Omstreden opera in
(iet Salzburg-Festival
Kami - Indonesië'* toverwoord
kunst
kaJeiöoscoQp
MUNDI
VICTOR
I DE „BASSARIDEN" VAN HENZE I
Uitzonderlijke uitvoering
maakte toch weinig indruk
Ned. Volksopera gaat
uitvoeringen geven
Voorlopig in het klein
OPPOSITIE WORDT GEVOERD BUITEN
GEWONE KANALEN VAN DE POLITIEK
Verscheurd
Zaterdag 3 september
Aalsmeer brengt een
corso vol sprookjes
'gDAG 24 AUGUSTUS 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 9
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim;
jniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
(Van onze correspondent)
nDude gewoonte om tijdens elk Festival ten
s één nieuwe opera als wereld-première op
ien, is in de laatste jaren onderbroken.
Jjr het protest en de roep naar een echte
l,pe muziek-manifestatie waren zo sterk,
«l directie en het curatorium zelf de op-
gaven voor een opera die speciaal voor
^|rg geschreven en gecomponeerd diende
njden. Het resultaat van deze opdracht is
lijnlangs gemeld het werk „Bassariden",
£an de tekst geschreven werd door de En-
r Chaotisch
n echter een hemelsbreed ver-
rissen het oude Griekse drama
^Bipides en deze massale ver-
die Henze een opera noemt.
uEruipides een samenhangen-
«jeling opbouwt die in een af-
t:iHjke climax eindigt, vertoont
4 „Bassariden" nauwelijks een
'ng. géén dramatisch conflict
11 climax.
K'jeze opera te kunnen volgen,
slen terdege op de hoogte zijn
verschillende periodes in de
a|jenis van het menselijke den-
t'de beschaving. De meest ver-
r^de elementen hiervan worden
1 Weliswaar originele, maar ver
fde manier met elkaar in ver-
Liebracht en door elkaar ge-
xJ De toeschouwers weten er
|ad mee en kunnen al die
nrjn en vertakkingen nauwelijks
!e' maar ook de vakmensen, mu-
^jéoretdci en resencenten heb-
ïdV de eerste kennismaking het
hflat zij met een chaos werden
kfonteerd.
jVrhaal, dat hier geen drama-
febeuren is, speelt zich af rond
us, Koning van Thebe die zijn
ai|| sensuele Dionysos-cultus wil
e en. Doch niet alleen zijn moe-
™haar zuster Antonoe, maar ook
'j^ele Thebaanse volk wil aan de
g van Dionysos trouw blij-
opionysos zelf weet Pentheus te
-iren en laat hem in een spie-
dat al zijn pogingen om de
cultus te reinigen dwaas en
zijn. Pentheus wordt door een
djn Dionysos aan het volk ver-
11- die hem tenslotte vermoordt.
^moeder brengt het hoofd van
oon in een rehgieuze roes naar
aiinklijke paleis en ontdekt dan
tfc dat zij het werktuig is ge-
8 van de wrekende Dionysos aan
[?j haar zoon heeft opgeofferd.
,lTds verwoest heel Thebe en het
ar en verjaagt de familie var
i, lus, maar het volk blijft trouw
cstonysos en zijn cultus. Dit ge
wordt echter in de opera niet
uitgebeeld, maar
verondersteld. Daardoor in
apPts wordt het in verschillende
fes uit de godsdienst- en cul
d»|chiedenis uitgewerkt en toe-
•j Treurlied op
in de Goden
hoofdgedachte schijnt deze te
de mensheid het slachtof-
pjfan twee wereldbeschouwingen.
Itfiver Pentheus die een zuivere
1 intellect gebaseerde religie wil
nieren, staat Dionysos als de
h van het onbewuste, verlok-
gelse dichter W. Auden en zijn landgenoot
Chester Kallman. Voor de muziek werd de Duit
se componist Henze aangezocht die naar zijn
zeggen enthousiast was over het libretto.
Ten aanzien van het algemene thema hebben
de schrijvers zich laten inspireren door het dra
ma Bacchantenvan Euripides. Zij verander
den alleen de naam en noemden hun werk Bas-
saridenwat in feite hetzelfde is als Bacchan-
In het Gemeentelijk Mu-
,n.J te Den Haag is men be-
pdfen met het uitpakken van de
fie Russische kunstschat-
'elke daar binnen kort ge.-
lerd zullen worden.
Ptrbij een der fraaie schilde
rt die men dan kan bewonde-
bende, sensuele en gepassioneerde in
de cultus. Voorlopig moet Pentheus
weliswaar tegen zijn rivaal
afleggen, maar ook Dionysos zal eens
van het wereldtoneel verdwijnen. Zo
ver komt het echter nog niet in deze
opera. Goed beschouwd blijft Diony-
jos de overwinnaar en wel als het
symbool van het morbiede, hart
stochtelijke, decadente. Het werk is
odoende een treurlied op de Goden,
en afscheid van alle pogingen der
mensheid om een bovenzinnelijke
wereld op te bouwen en wat over
blijft is een loflied op de Eros.
De kern van dit gegeven heeft
ets betoverend in zich, want het
mensdom heeft inderdaad ten koste
van de grootste gruwelen gepoogd om
zich een bovenwerelds rijk voor te
stellen en tenslotte moeten wij toege
en, dat wij na die strijd nog altijd
niet weten. Het schijnt de bedoeling
te zijn om aan te tonen dat al der
gelijke inspanningen vruchteloos en
ot mislukking veroordeeld zijn.
Zo gezien is het eigenlijk een theo
retisch geval, een theorie die dan
geillustreerd wordt door elementen
de cultuurgeschiedenis. Daar-
worden deze motieven door el
kaar geschoven en met elkaar ver
bonden: godenbeelden volgens het
2uivere Griekse ideaal staan naast
afgodsbeelden van de Paaseilanden,
tegen de achtergrond van Los Ange
les verschijnen de hoofdfiguren die in
nun optreden en kleding grote over
eenkomst vertonen: Hamlet met ge
stalten uit het Empiretijdperk, Te-
vesias lijkt op een Anglikaanse dia
ken en een kapitein met zijn wacht
js gekleed in de wapenrusting uit
de 14e eeuw.
Hetzelfde gemengde karakter ver
toont ook de muziek. Zij is een com
binatie van operette, sonate, passa-
caglia, waartussen opeens heel dui
delijk een gedeelte van de Mattheus-
Passion wordt ingelast of een twaalf-
tonen-serie.
In hoofdzaak
tonaal
Alleen al deze analyse laat zien
dat noch het gezongen woord noch
dc muziek meeslepend of overweldi
^end kan zijn. Het is eerder een zui
ver intellectuele constructie, een
soort negatieve wereldbeschouwing.
Toch spreekt de muziek van Henze
wel aan, ze is eigenljjk in 't geheel
niet experimenteel of modern,
in haar soort zelfs pakkend, vooral
expressionistisch en voor het grootste
gedeelte dan ook tonaal.
Bjj de eerste kennismaking is men
verbijsterd, omdat men er geen lijn
in ziet. Maar bij de gedachte dat
dit werk door twee vooraanstaande
kunstenaars als Henze en Auden tot-
Volkomen nieuw
Maar de tijd gaat verder en deze
opera „Bassariden" is in ieder geval
ets volkomen nieuws, bovendien
getuigenis van een wereldbe
schouwing die enigszins correspon
deert met ons hedendaags levensbe
sef.
Want de massa beheerst het toneel
de grenzen van verleden en het he
den zjjn verdoezeld en lopen in el
kaar over, het streven naar een ge
zuiverde en reine Godsvoorstelling is
aan het wankelen en maakt plaats
voor een orgie van hartstocht, klank,
beelden en kleur.
Medische studie
in België niet
aan te bevelen
Het verdient geen aanbeveling te
bevorderen, dat Nederlanders zich
als eerstejaars voor een studie in de
geneeskunde aan een Belgische uni
versiteit laten inschrijven. Er zjjn
echter wel studiemogelijkheden aan
Vrije Universiteit van Brus
sel voor enige tientallen Nederland-
studenten die in Nederland reeds
het propeduetisch of kandidaatsexa
men aan een medische faculteit heb
ben behaald. Dit zou dan een moge
lijkheid zijn voor ouderejaars aan
Nederlandse universiteiten die door
overbezetting van de medische fa
culteit een lange wachttijd zouden
hebben voor de practica van het
tweede of vierde jaar.
Minister Diepenhorst deelt dit mee
in antwoord op schriftelijke vragen
van het Tweede-Kamerlid Van Dijk
(VVD). Ter toelichting deelt de be
windsman mee, dat het risico van
een mislukking van de studie in het
eeiste studiejaar van de Belgische
opleidingen uitermate groot is, om
dat aan het eind van dat jaar een
examen moet worden afgelegd,
dat een sterk selectief karak
ter draagt. Gewoonlijk valt de helft
van de kandidaten af, waaronder
een groot aantal dat al eens examen
deed.
De Stichting Nederlandse Volksopera, die in het voorjaar van
1965 is opgericht, is begonnen met de realisering van haar plan om
in ons land te komen tot een volledig opera-instituut waar het grote,
z.g. ..ijzeren", repertoire wordt gebracht en waar jonge zangers en
zangeressen van de grond af in het vak worden opgeleid.
Van 2 september af zal geduren
de vier weekends op vrijdag, zater
dag en zondag een opera-pregram-
ma in mini-uitvoering in het Am
sterdamse theater Tingel Tangel
vorden gepresenteerd. Uitgevoerd
worden „Amorys" van de in de oor
log overleden Nederlandse componist
Nico Richter naar een libretto van
Hendrik Lindt, het zangspel
..Lieschen und Fritschen" van
Jacques Offenbach dat speciaal voor
deze gelegenheid in het Nederlands
is vertaald, en gedeelten uit de ope
ra „Primerose" van Dalayrac. De
medewerkenden zijn Gretha Krom,
Petra Bogaerde (beiden sopraan),
Chris Scheffer (tenor), Richard
Bouwman en Eddy Dubois «beiden
bas). De pianist Ger Terwiel zal als
enige voor de muzikale omlijsting
zorgdragen. Het décorontwerp is van
Jan Letter en de regie is in handen
van Eleonora Brossé.
Dat het huidige repertoire niet het
„ijzeren" is, waarop wordt gemikt, is
een gevolg van enerzijds de gering#
plaatsruimte in het Tingel Tangel-
theater dat aan 150 man plaats biedt
en anderzijds aan de (tCh&na nog)
geringe financiële middelen waar
mee men zich moet behelpen.
De tenor Chris Scheffer zei
dat het tegenwoordig voor jongeren
onmogelijk is om een behoorlijke
operacarrière in ons land op te bou
wen. „De operagezelschappen laten
de grote partijen alleen door buiten
landers zingen en talenten van ei-
gen bodem komen niet aan bod".
Volgens hem moet de opera weer
voor het volk worden. .Misschien
hebben we dan over 200 jaar een
operatradhie in ons land. Thans
worden er uitsluitend opera's ge
bracht die het brede publiek niet in
teresseren".
stand is gekomen en dat een man als
Sellner uit Berlijn is gekomen om de
ze ogenschijnlijke chaos te enscene-
en, terwijl de Hongaar Dohnanyi
dc Weense Philhamoniker onover-
uoffen dirigeerde, durft men nau
welijks een oordeel uit te spreken,
bommige taferelen maken een over
weldigende indruk vooral met de
decors van Griekse zuilen, exotische
afgodsbeelden en grillige rotsen,
.'uist het brede toneel van het nieu
we Schauspielhaus schijnt hiervoor
geknipt te zijn.
De toeschouwers hadden wel de in
druk getuige te zijn geweest van een
uitzonderlijke opvoering, maar kwa
men niet onder de indruk. Een niet
onaanzienlijk deel van het Salzbur-
ger Fesitivalpubliek zal het optreden
van Böhm, Szell, Karajan altijd als
het hoogtepunt blijven zien, of ook
ae briljante vertolking van de Ja
panse dirigent Ozawa, wiens naam
men moet onthouden. Anderen zul
len van mening zijn dat Mozart on
overtroffen is en dat men geen ex
perimenten moet wagen.
Bommenwerper ln
Wenen opgespoord
(Van onze Weense correspondent).
De 22-jarige E. Kubart uit Wenen
heeft tegenover de politie toegegeven
dat hij de bom heeft gemaakt en tot
ontploffing gebracht, die zaterdag j.L
het passagebureau van de „Alitalia"
in Wenen heeft verwoest. Hij heeft al
eens eerder een bomaanslag gepleegd
op een lokaal van de communisten
in Wenen. Daarom werd hij tot twee
jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij
stond de laatste jaren in contact met
rechts-extramistische kringen.
In de kelder van het huis waar hij
woont vond de politie dezelfde explo
sieve stoffen die ook bij de aanslag op
het Italiaanse bureau werden ge
bruikt. De bewijslast was zó zwaar
dat Kubart een bekentenis aflegde.
Hij is bevriend met een zekere
Hans Falk (32), die eveneens onder
verdenking staat en daarom gearres
teerd werd, maar hij heeft nog geen
bekentenis afgelegd. Falk was lid van
dezelfde rechts-extremistische orga
nisatie, die onder andere gesteund
wordt door dr. Burger, de vetdediger
van een volkomen onafhankelijk
Zuid-Tirool, wiens optreden voor de
Beierse televisie onlangs een krachtig
Italiaans protest in Wenen en Bonn
tot gevolg heeft gehad.
Doorbraak
Presidium-lid Cosmas Batoebara,
een bedachtzaam formulerende en
weinig emotionele jongeman, zegt:
„De Kami vervult de functie van
doorbraak. Wij hebben genoeg van af
wachten, er moeten nu dingen ge
daan worden". Hij zegt met nadruk
dat de Kami geen politieke ambities
heeft, alleen democratische manier.
Ten bewijze van zijn verklaring wijst
hi) op het feit dat toen de Kami
een twintigtal zetels werd aangebo
den in het nieuwe volkscongres (op
voorspraak van het leger, en vooral
van generaal Nasoetion). Het pre
sidium besloot deze niet te accepte
ren.
„Wij geven er de voorkeur aan
om buiten het congres oppositie te
voeren omdat dit ons vrijer laat".
In de loop van de tien maanden
van het bestaan van de Kami heeft
deze organisatie zich ontwikkeld tot
zeker de belangrijkste actie-groep in
het eeuwig-roerige Indonesië. Cosmas
Batoebara (de achternaam betekent
(.steenkool) laat zich weinig uit over
de financiering van de Kami. maar
volstaat te zeggen dat men bijdra
gen ontvangt uit het bedrijfsleven.
Bevoegde waarnemers zeggen dat de
organisatie vooral in het begin aan
zienlijke bedragen ontving van de
strategische reserve van het leger
(kostradi, en dat er miljoenen roe-
pia's mee gemoeid zijn. Van de uit
gaven wordt om veiligheidsredenen
geen boekhouding gehouden.
Hier in Djakarta kan men horen
dat er tussen de Kami en de strijd
krachten, en met name generaal
Soeharto. een zeker samenspel bestaat
waarbij het erop lijkt dat de Kami
door het leger wordt gezien (of zelfs
gebruikt) als een proefballon, een
thermometer in de oksel van het
Indonesische volk.
De recente anti-Soekarno overklarin.
en gebeurtenissen in Bandoeng
zijn om deze redenen van belang. Het
zijn geen toevallige uitbarstingen en
waarin het aftreden van de presi
dent wordt geëist. Kami presidium
lid Cosmas Batiebara wilde zich niet
Samenspel
(Van onze reisredacteur
mr. H. L. Leffelaar)
DJAKARTA. 22aug.
„Soekarno moet hangen!" riepen
de Kami-studenten buiten op het
vergaderterrein. Op dat ogenblik
klonk binnen in een kamer van
de ,,universitas pantjasila", het
vroegere gebouw van de boks
club in Djakarta, het gerinkel
van brekend glas. Een ingelijste
beeltenis van president Soekarno
werd door een paar studenten
aan gruis geslagen. Zij rukten
het portret uit de lijst en brach
ten het naar het bordes, waar
een spreker de menigte van ruim
2500 kami-leden aanvuurde:
„Moeten we Soekarno nog
president laten?"
Maar het plan om het por
tret in het openbaar te verscheuren
werd niet uitgevoerd. „Het ver
scheuren van Soekarno s portret
vertegenwoordigt geen principe",
zei een volgende spreker.
„Waar het om gaat ls dat het volks
congres bijeen wordt geroepen om de
president uit zijn functies te onthef
fen".
De massavergadering luisterde, in
terrumpeerde een spreker die zich te
gematigd uitliet, juichte fellere ora
tors toe, zong het Indonesische volks
lied. en wiste zich het zweet van de
hoofden. Het was 10 uur in de och
tend en de zon stond als een brand
in de wolkeloze tropenhemel. Enke
len die zich van de schaduw van
een parasol bedienden, "erden toe
gesproken: „Zijn jullie soms van
boter? Weg met die parasols". En de
parasols werden opgevouwen onder
waarderend gelach.
Halfstok
Cosmas Batoebara. een 27-jarige
Sumatraan en een van de vier voor
zitters van de Kami, bracht verslag
uit van zijn bezoek aan Ban
doeng, waar de Kami-afdeling eeri
beleg had doorstaan van pro-
Soekarno groeperingen. Er was een
dode gevaUen. Het leger had tenslot
te de studenten ontzet. Er werd een
minuut stilte in acht genomen en de
vaandels van de Kami „bataljons
(alle genoemd naar een van de op 1
oktober 1965 vermoorde generaals)
werden halfstok gehangen.
Aan het eind van de bijeenkomst
werd snel en gedisciplineerd een op
tocht geformeerd voor een protest
mars door Djakarta. Voorop leden
van het regiment met de opdracht
om de flanken van de stoet te be
veiligen. Men was op acties zoals die
in Bandoeng voorbereid. Een graf
krans van kunstbloemen werd mee
gevoerd.
Kami is in het Indonesië van na
de staatsgreep een nieuw toverwoord
geworden. De organisatie die 300.000
studenten in geheel Indonesië omvat,
werd op 25 oktober 1965 opgericht
in reactie op de spannende dagen na
de staatsgreep toen de communisti
sche partij (PJC.I.) zijn staart nog
roerde. De structuur bestaat uit een
presidium van vier voorzitters en drie
secretarissen, daaronder een lichaam
dat zich belast met de selectie van
actie-objecten, en vervolgens het uit
voerende regiment ,Arif Rah
man Hakim" (genoemd naar de
eerste student die bij de demonstra
ties om het leven kwam).
Het op militaire leest geschoeide .re
giment" beschikt over secties voer lo
gistiek (kosumpsie geheten gezond
heid (bestaande uit onlangs afge
studeerde medici), en een inlichtin
gendienst.
Welke rol moet aan de Kami wor
den toegekend? Zijn het Jongeren
die gebruik maken van onoverzichte
lijke omstandigheden om zich ge
wichtig voor te doen? Is het een
I soort romantische padvinderij op
I grote schaal? Welk# reel# m-
Kami-studenten in een open-
luchtvergadering waar het af
treden van Soekarno wordt ge
ëist.
uitlaten over deze mening dat Ban
doeng in dit geval de proefballon
geweest en dat men nu afwacht of
deze anti-Soekarno uitingen elders
gehoor vinden. Mocht dit het geval
zijn dan is in de eerste plaat# een
grotere agitatie onder de pro-Soekar
no groeperingen te verwachten (met
rame de PNI, Partai N&sion&l In
donesia), en in de tweede plaat# sou
het kunnen betekenen dat Indonesië
opnieuw aan de vooravond staat mn
een kritieke fase.
COSMAS BATOEBARA
(Van onze A'damae correspondent)
Het door de pracht van ontelbare
fraaie verwerkte bloemen Internatio
naal befaamse Aalsmeerse bloemen-
coiso wordt dit jaar sprookjesachti
ger dan ooit. Onder het motto „Bloe
menpracht uit 1001 nacht" tonen de
Aalsmeerders op saterdag 3 septem
ber op 21 praalwagens verscheidene
sprookjes uit 1001 Nacht, xoais
„Simbad de zeeman" en „Alladln
en de wonderlamp".
De stoet trekt via een ruim 40 ki
lometer lange route van Alsmeer
naar Amstelveen en Amsterdam en
terug. Hoogtepunt wordt weer het
défilé van de praalwagens en 21 met
bloemen versierde personenauto's op
de Dam in Amsterdam 's-middags
om 4 uur. Hier zorgt de Amsterdam
se politiekapel in gala-uniform voor
de muzikale omlijsting, terwijl het
vendellersgilde „St. Cathartna" uit
Hoogstraten in België een demon
stralie vendelzwaalen geeft.
Het corso wordt dit Jaar voor de
19de keer gehouden. Het ls ontwor
pen door de K.L.M.-gezagvoerder
Harrie Bouwmeester (44). H(j zegt:
„De verhalen uit 1001 Nacht zijn
ïogal pikant. Wjj werken dan ook
ian de hand van een bewerking voor
kinderen. Het gaat erom een staal-
I kaart op de weg te brengen van het
I pakket bloemen, ro&ls het hier op ds
veiling komt. WU verwerken 80 a
100 soorten „vooral anjers en rozen.
Verder gebruiken we dit Jaar ve«l
lelies. De nadruk ligt op het arran
gement van de bloemen, maar w#
hebben deze keer ook veel aandacht
besteed aan de kostuums".
Op het ogenblik zijn de comité
en buurtschappen ln Aalsmeer en
omgeving, die een praalwagen (kos
ten 5 tot 10.000 gulden) voor hun re
kening nemen, met de opbouw vaa
de wagens bezig. In de nacht van
dondedag 1 op vrijdag 2 september
worden in de Aalsmeerse veilinghal
len de bloemen, met de reservering
waaraan men reeds is begonnen, op
de wagen aangebracht. De vrijdag
voor het corso ls weer kijkdag.
ADVERTENTIE
sigaren van wereldfaam i
