang en Volksstemming
ff v. Rappard
Lyst Van Rappard
g Rodermond
g Lyst Rodermond
SGP
Staatkundig Gereformeerde Party
Lyst Voogd (afgescheiden van de Boeren-Party)
1 Vrije Burgera
Party voor Vrye Burgers
VVD
Volkspartij voor Vrijheid en bemocratle
i I
iiiiijiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijiiiiiijiiiiijiijKiiiiijiiiiiiiiiijiijiijiiiiiiiiiiiiiiijiiiiiiiiniijiiiinjniiimii
