SPEELGOED
Lievelingsspeelgoed
De
moeder
een gok
en de pedagoog:
voorlichting
•.sss£SS&\\
Boterletter maken
a
iTERDAG 26 NOVEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
L-D.-KX.tkA 9
Duizenden ouders, tantes
;n oma's hebben de afgelopen
/eken met innig genoegen het
tuk speelgoed voor hun kleine
eschermelingen uitgezocht.
Nu is het enig om, als je de
eftijd van speelgoed te bo
en bent, speelgoed te kunnen
open in een welvoorziene
aak. Maar helaas, vaak is de
oorpret van hem of haar die
oopt de enige pret die het be-
effende speelgoed ooit biedt.
e droeve waarheid is
ouders die in het ouder-zijn
instens enkele jaren ervaring
;bben, zullen het beamen dat
it kind zich met slechts een heel
ngere tijd vermaakt. De over
rate rest heeft hun misschien tien
linuten (onmiddellijk na ont-
,ngst) kunnen bekoren, maar was
erentwintig uur later of kapot,
zoek, of afgedankt. Zo ging het
et de levensgrote (nou, ja, enor-
hijskraan die vader vertederd
ee naar huis heeft gesjouwd. Zo
ng het met de vereenvoudigd-
chnische straalpistolen, robotten
li ruimteschepen. Zo ging het met
euter's eerste (plastic) trein-en-
kils. Zoging het met het verkeer-
p (en weet ooit iemand waarom
et verkeerd is?) speelgoedbeest,
p met de schitterende grote pop
te loopt, drinkt, praat en een
ruikbare kam heeft.
De moeilijkheid is niet een stuk
peelgoed te kopen dat mooi, de-
plijk, artistiek, leerzaam of wat
an ook is, de moeilijkheid is juist
kt stuk te kiezen dat tot het kind
aarvoor het bestemd is, spreekt,
p dat is iets dat niemand kan
por voelen (uitgesproken hobbies
piten beschouwing gelaten),
aders hijskraan leek ideaal voor
e vijfjarige die uren, dagen en
laanden gefascineerd het bouwen
jtn de overkant van de straat had
ivolgd, van het uitgraven van het
rrein tot het plaatsen van de
levisieantenne op de dertiende
irdieping. Het plastic trein-
was bedoeld als een dit-is-van-
ij-noviteit voor de kleuter die
t nu toe gelukkig was geweest
et de minder goede autootjes uit
•oerlief's verzameling. De beste
idoelingen achter het nieuwe
leelgoedbeest wogen niet op te-
ïn de bekoring van wat eens een
ïestje of konijn moet zijn geweest,
de schitterende pop die letter-
k alles had om de grote favoriet
worden, slaagde er niet in een
ide lappenpop uit de gunst van
it poppemoedertje te verdringen.
verre van het schoolbord dat in
de speelgoedwinkel werd gekocht).
Het enige constructiespel (uit tien
tallen) waarmee de kleine jongens
en meisjes uit onze kennissenkring
jarenlang en veelvuldig speelden,
dat bovendien vrijwel onbreek
baar was en goed bleef: lego op
voorwaarde echter dat er een aan
zienlijke hoeveelheid bouwstenen
beschikbaar is, wanneer het kind,
tegen zes jaar, ingenieuze stukken
van enige afmeting gaat bouwen;
de driejarige vermaakt zich best
met enkele stukjes. Riemen papier,
dozijnen potloden en viltstif
ten (kleurrijker en gemakkelijker
dan kleurpotloden), en/of verf (uit
potjes, niet van blokjes!) plus lan
ge. dikke penselen zijn jaren in
trek wanneer moeder ze in voor
raad houdt.
ZAND
Het. ene kind voelt meer voor te
kenen, het andere meer voor ver
ven, maar die voorkeur is snel ge
noeg, en zonder dat er grote som
men mee gemoeid zijn, ont
dekt. Tenslotte waren alle ouders
het er over eens dat tien gulden
gespendeerd aan een stuk
speelgoed niet half zoveel rende
ment geven als een tientje gespen
deerd aan zand voor de zand
bak. Het tafereeltje om onze eigen
zandbak heeft het honderdmaal
bevestigd: heel de buurt speelt er
en de leeftijden van de kinderen
die er uren achtereen in hun spel
verdiept zijn, variërend op een en
hetzelfde ogenblik soms van drie
tot twaalf. Welk speelgoed op
PLEZIER?
Speelgoed kopen is een gokje.
Alle ouders met wie we het on
derwerp bespraken, beaamden
het, gaven toe dat speelgoed ko
pen vaak geld weggooien is,
maar doen het desondanks tel
kens weer. Om het kind een ple
zier te doen Kleine Marijke,
met een babykamer vol show
speelgoed, vermaakt zich met
niets zozeer als met kranten en
toiletrollen waarop ze haar ver
nielzucht (als het vernielzucht
is) bot kan vieren.
ERVARING
Kleine Hans, wiens wereldje vol
staat met autootjes (en kleine
jongens geven om autootjes) is
minstens even gelukkig met vaders
oude pijp. Het in gebruik zijnde
deel van Stevens speelgoedkast be
vat een wanorde van gebroken
speelgoed, spelletjes overblijfselen
en papieren waarvan moeder
beslist niets weg mag gooien;
helemaal apart liggen, welhaast
fonkelend nieuw nog, allerlei
cadeautjes die hij in de loop van
zijn vijfjarig leventje heeft gekre
gen alleen de dozen waarin ze
eens verpakt waren, zijn een bron
van vermaak geweest. Vierjarige
Willeke is dol met haar poppewa-
gen, waarin ze Beertje huis en tuin
rondrijdt; naar haar poppen kijkt
ze niet om, behalve naar haar lie
velingspop die van het buur
meisje is. Zevenjarige Pred heeft
een keur van wat de techniek aan
fantastisch jongensspeelgoed op de
markt brengt en „kan er niets mee
doen", hij heeft één legkaart die hij
honderdmaal heeft gelegd en zes
andere waar hij niet naar omkijkt;
zijn meest gewaardeerde bezittin
gen (op boeken na)een doos ver-
schrompele kastanjes, een collectie
stenen, steentjes, schepjes, stui
ters en ander kleingoed, alsook
geen woord Frans op „Mickey
beeldverhalen in 't Frans, die
hij wekelijks uit moeders tijd
schrift mocht verwijderen (hij kent
geen woor d Frans op „Mickey
Mouse" na.
Na acht, tien jaar erva
ring (schrandere ouders reageren
misschien sneller) weet je dat de
vele guldens die je in de loop der
jaren aan het leukste en niet al
tijd goedkoopste speelgoed hebt be
steed, aan de verkeerde din
gen werden besteed zoals aan
het croqetspel dat al vier zomers
ongebruikt in de weg staat, of de
sjoelbak die eeuwig in botsing
schijnt te komen met televisie,
buurkinderbezoek of het meer pri
mitieve en leerzame „lettertje
prikken" Je weet dat je de kleuter,
voor het geld van het zoveelste
speelgoedbeest, eigenlijk beter een
gros closetrollen had kunnen ge
ven of jezelf op een tijd
schrift tracteren waarop de kleu
ter later zijn krachten had kun
nen meten. Speelgoed dat lang
meegaat en ook metterdaad gere
geld in gebruik is, is schaars. Hou
ten blokken, mits simpel en vooral
niet te klein, vallen by de meeste
kleintjes in de smaak en zijn voor
het vindingrijke kind (vooral jon
gens) nog lang een accessoire bij
spelletjes van later tijd. Een deur
of wand die met schoolbordverf
zwart geschilderd is en waar-
tekeningen, tafels van vermenig
vuldiging en landkaarten van la
ter jaren. (De niet wankele en
vooral royaal grote wand wint het
een per ongeluk juist getroffen
pop na geeft zoveel voor zo wei
nig?
Stap eens een speelgoedwin
kel binnen, luister naar de ge
sprekken en u zult merken, dat
de meeste mensen geen idee
hebben wat ze voor de kin
deren moeten kopen. In acht
van de tien gevallen verloopt
de conservatie als volgt: ..Me
neer, ik zoek iets voor een
jongen van negen jaar". De
winkelier: „Hebt u zelf enig
idee mevrouw?" De klant:
..Nee. eigenlijk niet. Het moet
sterk zijn eh het moet
aardig zijn. Kunt u misschien
iets laten zien?" Als het ge
sprek zover gevorderd is, loopt
de speelgoedwinkelier langs
de stellages, haalt allerlei za
ken, zoals puzzels, hijskranen
en legodozen te voorschijn en
legt geduldig uit wat het kind
met het speelgoed kan doen,
hoe sterk het is en hoeveel het
kost.
Is het niet merkwaardig, dat
ouders bijna nooit weten wat ze
voor hun kinderen zullen aanschaf
fen en dat de winkelier in veel ge
vallen het laatste woord spreekt?
De speelgoeddetaillist is vroeger
vaak onderschat, omdat men dacht
dat speelgoed maar een betrekke
lijke waarde had. Dank zij pedago
gen en kinderpsychologen dringt de
laatste tijd echter steeds meer het
besef door, dat speelgoed niet een
zoethoudertje is, maar materiaal
dat voor een kind even onontbeer
lijk is als voedsel en slaap. Dra.
Wilhelmina H. Bladergroen, lector
aan de Groningse universiteit en
docente van prinses Christina, heeft
eens geschreven
„Spel is opdoen van ervaring.
Het spelen is het middel ivaar-
door het kind zich ontwikkelt,
de wereld verkent en leert be
grijpen en het is dus onmisbaar
voor de aanpassing aan de ive-
reld, waarin hij later als volwas
sene moet staan. Spel is contact
nemen met de buitenwereld, er
varing opdoen en oefenen van
zintuigen, spieren, handigheid
en beweging".
„Mijn spelen is leeren,
mijn leeren is spelen
En waarom zou mij dan het
leeren vervelen7
Het lezen en schrijven verschaft
mij vermaak.
Mijn hoepel, mijn priktol,
verruil ik voor boeken,
In wil in mijn prenten tijdver
drijf zoeken,
't Is wijsheid, 't zijn deugden,
naar welke ik haak."
In onze tijd weet men dat het
kind niet al te gauw hoepel en
priktol voor boeken moet verruilen,
omdat het kinderspel geen tijdver -
beuzeling is zoals men vroeger
meende, maar een zeer noodzake
bij een onuitputtelijke voor
raad krijt hoort, geeft jaren ple
zier: na de eerste krabbels van de
driejarige volgen de eerste woor
den, de eerste sommen, de eerste
llllllllllllllllllllll!ll!llllllllllllllllll!llllll!lllllllll!lllllllllllll!llllllllllllllllllll!lll!ll!!!l!ai«IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIN
Moederlijke
(W)ETENS WAARD
Boterletters zijn heus niet zo moeilijk zelf te
maken. Wanneer we bij het maken van feuille-
téedeeg er een paar druppels azijn door doen
kunnen we volstaan met slechts enkele keren
uitrollen. Het resultaat is dan even bladerachtig
als wanneer we ettelijke keren gerold en ge
vouwen zouden hebben.
Rnlprlpttpr voorverwarmde over in ongeveer
nuiciicuci 35 minuten gaar en goudbruln
Voor het deeg: 150 g. bloem,
150 g roomboter, 3/4 dl water, r» i
zout, enkele druppels azijn. KOOmbOrstpIaat
Voor de vulling: 150 g aman- Iliet notdl
delen, 150 g suiker, 1 eierdooier,
citroenrasp.
Wel de amandelen alvorens ze te
pellen, droog ze af en maal ze.
Vermeng ze met de suiker, de eier
dooier en de citroenrasp. Maak de
ze amandelspijs enkele dagen te
voren. Snijd voor het deeg de zéér
harde boter door de bloem en vorm
hiervan met het water en de azijn
een samenhangende bal (de boter
klontjes blijven hierin te zien. Rol
het deeg enkele malen uit en vouw
het weer op. Maak er een lange
lap van en vorm de gewenste let
ter. Leg de amandelspijs in de
vorm van een lange rol op dit deeg.
Vouw dit om de spijs heen en plak
het met water vast. Bak de letter,
na deze bestreken te hebben met
losgeklopt ei, in een zeer hete,
2 kopjes suiker (250g), 2% lepel
room, 1 eetlepel cacao, 4 eetle
pels hazelnoten (-40 g)
Rooster de noten in de oven
heel zachtjes. Vermeng de suiker
met de cacao, voeg de room toe
en laat het geheel zachtjes smel
ten. Als de massa vloeibaar is ge
worden, alles vlug in een pan la
ten inkoken tot de laatste druppel,
die van de lepel afloopt, een
draad trekt. Neem daarna de pan
van het vuur en roer in de massa
tot deze dik en ondoorzichtig be
gint te worden. Giet de massa uit
in ingevette borstplaatvormen, die
op ingevet papier gezet zyn. Duw
de geroosterde hazelnoten erin en
laat de borstplaten goed koud wor
den, alvorens ze uit de vorm te ha
len.
Eens was het een compleet hou
ten paard geweest en uit dat glo
rieuze tijdperk, toen hij nieuw was
stamde de naam: Winnetou's
Hengst. Maar dat loas zo lang ge
leden dat de verteller het zich niet
meer kon herinneren.
„Ik moet dat houten paard op
een verjaardag of zoiets gekregen
hebbenpeinsde hij hardop.
Waarschijnlijk was ik toen nog
maar een kleine jongen. Veel tijd
om echt jong te zijn had ik niet,
want ik was de oudste zoon en
kreeg in de loop der jaren veer
tien broertjes en zusjes. Als oud
ste moest ik op hen passen, de
kleuters leren lopen, de groteren
leren zwemmen, ik was concierge,
kindermeisje en bewaker in één.
Och we waren niet armer dan an
dere grote gezinnen zo omstreeks
de eeuunvisselingm'n vader
werkte hard, mijn moeder was de
slavin van haar huishouding en
de ooievaar. We hadden te eten,
gave kleren, 'n dak boven ons
hoofd. En zelfs speelgoed. Maar
met Winnetou's Hengst werd het
meest gespeeld. Jaar in, jaar uit
kwam het ding telkens weer te
voorschijn, werd doorgegeven van
broer tot broer, na een poos was
het alleen nog maar een rond stuk
hout, verveloos, onherkenbaar,
maar nog altijd werd er door de
jong sten van de kinderen op ge
reden, het werd toegesproken,
geknuffeld. Een paard viel er
niet meer in te herkennen,
het was kennelijk de naam die het
deed en die de fantasie van mijn
broertjes aan het werk zette. Om
Winnetou's Hengst werd menig
maal verbitterd gevochten, soms
was hij maandenlang zoek, ver
stopt door het kind dat zich op
dat moment de eigenaar waande,
kwam dan plotseling weer te voor
schijn, werd in beslag genomen
door het kind dat zich op dat
moment de eigenaar waande,
kwam dan plotseling weer te voor
schijn, werd in beslag genomen
door het kind dat er de leeftijd
voor had. Winnetou's Hengst was
onsterfelijk, onverwoestbaar, een
bron van vreugde, een hefboom
voor de fantasie."
De oude man zweeg en keek te
rug in zijn jeugd, die niet zo ge
makkelijk en zonnig was geweest
als de jeugd van onze kinderen,
maar die werd doorstraald door
een versleten houten paard.
Wie nu in de stad loopt ziet de
welvaart in alle etalageruiten
schitteren. Wat we al niet kunnen
kopen voor ons kroost.' Elektrisch
bestuurde auto's en vliegtuigen,
elektrische fornuizen en strijk
ijzers voor de poppenmoedertjes,
bibliotheken vol met kinderboe
ken, vijftien verschillende kinder
tijdschriften, en poppen in bruids-
ornaat, compleet met tasje, sluier,
kroontje, poppen die kunnen lo
pen, praten, drinken en plassen.
Racebanen en miniatuurtreinen
met alles drop en dran, 't einde
~is zoek. Zijn de kindertjes er ge
lukkig mee, even gelukkig als de
talloze broers van de oude heer
me' Winnetou's Hengst warenf Ik
weet 't niet, misschien wel. En
staande voor de etalages waar
voor mijn eigen kinderen langza
merhand te groot zijn geworden
lijke voorbereiding op het leven.
Zoals jonge tijgertjes sprongen
doen naar de staart van het moe
de rdi er en zich zo voorbereiden op
de jacht, zo leert het kind spelen
derwijs eigen krachten en omge
ving kennen.
Wanneer het kind zich niet kan
oefenen kunnen geestelijke stoor
nissen op latere leeftijd het gevolg
zijn. Kinderen moeten zich harmo
nieus kunnen ontwikkelen, vandaar
ook het pleidooi om de kinderen
niet alleen met verjaardagen en Sb.
Ninolaas met cadeaus te bedenken,
maar ze het hele jaar door dal
speelmateriaal te geven, waaraan
ze op dat moment behoefte hebben.
De wens om zich te oefenen is btf
het kind zo groot, dat ook alledaag
se voorwerpen bij het spel kunnen
worden ingeschakeld. Om vadertje
en moedertje te kunnen spelen heb
ben kinderen genoeg aan een schort
van moeder en pantoffels van va
der en een feestelijk treintje kun*
nen ze maken van de stoelen uit de
huiskamer.
OUDE LAP
Als de kinderen geen echt speel
goed hebben knikkeren ze met
steentjes, knuffelen ze een oude
lap, die door moet gaan voor een
pop of ze spelen bootje met een
rafelig kleedje op een linoleum-
vloer. Niettemin sloven speelgoed
fabrikanten over de hele wereld
zich steeds weer uit om met nieuw,
opzienbarend speelgoed op de
markt te verschijnen. De laatste
jaren zijn er naast de traditionele
blokkendozen, poppen, theeservies
jes, en autootjes, speelmaterialen
beschikbaar gekomen, waarin op
vallend veel geld en vernuft zijn
geïnvesteerd. De pijlen en bogen
waarmee de jongetjes vroeger op
oorlogspad gingen, zyn werkelijk
helemaal uit de tijd. In Amerika,
misschien ook al wel in Nederland,
kan men vuurspuwende tankjes,
stukken veldgeschut, en machine
geweren kopen, die bedrieglijk echt
lijken en waarvoor heel wat oude
ren graag 'n straatje om lopen.
Verder zyn er maanmannetjes ver
krijgbaar die echt kunnen praten
en Amerikaanse soldaten met Rode
Kruiskoffertjes en bloedplasma.
MONSTERS
denk ik terug aan al het speelgoed
dat ik in de loop der jaren voor
m'n kroost aanschafte, want. ook
toen was er al een overvloed aan
volmaaktheden. En wat is, in de
loop der jaren, hun liefste speel
goed geweest dat overging van de
oudste tot de jongste en dat dienst
blééf doen, tien, vijftien jaren
langf
Dat waren de blokjes die vader
eens had gezaagd van een over
bodig geworden stuk kozijn. Onge
polijst, ongekleurde, vierhoekige
blokjes waren het. Adriaan kreeg
ze als eerste; ivas er heel zijn kin
dertijd zoet mee, deelde de vreug
de met zijn broer, het huis lag er
vol mee. Ze werden opgesteld als
soldaatjes en als het kind de voor
ste omwierp rolden de zestig an
deren ook om en dat gaf een
zacht, melodisch geluid. Ze bouw
den er huizen, schuren, schuttin
gen, wegen en bruggen mee, het
blanke ruwe hout werd glad en
donker. Later ontfermde het doch
tertje zich over de erfenis en
zette het spél voort. We hebben ze
nog, veilig opgeborgen in een kist.
En als het dochtertje genoeg heeft
va naüe mooie poppen, fornuisjes,
puzzels en boeken, trekt, ze de kist
onder haar bed uit en begint te to
veren met het speelgoed dat niets
gekost heeft en waaraan geen
spoortje schoonheid te ontdekken
valt. Winnetou's Hengst leeft voort
in die aanzienlijke blokjes.
Als uw kind een lappenpop, een
gerafelde beer, een stuk hout of
blik heeft, waarnaar het soms
maanden niet omkijkt, maar dat
het toch niet wil missen, wees er
dan zuinig op, wat ik u bidden
mag. Het is Winnetou's Hengst,
dat brokje rommel. Het is de
grote liefde van uw kind; het is
zéér, zéér kostbaar en nooit meer
te vervangen. Respecteer het,
houd het in ere, het hoort bij het
gezin. Geen twintig welvaartspop
pen of treinstellen zullen het ooit
uit het hart van uw kinderen kun
nen verdringen.
THE A BEC KM AN
De kinderen van onze tijd kun
nen verder beschikken over minia
tuurwasmachines, centrifuges, kof
fiemolens, mixers en raketinstalla
ties. Het is moeilijk te voorspel
len wat de inventieve speelgoedfa
brikanten nog meer zullen verzin
nen. Op een speelgoedbeurs in
Lyon stond een bak met by zonder
zout water uit het meer van Sas
katchewan in Canada, met garna
len-eieren, die zich in één dag tot
volwassen garnalen ontwikkelden.
En in (het al eerder genoemde)
Amerika, waar de jeugd al weer
wat uitgekeken is op modern schiet
tuig en maanraketten, heeft men
nu guillotines en griezelige mon
sters in de handel gebracht, waar
voor onder meer klassieke figuren
uit griezelfilms model stonden.
Ouders hebben deze ontwikke
ling ongezond en ongewenst ge
noemd, maar volgens bepaalde psy
chologen hoeft er van verontrusting
geen sprake te zijn.
De moeders vertellen immers ook
zonder blikken of blozen over Hans
en Grietje's boze heks, die in da
oven wordt geduwd en over Rood-
kapje's boze wolf, die wordt open
gesneden en met stenen wordt vol
gestopt. Volgens de psychologen
kunnen de kinderen dank zij da
monsters en guillotines innerlijke
agressie en a-sociale driften afrea
geren.
De pedagogen zijn het er echter
roerend over eens dat speelgoed
niet luxueus en kostbaar hoeft te
zijn. Kinderen uit arme streken
hebben geen kostbare treinen, vlie
gende hollanders en autopeds, maar
ze amuseren zich heel goed. Hebt u
wel eens gezien hoeveel plezier Ne
derlandse dorpskinderen beleven
aan een zeilbootje van een oude
klomp? Kinderen hebben geen be
hoefte aan vuurspuwende tanks en
maanmannetjes die kunnen praten.
Voor een klein poosje zijn der
gelijke voorwerpen natuurlijk een
attractie, maar de aardigheid is er
gauw af.
Bovendien moet u bedenken, dat
ingewikkeld geconstrueerd speel
goed vaak een upvallend korte le
vensduur heeft. Probeer altijd
speelgoed te vinden waar kinderen
werkelijk mee kunnen spelen en dat
ruimte laat voor htm fantasie. Het
is geen wonder dat Lego tot het
meest verkochte speelgoed ter we
reld behoort. Niet in de eerste
plaats omdat Lego-bouwstenen on
verwoestbaar zijn, zodat ze jaren
mee kunnen, maar vooral, omdat ze
de fantasie aan de gang zetten. Al
naar gelang hun leeftijd en aanleg
kunnen de kinderen huisjes, tracto
ren, treinen, vliegtuigen en duizend
-en-een andere voorwerpen ervan
bouwen.
Dank zij de kinderpsychologen
en pedagogen weten we dat 't
speelgoed bij de ontwikkeling van
het kind een bijzonder belangrij
ke rol vervult en dat het dus nooit
een sluitpost op uw rekening mag
worden.
In de tijd dat poppenhuizen,
kwartetspelen, stoommachines en
meccanodozen het beeld in speel-
goedland bepaalden, was het nog
niet moeilijk iets geschikts voor de
kinderen te vinden. In onze wel-
vaartstijd is er echter een zo groot
aanbod van speelmateriaal, dat het
niet-ingewijden veel moeite kost
een verantwoordt keus te doen. Het
is daarom verheugend dat de mees
te speelgoedhandelaren niet ln de
allereerste plaats aan het gewin
denken, maar veel nadruk 'eggen
op eerlijke, juiste voorlichting.
