echten om onze economische
oekoinst eist nieuwe wapens
Braats herinneringen zijn in
„Omkranste hiaten" vastgelegd
'roeger is nu niet meer
Fusie is niet het
zaligmakende
eneesmiddel
Kerkdiensten Leiden en omgeving
NOURILRX
[PAO 1' SEPTEMBER 1968
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
(Van onze financiële medewerker)
ger moesten sterrenwichelaars uitmaken wat de toekomst
l zou. Tegenwoordig hebben we een Centraal Planbureau
Jder koffiedik, kristallen bollen, maar wel met kaartleggen
hputers oen blik in de toekomst werpt Vroeger was de
Jren in Utrecht het hoogste bouwwerk in ons land, nu ver-
er schoorstenen in Geleen, Pernis en aan het Noordzee-
j tweemaal zo hoog als de Domtoren en dat alleen om de
brein mogelijk te houden. Vroeger stond in de leerboekjes
ade*land arm was aan bodemschatten, nu hebben we aardolie
i beJm bodem, weten we geen raad met de kolen en bulken we
aardgas, zodat de opbrengst in 1970 een waarde zal heb-
Jn een miljard gulden. Vroeger meende men dat Zeeland
Sterrijk gebied was, maar nu zijn er in geen ander deel van
I hd zoveel zorgen over de watervoorziening van de industrie
Bekkend daar.
en formaat. Evenmin De vroegere Indische lijnen zijn wat
r et nos mutamur in illis
veranderen en wij met
zijn er vele lessen uit het
die niet vergeten worden.
Planbureau stipt ze
[aan in de prognose voor
zeggen dat er voort
zet is te verwachten,
geen kostenstijgingen die
irrtentiepositie aantasten
a.svan de produktiviteit
kdere door diepteinveste-
alsook een overheidsbeleid
verbetering van de in-
[JDDi| haast of Adem Smith's
ileerboek van de economie
werd gehaald. Wijze
het verleden zijn er om
rwamrden opgevolgd, zei het
Jllmtje, anders wordt het le-
poi. IJzeren wetten heer-
wfoel in de economie en één
Lis, dat waar niet is, de
j recht verliest. Een an-
jjj» van de wet van vraag
welke de prijs bepaalt.
vereist de strijd om de
toekomst dat er nieu-
worden gesmeed, waar-
ltionele zwaard wordt
tot ploegijzer om de grond
voor nieuwe economi-
fDaarnaast zijn er de mo-
iddelen van kernenergie
0. Energie is de grondslag
lekomstige welvaart. Dank
Irecteiipiingse gasbel beschikt Ne-
'n ongekende natuurlijke
[die per hoofd der bevol-
is dan in enig ander
reld, of het zou die van
i-Oosten moeten zijn.
groeiende bevolking van
een tweede belangrijke
van de energiebronnen
maar het is een begrij-
ïlijke eigenschap, dat
ïhanische energie het
hand neemt, de animo
inspanning slinkt. Van-
AN ft planbureau bij de opstel-
ilaan fe prognose voor 1970 uit-
postfry conceptie dat de arbelds-
algemeen zal verminderen,
life idat de vakanties langer
Ste-illvesteri"g
afnemende arbeidslust te
wordt gezocht naar
'van de produktiviteit door
diepteinvesteringen. An-
i hebben op dat gebied
rijke voorsprong boven
I» Daarbij wordt dan vaak
op de situatie in de Ver
ten en in Zweden, alsof
B toestanden heersen. Wat
^Weringen kosten, bleek in
Pen week uit de mededeling
de bouw van de raffinade-
*pbU Oil aan het Noordzee-
I miljoen gulden
enorme bedrag wordt
ïheld geschapen voor 250
[hetgeen er op neerkomt dat
1 per man moet worden
ji om de produktie op gang
Waar li de tijd dat een
ïljn eigen gereedschaps-
"I meebrengen om aan de
len?
h vroeger nu niet meer,
ekend* e Platte van onze ja-
irhakrfaf11 enkele werker in staat
kapitaal mee te brengen,
bedragen zijn alleen maar
brengen door gebruik te
®fn K°ed functionerende
'kt, tenzy de staat over-
1 opdraaien.
Itaalmarkt is het ty-
;ld van de bundeling
die ook voor andere
van het economische be
is. Deze week heeft de corn
er aan de bel getrokken
C jfnen ^at zonder samen-
de scheepswerven in ons
goede toekomst is bescho-
whu *an ve'e voorheei-
'J het bedrijfsleven de
I^Penspreuk „iUnion fait
[vjïnbeld maakt macht, voor
tehouden. Daarbij wordt
wel eens de waarde van de Romein
se spreuk „divide et impera": ver
deel en heers buiten beschouwing ge
laten. Voor het handhaven van een
concurrentiepositie is het vaak nut
tig dat er verschillende bedrijven
zijn, die met elkaar om de gunst van
de klanten werven.
De binnenlandse concurrentie zou
verslappen als alle werven het zo met
elkaar eens zouden worden dat zij
eensgezind door het leven zou
den gaan. De mens vecht nooit har
der dan wanneer hij ergens tegen is.
niet als hij ergens voor moet strij
den.
Dat het scheppen van grotere
eenheden in de scheepsbouw noodza
kelijk is moet een onomstotelijk feit
worden genoemd, maar niet alleen
door fusies en andere wegen van sa
mengaan wordt het medicamentum
gratia probatum, het alleen zalig ma
kende geneesmiddel als Haarlemmer
olie, gegeven. Door eigen groei en
uitbouw hadden de werven in het
verleden veel meer kunnen doen om
met de tijd mee te gaan.
Een punt dat niet in het lijvige rap
port van de commissie-Keyzer uit de
doeken is gekomen, is dat de scheeps
bouwers niet tijdig hebben ingezien
hoezeer de tankschepen zouden groei-
werd bijtijds de komst van de bulk
carriers en van de containerschepen
ingezien.
Vingerwijzing
Het heeft achteraf weinig zin om
daarover verwijten to maken, doch
het heeft wel zin er op te wijzen,
omdat het voor andere bedrijfstak
ken een vingerwijzing kan zijn op
de tellen te passen. Zo is er de che
mische industrie, de snelst groeiende
bedrijfstak in ons land. waar de
laatste jaren allerlei bedrijven in de
retorten zijn gegaan, maar waarbij
het chemische proces van het schep
pen van nieuwe eenheden van inter
nationale allure nauwelijks is begon
nen.
Zoals één Japanse scheepswerf
een produktie heeft, welke achtmaal
groter is dan die van de gehele Ne
derlandse scheepsbouwnijverheid,
zijn er in andere landen concerns
in de chemische Industrie, die alle
Nederlandse bedrijven, die van de
Staatsmijnen incluis, in de zak kun
nen steken.
Soms kan het streven naar sa
menwerking tot merkwaardige con
structies leiden, zoals deze week
bleek in de scheepvaartwereld waar
het kind de moeder opslokt. De Ko
ninklijke Java-China-Paketvaart
Lijnen gaat de aandelen omwisse
len van de Koninklijke Pakervaart
Mij, uit wier schoot zij geboren is.
De Paketvaart m\j. bezat
f 13.125.000 niet royeerbare certifi
caten van aandelen van de KJCPL,
zodat aandeelhouders van de KPM
bij de omwisseling voor een deel een
koekje van eigen deeg krijgen, om
dat zij aandelen KJCPL ontvangen,
die uit de portefeuille van de eigen
maatschappij zijn opgediept.
Overigens werpt het samengaan
van de beide paketvaartmaatschap-
pijen dat in het kader van het
tegenwoordige scheepvaartbestel al
leszins verklaarbaar is weer eens
het licht op de onderlinge verstren
geling van de Nederlandse rederijen.
de financiering betreft nauw verbon
den door de aansluiting bij de Ne
derlandse Scheepvaart Unie, die In
februari 1908 werd opgericht ter ver
krijging van aandelen in de Stoom
vaartmij „Nederland", de Konink
lijke Rotterdamsche Lloyd en de Ko
ninklijke Paketvaart Mij. Het werd
de grootste scheepvaartmaatschappij,
die echter zelf geen schip bezit.
Y erstreiigeling
Daarnaast zijn de drie rederijen
tezamen met Holland-Amerlka Lijn,
Koninklijke Nederlandsche Stoom
boot Mij, Van Ommeren, Van Nie-
velt Goudriaan en Co, alsmede de
KJCPL, verenigd in de Verenigde
Nederlandse Scheepvaart Mi). Daar
naast bestaan er nog allerlei ver
strengelingen in aanverwante bedrij
ven, van Oranje lijn tot tankvaart-
rederijen.
De Nederlandse scheepvaart heeft
daarmede een sterke positie verwor
ven, welke helaas niet in de renta
biliteit van het geïnvesteerde vermo
gen tot uiting kon komen, omdat an
dere landen hun koopvaardij door
subsidies, fiscale tegemoetkoming en
vlagdiscriminatie voordelen verlenen,
die het concurrentiepatroon door
kruisen.
Toch ls het begrijpelijk dat de ef
fectenbeurs nu de zaken weer eens
werden bekeken er aanleiding in zag
om wat meer belangstelling voor de
scheepvaartwaarden aan de dag te
leggen. Het gevolg ls dat er in de
hoek van de Scheepvaartfondsen
flinke koersverbeteringen tot stand
zijn gekomen.
Nu zat de markt ook wel mee,
want dank zij het feit dat de wind
in Wall Street uit de goede hoek
blies, zijn de internationale fondsen
aan de Amsterdamse beurs aan de
beterende hand Kon. Olie, waar
van kortgeleden nog gevreesd werd
dat het fonds door het dal zou gaan
en beneden de f 100 zou gaan no
teren, maakte een „come-back" zo
als in het verleden ook al zo vaak
is getoond.
ADVERTENTIE
i Lelden Herv. Gem.. Pieterskerk:
10 u ds. P. Kloek (HA); 7 u dr. G. P.
H. Locher te Oegstgeesl.
I Hooglandse Kerk: 10.30 u dr. P. L.
jd-- ds. D. Bouman te
ADVERTENTIE
werkt zacht en zeker bij verstoppingsproblemen
9.30 u ds. C.
Schoonhelm;
Katwijk aan Zee.
Marekerk: 10.30 u ds. J. M. D. van
den Berg.
Oostertcerk: 10 u ds. J. Groot.
Bethlehemkerk: 10 u ds. Joh. Poort
Maranathakerk: 10.30 u ds. H. J. van
Achterberg; 7 u Opening Jeugdwerk-
seizoen 1966-'67 ds. H. J. van Achter
berg.
Bevrijdingskerk: 9
ds. H. A. van Dop
nrof dr A JRas- Oegstgeest. Wijk I. Oudshoornsewei
ker te Oe?,tge.st. Pr<*' J' ll»« <?-*> "nm.v. dhr E. üdlnl
Vrljz. Herv.
10
6.30 u ds. D. Olie mans te Nieuwkoop. Nieuwkoop Herv. Gem.: 9.30 u ds.
Geref. Kerk: 10 en 6.30 u ds. J. F. W. ds. D. Oltemans; 6.30 u ds. De Leeuw te
Erdmann te Gouda. Chr. Geref. Kerk: Boskoop. Geref. Kerk: 9.30
9.30 uur Dienst des Woords; 2 30 uu
prof. dr. W. H. Velema te Apeldoorn.
Alphen aan den Ryn -
ds. W. J.
Hoek te Aarlanderveen; 6.30 u ds.
M. Hlensch. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
I 6.30 u dhr. J. van Leeuwen. Rem. Ge-
o" ref G""- 10 u Streekdlenst te Alphen
stommendlenst); 6.30 u ds. M. Hane-
maaljer. Kruiskerk, Gouwsluis: 9.30 u
ds. J. H. Bogers. Opstandlngskerk: 9.30
uur ds. H. Harkeina te Zeist; 6.30 u ds.
ri= -H A. Lefeber. Gebouw Nabij: 10.30
as. n. oouier. ,,lu,rtlt.n.i rihr _T r r>PU: -
3 u ds d
(doof- Nieuw
Konlngskerh
Vredeskerk:
Ven V^ztgHerv. (Leldse Volkshuls)Z d ntRnnd'e^mevVmiw
i Qn nr/\f H, at Ha innrrA zang koor Ned. Prot. Bond en mevrouw
grfsre.nJS,!JT S:
k W Ziekenhuis: .0 u ds.
Dlaconessehhuls: 10.30 u da. J. de j SSrten"5,30 u dsK. H.
u ttrssjirsz&zi 10 30 srar
o^ref Kprk putderWrl lO u kand ds- M- Kamper. Alphen-Noord. Goede
A.^Oronker" 5 uil Ha'ïerkimp" "7 2°
Petrakerk: 10 u ds. Haverkamp; 5 u tog|lnuua te K£Vtwljk aan
?Ji.£i°m«%Ing.tedlUdenh fie88" k3 M ii i dS1fh,oltï'anC^rr
.ïrSS.er10 "r Dronkert; te Den HeldTr. Oud Geref Oenfu
Maranathakerk: 9 u ds. KronemeiJer; fa
5 u ds. Bovenberg.
D.^yrffini?eM kSd. I int Kavêiaar; 030'u dhr
Dronkert (Jeugddienst; ond.w.: „Heilige j^^y- Doms-
■ovo's gevraagd' I. man.,, combo SfcT'lkK
>or- Utrecht. Salvatorlkerk: 10 u ds. Balke;
Groenhoven: 10 u ds. Bovenberg. 6 30 u ds. Van Harten Bethlehemkerk:
Jeugdhaven De Mirt: 10 u Ouderen- 9 u ds L G zwanenburg te Hulzen;
dienst dhr. De Koning. J 6.30 u ds. Balke. Geref. Kerk: 10 en
Geref. Gem.: 10 en 6 u leesdlenst 6 30 u ds. R. v. d. Berg. Geref. Kerk
(dinsdag (.30 uur ds Suyker te Llsse. [vrijgem.): 9.30 en 5 u ds. H. Scholten.
Doopsgez. Gem.: 10.30 u ds. H. van Geref. Gem.: 10 en 6 u leesdlenst <don-
Bllderbeek. i derdag 7.30 u ds. C. Wissen te Elspeet).
Nieuw Apost. Kerk: H. Rijndijk 24 Evang
9.45 en 4 u dienst, donderdag 7.45 u te Goi
leesdlenst. Rem. Geref
dr. J. van Goudoever te
(streekdlenst). Baptisten-
dienst.
Vrij Kath. Kerk: Vreewijkstraat 19:
10.30 u gez. H. Mis.
Oud Kath. Kerk: Zw. Singel 50: 9 45
u Hoogmis.
Evang. Luth. Gem.: 10.15 u Bevesti
ging en Intrede ds. J. Happee.
Evang. Chr. Gemeenschap: Middel
stegracht 3: 10 en 5 u dhr. Dlkkes.
J?s Hells: 10 u Heiligt
6.45 uur Openluchtf
komst Gangetje: 7.30 u Opwekkings
bijeenkomst O.I.V. mevr. brig. W. Doek.
Rem. Gemeente: 9.30 u dr. J. F. van
Royen.
Geref. Kerk (vrljg.) 10 en 5 u ds. J.
v. d. Haar. m
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u dr. W
H. Velema te Apeldoorn.
Christian Science Steenschuur 6):
10.30 u dienst.
Baptlstengem.: 10 en 6 u ds. K. Rel
ling te Hengelo.
en
betrouwbaar
Luth. Kerk: 10.30 u ds. G. Huls
Gouda. Evang.kring: 10 u eredienst;
6.45 u A. T. Polderman te Den Haag.
Boskoop Herv. Gem.: 9.30 u ds. A.
de Leeuw; 6.30 u ds. W. L. Heljmans.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 u theol.
student Van Mulllngen te Apeldoorn.
Geref. Gem.: 9.30 cn 6 u leesdlenst.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 u ds. J. Spoel-
stra. Rem. Kerk: 10 u Streekdlenst ln
Zwammerüam ds. J. v. Goudoever te
Hilversum. Verg. van Gelovigen: 9.30 en
5 u samenkomst in lokaal Nieuwst raat
27a. Volle Evang. Gem.: 9.30 en 8 uur
Samenkomst ln Concordla-gebouw
(achter „Florida").
Ilazerswoude Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 u ds. G. Jonkers. Geref. Kerk:
9.30 u ds. H. Moolhuyzen t« Lelden; 7 u
ds. J. Bovenberg te Lelden.
Iloogmade Herv. Gem.: 10.30 uur
dhr. L. Hoek te Leiderdorp.
Katwijk aan den Kijn Herv. Gem.,
Dorpskerk: 9.30 u ds. A. Vink te Kat
wijk aan Zee; 5.45 u ds. J. Batelaan te
ref. Kerk: 9.30 u ds. F. Pijlman te
Katwijk aan Zee; 5 u ds. W. Bakker te
Katwijk aan Zee. Interkerkelijke dienst
ln gymnastieklokaal 6chool Narciastr.:
10.30 u ds. C. R. H. ter Haar Romeny.
vlootpred. M.V.K. Valkenburg.
Koudekerk aan den R()n Herv.
Gem.: 10 u ds. Quak; 7 u di. H. Aal-
bers (Open Deurdlenst). Geref. Kerk:
10 en 7 u ds. Makklnga.
Leiderdorp Herv. Gem.: 10 u ds.
J. P. Honnef; 6.30 u dhr. J. v. d. Hoek.
Kerkzaal Zijlkwartier: 9 u dhr. J,
Hoek. Gebouw: 10 u Jeugdkerk. Geref.
Kerk: 10 u ds. A. C
en Nleuwe-Weterlnt
ds, Mlnnema;
Vrljz. Herv. (gebouw Lindelaan" 12a):
10.30 u dhr. J. Volkers te Utrecht.
Het is een eigenaardige erva>
ring je eigen tijd in de vorm van
historie onder ogen te krijgen.
Ik heb deze ervaring opgedaan
bij het lezen van de memoires
van de beeldhouwer en schrij
ver L. P. J. Braat. Nog afge
zien van het feit, dat het een
onthutsend gevoel geeft door
'n ander erop attent te worden
gemaakt welk 'n stuk leven er al
achter je ligt, is die ervaring
daarom eigenaardig, omdat je
tot de ontdekking kunt komen
dat de- herinneringen van een
ander, die in feite dezelfde zijn
daar Braat en ik elkaar in leef
tijd niet veel ontlopen, in aard
en wezen zozeer van je eigen
kunnen verschillen dat je bijna
het gevoel zou krijgen op ver
schillende planeten gezeten te
hebben waar dezelfde dingen
gebeurd zijn.
Braat en lk stammen niet alleen
uit dezelfde tfjd; wij komen ook uit
een vergelijkbare sociale omgeving of
beter gezegd, we zyn langs vergelijk
bare paden in nagenoeg hetzelf
de milieu terecht gekomen. Maar dat
heel naieve overtuiging geleefd, dat
omstreeks dezelfde tijd geboren wor
den waar dan ook in Nederland, dat
een klein land is. niet veel verschil
op kon leveren. Met toenemende ver
bazing heb ik tydens het lezen van
de eerste tachtig bladzijden ontdekt,
dat Arnhem de negentiende eeuw on
geveer vijftig Jaar langer heeft ge
cultiveerd dan bv. de stad van mijn
jeugd. De schrijver van deze memoi
res zegt dit ook nadrukkelijk. Aan
het eind van de herinneringen aan
zijn jonge jaren zegt hij zelfs: „dat
ik mij een groot deel van mijn leven
feitelijk negentiende-eeuwer voelde.
Ik kan hier geen spijt van hebben",
(blz. 81).
Het beeld dat Braat tekent van
jeugdleven in deze enclave-in-de-tijd
is aardig genoeg. Het is het beeld van
het gezeten burgermilieu, van men
sen die beschaafd, goed ontwikkeld,
humaan en fatsoenlijk zijn. Zo
als dat bij dergelijke Nederlandse fa
milies wel meer voorkomt, speelt een
herinnering aan Indie gebaseerd op
verhalen ook een rol. Het jongetje
Braat in dit milieu geboren, is een
goeü Jongetje, niet ijverig op school,
met een afkeer van feestjes buitens
huis en een voorkeur voor binnens
huis en met een hartstocht voor le
zen. Een jongen met de beste her1"-
neringen aan zijn jeugd. bepaald
geen opstandige. Dit laatste niet, om
dat hij niets waarnam om in op
stand tegen te komen welk© jong©
kunstenaar zou dat niet doen
maar omdat hij innig aan zijn
ouderlijk huis gehecht was. Met ver
tedering vertelt hij dan ook van de
huiselijke feesten zoals Kerstmis en
Oudejaarsavond waarbij speciaal het
lekkere eten en drinken zijn intense
aandacht had. Dat dit jongetje van
van die verschillende planeten is de eerste wereldoorlog niet
blijkbaar niet zo'n gek idee. want ik i ders gemerkt heeft dan geinterne**
herken in zijn beeld weinig of niets de Duitse officieren, vaag iets jran
van het mijne. Men verste mij wel;
ik bedoel dit alleen als een consta
tering die mij verwondert. Ik heb
geprobeerd na te gaan waar dat ver
schil ln uitkomst tussen zijn beeld
en mijn beeld van de tijd tussen
ongeveer 1915 en 1945 door ontstaan
kun zijn. Ten eerste heb ik ontdekt
dat de jeugd van iemand in Arnhem
niets te maken gehad heeft met de
jeugd van iemand in Rotterdam. Ik
kies deze namen niet willekeurig, in
tegendeel. Braat was Jong ln Arn
hem, lk in Rotterdam, Voor dat ik
Braats „Omkranste Hiaten" gelezen
had, heb ik altijd in de blijkbaar
Belgische vluchtelingen en helemaal
niets van de talrijke roerigheden, die
in het westen aan de orde van de
d&e waren, is niet te verwonderen ui
die stad Hij herinnert zich wel af
beeldingen van oorlogstaferelen in
tijdschriften gezien te hebben die
hebben hem antimilitarist gemaakt,
zegt hij en ook éénmaal een zep
pelin en hU herinnert zich in ver
band daarmee een opmerking van
een Duitse vrouw.
Wie in een dergelijke omgeving, in
wezen dus ln de tweede helft van de
negentiende eeuw opgroeit, houdt
blijkbaar zijn leven lang een be-
Boeken maukt
schuttende laag die hem enige, zo niet
gehele onkwetsbaarheid geeft. In de
jaren *30—'40, die hij „Tien Overvol
le Jaren" noemt en die hij kwalifi
ceert als de bewogenste van zijn le
ven, zijn het zijn zeer persoonlijke
reacties die aan de orde komen.
Braats voornaamste belangstelling
was op Parijs gericht, een stad die
hij telkens bezocht. Hi) vertelt dat
hy modem toneel gezien heeft, dat
de stad hem altijd weer boeit en dat
hij aan het nachtleven deelneemt.
Wat magertjes, als men nagaat wat
er zich in die jaren alleen al op cul
tureel gebied in de Franse hoofdstad
afspeelde. Over Amsterdam zegt hij
ongeveer hetzelfde. De Kring, de nog
steeds bestaande kunstenaarssocië
teit, figureert terloops met enige sta
len van dartelheid.
De oprichting van het maandblad
„Kroniek voor Kunst en Kuituur"
neemt het grootste deel van zijn
aandacht in beslag. Hij noemt de
nationale en de internationale mede
werkers en wijdt vele woorden aan
de toen nog verdachte linksgericht
heid van dit blad.
„Met de neus op de realiteit" be
schrijft de Jaren '40—'45. Zoals
Braat in zijn jeugdherinneringen ge
concentreerd was op Arnhem, zo is
hij het ln de vier oorlogdagen op
Amsterdam. Het bombardement van
Rotterdam, de ellende van de kust
van mensen die niet meer weg bon
den komen, de wanhopige vier dagen
van de soldaten „er hing let» drei
gends ln de lucht", vertelt Braat. Dat
zou men wel zeggen, Ja. Dan komt
de tijd van het verzet. Als lid van
de groep van Gerrit van der Veen. is
Braat terecht vervuld van bewonde
ring voor deze chef, die zijn talrijke
goede daden met zijn leven heeft
moeten betalen.
Februari 1945: Braat wordt als af
gevaardigde naar Engeland gezon
den, doch komt niet verder dan het
reeds bevrijde zuiden. Hij zal by de
regering optreden als onderhande
laar voor culturele belangen. Na veel
en moeliyk zoeken naar een weg.
wacht hem de bittere teleurstelling
nagenoeg niets te kunnen bereiken,
behalve later het inrichten van een
tentoonstelling van kunstwerken in
Londen.
„Omkranste Hiaten", inderdaaa.
Onwillekeurig komt de uitdrukking
kransjes vlechten in de zin van om
de dingen heen praten, bij iemand
oh. De hiaten zyn ook wel heel groot.
Zonder twijfel zijn deze levensher
inneringen eeriyk en betrouwbaar,
mear of ze ook voor anderen van
belang zyn, blijft een vraag. De
schrijver is de eerste die dat inziet
en zegt, want hy is naar zUn aard
ook bescheiden. Braats „Omkranste
Hhiten" is verschenen bij Moussault
in Amsterdam.
CLARA EGGINK
Herv. Gem 9.30 UUT
ds. Lalleman te Oude Wetering; 6.30 u
ds. D. Lekkcrkerker te Valkenburg. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 6.30 u ds. J. van
Drie te Leiderdorp.
Nieuw Vennep Herv. Gem.: 9 uur
(kinderdienst) en 10.30 u ds. J. C. J.
Bronsgeest; 7 u ds. J. L. Keyzer.
Noordwijk aan Zee Hen'. Gem
i ti ds. D. Keunlng. De Rank: 10 uur
Jeugdkerk; 7 u ds. D. Deuning. Sole
Mlo: 10 u dienst Geref. Kerk: 10 uur
ds. B. Bouma (bev. ds. Warners; 7 u
ds. Warners (intrede) Hen. Geref.
Evang. VGLO-school, Schoolstraat 2):
10 en 5 uur ds. W. RhIJnsburger te
Amersfoort.
Noordwyk Binnen Hen. Gem.: 10
en 7 u ds. J. van Dok. Geref. Kerk:
9.30 u ds. H. A. van Bottenburg; 5 u
ds. W. Dekker. Van den Berghstlchtlng
11 u ds. H. A. van Bottenburg. Ned.
Prot. Bond: geen dienst.
Noordwllkerhout Hen. Gem.: 10 u
ds. A. H. Smits; 7 u Geref. dienst.
Oegstgeest Hen. Gem.. Groene
Kerk: 10.30 u ds. W. E. Verdonk. Pau-
luskerk: 10 u ds. H. P. Hulsman; 7 u
Is. H. K. Jonkman (Jeugdkerk RIJnl.
vceum) wlka De Vlieger. Vrljz. Herv.
Groene Kerk): 9 u prof. dr. J. de
Graaf te De Bilt. Geref. Kerk: 10 en
5 u dr. J. M. VlUm te Lelden. Geror.
Kerk vrljgem.)8.30 u J. Douraa; 3 u
ds. J. J. Verleur.
Oude Wetering Herv. Gem.: 9.30 u
dhr. Poorter te A'dam. Geref. Kerk:
9.30 en 6 30 u ds. O. F- Snel te Nleuw-
Rem. Geref. Gem.: 10 u dr. A. W.
Cramer.
R(|nsaterwoude Herv, Gem.: 9 30
ds. Van der KoolJ te Noorden; 7 u
dhr. Goedhart te wllnls. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 u Dienst des Woords; 2.15 u
ds. G. de Vries te Rtjnsburg.
Sassenhelm Hen. Gem.: 9 en
10.30 u ds. H. G. Oostlnga te Llsse;
ds. W. H. Walvaart (Jeugddienst).
Geref. Kerk: 9 30 U ds. J. D. te Winkel;
ds. H. v. d. Berg en ds. J. D. te
Winkel (Jeugddienst). Chr. Oer. Kerk:
10 en 5 u ds. L. 6 den Boer. Ned. Prot.
Bond: 10.30 u mej. L. A. v. d. Noort te
t ds. A. C. Verhoog te Oude-
euwe-Weterlng; 6.30 u as. F. I
Kerkzaal Zijlkwartier: 10.30
F. Min-
uur
ds. Verhoog. Ver.
Letmulden Herv. Gem.: 9.30 u ds.
Wapenaar. Pnlël: 7 u ds. Wapenaar.
Geref. Kerk: 9.30 uur ds. De Zwart te
Bennebroek; 7 u ds. Baaljens.
Llsse Herv. Gem., Grote Kerk: 10
ds. Van Ieperen te Katwijk; 7 u ds.
u. ter Stege te Overveen (Jeugddienst).
Helv.kapel: 10 u ds. W. H. Walvaart te
Sassenhelm.
Geref. Kerk: 8-30 u ds. J. Bovenberg te
Leiden; 7 u ds. H. J. Bavlnck te Heem
stede. Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30 u
ds. D. H. Blesma. Geref. Gem.: 10 er
4 u ds. W. Suyker. Geref. Kerk (vrij
gemaakt): 10 én 4 30 u ds. J. J. Ver
leur. Oud Geref. Gem.: 9.30 en 3 uui
Leesdlenst. Ned. Prot. Bond: 10.15 uui
ds. H. J. Wltteveen te Krommenie.
Valkenburg Herv. Gem.: 10 u ds.
D. Lekkerkerker (opening winterwerk i
6.30 u ds. J. G. van Ieperen te Katwijk
aan Zee. Geref. Kerk: 9.30 en 5 uur
ds. G. van Duinen te Den Haag. Geref.
Voorhout Herv. Gem.: 10 u ds.
Oskamp; 7 u (Jeugddienst) ds. De
Jong te Vlaardlngen.
Voorschoten Herv. Oem., Dorps
kerk: 10 u ds. Wagenvoorde te Lelden;
u ds. J. Verwellus; 6.30 u ds. J. R. Cu
perus. Bethel: 9.30 u dhr. 8cheepmaker
te Utrecht; 5 u ds. J. Verwellus: 7 u
ds. P. Fader te Schoonhoven. Malelse
dienst. Immanuëlkerk: 9.30 u dr. A.
van Haarlem; 7 u da. H. M. Cnossen te
Amsterdam. Geref. Kerk: 9. 10.30 en
6.30 u ds. B. Koekkoek. Rem. Afgesch.
Gem.: 9.30 en 5 u da. A. P. Verloop.
Warmond Herv. Oem.; 10 en 7 u
da. J. M. Snijders.
Woubrucge Herv. Gem.: 9.30 uur
dhr. Nyennuls te Voorburg; 6.30 u ds.
Kempenaar. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 u
ds. Dethmers.
Zevenhoven Herv. Gem.: 9.30 uur
kand. Van Harten te Woubrugge. Oe-
ref. Kerk: 9.30 en 7 u ds. Melnders.
Zoeterwoude Herv. Gem.: 10 u di.
E. Kempenaar t« Woubrugge.
Zwammerdnni Herv. Gem.: 10 u
ds. C. L. v. d. Brocck; 6.30 u dhr. J.
van den Hoek te Leiderdorp. Geref.
Kerk: 10 en 6.30 u ds. J. Wagenaar.
Rem. Geref. Gem.: 10 u Streekdlenst te
Alphen a/d Rijn.
De spreuken, die elke week ln
de bekende Succes-agenda
staan afgedrukt, zyn in de ogen
van vele gebruikers een tikje al
te zakeiyk en te moralistisch,
by voorbeeld: „Geluk kan u ryk
maken, maar verstand kan u
ryk houden". Of: „Karakter
wordt beproefd door zaken,
wyn en conversatie". Een enke
le keer echter treffen die spreu
ken door hun rake formulering,
die ons tot nadenken brengt.
Zo kunnen we in deze maan
den ook de behartigenswaarde
woorden lezen: „Een twist zou
niet zo lang duren, als de fout
aan één zyde lag". Eerst vraagt
men zich natuuriyk af. of dit
wel waar ls. In de oorlog tegen
Spanje waren onze vaderen er
vast van overtuigd, dat de fout
aan één zyde lag en toch heeft,
deze „twist" tachtig Jaar ge
duurd. In de komende winter
zullen de NCRV en de KRO
hierover gezameniyke program
ma's uitzenden. Omdat de bei
de omroeporganisaties hiervan
vernieuwing in de verhouding
Rome—Reformatie verwachten,
wordt in die uitzendingen mis
schien duideiyk gemaakt, dat de
fout toch aan beide zyden heeft
gelegen.
De twist in Vietnam duurt
ook al verscheidene jaren. Zou
de reden daarvan niet zyn, dat
Amerika en China beiden me
nen, dat de fout aan één zyde
en dan natuuriyk aan de over-
zyde ligt?
Laten we liever dichter by
huis biyven: Er zyn vele
langdurige twisten tussen
ouders en kinderen (vaak om
AAN BEIDE KANTEN
verlovingen en huweiyken),
tussen broers en zusters (om
erfenissen), tussen buren in
hetzelfde portiek (om kinderru
zies), tussen collega's op één
kantoor of in dezelfde fabriek
vaak uit nay ver). Ze bHJven
jaren achtereen voortslepen,
zonder tot een oplossing te kun
nen komen. De reden daarvan
is, dat beide partijen menen,
dat de fout aan één zyde ligt.
Als zy slecht» één ogenblik wil
den overwegen, of er- soms ook
aan weerskanten fouten zyn
gemaakt, zou de vrede ln het
zicht komen. Maar door dik en
door dun houdt men vol, dat
men zelf geiyk heeft. Men Wil
WOORD
VAN
BEZINNING
liever het puntje van zyn tong
afbyten dan ongeiyk erkennen.
Men wil liever in vyandschap
sterven dan het in orde maken.
In de bergrede (Matheus 5
23. 24) spreekt Jezus over een
man, die op weg is naar Jeruza
lem om er een gave op het al
taar te brengen. HIJ verkeert
natuuriyk in een vrome stem
ming. Hy gaat er heen om God
te danken voor ontvangen wel
daden of misschien ook om ver
geving te vragen voor een be
gane overtreding. Hy vergeet
echter, dat gelovige mensen
zich altyd bewust moeten zyn,
dat zy in een „driehoeksverhou
ding" staan. Aan de top van
de driehoek staat God, aan de
belde uiteinden van de basis
staat de mens en zyn naaste.
Wanneer het in de horizontale
lyn niet in orde is, hapert het
ook ln de verticale lyn. Als de
intermenseiyke verhoudingen
niet deugen, is de verhou
ding tot God ook scheef.
Daarom geeft Jezus de raad:
Wanneer gij dan uw gave
brengt naar het altaar en u
daar herinnert, dat uw broeder
iets tegen u heeft., laat uw gave
daar, vóór het altaar, en ga
eerst heen, verzoen u met uw
broeder en kom en offer daar
na uw gave".
Merkwaardig ls. dat Jezus
niet zegt: „Als gy iets tegen uw
broeder hebt". Als het daarover
gaat, raken wy niet uitgepraat.
Maar Hy zegt: „Als uw broe
der iets tegen u heeft". Vraag
het u ernstig af, waarom dat zo
is- Misschien is die broeder ln
u teleurgesteld, gevoelt hy zich
vergeten of miskend. Probeer
daarom te ontdekken, of de
schuld soms aan beide kanten
kan liggen.
„Weest daarom vriendeiyk Je
gens uw tegenparty. tydig, ter-
wyi gy nog met hem onderweg
zyt". wy zyn nog onderweg. En
die weg is niet zo heel lang. We
kunnen ons niet veroorloven er
vele twisten op na te houden.
En twisten duren nooit lang. als
de fout aan één zyde zou lig
gen.
Ds. J. Vossers
em. pred. Lelden.
