Laurence Olivier beeldt
een trotse Othello uit
Johan de Witt-huis in
oude luister hersteld
10
12
Actie school-slag
voor Chr. onderwijs
Shakespearefi lm
zonder „franje''
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
"r<*o4G
"Tems,
°""St)Ac
73
St"r(«seB
J)e deur van Sir Laurence Oliviers werk
kamer blijft doorgaans hermetisch voor
journalisten gesloten, omdat hij het als
Engelands meest gevierde acteur en
directeur van hel nieuwe National
Theatre, dat de Old Vic is opgevolgd en
hoopt voorbij te streven, nu eenmaal ont
zettend druk heeft. Sir Laurence is ech
ter de welwillendheid zelve, zoals wij
dezer dagen mochten ervaren, toen die
deur toeh voor ons open ging wegens het
feit dat Oliviers nieuwe Othellofilm, die
reeds een half jaar met enorm succes in
Londen loopt, binnenkort naar Neder
land komt, waar Sir Laurence de Edison-
prijs voor de sound track kreeg. Hij heeft
echter geen tijd om deze zelf in ontvangst
te nemen.
De tegenstellingen treffen. De avond
tevoren stond Sir Laurence als de zieden
de reus Othello op de planken. Maar nu is
hij een nette heer in burgerpak. Zijn
vriendelijke ogen anders dan de wild
rollende van de donkere Cassius Clay-
achtige figuurlijk-dramatische aan deze
grote kunstenaar te bespeuren. Alle ge
wichtigdoenerij is hem vreemd. Hij werkt
in een donker noodgebouw, dat een leger-
barak kon zijn, op de binnenplaats van
een armetierig volksbuurtje bij de rivier.
Onder de naam ..Actie school-slag" zal dit jaar met medewer
king van radio en televisie een grote actie worden gehouden voor
steun aan christelijk onderwijs in vijf werelddelen.
IN 5 WERELDDELEN
(Van onze correspondent in Londen)
Olivier staat helemaal open voor
rijn bezoekers, verlaat dadelijk bij
onze binnenkomst zijn schrijftafel en
Riet zich genoeglijk tn een hoek van
de kamer, die niet veel meer dan een
hokje is, bij het kleine gezelschap.
#yif,U vindt niet erg, dat ik doorga
Uvmet m'n lunch?", wijzende op een
bord met schijfjes appel en een paar
st«brokjes kaas. „Daar heb ik meer dan
De naar de zestig lopende Lauren
ce heeft spierwit haar. maar zijn
gezicht is nog jeugdig. Sir Laurence
een volmaakt gelukkig mens,
hij voelt zijn bestemming te
gevonden. „Ik ben niet el-
als acteur geboren, maar dit
leiderschap is de levenstaak
ie blijkbaar voor mij was wegge-
>gd. Al het andere was daar een
IjJbuidelijke voorbereiding toe", zegt hij
■«kot diepe voldoening. Hij had overi-
reeds belangrijke ervaring als
teur en toneelleider, welke
:ties hy vervulde in het thans
afgebroken kleine historische St. Ja
mes" Theatre bij Piccadilly en ge-
,orBurende de afgelopen vier seizoe
nen in de nieuwe aantrekkelijke
schouwburg van Chichester.
Dat hjj nu tussen de havenpak-
huizen en rommelige straatjes zit,
heeft een historische achtergrond.
fN'SWant in dit groezelige kwartier werd
in de negentiende eeuw de Old Vic
*ls koffiehuis geboren met als eerste
doel de arbeiders van de drank te
houden. Op die plek stond te-
Toren een jeneverpaleis. Daarna
Trilde men kunst aan het volk bren-
^ien, niet alj^en hier, maar ook in
^ndere onooglijke delen van Lon
den Zo verrees de Royal Opera te
midden van het gewoel van de cen
trale groentemarkt van Covent
Garden en in een andere rommeli
ge wijk, Islington, werd een derde
schouwburg tevens operacentrum ge
bouwd, Sadler's Wells.
De kunst heeft een deel van de
bevolking geholpen zich te emanci-
i- peren. Thans emancipeert de Old
Vic zich zelf. „Het is verschrikkelijk
om er te werken door hopeloos ge-
M brek aan ruimte en facilliteiten",
eegt Sir Laurence, die met groot ver-
kngen uitziet naar de dag, dat naast
de Royal Festival Hall aan de an
dere kant van de Waterloobrug de
hieuwe nationale schouwburg zal
Verrijzen. Nu moet het gezelschap
Bch met de „Old Vic" en het
lueen's Theatre" behelpen.
Minder intiem
i Zodra het nieuwe gebouw gereed
k zal men jaarlijks 24 stukken op
het repertoire nemen. Het gezelschap,
^lat thans 70 personen omvat, zal
pan tot 200 worden uitgebreid. „Niet
leuk" zucht Sir Laurence, „want
op het ogenblik ken ik iedereen per
soonlijk. We werken als goede vrien
den samen. Maar in de toekomst zal
'/pet intieme karakter verdwijnen".
P Hjj ziet grote mogelijkheden voor
Vde nieuwe instelling e'n tevens voor
bet Engelse toneel in het algemeen,
dusver heeft het toneel elke cri-
tverwonnen. Het kwam de zwij
nde film. de radio, de sprekende
te boven en zal zich ongetwij-
ook staande houden tegenover
tv., dat volgens Sir Laurence
slecht toneelmedium is. De be
te aan het rechtstreekse con-
- met de acteurs op de planken
onvernietigbaar.
troep heeft, zou Sir Laurence als do
minerende figuur liefst op de ach
tergrond blijven. Want hij wenst
niet dat de nationale schouwburg
met hem wordt vereenzelvigd. Ieder
een met talent krijgt er gelijke
kansen. Overeenkomstig zijn be
scheiden aard voelt hij zich daarom
juist zo op z'n plaats als de man,
die in staat is anderen te helpen.
„Is uw administratieve taak geen
belemmering voor uw artistieke ac
tiviteit?"
„Helemaal niet, ik zorg voor een
evenwicht tussen mijn functies. Na
tuurlijk. wanneer ik .Othello" speel,
ga ik niet naar kantoor. Want deze
rol neemt zeven uur in beslag. Eerst
ga ik om in goede lichamelijke con
ditie te komen in het gymlokaal ge-
wiehtsheffen Ik neem een lichte
maaltijd met een halve fles bourgon-
je en ga wat slapen". Dan begint het
schminken, dat 2J4 uur in beslag
neemt, want hy moet het grootste
deel van zjjn huid zwart maken.
Het stuk duurt 3H uur en het af-
schminken nog eens een uur. Othello
is een veeleisende rol om avond aan
avond te spelen".
Lange aarzeling
Sir Laurence heeft, lang geaarzeld
voor hij zich aan het uiterst gecom
pliceerde Othello-karakter waag
de. „Het is een verschrikkelijk moei
lijke rol. die in de moderne tyd bij
na niemand met succes heeft ver
tolkt. De enige uitzondering is Or
son Welles".
Er bestaat een zekere controverse
over Sir Laurence' opvatting over de
rol. Hij is van mening, dat het ver
keerd zou zijn Othello uit te beel
den als een ideaal mens, zonder ge
breken. Olivier ziet hem als iemand
met een ernstige karakterfout
trots die hem van de realiteit ver
blindt.
„Bent u tevreden over de film?"
„Ja ik heb hem weliswaar maar
eenmaal gezien bij de galavoorstel
ling in tegenwoordigheid van konin
gin Elizabeth. Een heleboel dingen
vond ik erg goed. Het is natuurlijk
niet volmaakt. Ergens had ik het
graag een beetje anders gedaan. Nu
heb ik er spijt van dat ik het niet
deed" zegt hij openhartig. Othello is
niet bedoeld als een filmversie van
het stuk. maar als een filmdocument
van de toneelopvoering. Maar
toch is het ook weer niet alleen maar
gefilmd toneel. De acteurs hebben
bijna vier weken voor het maken van
de opnamen in een filmstudio door
gebracht. Ten behoeve van technico
lor en panavision hebben zij vele de
len moeten herhalen, maar in wezen
bleef men vasthouden aan de tech
niek en stijl van het toneel. Zodoen
de werd de schouwburg-opvoering op
unieke wijze, zo men wil als super
toneel, voor het nageslacht bewaard.
Als zuivere film zou Othello'' vol
gens Sir Laurence hebben moeten
tekortschieten. Want Othello leeft
niet. tenzij er op grootse en brede
wijze in wordt geacteerd. Op con
versatieniveau zou het een misluk
king zijn geworden.
peertalent van nature een toneelvolk
fijn. Er is in Engeland dan ook een
overvloed aan prima toneelkrachten.
Acteurs hebben het overigens moei
lijk, omdat het Engelse toneel groten
deels op het ster-systeem is geba
ard. Er zyn betrekkelijk weinig
Vaste gezelschappen. De theaterdi-
ïectie kiest een stuk en zoekt dan de
(beste bezetting bij elkaar. Acteurs,
die niet uitverkoren zijn, moeten
^vaak allerlei baantjes opknappen.
In het National Theatre, dat
:«venals de Royal Shakespeare Com
pany (Stratford, Londen) een vaste
De zaak moest daarom in grootste
toneeldimensie worden opgezet, wel
ke in een normale film met veel
onnodige franje onmogelijk zou zijn
geweest, omdat er daar geen plaats
is voor alle ryke facetten van
expressie, de fantastische opbouw en
de machtige zeggingskracht van dit
drama.
Het is de eerste maal dat getracht
is op de film de atmosfeer en de
directheid van een toneelvoorstelling
te herscheppen.
Geen enkel woord van de belang
rijkste passages is weggelaten en lan
ge monologen werden zonder onder
breking opgenomen mogelijk ge
maakt door drie panavisioncamera's
gelijktijdig te laten olpen.
Regisseur Stuart Burge, die met de
Royal Shakespeare Company in Chi
chester heeft gewerkt en ook veel
voor t.v. heeft gedaan, is de toneel
voorstelling van Othello volledig
ti*ouw gebleven. Hij bouwde voort op
de toneelregie van John Dexter.
Burge heeft vei-meden om Othello in
een naturalistisch decor te plaatsen,
hetwelk de aandacht van het woord
zou hebben afgeleid. Wat er in Sha
kespeare wordt gezegd, is volgens
hem tegenwoordig trouwens niet
meer „reëel". Daarom achtte htf het
onzin om een Shakespeare-film te
maken met werkelijke kastelen en
dergelijke.
Er zijn dan ook helemaal geen
buitenopnamen. De vloot arriveert
maar men ziet de schepen niet. De
toeschouwer zit tegenover een toneel
met Jormele decors in diep rood en
bruin, een beetje neerdrukkend,
maar de slotscène is van een prach
tig clairobscuur. Het enige doel van
deze film is de magie van de toneel
zaal naar de bioscoop over te heve-
Honorariumconflict
Huisartsen
in defensief
(Van onze Haagse correspondent»
De huisartsen zijn in hun conflict
met de ziekenfondsen over een nieu
we honorariumregeling in het defen
sief gedrongen. Uit een memo
randum van het gemeenschappelijk
overleg van ziekenfondsorganisaties
blijkt dat, nu het overleg met de
Landelijke Huisartsen Vereniging
<LHV> is vastgelopen, de zieken
fondsen toch een nieuw contract
voorbereiden. Dit kan niet anders
dan aan de 4400 artsen individueel
ter tekening worden voorgelegd.
De „harde koers" van het centraal
bestuur van de LHV in de onder
handelingen over het nieuwe con
tract, dat 1 januari 1967 zou moeten
ingaan zal vanavond door de artsen
onderling worden besproken in de
LHV-vergadering in Utrecht. De
vraag is of de artsen toch nog zul
len terugkomen op het totnutoe ge
voerde onderhandelingsbeleid. De
vraag is ook of de ziekenfondsen nog
om de tafel willen gaan zitten.
Voor de negen miljoen fonds
patiënten in Nederland kan het con
flict in dit stadium leiden tot con
tante betaling aan de dokter. Later
zou het tarief-per-verrichting kun
nen worden teruggevorderd van de
ziekenfondsen. Onder de huisartsen
is over de tarieven al gesproken: zij
variëren van f 6.50 tot f 12 voor huis
bezoeken. Over de tarieven zal de
minister van Economische Zaken
eenter het laatste woord hebben.
Sir Laurence Olivier en Maggie
Smith als Othello en Desdemona
in de befaamde zakdoekscène.
Sir Laurence is ervan overtuigd
dat de filmtechniek een grotere in
vloed op het toneel zal krijgen, spe
ciaal wat de belichting betreft. On
langs verklaarde hy: ..Mensen ho
ren beter wanneer ze zien, wat er
gebeurt. Vroeger verstond men elk
woord op een halfduister toneel.
Maar door 't lawaai van de moderne
tjjd is het gehoor van de mensen af
gestompt. Soms beweeit men dat de
acteurs pas in het tweede bedrijf ver
staanbaar zijn. Dat is onzin. In feite
zyn het de toeschouwers, die pas in
het tweede bedrijf tot luisteren in
staat zyn
Othello kan alleen worden gespeeld
door een acteur met sterke longen.
Orson Welles moest een belangrijke
passage onderbreken om adem te
scheppen. In Shakespeare's tijd was
er de fenomenale acteur Burbage, die
bijna alles kon, zodat Shakespeare
er met het oog op hem nog een
schepje op deed. Sir Laurence, die
destyds een groot bewonderaar van
de physieke conditie van Douglas
Fairbanks was, kocht toen hij voor
Othello ging repeteren, een sprint-
uitrusting om dagelijks een num
mertje hardlopen langs de boulevard
van zyn woonplaats Brighton weg te
geven.
De actie wordt gesteund door
vrijwel alle protestantse kerken
in Nederland en door alle organi
saties op het gebied van christe
lijk onderwijs. Het streven is een
bedrag van tenminste vijf miljoen
gulden bijeen te brengen.
De Ned. Herv. Kerk, de Geref. Ker
ken en de Chr. Geref. Kerken heb
ben zich in een gezamenlijk schrij
ven achter deze actie gesteld. An
dere protestantse kerken hebben ad
hesie-betuigingen gegeven.
De actie, die wordt georganiseerd
door de Unie „Een school met de
bijbel" is vooral gericht op hulp aan
j onderwijs in de ontwikkelingslanden
van Azië en Afrika en in centra
van Nederlandse emigranten en
aan noodlijdend onderwijs in Italië,
Frankrijk en België. Twintig pro
cent van de gelden uit de actie van
worden besteed voor steun aan
noodlijdend onderwijs ln Neder
land. waarbij met name wordt ge
dacht aan onderwijsvormen voor
geestelijk en lichamelijk gehan
dicapten.
De actie loopt tot en met 26 no
vember van dit jaar. Ruim 1.000
plaatselijke comité's van de Unie
zullen voor de actie aan het werk
gaan.
De N.C.R.V.-televisie zendt teams
uit naar Indonesië. Suriname, Bra
zilië. Canada, Italië en Vlaanderen
voor televisie-reportages, die in no
vember 1966, wanneer de actie
schoolslag op haar hoogtepunt
draait, worden uitgezonden.
Klop op de deur
Tijdens een ln Amsterdam gehou
den persconferentie over deze actie
zei prof. dr. J. Verkuyl, Algemeen
secretaris van de Nederlandse Zen
dingsraad, dat de uitdaging van de
ze tyd is „de klop op de deur van
miljoenen teenagers in Afrika en in
Azië, die geen technische of andere
opleiding krijgen". Prof. Ver
kuyl wee« erop dat in de gehele we
reld meer dan 1350 miljoen jonge
mensen leven.
Alleen al in Azië. Adrika en ln
Latljns-Amerika leven 1033 mil
joen van deze 1350 miljoen jonge
mensen. „Het christelijk onderwijs
heeft in Azië en Afrika altyd een
zeer belangrijke plaats ingenomen.
Tegenover de huidige bevolkingsex
plosie moeten wij een opleidingsex
plosie stellen", aldus prof. Verkuyl.
Drs. Soetjipto uit Indonesië c.ei
over de situatie aldaar: „Wy kra
gen nu een nieuwe orde in Indoxié-
sië. Er liggen ook weer grote kan
sen voor het christelijk onderwijs".
De heer J Bos. secretaris van de
interkerkelijke coördinatie commis
sie ontwikkelingshulp wees er op, dat
het volstrekt niet in de bedoeling
ligt om door de actie schoolslag het
Nederlandse schoolpatroon naar het
buitenland over te planten. „De aan
dacht valt vooral ook op de ontwik
kelingslanden in Azië en Afrika
waai- het zendingsonderwijs zeer veel
tot de ontwikkeling van deze landen
heeft bijgedragen".
Algemeen secretaris
Lnie van Baptisten
De Unie van Baptistengemeenten
in Nederland heeft tot algemeen-se
cretaris benoemd ds. Th. van der
Laan. thans nog verbonden aan Eu
ropean Baptist Theological Semina
ry te Rüschlikon 'Zwitserland», ds.
van der Laan. die deze benoeming
aanvaardde, volgt hiermee ds. T.
Jansma op, die deze functie reeds
sinds 1946 combineerde met de ad
ministratieve verantwoordelijkhe
den van de Unie. Het ligt in de be
doeling, dat de nieuw benoemde se-
cretanaats-werkzaamheden in hefc
bureau van de Unie zal overnemen,
terwijl ds. Jansma voortaan zich uit
sluitend zal belasten met de admi
nistratie van de Unie. De groei van
de Unie en de uitbreiding van de di
verse taken die door de Unie van
Baptisten worden ondernomen,
maakten deze uitbreiding van de
unie-staf noodzakelijk.
Theodorus van der Laan werd op
16 april 1935 te Onstwedde geboren.
Na zijn gymnasiale opleiding ver
trok hij naar het baptistenpsemina-
rium te Rüschlikon om er in 1959
zijn BD-graad te halen. Op 21 juni
1959 deed hjj als kandidaat ontrede
in de baptnsten gemeen te te Coevor-
den. In 1963 verbond hjj zich aan
de baptistengemeente te Nooidber-
gum (Fr.), waar hij in verband met
zijn benoeming tot assisten van de
rector van European Baptist Theo
logical Seminary te Rüschlikon in
1964 slechte één jaar zijn ambt ver
vulde.
Ds. van der Laan zal zich te Arn
hem vestigen om er nog deze herfst
zijn werkzaamheden te beginnen.
Yoor representatieve doeleinden
Toegelaten
V oculistenconcours
tot
de finale
Op de eerste dag van de demi-fi
nale van het internationaal vocalls-
tenconcours in 's-Hertogenbosch zijn
tot de finale toegelaten de sopranen
Teresa Tourné Obanos 'Spanje»,
Marina Krilovioi Roemenië Erica
Busch (Canada» en Ana Maria Mi
randa (Argentinië» en de tenoren
Ludovic Spiess 'Roemenië» en Peter
Wetzler (Duitsland».
Op 16 september a .s zal er in
Kunstzaal „Nouvelles Images" in
Den Haag een expositie van heden
daagse Venezolaanse grafiek worde»
geopend.
De tentoongestelde werken werden
uitgezocht en bijeengebracht door de
faculteit voor architectuur en ste
denbouw van de centrale universiteit
van Venezuela, in Caracas. De expo
sitie duurt tot 2 oktober.
De minister van Cultuur. Recrea
tie en Maatschappelijk Werk. mr. M.
Vrolijk, heeft gisteien aan de Kneu
terdijk in Den Haag het gerestau
reerde Johan de Witt-huis heropend.
Het pand, dat in zijn oorspronkelijke
vorm van 1653 dateert, is eigendom
van de N.V. Levensverzekeinrgs-
maatschappy „Utrecht", die de res
tauratie bekostigd heeft. Het Johan
de Witt-huis, gerestaureerd onder
leiding van de architect C. W. Roy-
aards, zal behalve voor enkele dien
sten van de „Utrecht", voornamelijk
gebruikt worden voor representatieve
doeleinden.
Johan de Witt was een van de
eerste bewoners van het pand. Het
boek „De waerdije van lijfrenten
naar proportie van losrenten", dat de
raadpensionaris in 1671 liet verschij
nen. wordt beschouwd als de eerste
wetenschappelijke verhandeling op
het gebied van de levensverzekering.
•fr Dit is een van de bijzonder
fraaie kamers in het gerestau
reerde Johan de Witt-huis aan de
Kneuterdijk in Den Haag, de z.g.
Paarse zaal.
Johan de Witt geldt hierdoor als de
grondlegger in Europa van de le-
vensverzekeringswiskunde en daar
mee van het levensverzekeringsbe
drijf.
