Nog geen enkel spoor van berouw Harster, en Slottke Boer Koekoek werkt met knokploegen Geref. kerken over de sociale nood Proces inzake moord op Nederlandse Joden Predikant wil met gemeenteleden naar Afrika emigreren F Preken van 2 V2 uur zijn te lang Onderhandelingen vormen nu een werkelijke nood pffJSDAG 24 JANUARI 1967 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 7 Plan van oud-gereformeerden in IJsselmuiden jbwe TWifci ttn irhilfen Hxrtifr, Htvrt&ff- (Van onze correspondent in Bonn) De eerste dag van het proces tegen Harster, Zöpf en Slottke lindigde gisteren in München in eindeloos gepraat van de vroe- ;ere leider der SD in Nederland, Wilhelm Harster. De ge- echtspresident dr. Göppner had hem gevraagd, hoe het bezet- ingsapparaat, waartoe Harster als leider van de SD behoorde, as opgebouwd. De beklaagde was op dit terrein in zijn ele- lent. Ondanks zijn heupkwaal stond hij rechtop voor zijn echters en beschreef omstandig hoe dit systeem was opge bouwd. Geluidsinstallatie varingswereld. „Natuurlijk" was Har ster geen echte Jodenhater, Hij had altijd Joodse vrienden gehad, al be llaar de geluidsinstallatie in het schouwde hij de Joden als totaliteit, trechtsgebouw in München, die in als ..een vreemd elementin zijn va- tijd tot de modernste van de derland. die hij al lang voor de oor- ündsrepubliek behoorde, maar die 1°S had aangeraden om maar liever nauwelijks in staat bleek het ge- naar Palestina te emigreren, want rokene naar de publieke en pers- daar hoorden ze tenslotte thuis, ibune over te brengen, verzaakte Harster leunt bij het lopen zwaar Harster heilige moment, 0p zijn wandelstok en hij is met zijn van tegensputteren ge- 62 jaar een oud en gebroken man. tel. In wanhoop verliet het publiek Zijn grijze pak is onopvallend, zijn ervolle en smoorhete tribunes, haar is op een onbehouwen manier, enkele dagen zullen alleen de met ©en plotselinge haargrens ergens tbruikelüke landlopers en enkele boven de oren. geknipt. De handen Voor het gerechtsgebouw van München, waar de zaak tegen Harster c.s. is begonnen, hebben gisteren leden van een federatie van nazi-slachtoffers gedemon streerd. Een van de plakkaten toont een foto van Anne Frank, 'n ander 'n aantekening op 'n do cument waarop staat: „Jood is Jood, met of zonder benen". Deze aantekening overigens niet van Harster, maar van generaal Christiansen slaat op een oorlogsgewonde die vergast werd. raadde Zöpf aan in de SS te gaan, wat Zöpf toen ook deed. Nu beweert Zöpf, de man die lei ding had bij het, ontruimen van het Joodse krankzinnigengesticht in Apeldoorn, dat hij verschillende ke ren zou hebben geprobeerd van zijn functie bij het „Judenreferat" in Den Haag te worden ontheven. Het ver zoek werd niet ingewilligd, vertelt hij. door haar krullerig, zwarte haar. dat in een vaag permanentje om haar hoofd zit geplakt. Het is een nietig vrouwtje in een zwart mantelpakje, met lange handen en een smalle, bittere mond. Ze zegt in Danzig geboren te zijn en opgevoed. Na een secretaresseop leiding werkt ze bij scheepvaart-bu reaus in haar geboortestad. Ze heeft ook een handelsschool doorlopen en daarna „privé-ondarwijs" genoten. Tenslotte krijgt- ze werk bij de staats bank van Danzig. In 1941 komen twee SS-ers bij haar die haar zeggen dat ze naar Berlijn moet gaan. Daar hoort ze dat ze naar Nederland zal worden gezonden. Fraulein Slottke is dan van 1933 af weliswaar lid van de NSDAP, maar tot 1941 had ze geen verbin dingen met- de SD, of had ze te doen met de „Entlösung", zo zegt- ze. Te vreden vertelt Fraulein Slottke dan, dat ze zelfs in 1938 nog met een half joodse dame op reis is geweest. In Nederland wordt ze op het Am sterdams Centraal-station, na haar vertrek uit Berlijn, door twee andere SS-ers afgehaald. Eerst werkt ze op een bureau in Amsterdam en heeft daar bijna niets te doen. Dan gaat. ze naar Den Haag en komt in het bu reau waar Zöpf klaarblijkelijk de scepter zwaait. De periode die dan volgt wordt door me.1. Slottke in een rookgordijn gehuld. Ze komt daar weer in 1945 uit tevoorschijn, als ze per Canadese j«»ep naar Du'tsland wordt gebracht. „Ik ben daar niet ondergedoken", zegt ze met verheffing van stem. ze voor. Het zijn er zeker tien. Hier bij zijn haar functies bij het „sociaal vrouwenwerk", en een dienst, die pakketjes naar Oost-Duitsland zond. Tenslotte heeft ze nog maar een in komen van 700 Duitse mark per maand. Dit bestaat uit een kleine rente en de inkomsten uit eeu baan tje aan de landbouwhogeschool in Stuttgart. „Ik heb steeds gewerkt", verkondigt mej. Slottke trots. Als haar word gevraagd of ze wel eens heeft geprobeerd ontslag te krijgen uit haar „dienstbetrekking in Neder land" antwoordt ze: „ja", en geeft als uitleg: Ik wilde naar mijn oude Heimat terug". Vandaag zal een begin worden ge maakt met de ondervraging van het drietal. Op de eerste dag werd de aanklacht voorgelezen en mochten de drie beklaagden hun levensloop vertellen. Bij de oud-gereformeerde ge meente in IJsselmuiden bestaan plannen om met een kleine honderd personen Tiaar Zuid- Afrika te emigreren. ..Wij doen dit met het oog op de economi sche situatie van het moment in Nederland", zegt ds. T. Wak ker, de voorganger van deze kerkelijke groepering, die veel aanhangers vindt in SGP- kringen. .Ik heb de crisis in de dertiger jaren meegemaakt en weet icat het is werkloos te zijn", zegt hij. Ds. Wakker was toen nog visser in Urk. Later werd hij voorganger bij de kleine kerke lijke groepering in IJsselmui den. V"el van zijn gemeenteleden voe len voor het plan om te emi greren naar Zuid-Afrika. De taal zal daar geen moeilijkhe den opleveren, zegt ds. Wakker. ..Men spreekt er de taal van de Statenbijbel, die ook in onze gemeente wordt gebruikt". Ds Wakker deed verleden week mededeling van zijn plannen aan de gemeente, waarvan er velen zich direct in eerste in- stantie opgaven. Over veertien dagen zal een vergadering wor den belegd, tijdens welke de ge meenteleden de emigratiefor mulieren kunnen tekenen. Er zullen er dan nog wel wat af vallen, maar ik blijf rekenen op een groep van honderd, de kin deren meegerekend. Er zijn veel gemeenteleden met grote gezinnen en wij doen het voor de jeugd", aldus ds. Wakker, die contact heeft opgenomen met de emigratiecentrale in Den Haag. Hulplievend Ihouders nog over zijn, om de lot- rallen van het drietal aan te ho- n. Het wordt een proces met docu- fnten, niet met getuigen. Geen politiek larster is bereid veel te bekennen, is het type van de bijna geniale nbtenaar, maar geniaal alleen op beperkte gebied waarop hij te erk is gesteld. Nooit hield hij zich e politiek bezig, zo verklaarde hy. een toen hij moest kiezen tussen NSDAP en het communisme, koos natuurlijk voor de NSDAP, want communisme bevatte geen enkel mknopingspunt met zijn eigen er- WILHELM HARSTER Harster proberen steeds praten. Twee uur Zijn levensloop schildert Harster in de ochtenduren van de eerste pro cesdag. Het verhaal duurt bijna twee uur. Hij is de zoon van een crimino loog. Het was een „sterk nationaal gevormde man, met een buitengewo ne discipline", zegt Harster van zijn vader. Maar nauwelijks is de familie naar Stuttgart verhuisd, of de eerste wereldoorlog breekt uit. In het eerste oorlogsjaar komt Har ster sr. als militair om het. leven. Zijn beste vriend trekt zich het lot van Wilhelm aan. Zo komt deze in de crisisjaren in Stuttgart, aan het werk. Ook als criminoloog. Het was dezelfde vaderlijke vriend d'e Har?ter ertoe overhaalde bij de politie te blij ven, toen deze door de NSDAP in 1933 werd „overgenomen". Daar be gint het vlak te hellen. Harster komt in het „Reichssischerhe'tshauDtamt" in Berlijn, hij wordt ..Stedt-polizeidi- rektor" van Innsbrück na de „An schluss" met Oostenrijk, en dan lei der van de SD in Nederland. Nu wordt hij ervan beschuldigd ruim 82.000 Joodse Nederlanders door zijn organisatietalent naar de gaskamers te hebben gestuurd. Na acht, jaar ge vangenisstraf in Nederland, vooraf gegaan door eindeloze omzwervingen door geallieerde kampen, brengt Har- ster het in het in vele opzichten op merkelijke Beieren, weer tot „Ober- regierungrat" on het ministerie van Binnenlandse Zaken. Als de tweede aanklager, dr. Kemp- ner, hem vraagt of hjj nog tegen de Joden is, antwoordt Harster: „Nooit weer zoiets". Maar de perfectionis tische ambtenaar spreekt 'n hem als hij erbij zegt. hoe ergerlijk vooral ,.de chaotische toestand" bjj de ..eindoplossing van het Jodenpro- Mej. Slottke Bij de opening van de middagzit ting komt de gevreesde Gertrud Slottke aan het woord. Voor de twee de keer in dit proces heeft ze haar goedkope bontjas op de stoel achter zich gelegd. Met de rug naar het publiek gaat ze met haar handen Eerst wil ze naar Danzig terug, maar dat gaat niet- meer. Dan reist ze naar een zuster in de buurt van Stuttgart. Omstandig beschrijft ze het ellendig lot van haar familie. Een van haar zusters wordt door de Russen aangerand en sterft. Haar moeder wordt in Danzig op transport gesteld naar het Westen en lijdt daar zeer onder. Met moeite voorziet mej. Slottke in haar onderhoud, terwijl ze hulplievend werk doet vluchtelingen. door de politie tenslotte altijd preken Kerkelijk Leven NED. HERV. KERK Beroepen te Almelo (wUkgem. 2» j A. Poelman te Terneuzen; te dessen dam-<Neder-Ha rd inx veld J. Wieman te Nunspeet. Bedankt voor Hoevelaken G, van Eestrik te Genemuiden. EVANG. LUTHERSE KERK Beroepen te Utrecht (vac. J. Hap- Keeds enige maanden is een geschil gaande in de Lxerei. p^, q h. Lindmijer te Rotter- Gemeente (niet te verwarren met de Geref. Kerk) van Nun- dam. speet. In het nieuwe jeugdgebouw achter het mooie landelijke kerkje aan de Aarweg brandt vele avonden licht, in tegen stelling tot andere jaren, toen alles nog pais en vrede was en de vergaderingen niet zo dik gezaaid waren. Men kan maar niet uit de moeilijkheden komen. voor de jeugd niet geschikt, hetgeen hem zeer kwalijk is genomen. De gemeente is toen in groepen erdeeld geraakt. Toen enige tijd ge Conflict in Geref. Gemeente Onderscheiding voor dr. Visser 't Hooft De Deense Sonning Prijs 1 leden de heer Jager opnieuw tot zal worden toegekend 1967 ouderling werd gekozen, groot aantal bezwaren ingebracht dat ds. Zweerus weigerde hem te beves- de ouderling-scriba, de heer tigen. Toen de heer Jager het woord M. Jager. Ds. Zweerus kan wegens wenste te voeren is op zondag 23 de- omstandigheden zijn gemeente vaak cember deze door druk sticulerende niet dienen en de gemeente moet dan personen het spreken belet en de met preeklezen volstaan. De heer ancjere helft is de kerk uitgelopen. Jager (een man van de oude stem- Een groot gedeelte van de kerkgan- 1 pel onder deze gezindte» leest dan gers gaat thans naar Elspeet wordt ontdekt geraakt ze na vele verhoren in 1960 enige tijd in voor arrest. Maar mej. Slottke zwijgt in alle talen en moet. worden vrijgela ten. In 1966 probeert de recherche het opnieuw met haar. Weer moet ze bij gebrek aan bewijs op vrije voeten worden gesteld. Maar omdat ze een „anstandige" vrouw is, zegt. re al haar erebaantjes en -beroepen nu op De president van de rechtbank leest reeds lang leden predikanten, zoals ds. Fraanje, welke 2'uur duren. Ds. Zweerus nu had bezwaar vooral tegen de duur van deze preken en achtte ze vooral Komplot tegen de regering in Ghana ontdekt dere naburige gemeenten. De rel dreigt op een scheuring in dit kerk genootschap te lopen. Op de woensdag j.l. gehouden open bare classisvergadering is men niet tot een uitspraak kunnen komen. De vergadering werd door 200 gemeente leden bezocht en werd gehouden te Bameveld. Waarschijnlijk zal nog deze maand de beslissing vallen in I dit geschil op een te houden besloten classisvergadering te Bameveld. Zöpf Defect aan roer oorzaak van scheepsramp Een defecte koppeling in de elec- o-hydraulische roerinstallatie was de oorzaak van, dat de 78 meter ge en 14 meter brede Deense veer bot „Tina Scarlett" op 7 oktober 160 bij Emmerik stuurloos op de Ne- erlandse tankboot „Diamant" toe- n zonk. Tot deze conclusie kw tn gisteren in Kleef (Noordryn- festfalen) de technische deskundi- B in het proces over de grote Beepsbrand op de Rijn, waarbij 'ee personen de dood vonden en 22 wond werden. Elf schepen gingen erloren of liepen schade op. Harsters ondergeschikte, de vroe gere SS Sturmbaihfnführer Zöpf, spreekt aanzienlijk korter, als hem wordt gevraagd zijn levensloop te be schrijven. Hij valt- de eerste dag het minst van de drie aangeklaagden op. Zwijgend kijkt deze jurist en mas seur. eens de gepersonifieerde doods angst bij alle grote razzia's in Neder land. van onder zijn grijze en keurig onderhouden caesar-kapsel voor zich uit, de handen in de schoot, bijna be- wegenloos. Zijn stem is door de ge brekkige geluidsinstallatie nauwelijks te horen. Ook hij beroept zich vol gens de langzamerhand beproefde formule op zijn jeugd, die onder strenge regels en tucht verliep. Zöpf betaalde zijn rechtenstudie zelf en hij werkte als sportleraar in een herstellingsoord voor oorlogsin validen. Hier leerde hij de beruchte prof. Gebhardt kennen, die tijdens de Neurenbergse artsenprocessen tot de strop werd veroordeeld. Gebhardt „oefende" op gevangenen en hij De heer H. Koekoek, voorzitter van de Boerenpartij, heeft gisteravond in Utrecht op een verkiezingsbijeen komst van zijn partij ontkend, dat hij ooit zou hebben beweerd dat me vrouw van Someren-Downer jeugd stormleidster is geweest. Hij zou er geen bezwaar tegen hebben als me vrouw Van Someren een aanklacht tegen hem indiende („dan ben ik er van af"), maar volgens hem moet die aanklacht eigenlijk gericht zijn tegen het V.V.D.-eerste-kamerlid Baas, omdat deze op een openbare vergadering zou hebben verklaard dat mevrouw Van Someren in 1938 bij de jeugdstorm was. De drukbezochte vergadering had een nogal roerig verloop. Enige per sonen werden op verzoek van de heer Koekoek de zaal uitgezet of van ech ter het spreekgestoelte vandaan ge haald door speciaal voor de gelegen heid geformeerde B.P.-knokploegen. De heer Koekoek maakte daarbij geen onderscheid tussen figuren, die kennelijk naar de vergadering waren gekomen om eens fijn herrie te schoppen en serieuze debaters, die zjjn betogen vanuit de zaal onder broken of die tijdens de discussie van achter de katheder volgens hem on geoorloofde opmerkingen maakten. Een jongeman, die de voorzitter van de vergadering netjes om het woord kwam vragen stoorde hem bijvoor- i beeld zo, dat hij riep: „Wilt u die [jongeman stilhouden, anders zullen hem stilmaken". Dit tot grote ver ontwaardiging zowel van de toe schouwers op de voorste rijen als van de knaap zelf, die geheel ontdaan de zaal verliet, ietwat hardhandig „geholpen" door een potig B.P.-lid. Een chaos zoals onlangs in Amers foort werd echter voorkomen. De on geregeldheden beperkten zich tot wat boeh-geroep en enkele knokpar tij tj es. De heer Koekoek trok fel van leer tegen de regering, de pers, de vijf grote partijen en de Noodraad. Over de Noodraad zei hij: „Het be valt iedereen bij ons goed. Alleen degenen die niet snel genoeg vorde ringen kunnen maken verdwijnen. Ook een figuur als de heer Hessel van de Noodraad. die bij ons altijd solliciteren naar een bestuursfunc tie of het kamerlidmaatschap. De oprichting van de Noodraad is een goede zuivering voor de Boerenpar tij geweest, we raakten alle geluk zoekers kwijt". Het militaire bewind in Gha- j na heeft gisteren bekendgemaakt dat er een komplot voor een staatsgreep is ontdekt die door 2 Ghanezen en 'n Nigeriaan was opgezet. Twee van hen maakten deel uit van de staf van het ideologisch instituut, dat de af- gezette president Nkroemah inder tijd heeft opgericht. De derde man, een Ghanees. maakte vroeger deel nit i van de „arbeidsbrigade". een staats- organisatie die ook door Nkroemah was opgezet. Alle organisaties die verband hielden met het afgezette staatshoofd, zijn na diens afzetting ontbonden of geheel gereorganiseerd. Nkroemah, die zich ten tijde van de militaire staatsgreep van een jaar geleden in Peking bevond, verblijft nu in het aan Ghana grenzende Guinea. Volgens de bekendmaking van het militaire bewind onder luitenant- generaal Ankrah zjjn twee samen zweerders en twee luitenants van het Ghanese leger aangehouden. Boycot opgeheven Weer Chinees in de haven Na een boycot van bijna zes maan den. die er op neerkwam dat totaal zes Chinese schepen de steven naar Antwerpen wendden, is deze week voor het eerst weer een Chinees vrachtschip de Nieuwe Waterweg op gevaren en bij Pakhuis-meesteren af gemeerd. De boycot is even zo officieel be ëindigd als hij tijdens het conflict met China over de Chinese lastech- nici is begonnen. Zes maanden lang kregen de Chinese schepen op de Noordzee de order de haven van Antwerpen op de te zoeken in plaats van Rotterdam. Deze order bleef voor de IJumen <9500 brt) uit. Het schip zal hier 7000 ton stukgoed en agra rische produkten lossen. A. Vi! landse theoloog dr. W Hooft, zo meldde de Berlinske Tiden- de vandaag. De prijs van 125.000 kro nen Is genoemd naar de overleden Deense journalist C. J. Sonning. De prijs zal aan de vroegere secre taris-generaal van de Wereldraad van Kerken worden uitgereikt tijdens een plechtigheid in de Universiteit van Kopenhagen waarschijnlijk op 19 april, de geboortedag van Sonlnnc. Sinds de instelling van de prijs is deze onder andere toegekend aan Winston Churchill, Albert Schweitzer. Bertrand Russell, Niels Bohr. Karl Barth en sir Laurence Olivier. Priester gaat trouwen Spanningen in het leven van betrokkenen De „generale deputaten voor kerk en industrie" van de Gereformeerde Kerken in Nederland hebben in een brief aan de plaatselijke kerkeraden aandacht gevraagd voor de sociaal- economische situatie in ons land. Zij menen, dat de kerken niet voorbij mogen gaan aan de huidige ontwikkelingen en met name aan de ontslagen, die het gevolg zijn van bedrijfssluitingen, inkrimpingen of reorganisaties. „Waar zulks zinvol en passend is zou kunnen worden aar gedrongen op een juiste behartiging van de be langen van betrokkenen", deputaatschap. Het zegt, dat hier eerste instantie een taak ligt voor de organisaties van werknemers en werkgevers, maar dat de kerken een vermanend woord dienen te spreken daar, waar duidelijk mooht blijken, dat menselijke rechten en verworven zekerheden met voeten worden ge treden. Ook menen deputaten, dat er alle reden is om bjj prediking en gebed de verantwoordelijkheid te betrek ken van degenen, die in het bedrijfs leven leiding geven en telkens voor ingrijpende beslissingen staan. Ge zinnen die door ontslagen zijn ge troffen hebben volgens deputaten recht op bijzondere pastorale zorg. In de brief wordt voorts aandacht gevraagd voor het overleg tussen werkgevers en werknemers. Los van de vraag of hier in economisch of sociologisch opzicht van een ernstig verschijnsel sprake is. aldus de brief, betekent het moeilijker wordend overleg dikwijls wel. dat er in het leven van mensen, die daarbij zijn betrokken, ernstige spanningen voor- aldus het komen. Volgens deputaten vormen de jaar lijks terugkerende onderhandelingen, in het bijzonder dit jaar, een wer kelijke nood in het leven van ver antwoordelijke werkgevers en werk- In een commentaar op deze brief zegt het Christelijk Nationaal Vak verbond, dankbaar te zjjn voor het feit, dat de kerken in Nederland zich zozeer bewust zjjn van hun mede verantwoordelijkheid voor de samen leving en voor de mensen en groepen, die daarvan deel uitmaken. Charles Davis, een voormalig rk. priester en professor in de theologie, die een maand geleden de kerk ver liet omdat hij ten dele het vertrou wen in haar beleid had verloren, trouwt de volgende maand in Enge land met een Amerikaans meisje. Het huwelijk wordt gesloten in de Angli caanse kerk van Haslingfield bij Cambridge. Davis voert voor zijn besluit het volgende aan: „Het christelijk ge loof is onscheidbaar van zorg voor de waarheid en zorg voor de mensen. Geen van beide vind ik in de officië le kerk. Er is zorg om het gezag ten koste van de waarheid en voortdu rend werd ik bedroefd door voorbeel den van schade toegebracht aan mensen door de werking van een on persoonlijk en onvrij stelsel". In beginsel had zijn besluit om te trouwen niets te maken met zijn be sluit de kerk te verlaten. Hij zei: „Ik ga trouwen om een nieuw leven op te bouwen op een persoonlijke liefde, die ik als waar en echt kan erkennen na een leven in de kerk. dat omgeven was door zoveel wat op zijn best irrelevant is en op zijn slechtst een beletsel voor echt men selijke ervaringen". Paus tegen echtscheiding Paus Paulus heeft echtscheiding scherp veroordeeld als teken van ver- derfljjk moreel verval, en de landen waar echtscheiding niet is toege staan geprezen. Het ontbreken van echtscheiding Is volgens hem een te ken van een hogere beschaving. Het Italiaanse parlement behan delt op het ogenblik een wet waarbij echfscheidlng in speciale gevallen wordt toegestaan, zoals by krankzin nigheid. langdurige gevangenisstraf of zedelijke afwijkingen van één van beide echtgenoten. Alle politieke par tijen steunen de wet, behalve de re gerende christen-democraten en de fascisten. Het Vaticaan voert een campagne tegen de wet. De Paus heeft zich nimmer zo vernietigend over echt scheiding uitgelaten als in deze re de. die hy afstak voor de leden van het tribunaal voor huwelijkszaken. Paus Paulus zei bereid te zyn de wetten en procedures van de kerk over het nietig verklaren van huwe- lyken te vereenvoudigen. Hy heeft de Heilige Rota verteld elk voorstel te zullen overwegen om te komen tot een versnelling van de procedure. De Paus merkte op. dat het gesta dig toenemen van het aantal aan de Rota voorgelegde gevallen en een steeds groter wordende achterstand veranderingen wenselijk maken. HU zei niet precies welke veranderingen hem voor ogen staan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1967 | | pagina 7