Tekeningen van
een exuberant
Jordaens
Calvinist
kunst
kaleiöoscoQP
UNIEKE EXPOSITIE IN RUBENSHUIS
Verademing in lierfstpracht
Voorschotens Kamerorkest
met soliste Sylvia Veelo
Natuurzuivere
yRIJDAG 28 OKTOBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
In het Rubenshuis te Antwerpen wordt een tentoonstelling van
125 tekeningen en aquarellen van Jacob Jordaens (ongeveer een
derde van het aantal dat van zijn hand bekend is) gehouden. Het
is een unieke expositie, die een trits voltooit. Eerst, in 1956 heeft
nen de tekeningen van Rubens getoond, daarna in 1960 die van
Jan Dyck. Thans is Jordaens aan de beurt.
Professor August Vermeylen heeft Van Dyck en Jordaens eens
en opzichte van Rubens gekenschetst: de eerste noemde hij ,,een
iubens als aristocratische dandy", de tweede ,,een plebejische
iubens". In beide kenschetsen schuilt enige waarheid, maar ze
ijn oppervlakkig.
Van Dyck en Jordaens hadden beter verdiend, zowel wat hun
childerijen betreft als hun tekeningen. Van Dyck is in dat op~
icht reeds lang gerehabiliteerd. Voor Jordaens staat, wat zijn
childerijen bereft, nog altijd een grote tentoonstelling van zijn
este werken op het verlanglijstje van de kunstliefhebber. Met 50
oeken, het liefst bijeengebracht in Huis ten Bosch, zou hij reeds
uimschoots geëerd zijn en wellicht voor de dag komen als een van
le belangrijkste overgangsfiguren tussen de 17de en de 18de eeuw
n deze gewesten.
Ongeveer een halve eeuw tekenin
gen van één kunstenaar zijn dus
thans in de zalen van het Rubens
huis verenigd. Het kan niet anders
of er is opgang en neergang, inspi
ratie en maakwerk, geniale greep
en academische slapheid. Het merk
waardige is echter dat Jordaens' te
keningen steeds boeien. Deze Calvi
nist, die altaarschilderingen maakte,
deze Antwerpse gezeten burger, die
nooit zoals zijn kunstbroeders naar
Italië is geweest maar die de wer
ken van de Italiaanse schilders wel
zal hebben gekend, zeker in prenten
ernaar, moet een exuberante natuur
hebben gehad en zoals alle gpreve
nen moet hij ogenblikken van inkeer
en bezinning hebben gekend.
Men vindt het alles terug in zijn
tekeningen. Ze zijn dikwijls zo knap
dat men bijna vergeet hoe goed ze
zijn, zoals bijv. in de ontwerpen
van de Turijnse wandtapijten met
de Odysseus-serie of in een ontwerp
voor een schilderij: hulde aan de
dichter, waarin een banaal onder
werp door een paar prachtig gete
kende naakten boven het maakwerk
werd geheven. Men ziet hoe hij op
Watteau vooruitliep in ..De insche
ping". een ontwerp voor een gobe
lin uit zijn tweede periode. Hoe hij,
waarschijnlijk bezig met goden en
godinnen opeens een dienstmeid vóór
de haard kon tekenen, hoe hij zelfs
Boekverkoop tot f 5,-
1 november van kracht
Op een buitengewone algemene ver
gadering van de Vereniging ter be
vordering van de belangen des Boek
handels zijn de voorstellen aanvaard,
die een algehele herziening van het
reglement voor het handelsverkeer
inhouden. Het nieuwe regiem ent kan
nu op 1 november aa. in werking
treden.
Met ingang van die datum zullen
alle detaillisten, welke tak van de
detailhandel zij ook uitoefenen, boe
ken tot f. 5.van erkende uitgevers
kunnen gaan verkopen. Ieder, die als
kleinhandelaar staat ingeschreven bij
het handelsregister, kan zich voor
deze verkoop aanmelden bij het se
cretariaat van de Vereniging ter be
vordering van de belangen des boek
handels 'postbus 8014 Ams-lerdam).
Minder belangstellin*;
I lartewensfestival
Tot dusver hebben zich nog slechts
600 deelnemers gemeld voor het
Harlewens-Festival, dat na Kerst
mis gedurende drie dagen in Haar
lem wordt gehouden. Er zijn 1200
plaatsen beschikbaar. Organisator
Henri Arends betreurt de tanende
belangstelling. Zo hebben zich uit
Haarlem pas 26 jongens en meisjes
aangemeld (v.j. 116 deelnemers) en
uit de rest van Noord-Holland 149
(384).
is 90'<
Wel groot is de belangstelling voor
het zelf zingen of musiceren.
Voor het Festival-orkest hebben
zich al 80 en voor het koor 60 ge-
De jeugdige dirigent Edo deClassique" zal dirigeren. Het ge-
Waard. die vanavond beurte- I deelte na de pauze en de uitrei-
lings met Bernard Haitink tij- king van de Edisons wor '.den via
dens het ..Grand Gala du Disque radio en televisie uitgezonden.
De bevoorrading van Odysseus' schip (aquarel, PrentenkabinetAntwerpen
(Van onze Brusselse correspondent)
Rehabilitatie
De tientoonstelling van thans is ze-
reeds een eerste rehabilitatie,
ubens leeft van 1577 tot 1640, Van
lyck van 1599 tot 1641, Jordaens
1593 tot 1678. Hij overleefde
embrandt met negen jaren. Toen
i) stierf was hij 85 en voor zijn
ts dat „zo oud als Methusa-
in". Anderhalf jaar vóór zijn dood
ezocht Constantijn Huygens hem in
ezelschap van de Prins van Oranje.
noteerde in zijn dagboek
at Jordaens in een stoel werd ge-
ragen en „raaskalde". Toch heeft hij
hoge leeftijd getekend en zelf ge-
childerd, zeker tot op zijn 78ste
toen Joachim Sandrart hem be-
icht vanwege zijn schildersboek.
Met de Nederlanden van boven
Moerdijk heeft hij steeds goede
slaties onderhouden zoals blijkt uit
ijn schilderijen voor het Huis ten
losch en voor het stadhuis van Ja-
i Campen. Hij heeft een groot
telier met vele leerlingen gehad. Er
estaan contracten tussen hem en
Sterke stijging
uitkeringen
auteursrechten
De financiële resultaten over 1965
de Stichting tot exploitatie van
lechanische reproductierechten der
ateurs Stemra zijn bijzonder gun-
(ig, zo wordt in het jaarverslag van
Stichting opgemerkt De totale in-
&sso steeg met ongeveer 23 van
3.015.000 tot f. 3.707.000. De alge-
kosten stegen met 7 van
416.000 tot f. 4461000. Er werd in
i5 een bedrag van f. 3.648.024 onder
auteurs verdeeld tegen f. 2.774.941
1964, hetgeen een stijging van on-
eveer 33 betekent.
De ontwikkeling op de grammo-
Kjnplaténmarkt wordt zeer gunstig
üioemd.
Ook de prijsontwikkeling verliep in
tn voor de auteurs gunstige zin. Te-
tnover een daling in de prijzen der
p.-platen staan prijsstijgingen voor
agles en e.p.-platen. Deze laatste
pee categorieën maken 85 van de
jtale omzet uit, nl. resp. 73 en 12
belangstelling voor de grammo-
waplaat voor speciale doeleinden
bonpersingen) is toegenomen, het
*n tot uitdrukking komt in een in-
Wostijging van ongeveer 50 De
tósodaling van 7 in de radio-
televisieseotor wordt veroorzaakt
t een teruggang bij radio Veronica
de draadomroep. Het teruglopen
to de incasso voor bandrecorders
Ordit veroorzaakt doordat meer en
«er wordt overgegaan op het ge-
van geluidsbanden waarop
fcós muziek is opgenomen. Het staat
fcüddels vast dat de teruggang
toischoots gecompenseerd wordt.
opdrachtgevers, waarbij hij zich al
leen verbindt zelf de door an
deren uitgevoerde schilderijen te cor
rigeren en te ondertekenen. Men
weet ook dat hij triomfbogen heeft
ontworpen, gobelins, plafonds, praal
wagens en zo meer.
vijf pe-
daens' getekende oe
rioden verdeeld. De eerste loopt tot
ca 1618, de tweede van 1619 tot 1627,
de volgende resp. van 1628 tot 1642.
van 1642 tot 1651 en van 1652 tot
aan het einde van de loopbaan van
de kunstenaar.
op later eleeftijd nog gedegen de- gadigden gemeld,
tailstudies heeft gemaakt van een
man, van een vette grijsaard met
een dikke buik. Om dan plotseling
weer te staan voor een allegorie met
nimfen en saters, to geijkt als het
maar kon doch weer vol van die
barokke levenslustigheid, welke men
dan zo graag „Vlaams" pleeg te noe
men. Het is al met al een verade
ming zo'n tentoonstelling, mooi ge
hangen, goed belicht, in de zalen van
het Rubenshuis, midden in het ru
moerige Antwerpen gelegen aan een
17de eeuwse tuin in late herstpracht.
Tot de medewerkenden in de sec
tor lichte muziek behoren de Israë
lische Aviva Semadar. Liesbeth List,
Jean Vallee. Bill Clifton, Julien Co-
co, het Jazztrio Louis van Dijk, Boy's
Big Band, Boudewijn de Groot, de
Belgische organist André Brasseur,
Trea Dobbs, het trio Pim Jacobs en
enkele Nederlandse beatbands.
Sarah Churchill komt
naar ons land
Miss Sarah Churchill, actrice, doch
ter van Sir Winston Churchill, komt
midden november naar ons land. Het
ligt in haar voornemen een serie
voorstellingen te geven van haar
zang- en voordrachtprogramma „A
matter of choice", waarmee zij d-lt
jaar een succesvolle toemee door En
geland heeft gemaakt.
ADVERTENTIE
Bevredigend
frisse King Pepermunt
het beste dagelijkse middel
ter opwekking en verkwikking
Operapremière in Covent Garden
musiceren
Vijf perioden
Prof.
A. d'Hulst, die de catalo
gus van de tentoonstelling samen
stelde, meent dat er. met uitzonde
ring van Rubens, „waarschijnlijk
nooit door enig Vlaams schilder een
produktie-apparaat werd georgani
seerd, dat met dat van Jordaens' te-
Het „Voorschotens Kamerorkest"
van Lucius Voorhorst beloofde (in
het Cultureel Centrum) iets te veel,
toen het het Allegro moderato als
eerste van „Vier Doorvoeringen" van
de in 1950 heengegane Koos v. d.
Griend zo fors, fier en met zoveel
verve attakeerde. Dit werd een mo
ment waarop het orkest de ideaal-
van de diri«ent bena"
zijn tekeningen eerder het pic
turale dan het lineaire effect. De be
schouwer van zijn tekeningen krijgt
de indruk dat er weinig tekeningen
van hem zijn gebleven, die als stu
dieobject voor stand of beweging wa
ren bedoeld er zijn er wèl enige
en het zijn niet de minste! —maar
dat het merendeel ontwerpen zijn
voor gobelins, voor grote en klei
ne schilderijen.
Rubens heeft zulkê ontwerpen
meestal in olieverf gemaakt, Jor
daens deed het in waterverf
en gouache. Vele zijn opgeplakt, la
ter gewijzigd, groter gemaakt, geva
rieerd op een reeds eerder gebruikt
thema. Professor d'Hulst, de grote
Belgische kenner van de Vlaamse
tekenkunst uit de 17de eeuw, heeft
met bewonderenswaardige scherp
zinnigheid en vindingrijkheid Jor-
derde, wat tempo, gedecideerde
pak en orkestrale kleurmenging be
treft. Helemaal zo blijven kon het
niet, maar na de pauze, in Schwindl's
Symfonia in F en in de overbekende
Oudnederlandse (d.i. Boergondische)
Dansen van Julius Röntgen is een
uiterst bevredigend musiceren aan
bod geweest.
Doorvoering. „doorwerking"
klinkt beter is de fase in de z.g.
hoofd- of sonatevorm, waarin de
componist het thematisch materiaal
geheel vrij mag behandelen. Piano
leerlingen weten daar wel prachtige
stalen van aan te wijzen in eerste
delen van hun Beethoven-sonates.
De onderhavige „Vier Doorvoeringen"
bleken goed geïnstrumenteerde, een
voudig geritmeerde, onderhoudende,
deels kernachtige en schertsende ge-
Koper en hout hebben daar veel te
vertellen en deden dat ook puik. Zij
leverden ook verder met de donkere
strijkersgroepen de beste resultaten
van het orkest.
In vier suite-delen van Handel's
„Watermusic" en diens Harpconcert
in Bes gaven de 1ste en 2de violen
de Indruk nogal ongelijk in nuance
rend vermogen te zijn. waardoor de
zinsbouw met te weinig tekening in
de finesse en niet overal welsprekend
genoeg uitkwam. Het orkestraal ver
band bleef echter steeds uitnemend
in de voegen, al leek in het orkest
een neiging speurbaar om trager te
denken dan de dirigent, die in stij
gende mate aan directie-zekerheid
wint.
Harpiste in het Concerto in Bes
was de jeugdige Sylvia Veelo, die
zo'n partij aan kan. maar in zover
geen geluk had, dat zij eerst uit het
hoofd speelde, er uit dreigde te raken
en toen het aanknopingspunt in de
geschreven muziek moest opzoeken.
Zo iets maakt nerveus en veroorzaakt
stroefheid. Debutanten moeten ook
„het podium" leren overwinnen en
het Is goed, dat het orkest een aan
komende musicienne daartoe de ge
legenheid bood. Voorhorst was er
goed op bedacht, door regeling van
de klankkracht van het orkest, ruim
te om haar solo's heen te scheppen.
Friedrich Schwindl is een geboren
18de eeuwse Amsterdammer, wiens
belangrijke muzikale activiteiten zich
in het buitenland afspeelden, maar
die de meeste van zijn aantrekkelijke
en galante composities toch in Am
sterdam liet verschijnen. Hier slaag
de Voorhorst er heel goed in om
reliëf aan te brengen in de welver
zorgd en levend vertolkte Symfonia
en om telkens datgene naar voren te
halen wat er om zo te zeggen .schil
derkunstig" het meest behoefte aan
had.
Röntgen's boeiende Dansen waren,
menen we. een herhaling van een
vroeger repertoire-stuk. Ze kwamen
slagvaardig over.
Op 15 december zal in Convent
Garden in Londen de première gaan
van Berlioz' „Benvenuito Cellini", de
eerste opvoering aldaar sinds 1853.
De producer is John Dexter van het
Nationale Theater, die verantwoor
delijk was voor de voortreffelijke pro-
duktie van „Othello" met Laurence
Olivier, die, na twee jaar. nog steeds
op het repertoire van het National
Theatre staat.
In de nieuwe pnoduktie van Ber
lioz' opera zal Nioolai God da de rol
van Cellini zingen. Hij wordt o.m.
bijgestaan door Elizabeth Vaughan,
Yvonne Min ton en Robert Massard.
John Pritchard zal alle zes voorstel
lingen dirigeren en de opera wordt in
de Franse taal gezongen. Het nieuwe
seizoen wordt op 11 november ge
opend met Tito Gobbi in de titelrol
van ..Simon Boccamegra". Een ander
hoogtepunt van het nieuwe operasei
zoen is de terugkeer van Birgit Nile-
son op 6 januari om in Londen haar
eerste Turandot te zingen.
Hoge prijzen
voor antiek
Kerk en maatsehappij
De onlangs in Genève gehouden
wereldconferentie over „Kerk en
Maatschappij", die tot ondertitel
had: „Christenen in de technische
en sociale revoluties van onze tijd",
heeft overal ter wereld zeer de aan
dacht getrokken. Op indringende
wijze is in deze conferentie gespro
ken over de internationale economi
sche, sociale en politieke vragen in
wereldverband.
De Oecumenische Raad van Ker
ken in Nederland en de Oommissie
voor Sociale Zaken beleggen op vrij
dag 4 november in K. en W. in
Utrecht een bijeenkomst over deze
wereldconferentie.
Deze ééndagsconferentie zal onder
leiding staan van dr. H. M. de Lange
(Den Haag), voorzitter van de Com
missie voor Sociale Zaken van de
Raad.
Sprekers in de ochtendvergadering
zijn: prof. dr. P. Kuin (Wassenaar)
en ds. F. H. Landsman (Den Haag»
en in de middagvergadering prof. dr,
C. L. Patyn (Den Haag) en dr. J.
van Klinken (Utrecht).
Zij zullen zowel over het gehele
aspect van deze wereldconferentie
spreken als over het werk, dat ln de
vier secties werd verricht.
ADVERTENTIE
snelwegers
Sterk, modem van lijn en uitgevoerd
in gezellige kleuren. Grote, duidelijke
schaalverdelingen, onmiddellijk aflees
baar (zonder schuiven met gewichten),
Odysseus en Kalypso (aquarel uit het museum van Besangon
Op de kunstveiling bij Paul Brandt
in Amsterdam is onder zeer grote
belangstelling uit binnen- en buiten
land een uitgebreide collectie antiek
kinderspeelgoed, juwelen en gouden i
werken en an Piek zilveren kunst
voorwerpen geveild. Er werd door de
kunsthandelaren en particuliere ver
zamelaars tegen zeer hoge prijzen
gekocht. Ook Nederlandse musea be
hoorden tot de kopers. Een verzame
ling antiek kinderspeelgoed bracht
per stukje tussen de f 350 en f 400
op. Een zilveren terrine met deksel
ging weg voor f 6500. een zilveren
warmwaterkan voo. f 6200, een gou
den damesring bezet met twee saf- De sopraan Elly Ameling, die vanavond op het „Grand Gala du
fieren. drie robijnen en een briljant Disque Classique" in het Concertgebouw te Amsterdam aria's uit
voor f 5000 en een witgouden da- Faust en Carmen zal zingen. Naar bekend speelt de vermaarde Ame-
mesring bezet met briljanten voor rikaanse pianist Van Cliburn het eerste pianoconcert van Tsjai-
4300.
I kowsky.
Keukenweegschaal
Door zijn genieuze constructie is de»
keukenweegschaal tevens als dieet-
schaal te gebruiken. Wcegverraogeo
5 kg. Tot 500 gram onderverdeeld per
iO gram- Daarboven onderverdeeld
per 20 gram. Kleur: wit f39.75
TOMADO
