An der schonen blauen Donau
Hulshoff
Operatie opium
Het kleine
van Garcia
theater"
Lorca
HONDERD JAAR GELEDEN ONTSTOND:
"4i
Nationale herdenking
in Oostenrijk
Nieuwe hoogleraren
Conflicten opgelost
BIJ 'KUNSTHISTORISCH
INSTITUUT9 TE UTRECHT
PREMIERE VAN
PAGINA 6
LEIDSCH DAGBLAD
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiniinniiiiiiiiiiiiiinriii
1H
vereer Ik in Johann Strauss de oor
spronkelijkheid en de oerbegaafd-
beid. In een tijd waarin alles zich
in zijn omgeving op het gecompli
ceerde en rationele concentreerde,
verscheen dit natuurtalent met het
vermogen om uit volle overvloed te
putten. Voor mij is hij een van de
laatsten die primaire Invallen had".
Postzegelvervalser
„uitgekocht"
(Van onze Weense correspondent)
Voor de zoveelste maal hebben meer dan 50 miljoen televisie
kijkers weer het Nieuwjaarsconcert van de Wiener Philhar-
moniker onder leiding van Willy Boskowsky gezien en gehoord.
Dat in dit programma de meest bekende wals ,.An der schonen
blauen Donau" een centrale plaats innam, is niet alleen toe te
schrijven aan de traditie, maar ook aan het feit dat deze wals
nu 100 jaar bestaat.
Op 13 februari 1867 werd namelijk deze compositie voor 't eerst
in de Dianazaal van Wenen onder leiding van Strauss zelf ten gehore
gebracht. Het was een z.g. koorwalsdus gespeeld door een groot
orkest, maar tevens gezongen door een koor van minstens 100 zan
gers. Deze première icerd een mislukking, ivant de tekst ivas zo in
fantiel en ridicuul, dat héél Wenen er om lachte.
De eerste regel luidde: „Wiener, seid froh, oho, Wieso". Maar dit
had tevens tot gevolg dat men ook geen aandacht meer besteedde
aan de meeslepende muziek en aan het zwierige ritme van Strauss.
20.000 zangers
Toch beleefde de wals een onver
wachte wedergeboorte tijdens de we
reldtentoonstelling in Parijs. De
Franse tekst was veel beter en in
een oogwenk werd deze melodie eerst
in Parijs en daarna in heel Frank--
rijk een „tophit". Dit werkte weer
aanstekelijk op Wenen, waar een
nieuwe tekst werd ontworpen, begin
nend met de bekende woorden „Do
nau, so blau". Toen iets later in 1872
het feit werd herdacht dat de Ver.
Staten zich 100 jaar geleden van En
geland losmaakten, werd Johann
Strauss uitgenodigd om tijdens een
feestconcert in Boston deze wals te
dirigeren, die nota bene door 20.000
zangers zou worden gezongen.
Strauss stond als hoofddirigent op
een hoog podium en gaf de leiding
aan honderd ..onderdirigenten".
Sindsdien had de Blauwe Donau ook
de nieuwe wereld veroverd!
Boskowsky
Oostenrijk maakt van dit jubileum
nu een nationale herdenking. Vooral
In de loop van het komende carna
val zal men deze wals herhaaldelijk
ten gehore brengen, maar dan niet
meer als koorwals, maar alleen als
begeleiding van de dans. Op 13 ja
nuari wordt er in de grote feestzaal
van de Hofburg een redoute gehou
den onder het motto: „Honderd jaar
an der schonen blauen Donau", wel
ke compositie niet ten onrechte het
onofficiële volkslied van Oostenrijk
wordt genoemd.
Johann Strauss is algemeen be
kend geworden als componist en di
rigent van zyn walsconcerten, want
hij is het vooral geweest die zijn con
certen niet alleen dirigeerde, maar
tevens achter de lessenaar op zijn
viool meespeelde, zoals Boskowsky
het nu nog doet. Ontelbare prenten
en wit-zwarten silhouetten uit die
tija bewijzen hoe populair hij was.
Er bestaat een silhouet waarop hij
als dirigent staat afgebeeld, terwijl
alle grote componisten op het ritme
van de driekwartsmaat rondom hem
dansen. Men ziet er Mozart, Bach,
Wagner. Schubert. Brahms. Bruck-
Johann Strauss:
natuurtalent
Misschien zou men nu de vraag
stellen of deze muziek niet wordt
overschat, want goed beschouwd lijkt
ze toch niet meer te zijn dan vlotte
amusementsmuziek. Als dit laatste
waar zou zijn dan betekent dit nog
niet dat de composities van Strauss
waardeloos en van voorbijgaande
i Het Amerikaanse Filatelistische
j Genootschap heeft voor een niet ge-
noemd bedrag een internationale
I vervalser die postzegelverzamelaars
voor honderdduizenden dollars heeft
bedrogen, bewogen zijn praktijken
te staken en zijn werktuigen te ver-
kopen.
I De voorzitter van het genootschap,
Edward Willard, maakte in een ver-
j klaring bekend, dat de overeenkomst
op 15 december j.l. werd gesloten na
j onderhandelingen van een jaar.
Reeds twintig jaar was men in de
V.S. op de hoogte van het werk van
de vervalser, maar men kon niets
doen doordat de politie in het land
waar de man werkte, niet over het
technische vermogen beschikte om
de vervalsingen te bewijzen en de
autoriteiten van andere landen niet
om zijn uitlevering wilden vragen.
De nagemaakte zegels hebben tot
30.000 dollar (110.000 gulden) per
stuk opgebracht,aldus Willard. Vol-
deerden S *=7^^ hem tanje verveer ta zij,
bekend
van de nogal
Brahms die tijdens een bal op de
waaier van Adèle Strauss, de vrouw
van de componist, de eerste maten Amerikaanse regering
van de Donauwals schreef met daar- autoriteiten van het
onder de woorden: „Tot mijn spijt vervalser-
niet van my, Brahms".
Tot zijn bewonderaars behoorden
Wagner, Bulow en vooral Richard
Strauss die echter niet verwant was i
met de dynastie Strauss. In zyn ope- j
ra „Der Rosenkavalier" heeft Ri- j
chard Strauss niet alleen een geheel I
aparte plaats gegeven aan de Weense
wals, maar hij schreef ook over Jo
hann Strauss het volgende: vooral
Haar de pijpen van Johann
Strauss dansen de grote compo
nisten: rechts de kleine Schubert,
daarnaast Brahms (met baard),
daaronder links Wagner, links
van Strauss: Bach en daarnaast
Bruckner.
waarde zijn. Hij wordt namelijk door j
de bekende componisten van zijn
tijd als groot kunstenaar gewaar- j
de historische anecdote I eif" la,ndMf rKlhte!^ worden
enijnige en barse vol8d' als h*l zich nlet de over"
Vluchtelingen-
actie bracht
f 50,- miljoen op
kunst
Expositie bij Heuff
In Kunstzaal Heuff, Hoflaan 7,
Wassenaar, wordt zaterdagmiddag
14 januari te 4 uur door de kunst
schilder Theo Bitter een expositie
geopend van schilderijen van Nancy
van Overveld en ceramiek van Gfjb
Zaalberg.
Onder leiding van Prins Bernhard
had in paleis Soestdijk de slotverga
dering plaats van de werkgroep voor
de Europese Vluchtelingenactie
1966. Deze vergadering werd bijge
woond door afgevaardigden van een
groot aantal Europese landen en van
internationale hulporganisaties.
Tijdens de vergadering sprak
Prins Sadroeddin Aga Khan, hoge
commissaris der Verenigde Na
ties voor vluchtelingen woorden van
bijzondere dank namens alle deelne
mers van de actie tot Prins Bern
hard voor de wijze waarop hij de
Europese actie heeft geleid.
De Europese actie bracht tot dus
verre een bedrag van meer dan 50
miljoen gulden op. De actie duurt
nog voort in een aantal landen. In
Zweden wordt de actie in april van
dit jaar gehouden.
Met de benoeming van dr. J. A. Emmens uit Utrecht en dr.
E. K. J. Reznicek uit Bilthoven tot hoogleraren in de kunst
geschiedenis aan de Rijksuniversiteit in Utrecht, zijn de moei
lijkheden bij het Kunsthistorisch Instituut in de Domstad waar
schijnlijk opgelost. De faculteit der letteren is althans van oor
deel, dat de omschrijving van de leeropdrachten zodanig is, dat
moeilijkheden zoals in het verleden uitgesloten moeten worden
geacht.
De moeilijkheden bij het Utrechts
Kunsthistorisch Instituut kwamen
vorig jaar september aan het licht
door een publikatie in het Utrechtse
studentenblad Trophonios, dat on-
ADVERTENTIE
Blank beuken boekenrek. Pools handwerk.
Bijzonder geschikt voor opbergen van speel
goed in kinderkamer en huiskamer. Legio
toepassingsmogelijkheden. Leverbaar
in 2 uitvoeringen. Speciale prijs vanaf 14U.-
DEN HAAG: Spui/hoek Kalvermarkt
RIJSWIJK: 'In de Bogaard'
enigheid signaleerde tussen de
hoogleraren van de kunsthistorische
sub-faculteit van de faculteit der
letteren, waardoor volgens het blad
vele studenten gedupeerd zouden zijn
in hun studie. Daardoor zou prof.
Heckscher Boos naar de V.S. zijn
uitgeweken. De moeilijkheden
spitsten zich toe rond de figuur van
prof. J. G. van Gelder.
De rector-magnificus van de
Utrechtse Universiteit trachtte de
publikatie in het studentenblad te
voorkomen, maar de meerderheid
van de redactie zette door, omdat zij
meende dat het eigenlijke motief
voor de universitaire autoriteiten te
gen de publikatie niet een persoon
lijk belang van de bij het conflict
betrokken hoogleraren was, maar de
gebruikelijke wens tot geheimhou
ding van universitaire zaken.
Na de publikatie, die veel stof deed
opwaaien, werd aangekondigd dat
een reorganisatie zou worden voor
bereid, waardoor een betere taakver
deling voor de diverse vakken kunst
geschiedenis zou worden bereikt. Dr.
mr. H. Hoogenberk werd toen als
beheerder van het Kunsthistorisch
Instituut aangesteld, waardoor de
hoogleraren zich volledig met het on
derwijs en wetenschappelijk on
derzoek zouden kunnen gaan bezig
houden. Prof. dr. J. G. van Gel
der werd belast met de begeleiding
van de promovendi en wetenschap
pelijk onderzoek.
De taakverdeling is thans zodanig
geregeld, dat dr. Emmens gewoon
hoogleraar in de algemene kunstwe
tenschappen en lkonologie wordt en
dr. Reznicek gewoon hoogleraar in
de kunstgeschiedenis na 1200 met
uitzondering van de geschiedenis
van de bouwkunst. Een op
dracht voor het onderwijs in de beel
dende kunst vóór het jaar 1200 zal
binnenkort nog worden gegeven.
Westduitsers in
Kongo
aangehouden
In Kisangani, het voormalige Stan-
leystad in Kongo, zijn vier Westduit
sers aangehouden op beschuldiging
van spionage, zo meldt het officiële
Kongolese persbureau. Volgens dit
bericht was het viertal vorige week
gearresteerd, nadat het zonder inreis
visa per auto uit Bangui, de hoofd
stad van de centraal Afrikaanse Re
publiek, was aangekomen. In Kisan
gani zouden de Westduitsers contact
hebben gezocht met „buitenlandse
vrijwilligers in het Kongolese leger".
De tenniskampioenschappen van
de oostelijke provincies, die in het
Zuidafrikaanse Port Elizabeth wor
den gehouden zijn gisteren voor Tru
dy Groenman geëindigd. De Groning
se verloor in de kwartfinales in drie
sets van Laura Rossouw (Z.-Afr.).
De setstanden waren: 6-1, 1-6 en 6-2.
film uitgeroepen. Het is een mo
derne film, die de „onbegrijpe
lijke" jeugd schildert, individua
listische jongeren met een „tic",
die zélf willen leven en zich
niet bekommeren om de ,,wyze"
opmerkingen van de ouderen.
Prachtig zijn de verschillende
stijlen van jongeren op lichte
vrijersvoeten tegen elkaar uitge
speeld. En verder komen er nog
allerlei dolle dingen in voor,
waardoor „The Knack" van fij
ne Britse humor bijna overloopt,
maar helaas houdt niet iedereen
van die humor
Rita Tushingham speelt een
heerlijk provinciaal meisje dat
weldra in Londen een goed gek
kind wordt. Ray Brooks, Michael
Crawford en Donal Donnelly in
de andere hoofdrollen.
Persona
,99
ADO De illegale handel
in verdovende middelen en de
bestrijding ervan komen in ve
lerlei facetten naar voren in de
film ..De papaver is een bedwel
mende bloem" (OperatieOpium),
geregisseerd door Terence
Young, die wereldnaam verwierf
met zijn James-Bondverlilmin-
gen. Het verhaal is van Ian
Fleming.
Vele acteurs van naam werk
ten voor het symbolische hono
rarium van één gulden mee aan
deze produktie voor de Telsun-
stichting van de VN. De netto
opbrengst is dan ook bestemd
voor de Unicef (Kinderfonds) en
fondsen van de VN ter bestrij
ding van de handel in verdo
vende middelen. Spanning en
mooie vrouwen ontbreken in
deze film niet, zij het wat min
der spectaculair dan in de Ja-
mes-Bondfilms. De strijd tussen
de internationale politie en de
handelaars is vaak meedogen
loos. De Amerikaanse geheime
agent Benson weet door te drin
gen tot een nomadenstam in het
woeste bergland van Iran, die
de papaverbloem teelt. Hieruit
wordt de opium vervaardigd. De
Iraanse politie slaagt erin een
partij opium van deze stam licht
radio-actief te maken. Het
stamhoofd wordt gedwongen de
opium normaal te verkopen aan
de illegale handelaars. Met Gei
gertellers kan men zo het spoor
naar de afnemers volgen en de
grote bazen achter deze handel
arresteren. Nadat men het spoor
bijster is geraakt, wordt in Na
pels 'n grote partij radio-actief
opium in beslag genomen. Twee
collega's van de door sluipmoor
denaars omgebrachte Bensan
zoeken verder.
De scliatrijke Serge Mar
co, leider van een grote on
derneming, blijkt betrokken te
zijn by deze smokkelhandel.
Een van de geheime agenten
wordt vermoord. De andere
slaagt erin na een hevige vecht
partij Marco voorgoed uit te
schakelen. Dit gebeurt in de be
roemde „Blauwe trein", die rijdt
tussen de Rivièra en Parijs. De
film eindigt met een probleem
stelling: zolang de oerbronnen
van de opium de papavervel-
den niet onder voortdurende
controle staan van een interna
tionale organisatie (zoals de
VN), zal de illegale handel in
verdovende middelen, die een
gesel voor de mensheid kan wor
den genoemd, zijn vernieti
gend werk blijven doen.
Angie Dickinson en Tre
vor Howard in „Operatie
Opium.
The
professionals
TRIANON „The professio
nals" (tweede week) is een
avonturiersfilm van het zuiver
ste water: hard tegen hard van
de eerste tot de laatste minuut,
boeiend en bovenal gespeend
van alle valse heldenverering.
Het gegeven draait om een
schatrijke rancher die een
groepje vechters heeft gehuurd
om zijn mooie jonge vrouw te
bevrijden uit gevangenschap bij
de Mexicaanse guerrilla-strij
ders, die
The knack
CAMERA De Engelse film
„The Ehiack" is weer terug in
Leiden, dat doet ons veel deugd,
want het is een verbijsterend
goede film, voor wie de cinema
tografische grapjes op het
puntje van zijn tong kan proe
ven. De regisseur is Ri
chard Lester, waarschijnlijk
meer bekend van zijn Beatle-
films, maar „The Knack" (het
kneepje, of het handigheidje) is
ongetwijfeld knapper. Op het
filmfestival van Cannes van vo
rig jaar werd hij tot de beste
STUDIO In Persona, de
nieuwste film van Ingmar
Bergman, staat de verhouding
tussen twee vrouwen cen
traal. Zij proberen door de an
der tot bekentenissen te dwin
gen zichzelf te leren kennen.
Een verrassende film, die ook in
technisch opzicht zeer veel be
wondering afdwingt.
„De stem van
het water
LUXOR „De stem van het
water" van onze cineast Bert
Haanstra is opnieuw gepro
longeerd, waaruit blijkt dat deze
oerhollandse film by het pu
bliek in de smaak valt. Terecht,
want het is een plezierige film
die ons Nederlanders te kijk zet
op en in het water; soms gaan
we zelfs kopje onder. Maar wij
komen uiteindelijk toch weer bo
ven dat is de les die Haan
stra ons (nog eens) leert.
Het
bloedritueel
REX Hoe moeilijk het is
een goede griezelfilm te maken,
bewijst de Engelse regisseur
John Gilling weer eens met zijn
film „Het bloedritueel van de
Zombies". Hij slaagt maar half
in zijn opzet en kan niet ver
hinderen dat deze film door zfjn
zeer fantastische inhoud, vele
cliché's en zwakke rolbezetting
vaak lachwekkend aandoet.
Een ingedommeld dorpje aan
de Engelse oostkust wordt ineens
wakker geschud door een aan
tal zeer mysterieuze ongevallen
met dodelijke afloop. De dorps
dokter ondervindt weinig mede
werking van de conservatieve
inwoners en schrijft ten einde
raad een brief aan zijn vroegere
leermeester, prof. Forbes. Deze
arriveert reeds de volgende dag
met zijn knappe dochter
in het dorpje. Na een aantal
geheimzinnige voorvallen en on
voorziene compücaties, wordt
het de professor duidelijk dat
een in de buurt wonende jonker
meer van de zaak weet. Het
blykt dat deze jarenlang in
Haïti gewoond heeft en aan
hanger is geworden van het
Voodooisme. Verkleed als medi
cijnman weet hij met allerlei
spiritistische middelen in
trance gebracht door Haïtiaan-
se drummers zijn slachtoffers
onder hypnose te brengen. Hij
beneemt hen hierna het leven
maar blijkt dan in staat de do
den uit hun graf te laten her
rijzen. De „doden" moeten voor
hem werken in een tinmijn. Hoe
de professor en de dokter er
tenslotte toch in slagen de za
ken in het reine te brengen,
kunt u deze week zonder
vlugzout zien in het Rex-
theater.
Illllllllllllë
99
Het toneelwerk van de Spaanse schrijver en dichter Federico
Garcia Lorca krijgt de laatste tijd in heel Europa bijzonder veel
aandacht en bepaald niet alleen omdat onlangs de 30ste ver
jaardag werd herdacht van zijn fusillering door de Spaanse fas
cisten. De voornaamste reden zal wel zijn, dat er een zekere
verwantschap voelbaar is tussen Lorca's stilistische en pro
grammatische opvatting van de dramatische kunst en sommige
hedendaagse stromingen in de toneelwereld. Toch zou men
overdrijven door Lorca als een oorspronkelijke voorloper van
het moderne toneel te beschouwen. Daarvoor stond hij aan
vankelijk zelf teveel onder buitenlandse invloeden o.m. van de
Duitse expressionisten.
Hoe Lorca die invloeden geleidelijk
heeft verwerkt en zich daaruit om
hoog heeft geworsteld tot hy de grote
toneelschrijver werd, kan men goed
nagaan uit het programma „Het
kleine theater", waarvan de toneel
groep „Studio" gisteravond in „De
brakke grond" te Amsterdam de offi
ciële première heeft gegeven. „Het
kleine theater" is een reeks van zes
al de eerste drie daarvan, alle uit
1928, vertonen duidelijke verwant
schap met het Duitse expressionis
me en met het surréalisme, waar
van Lorca's vriend Salvador Oali
toen de grote exponent was. Maar
tegelijk vindt men er het zuivere,
dichterlijke geluid van Lorca al in
terug. Het zijn alle drie maar korte
de eerste, „Het Jonge
meisje, de zeeman en de student",
nauwelijks meer is dan een moment
opname van een ontwakende meis-
pesziel, weergegeven in enkele dia-
loogflitsen.
„De wandeling van Buster
Keaton" is een parodistisch fanta
sietje in de stijl van een scenario
voor de stomme film, waarin Lorca
de draak steekt met de gemechani
seerde en gestandaardiseerde Ame
rikaanse cultuur. En in „Droom
beeld" droomt een vrouw dat haar
man op reis gaat met een vreemde,
dwingende begeleider misschien de
dood? en moeizaam afscheid
neemt van zyn kinderen.
„Het spel van Don Christobal", dat
daarop volgt is een quasi poppenspel,
door Lorca geschreven voor levende
acteurs die zich als poppen gedra
gen, een boertig gevalletje, waarin
de oud Spaanse huwelijkszeden het
moeten ontgelden. Vooral Frans
Vorstman munt hierin uit door de
kostelijke manier waarop hij in zfjn
spel de marionettenbewegingen paro
dieert.
Heel wat moeilijker wordt het d«
toeschouwers gemaakt met „Het pu
bliek", een fragment van een onvol
tooid stuk, waarin in een Pirandello-
achtige stijl wordt gegoocheld mei
toneel-op-het-toneel en gespeeld pu
bliek tussen echt publiek. Maar d<
bedoeling van het werk blijft duis
ter, vooral omdat het verband tus
sen een door revolutie afgebroker
opvoering van „Romeo en Julia" ei
het sterven van een gekruisigd»
Christus-figuur nergens duideliji
wordt gemaakt.
Gerijpt
Na de pauze kreeg men een Ian
gere een-acter te zien, „De liefde
van Don Perlimplin met Belisa ei
haar tuin", een kamerspel uit 1931
waarin de gerijpte toneeLschrfjve
Lorca een meesterlijk staaltje geef
van zyn talent om ook in klein for
maat sterke dramatische spanning t
bereiken. De tragiek van een ouder
man, die zijn hartstochtelijke jong
vrouw steeds meer lief krijgt naar
mate zy hem openlijker bedriegt e
die tenslotte zijn leven geeft or
haar illusie van een geheimzinnig
minnaar in stand te houden, is dot
Lorca met dichterlijke gevoeligheit
afgewisseld door wyze ironische hu
mor, uitgewerkt. Dit kamerspel vorm
dan ook stellig het hoogtepunt va
het programma, waarmee Joha
Greter opnieuw blijk heeft gegeve
van een sterk regietalent.
Naast Frans Vorstman, die ook i
het laatste stuk weer een mooie pres
tatie leverde met zyn zeer fynzir
nlge Don Perlimplin, gaf Dore Smi
een sterke vertolking van diens or
trouwe bruid.
