.EIDSCH
DAGBLAD
GROOT VERLIES VOOR IC.V.P.
ZO STEMDE NEDERLAND
Boeren en Democraten '66 zeven zetels
'olitici verwachten
sjmoeilijke formatie
Van MierloUitslag
verbaast me
„Wat willen kiezers
nu eigenlijk...?"
jpgericht 1 maart 1860
DONDERDAG 16 FEBRUARI 1967
EXTRA-EDITIE
No. 32104
oteur: E. A. E. van Dishoeck
dredacteur: J: Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ƒ11,90 per kwartaal, ƒ3,97 per maand, ƒ0,93 per week, (bU vooruitbetaling), losse nummers ƒ0,25
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Witte Singel 1, Lelden Giro no. 57055
(Van onze parlementaire redactie)
)e politieke verhoudingen in ons land zijn er
r de uitslag van de gisteren gehouden kamer-
uezingen niet duidelijker op geworden. Twee
ne partijen, de boeren en D '66 zijn met de
et gaan strijken. Vooral de K.V.P. heeft een
Ie veer moeten laten, niet ten gunste van de
,d.A. of V.V.D., maar in het voordeel van kleine
itieke groeperingen. De hoeren komen tegen
verwachtingen in met 7 man in de nieuwe
ier, de nieuwe partij D '66 gelijk al met zeven
De K.V.P. heeft acht zetels moeten afstaan,
'.v.d.A. zes. De V.V.D. won één zetel, de C.H.U.
loor er één. Alleen de A.R. is er dank zij Jelle
zetels op vooruit gegaan.
politieke kringen werd gister-
voorspeld, dat de komende ka-
formatie de moeilijkste sinds
log zal worden. De kiezer heeft
liet uitgesproken over eer
van confessionelen met libe-
of met socialisten, de enige
jkheden die de uitslag ook de-
r weer toelaat.
heeft een belangrijk deel van
zers blijkens de winst voor de
zich opnieuw gekeerd tegen 't
ran de grote partijen. Ook de
omen belangstelling voor en
kleine groeperingen als de
oad en de CDU. die resp. 400
stemmen tekort kwamen, voor
ekoek
ITSLAG EEN
IEGENV ALLER
drik Koekoek at een grote boe
worst. Hij had zich gister
met zijn partijgenoten afge-
rd in een gewelfde kelderruim-
de Ridderzaal in Den Haag,
et portretten van de leider en
:n front van tropische planten
eurde ruimte. Er heerste een
ge stemming. Men schonk kof-
er en verkocht veel worst.
uitbundig was de stemming
Ijk alleen in het prille begin
verkiezingsavond geweest, toen
koekoek had laten weten dat
orspellingen van de computer
dierminst bewezen waren en
artij best eens met zo'n vijftien
uit de slag te voorschijn zou
m komen. Toen het aantal
aar definitief ging schommelen
zeven en acht, was er voor
idigheid weinig reden meer.
amour-girl" Hetty Bennink, in
ap van haar vijf jaar oude
charmant en uiterst simplis-
commentaar leverend temidden
•olitici en journalisten in de
boven de kelder had geen
ar tegen de bliksemsnelle groei
66: „Hoe meer kleine partijen
en hoe groter ze worden, des
itslag, gaf Koekoek rond mid-
cht toe, is een tegenvaller. Dat
een zevental zetels zou be
ogen bevestigde Koekoeks re-
dat de kiezers de vijf grote
an in de steek hebben gelaten,
it D '66 zo'n succes heeft, wel
oep is met de Boeren tegen de
■am» bestaat uit 13 pagina's
een zetel, wijst in die richting.
De wens tot vernieuwing van het
staatsbestel spreekt uit de verras
sende entree van D '66, die vooral de
jonge kiezers achter zich heeft ge
kregen.
Crisis
De KVP kreeg conform de ver
wachtingen een enorme klap en
maakte de slechtste beurt sedert 1918
het jaar waarin het huidige kiesstel
sel werd ingevoerd. Als altijd uiter.r
lijk onbewogen gaf fractieleider drs.
Sohmelzer gisteravond van zijn te
leurstelling blijk. In de verschuiving
naar de Boeren en D '66 zag hij een
algemeen gevoel van onbehagen,
geen kritiek op het KVP-beleid als
zodanig. Desondanks is de decon
fessionalisering onder de katholieken
duidelijk op gang gebracht. Ook de
lijsttrekker van de PvdA, drs. Den
tiyl, was uiteraard niet tevreden al
kon hij enig herstel t.o.v. de staten
verkiezingen constateren, vooral in
het zuiden des lands. „Wij zitten in
een crisis van ons politieke bastei,
maar zijn nog niet toe aan de ge
zondmaking", zo was zijn diagnose.
De oppositiepartijen werden door
de kiezer bepaald karig bedeeld. De
winst, die voor de V.V.D. werd ver
wacht, bleef beperkt tot één zetel.
De C.H.U. boekte tot ieders verras
sing zelfs enig verlies, waaraan het
feit dat de unie altijd een gouverne
mentele partij is geweest, wel niet
vreemd zal zijn.
Terugval P.S.P.
Opvallend was verder de terugval
vap de P.S.P.de partij die bij de sta
tenverkiezingen zo'n grote winst
Drs. SCHMELZER
de grote verliezer
boekte, maar nu kennelijk weer door
de republikeinen in de steek is gela
ten.
De winst, die de A.R.P. boekte mag
stellig worden toegeschreven aan het
optreden van prof. Zijlstra als pre
mier van het overbruggingskabinet,
zoals de winst voor de C.P.N. op
rekening van de heersende werkloos
heid mag worden geschreven.
Eerste uitslagen
Toen gisteravond kort na zeven uur
de eerste uitslagen binnenkwamen
uit de Limburgse gemeente Bemelen
en de Zeeuwse gemeente Overslag
viel de spectaculaire verschuivingen
naar de kleine partijen reeds te
voorzien. De eerste tussenstanden
onderstreepten het verlies voor de
K.V.P. en de winst voor de kleine
partijen. De boeren, die bij de staten
verkiezingen 6,7 procent (10 zeTels)
van de kiezers-op hun hand kregen,
liepen nu terug naar 4,8 procent, een
percentage overigens dat niemand na
de troebelen in de B.P. nog had dur
ven voorspellen. Maar de aanhang
van Koekoek liep vooral in de grote
steden aanzienlijk terug, dezelfde
steden die D '66 zijn grote aanhang
bezorgden.
Verliezen
Opvallend is, dat de K.V.P. vooral
in het zuiden des lands de grootste
verliezen heeft geboekt. Veel stem
men gingen daar naar D '66 en de
boeren, maar ook de P.v.d.A. en de
V.V.D. pikten er een graantje mee.
De V.V.D. had haar extra zetel te
danken aan het feit dat de Noodraad
de C.D.U. net niet de kiesdeler
haalden. Ook de Staatkundig Gere
formeerde Partij van Ir. van Dis be
hield daardoor op het nippertje haar
derde zetel. Anders dan vorige keren
haalde de heer Jongeling van het
Gereformeerd Politiek Verbond ge
makkelijk de kiesdeler. Hij zal op
nieuw als eenling in de sterk ver
jongde Kamer terugkeren. Dat is
niet het geval met de uitgetreden
boer Voogd, die nauwelijks voet aan
ral heeft gekregen.
Een jolige hoera-stemming heerste
er gisteravond in de twee benauwd
kleine zaaltjes in Krasnapolsky,
D '66 zijn onderkomen had ge
vonden. Lopen of bewegen was er
niet bij: mannetje aan vrouwtje werd
er geroepen, geklapt, gejuicht. D'66
had dan ook de meeste personen te
gast: voornamelijk jong volk, de
meisjes gestoken in mini-rokjes.
Tot zeer laat in de avond was het
een wanhopig gedrang om binnen te
komen; alleen de enkelen die een
stoel hadden weten te bemachtigen,
konden nog iets zien. Dat was dan
ook de reden dat, als vroeger bij de
stomme film, er naa-st de t.v. een
explicateur stond, die de honderden
belangstellenden vertelde dat er op
de beeldbuis aan de gang was.
Nerveus
Mr. H. A. F. M. O. van Mierlo.
Hans van Mierlo, lijstaanvoerder,
zat zichtbaar nerveus nagels bijtend
en zijn coiffure verwoestend, de uit
slagen te volgen. Toen om ongeveer
elf uur bekend werd dat D'66 ver
moedelijk op 7 zetels zou kunnen re
kenen, steeg er een waar vreugdege-
huil uit de zwetende menigte. Op
Van Mierlo's uitspraak „We zijn de
zesde partij van Nederland" volgde
er een algemeen overgenomen yell
„We willen er tien, we willen er
tien". Van Mierlo werd toegezongen:
For he is a joly good fellow. Ge
lukstelegrammen begonnen binnen te
komen, o.a. van het artiestenechtpaar
Ansje en Steye van Brandenburg uit
Rotterdam. Zetelwinst van boer Koe
koek werd met boegeroep wegge-
schreeuwd: Schmelzer in het beeld
komend, werd uitgejouwd.
Zowel Van Mierlo als zijn paladijn.
drs. H. Gruyters, verklaarden zeer
tevreden te zijn over de uitslag van
de verkiezingen. „Maar eigenlijk", zei j
Van Mierlo, „ben ik niet verbaasd:
we voorzien, zoals we al gedaan heb
ben, duidelijk in een behoefte. De
uitslag verrast me niet, maar ls wel
bijzonder plezierig voor ons".
Een tegenstander was er wel in de
zaal: een oud-collega journalist van j
Van Mierlo, die zei: „Er is maar
eén ding dat me van deze partij D '66
heeft afgehouden en dat is Van
Mierlo zelf. Hij is namelijk geen de- I
mocraat. Al zijn gedachten gaan uit
naar de sterke minister-,
Partijen
K.V.P.
P.v.d.A.
V.V.D.
A.R.P.
C.H.U.
C.P.N.
P.S.P.
S.G.P.
Voogd
Boeren
G.P.V.
L.V.P.
Noodraad
Landsb.
N.W.P.
Germeaux
P.v.KR.
Rodermond
C.D.U.
D '66
Alarm
C.N.V.
P.v.O.
Overige
'63 en '66
(zie voetnoot)
Totaal
Zetelverdeling
(zie voetnoot)
Kamer
1963
50
43
16
13
13
4
4
3
3
I
Kamer
1967
42
37
17
15
12
5
4
3
7
I
Percentages
Kamer
1963
31,88
28,01
10,28
8,72
8,57
2,76
3,02
2,29
2,12
0,74
0,13
1,48
Staten
1966
30,14
23,42
10.02
8,27
9,33
2.72
4,99
2,08
6.73
0,77
0,02
0,26
1,25
Kamer
1967
26.51
23.55
10.74
9,90
8.15
3.61
2.86
2.01
0.07
4.77
0.86
0.16
0.66
0.26
0.02
0.02
0.02
0.01
0.66
4,46
0.05
0.02
0.63
Stemmen
Kamer
1963
1.995.352
1.753.084
643,839
545.836
536.801
173.325
189.373
143.818
133.231
46,324
1.824
95.714
Staten
1966
2,034.721
1.580.971
676.092
558.477
629.806
183.571
336.510
140.148
454.072
52.049
1.141
Kamer
1967
1823807
1619694
738672
681064
560364
248008
197051
138114
4945
327816
59297
I 1343
45412
17676
1699
1245
1064
913
45250
307119
3617
1069
43300
Partijen
K.V.P.
P.v,d.A.
V.V.D.
A.R.P.
C.H.U.
C.P.N.
P.S.P.
S.G.P,
Voogd
Boeren
G.V.P.
L.V.P.
Noodraad
Landsb.
N.W.P.
Germeaux
P.v.h.R
Rodermond
C.D.U.
D '66
Alarm
C.N.V.
P.v.O.
Overige
'63 en '66
(zie voetnoot)
150 I 100.00
100.00
100.00 I 6.258.521
6.750.690
Totaal
Wanneer de Statenverkiezingen van 1966 gegolden hadden voor de samen
stelling van een nieuwe Kamer, zou de zetelverdelig als volgt zijn geweest:
KVP 46, P.v.d.A. 36, WD 15, AR)P 13, CHU 15, CPN 4, PSP 7, SGP 3, Boeren
10 en GPV 1. Totaal 150 zetels.
De „overige '63 en '66 waren voor 1963 de PVR (819 stemmen 0.00 procent)
LSP 22353 stemmen 0.35 procent, Grol 876—0,00, PEA 37554 0.60,
NDP 13064 i 0,20 en LU/W 21048 0.33 en in '66 de FNP 6647 0,10, Van
Rappard 4410 0.07, PVV 410 0,00. PVR 14626 0,22, Prot Chr. Groep
56151 0,71 en Vrije Burgers 3567 0,15.
Voor een juiste vergelijking van de uitslagen dient men er rekening mee te
worden gehouden, dat de ARP en de CHU in 1966 in de provincies Noord
Brabant en Limburg gecombineerde lijsten hebben ingediend. De toen
verkregen stemmen zijn verwerkt onder de „overige" lijsten. De verdeling
was uit de uitslagen van 1963 als volgt te herleiden: ARP 0,35 procent, CHU
0.36 procent.
DE KIEZERS VAM NEDERLAND
Commentaren politieke leiders
(Van onze parlementaire redactie)
„Wat willen de kiezers nu eigen
lijk, je kunt toch niet zeggen dat al
les nu duidelijk is geworden", ver
zuchtte mr. Toxopeus gisteravond
onder de felle t.v.-lampen. Vele poli-
Onze redacteur Post tijdens
een gesprekje met de oud-minis
ters Samkalden en Vrolijk.
Dit had gisteravond plaats in
de studio van de politieke bijen
korf in de Leidse Stadsgehoor
zaal. Voor het verslag zie pagina
3.
(Foto LD/Holvast.)
t-loi zeiden het hem na. Mevrouw Van
Someren-Downer zei over de naaste
toekomst: „De moeilijkste kabinets
formatie van deze eeuw". Drs.
Schmelzer (KVP) achtte de terug
gang van zijn partij teleurstellend.
Vooral teleurstellend vond hij dat de
winst van deze dag was gegaan naar
D '66 en de Boerenpartij, „geen van
beide beginselpartijen". En de heer
Schmelzer constateerde een „decon-
fessionaliserings-tendens". Deson
danks had hij vertrouwen dat de toe
komst ook de KVP jongere stemmers
in de schoot zou werpen. Nadrukke
lijk stelde hij dat er geen sprake was
van afkeuring van het door de KVP
gevoerde beleid, zoals dat tot uit
drukking is gekomen in het beleid
van het kabinet-Zijlstra
Den Uyl
PvdA-lijsttrekker drs. J. den Uyl,
somber en sober vanuit de Amster
damse Koopmansbeurs, had op een
groter herstel van zijn partij ge
hoopt. De winst die naar Boeren en
Democraten '66 toevloeide beschouwt
hij als een typisch verschijnsel voor
de crisis in onze democratie en onze
politiek. Drs. Den Uyl zag overigens
nuttige kanten in de opkomst van
D '66. Er dient nu met grote voort
varendheid te worden gewerkt aan
hervormingen in het parlementaire
stelsel en de partijvorming. De rode
lijsttrekker achtte de uitslag bijzon
der onduidelijk en had geen idee over
het te vormen kabinet
Roolvink
De heer Roolvink (A.R.), blij met
de winst van zijn A JR.-partij, meen
de dat het land beslist niet onbe-
Mr. TOXOPEUS
versplintering
stuurbaar was geworden door de ver.
kiezingsuitslag. Wel zou een kabi
netsformatie heel moeilijk worden-
Toxop
eus
Mr. Toxopeus (V.V.D.) betreurt
ernstig de versplintering in de ko
mende Tweede Kamer. Op dat punt
was hij het tenminste eens met zijn
socialistische tegenvoeter drs. Den
Uyl. Maar verder herhaalde hij nog
eens zijn bezwaren tegen de P.v.d. A.
als regeringspartner. De heer Toxo
peus toonde zich matig teleurgesteld
over de uitslag voor zijn eigen partij.
Wat de komende kabinetsformatie en
'e rol daarin van de K.VP. zou zijn,
zei hij voorzichtig: „Dat hangt er
van ai hoe de KVP zich opstelt",
stelt".
Beernink
De heer Beernink (C.H.U.) stelde
vast dat het kiezersvolk op drift was.
Zelf meende hij dat zijn partij, be
halve aan de Boeren en D '66, ook
verloren had aan de „Jelle-psychose"
ten voordele van de anti-revolutio
nairen.
