Beschuldigingen van
Russen en Fransen...
Echtheid van kunst
over en weer hetwist
UTRECHTS BAROK ENSEMBLE
SPEELDE IN LEIDERDORP
Speur-ond
VERLEDEN VAN REGISSEUR
WALLEEK GEANALYSEERD
Weinig bewondering
voör de huisartsen
KONINKLIJKE GASTEN KIJKEN IN DE HAAGSE „BRUIDSSPIEGEL"
„Forum" was onbekend met
veel bezwarend materiaal
(Van i
correspondent)
In de .Achter het nieuws"-uitzending van de VARA-televisie
zaterdagavond via Nederland II. is een voor het operagezelschap
..Forum" enigszins pijnlijke zaak naar voren gebracht. Niet op
artistiek, maar op politiek gebied. Presentator Joop van Os kwam
aan met bezwarend materiaal tegen de 76-jarige Duitse regisseur
Oskar Walleek, die enkele malen als gastregisseur is opgetreden
bij ..Forum".
In de zomer van 1965 regisseerde hij Don Giovanni van
Mozart, in september 1965 de Tannhauser van Wagner, in sep
tember 1966 ..Die Meistersinger" van Wagner en op 1 januari
1967 ,,Der Freischütz" van Weber.
De VARA was attent gemaakt op de activiteiten van Walleek
tijdens het Hitlerbewind en in het pas vorig jaar verschenen boek
..Theater und Film im dri'tten Reich" van Joseph Wulf had .Ach
ter het nieuws"-redaoteur Hans Jacobs de nodige gegevens ge
vonden.
Oskar Walleek was van 1933 tot
1944 lid van de NSDAP en van de
SS, kreeg in 1943 de zg. „Totenkopf-
ring" voor welke onderscheiding hij
in een brief van 16 Juni 1943
de Reichsfllhrer S S. Heinrlch
Kimmler, zijn hartelijke dank be
tuigde met de verzekering, „dass ich
immer bestrebt sein werde mich der
Ehre dem Schwarzen Korps anzu-
gehören, würdig zu erze'gen". Wal
leek besloot deze brief, die hij dit
keer niet met „Heil Hitier" onder
tekende. met de woorden: „Ich
danke ihnen mein Reichsführer, noch
mals und bleibe ihr ihnen treu ver-
bundener".
Als Generaal-Intendant van de Bei
erse Staatsopera in München had
Walleek op 22 Juli 1935 in een brie
aan Staatskommissar Hinkel ver
zocht voortaan geen perskaarten
meer te geven aan de criticus van
het Wiener Tageblait, dr. Walter Weil
in München. daar hij het niet ver
dragen kon dat een niet-arische cri
ticus over de Duitse kunst en de
Duitse kunstenaars zou schrijven.
Walleek was lid van het Reichs-
theater en de Reichskulturkammer
en had de rang van S S-standar-
tenführer. In de tweede helft van het
vorig jaar (1966) hebben enkele „Fo-
rum"-leden bezwaren tegen Walleek
by de „Forum"-directie voorgelegd,
waarop de leiding dan ook terstond
een nader onderzoek deed instellen,
alhoewel toen reeds afspraken met
Walleek over volgende regievoeringen
waren gemaakt.
Tot na het verschijnen van bo
vengenoemd boekje in juli 1966, was
er bij de leiding van „Forum" niets
ten nadele van Walleek bekend. De
eerste die indertijd Walleek heeft ge
noemd als regisseur bekend. De
eerste die indertijd Walleek heeft ge
noemd als regisseur was Paul Pella,
die notabene zelf als nlet-Arlër tij
dens de oorlog in Amsterdam moest
onderduiken. Paul Pella kende Os
kar Walleek nog van zo'n 35 jaar
geleden, toen hij in Duitsland met
hem had samengewerkt, en een gro
te waardering voor Walleek als re
gisseur had gekregen.
Van het oorlogsverleden van Wal
leek was Pella niets bekend. Ook
niet de huidige artlstlek-dlrecteur
Gustav Fiillenbom, die door Pella op
Walleek attent was gemaakt. Zelfs
in het juli 1966 verschenen boekje,
waaruit de VARA de gegevens put
te, was Füllebom onbekend.
Tsjechen ln het theater te handha-
waardoor hij in conflict kwam
met Reichsprotektor Frank, mede
door het opvoeren van stukken van
Joodse auteurs.
Zo heeft hij zich o.a. ingezet voor
een met een Jodin gehuwde acteur
Rudolf Stadler en voor de half-Jood-
se acteur dr. Schmerzenreich.
Na de oorlog bracht Walleek eni
ge tijd in een interneringskamp door
en kreeg een werkverbod van een
half jaar.
Als men deze feiten tegen elkaar
afweegt, blijft er natuurlijk bezwaar
te maken tegen Oscar Walleek en
het verdient aanbeveling hem niet
meer als gast-regisseur te arrange-
hetgeen, naar ons is meegedeeld,
ook niet
zal gebeuren.
LEIDSCH DAGBLAD
„Militair met
palet en camera"
De minister van Defensie, de heer
P. J. S. de Jong, zal op 12 januari,
's ochtends om 10.30 uur, in Pulchri
Studio in Den Haag, de vijftiende
tentoonstelling „De militair met pa
let en camera" openen. Namens Prins
Bemhard zal de minister twee me
dailles uitreiken aan de prijswinnaars
van de teken- en schilderwedstrijd
en van de fotowedstrijd van vorig
jaar, resp. ritmeester J. M. A. Tho
mas en sergeant G. J. Leuvelink. Zes
andere molitairen krijgen medailles
uitgereikt door het hoofd van de
sectie Welzijnszorg van de Land
macht, luitenant-kolonel J. van den
Berg.
De expositie omvat 110 tekeningen,
148 foto's, 63 kleurendia's en drie
zwart-wit films 8 mm. Zij is tot 14
januari in Pulchri Studio en gaat
daarna een reis maken langs 14 wal-
inrichtingen, kazernes
DINSDAG 10 JANUARI 1967
KELDERS VOL VALSE WERKEN:
Uitgezuiverd
Hoge gasten in
het Mauritshuis
Een gezelschap van ongeveer 20
gasten van de Koninklijke familie
heeft, gistermiddag een bezoek ge
bracht aan de jubileum-expositie, die
in het Mauritshuis wordt- geliouden.
ter gelegenheid van het 150-jarig be
staan van het Koninklijk Kabinet
van schilderijen, het Mauritshuis, het
Koninklijk Kabinet van munten,
penningen en gesneden stenen en de
Kon. Bibliotheek, in Den Haag.
De drie directeuren van deze ju
bilerende koninklijke instelling res
pectievelijk dr. A. B. de Vries, dr. H.
Enno van Gelder en dr. C. Reedijk,
alsmede de kunsthistoricus prof. Th.
Lunsingh Scheurleer leidden de be
zoekers en bezoeksters rond. Onder
hen bevonden zich prinses Alice gra
vin van Athlone, prinses Christina
van Zweden, kroonprinses Margare-
the van Denemarken en haar ver
loofde Henri de Laborde graaf de
Montpezat, de broer van Prins Bern-
hard. prins Aschwin. prins Charles
van Luxemburg en ds. Burggraaf,
emeritus predikant in New York, die
destijds prinses Margriet doopte,
prinses Kira en prins Friedrich von
Preussen.
Na de jubileumtentoonstelling te
hebben bezichtigd, bekeken de hoge
gasten ook nog de expositie van
schilderijen op de eerste etage. Het
gezelschap bleef bijna anderhalf uur
in het Mauritshuis
Forum is onwetend afgegaan op
de naam die Walleek als theater
regisseur èn in Duitsland èn in Ita
lië èn in Praag heeft gehad. Op ver
zoek van de artistiek-directeur is
Walleek toen met ander materiaal
gekomen, waaruit bleek dat hij door
de Duitse zuiveringsraden in 1949 als
uitgezuiverd (per brief van 30 de
cember 1949 van de Kommlssion zur
Beurteilimg freischaffende Künstler
beim Bundesministerium für Unter-
richt).
Ook de VARA heeft dit materiaal
ontvangen, maar vond het na lezing
niet overtuigend genoeg om daarmee
Walleek vrij te spreken. In een uit
spraak van de Lagerspruchkammer
Moosburg-Dachau van 20 februari
1948 ls duidelijk gesteld, dat Wal
leek door zijn leidende functie in het
Duitse theaterleven automatisch
werd bevorderd, maar dat hij zijn
politieke richting nimmer misbruikte
op artistiek gebied.'
Feiten afwegen
Ernstige meningsverschillen met
Göbbels en Hitier bezorgden hem
zelfs zijn ontslag in Mtinchen. Toen
vertrok hij naar Italië, om later te
rug te keren naar het Duitse
theater in Praag. Daar heeft hij al
les gedaan om zowel Joden als
Van onze Parijse correspondent)
j De bekende Russische kunsthistorica en conservatrice van het
vhegbases. i Hermitage-museum in Leningrad, mevrouw Peredowskaia, heeft in
een Sow jet-tijdschrift in gedecideerde en bijna agressieve beiooor-
dingen te kennen gegeven dat een der kostbaarste Egyptische vazen
die in het Parijse Louvre is te zien in werkelijkheid een grove ver
valsing zou zijn. De conservatrice had, zo schrijft zij, in de foto van
de Parijse vaas een duidelijke gelijkenis herkend met zeven andere
Egyptische vazen, die de Russen in 1908 zelf hadden aangekocht.
Even later moesten ze tot hun droefheid echter vaststellen dat ze
lelijk in het ootje waren genomen.
Haar Franse collega,, de Louvre-
conservator Jean Charbonneaux,
heeft op de Russische beschuldiging
gisteren met een lang communiqué
geantwoord, waarin hij toegeeft dat
de authenticiteit van de vaas nog al
tijd een voorwerp van studie vormt.
Om die reden wordt het kunstvoor
werp thans dan ook niet voor het
publiek geëxposeerd. Persoonlijk blijft
de Franse conservator echter abso
luut zeker van de echtheid en om te
pogen zijn Russische collega van zijn
inzichten te kunnen overtuigen is hij
intussen al naar Leningrad gevlogen.
Vakcentrales: beslissing regering
„premie op onverantwoord optreden"
speciaal
de kwestie
De Italiaanse beeldhouwster en i Colombo, waarmee zij gisteren in
vroegere actrice Anna Marisa Vi- New York, waar zij woont, arri-
ta aan boord van de Cristoforo I veerde na haar reis naar Italië.
van honorering der huisartsen ge
wijde vergadering heeft het overleg-
l orgaan van de drie vakcentrales la
ten weten, dat N.K.V., N.V.V.
en C.N.V. zich hun opvatting voor
behouden ten aanzien van de uit
spraak van minister Veldkamp, dat
een negatief besluit van de zieken
fondsraad over de overeenkomst tus
sen huisartsen en ziekenfondsen als
machtsmisbruik moet worden gezien.
(In de ziekenfondsraad zijn de
groepen medewerkers, ziekenfondsen,
werknemers, werkgevers en kroonle-
den paritair vertegenwoordigd: zfj
moeten formeel de nieuwe honora
ria van de huisartsen met een twee
derde meerderheid van stemmen
goedkeuren)
Hoewel de eerste indruk er wellicht
een kan zijn van opluchting, omdat
een dreigend conflict in de zo vitale
gezondheidszorg in eerste instantie
bezworen lijkt doordat zowel de huis
artsen als de ziekenfondsen (de
fondsen noodgedwongen) akkoord
zijn gegaan met het gewijzigde rege
ringsvoorstel ten aanzien van de art
senhonoraria, meent het overlegor
gaan dat de vakcentrales zich bij de
beoordeling van de overeenkomst
moeten laten leiden door de overwe
ging. dat het contract is gebaseerd
op het zeer onvoldragen rapport van
de commissie Van der Ven. Deze on
voldragenheid, aldus N.V.VNK.V
en CN.V., heeft de regering niet be
let, tot een uitspraak te komen waar
aan de ziekenfondsen zich moeilijk
konden onttrekken.
De vakcentrales hebben vast
gesteld, dat er sprake
groot gebrek
deze uitspraak enerzijds en de loon
politieke beslissingen van de regering
anderzijds. Zij menen, dat het voor
belangrijk deel erkennen en ho-
door de commissie Van der
Ven en de regering van een door de
Landelijke Huisartsen Vereniging be
weerde achterstand, sterk kostenver- j
hogend werkt en zonder meer het j
gevaar inhoudt dat andere belang- j
hebbenden uit de medische wereld j
soortgelijke eisen zullen stellen.
Kostenelement
De vakcentrales zullen niet aarze-
len, deze kostenstijgingen ln het ge- z*al
i De kwestie wordt door de Franse
I conservator dus kennelijk wel heel
hoog opgenomen. En hij is het dan
I ook zelf geweest die vijf jaar geleden
de vaas, die uit goud en zilver be
staat, tegen een fabuleus bedrag van
een Belgische particulier had ge
kocht.
Dissonant in relaties
Deze kleine dissonant die de Scy-
tische vaas nu in het overigens zc
harmonische concert der Frans-Rus
sische relaties heeft verwekt, wordi
in Parijs toegeschreven aan een paai
bittere herinneringen die in Moskot
aan vroegere ervaringen voortleven
Zo zouden de Russen redenen kun
nen hebben te geloven dat de Scy-
tische vaas inderdaad de eigen gren
zen is overgesmokkeld, zodat men ir
Moskou die smokkelwaar nu maai
liever definitief voor vals verklaart
Maar bovendien Lukt de Russisch»
beschuldiging veel op een repliek oi
Franse stemmen die een jaar geleder
door de grote expositie van kunst
werken uit Sowjetbezit in Parij,
minstens twee Courbets en een Wat
teau tot onmiskenbare vervalsingei
verklaarden. Ondertussen komen di
soort polemieken waarbij de echthei»
van museumbezittingen in twijfe
wordt getrokken, vrij regelmatig vooi
Zo beweerde gisteren, zoals gemelc
een Engelse kunsthistoricus dat he
I wereldberoemde schilderij van Leo
nardo da Vinei, dat dagelijks noi
honderden bezoekers naar het Louvr
trekt, in werkelijkheid onmogelijk he
portret van Mona Lisa kon zijn.
Het Louvre heeft trouwens eei
paar onafzienbare kelders speciaa
gereserveerd voor alle kunstwerke:
die als vals betiteld worden. Wannee
die kelder misschien het voorland va
de bestreden Scytische vaas zou kun
nen zijn, dan acht iedereen het toe
wel uitgesloten dat ook de Mona Lis
nog eens als kopie naar die plaal
zal verdwijnen.
ding te brengen bij de beoordeling
van de vraag of het reële loonpeil in
1967 al of niet wordt aangetast. In
de komende jaren, zo zeggen zij, zal
het kostenelement nog in versterkte
mate gaan klemmen, wanneer de ex
tra sprongsgewijze verhogingen van
de huisartsentarieven hun beslag
gaan krijgen.
De vakcentrales hebben weinig be
wondering voor de manier, waarop
de L.H.V. zich heeft losgemaakt van
de spelregels die voor een normaal
overleg in inkomensaangelegenheden
in Nederland gelden en noemen de
beslissing van de regering „een pre
mie op onverantwoord optreden".
Orgelbespeling tijdens
concert op donderdag
Op het concert, dat donderdag a.
gegeven wordt door „De Stem d<
Volks" en het Jeugdorkest „Leiden
het eerst na de officie
avond, het orgel bespeeld worden.
De dirigent, Henk Briër, had aar
vankelijk Kantate 29 van Joh. Se
Bach van het studieprogram afg<
voerd, omdat de Stadsgehoorzaal get
geschikt orgel had voor de belanj
rijke orgelpartlj in dit werk, mai
heeft direct nadat bekend was di
het orgel nog ln 1966 klaar zou k<
men, de studie weer ter hand gem
men. In verband met het nog nl
gereed zijn van het orgel is de ui
voering, die aanvankelijk ln noven
ber gehouden zou worden, verscht
ven naar donderdag a.s. Onze stac
genote, Ada v. d. Bent zal het org
tijdens deze uitvoering bespelen.
Wisselende
indrukken
K. e" O.'s afdeling in Leiderdorp
organiseert een of twee maal 's jaars
een klassieke kamermuziekavond in
de Herv. Kerk, die haar geschiktheid
voor dit doel steeds bewezen heeft.
Gisteren was het „Utrechts Barok
Ensemble" de kans gegund. Dit gezel
schap van vijf leden van 't Utrechts
Stedelijk Orkest, geassisteerd door
een clavecinlste, stelde ons voor de
puzzel, waarom zij in de vier uitge
zochte harok-werken konden teleur
stellen, maar in een hedendaags Con
cert van Leigh een voortreffelijke
homogeniteit aan de dag legden en
in een heerlijk sextet van Christian
Bach ln een fijntjes afgewogen mu
siceren diens sierlijke rococo-stijl zo
eminent wisten te ciseleren!
Het Ensemble bestond uit fluit.
2 violen, altviool, cello en cembaal.
De namen in dezlfde volgorde lui
den: Ch. Havelaar, Titia Miskot.te,
Sander Hessellnk, Cas Burger, Dok
Vermeyden, Leni van der Lee. De be
zetting in de stukken wisselde nogal,
soms was de fluit buiten geding, dan
eens de alt, een ander maal de vio
loncello. Of de cello fungeerde samen
met het clavecimbel als basso con
tinuo.
Een korte tweedelige Sonate van
Vivaldi willen we als inspeelstuk voor
bijgaan. Daarna stond een „Concert
voor fluit, 2 violen en continuo" aan
gekondigd van M. Blowet. Men den-
ke hier niet aan een Engelsman,
maar aan een drukfout. We herken
den een geliefd Allegro van Michel
Blavet. Blavet e>n Boismortier, van
wie ook een Concert aan bod kwam,
zijn de twee prinsen van de Franse
fluitmuziek. Boismortier schreef zelfs
een conceit voor vijf soliërende flui
ten! Wie aan fluitspel in de barok-
tijd denkt, denkt gemakkelijk ook
aan een echte concerterende en zelfs
componerende prins: de latere Fre-
derik de Grote van Sans-Souci. Wel
nu, de wereld is klein Blavet
was een tijdje in dienst van deze
grote Pruis.
Wat we in Vivaldi, Blavet, Bois
mortier meer of minder misten,
royale streek, een- ronde en mooi uit
zingende toon, exact synchroon, spel.
aansprekend vermogen, eenheid van
denken, een vrij laten uitvloeien van
de lijmenbeelden kwam bij verras
sing te voorschijn in de middendeler
van een Sonate van Johann Fasch,
een leerling van Kuhnau, de voor
ganger van Sebastiaan Bach als
Leipzlger cantor. In deze sonate-de
len werd het méér dan maar samen
spel: een koor van stemmen. Daar
werd lts uitgedrukt, iets „geschon-
evenwicht tussen
ken": verzadigde klankwarmte. De
blnnentonen klonken mee. Dit En
semble kan dan ook meer dan het
gemiddeld produceerde, het moet
minder bevangen musiceren, losser
van het blad raken (oorzaak van het
gebrek aan veroverende éénklank)
en banaal gezegd meer „lef" verto
nen! Maar om eerlijk te zijn: hier
richten we ons niet tot celliste en
cembaliste.
De claveciniste kreeg bij Walter
Leigh (een Engelsman, die in 1942
het leven verloor in de slag om To-
broek) een grote zelfstandige partij,
die zij uitnemend en virtuoos vertolk
te. Leigh's Concert bleek een zeer
fraaie compositie neobarok op een
vrijer harmonische basis in het Al
legro, neo-Ravel met diens consordi-
no kwartetsfeer in het Adagio, neo-
zigeunerstljl in het Vivace!
V.
Brand te Maastricht:
Vleugel van conservatorium
door vuur vernietigd
Vele instrumenten verloren
Een felle uitslaande brand heeft vannacht een vleugel vs
het voormalige conservatoriumgebouw aan de Lenculenstra
te Maastricht, waar thans de Zuid-Nederlandse Opera is geve
tigd, vrijwel geheel in de as gelegd. De brand brak omstree!
halfvier in de morgen uit. Spoedig laaiden de vlammen do
het dak omhoog en een vonkenregen daalde neer op de dak
van het oude stadsgedeelte, dat ook de Toneelacademie, i
Jan van Eyck-academie, het Bonnefantenmuseum en het nie
we conservatoriumgebouw herbergt.
De Maastrichtse brandweer rukte
uit met twee hogedrukwagens en een
ladderwagen. De brandweer ging het
vuur met 15 stralen te lijf. De lad
derwagen kon niet worden ingezet,
omdat de toegangspoort tot het voor
plein van het gebouw te smal bleek.
Omstreeks vijf uur was de brandweer
het vuur meester. De schade bleef be-
ic De loge gisteravond in het Scheveningse Circus
gebouw. Op de voorgrond het bruidspaarDaarachter
de beide ouderparen. Op de volgende rij broers en
zusters van bruid en bruidegom met de Haagse bur
gemeester en mevrouw Van Kolfschoten in het mid
den. Daarachter de eerste buitenlandse gasten, on
der anderen de bejaarde gravin van Athlone en prin
sessen van Zweden en Denemarken. Zij allen keken
met kennelijk genoegen naar de show, die door
Haagse artiesten onder de titel „Bruidsspiegel weid
opgevoerd. Zang, dans, voordracht en muziek wis
selden elkaar af met tot besluit een optreden van
Thomasvaer en Pieternel, wier taak even werd over
genomen door burgemeester Kolfschoten. Op vlotte
wijze bood hij een antieke hoekkast aan: „een m.eu-
bel fraai van makelij, van stadsbestuur en burgerij".
Wie de „Bruidsspiegel" kritisch zou bekijken zou on
getwijfeld tot de conclusie komen, dat de bedoelin
gen vaak stukken beter waren dan hetgeen uit de
bus kwam, maar aan de reacties te zien kan rustig
worden vastgesteld, dat de hoge gasten er toch ple
zier in hebben gehad. En een zaal, geheel bezet met
in feestelijke kledij gestoken genodigden uit de ver
schillende lagen van de Haagse bevolking, heeft uit
de zeker vrijmoedige tekst kunnen leren, dat het
rechtstreeks opbellen van een prinses geen zin heeft,
omdat men altijd eerst een protocolgirl aan de lijn
krijgt
perkt tot de zijvleugel, die door e
brandmuur van de rest van het
bouw wordt gescheiden.
De schade aan de rekwisieten
de kostuums van de Zuldnederlani
Opera is nog niet vast te stellen. I
gehele Instrumentarium van de Avï
ti-kapel, een amateurorkest, dat
het gebouw repeteert, is verloren i
gaan. De instrumenten en de unif
men van de Kon. Harmonie
Maastricht zijn gedeeltelijk ger
Het archief van muziekbladen,
kele kostbare pauken en het vaan
zijn evenwel vernietigd. De wat
schade aan het gebouw en invents
is groot. De brandweer was de i
hele morgen nog bezig met i
blussen.
De tentoonstelling Speur-(
(speurwerk en onderwijs)die is
gericht ter gelegenheid van het 21
lustrum van de Technische Ho
school te Delft, is gisteren geop*
door de voorzitter van de raad v
wetenschapsbeleid, prof. dr. C. J,
Böttcher uit Leiden.
Tevoren was het bestuur van
hogeschool met verscheidene genot
den bijeengekomen in het gebt
voor natuurkunde, waar prof. ir.
J. de Wijs als rector-magnlficus
gasten verwelkomde.
De burgemeester van Delft mr
M. Ravesloot sprak uitvoerig over
ontwikkeling van de Technische 1
geschool in de jaren na de oorlog
