siVerleden en lieden van
-drie Wagner - generaties
Onschatbare Russische
kunst naar Den Haag
randstad
uitzendbureau
dgingen om opera s
nnemelijk te maken
wtsm
Voor dertig miljoen
gulden verzekerd
JAG 23 AUGUSTUS 1966
W—
/|j Bond Bayreuther Festspiele (II) j
voorde inspringkracht
Hoflaan 129
die er uitspringt!
=34299
(Van onze correspondent)
LS na het voorspel van „Parsifal" het doek in
Bayreuth uiteen schuift, is het toneel in het
at iika duister gehuld. Dat blijft zo tot het drama
,n rej uur later ten einde is. Geen bloemenpracht of
HJe bergmeren, geen hoge burchten of kronkc-
gaade paden, zoals Wagner het in zijn regie-aan-
dingen voorschrijft: vaag bewegen de hoofd-
tjrafonen zich door de schemer, waarbij alleen op
l gezichten enig licht valt. Meestal staan ze stil
komen hun stemmen als uit een loodzware
«itujoinwereld, waarin zich geen enkel aanknopings-
ypev«at met de werkelijkheid bevindt. Alleen de beide
indmaalscènes voeren, onder het dreunende
«ikkenmotief, tot een hoogtepunt van visuele
"jinatiek, dat echter met een minimum aan be-
gingen en een geraffineerd lichtspel wordt he
in het donker
tijdens Tanrihauserzitten
bayreuth in de Wagnerianen
Eier uur in het donker. In het
van het toneel een rond
n. De achterwand, zoals
fo een in donkere kleuren non
mie f beschilderd doek, dat in
Hel halfrond is opgehangenver
ft de spelers alleen links en
ts vlak voor het nimmer ge-
voetlicht toegang en uit-
zienir ^at eertVds uiterst realistisch
ichlnerie ten tonele werd ge
wordt nu nog slechts door
te lichteffecten en alleen in
terste noodzaak op dit achter-
ngeduid. Wat in Bayreuth
geblevenis de akoestisch
mkkend opstijgende muziek
stemmen die nauwelijlcs nog
'■ntificeerbare personages be
ll.
|^(i „Net als thuis"
zijn roman „Der Untertan"
aT'' ireef Heinrich Mann hoe zijn
1 pei'Elch in de Wagner-opera's „net
udeahuis" voelde: schilden en zwaar-
pliik. vee' ramme'end blik, een alge-
y i gevoel van trouw aan de kei-
r. Na een heil en omhoog gehou-
m^banieren en de Duitse eik: men
wel willen meespelen". Dat is
i het medelijden wat men voelt
Aden van de Wagnerianen in het
foielhaus in Bayreuthhun
1 feoed is afgepakt, en de oude
n vs!touwde Deutsche treue oom
Dor Plotseling abacadabra.
jt uitsnyden van het ziekelijke
p^XUllsme dat tot fascisme leiden
la de verdienste van Richard
r- kleinzoon Wieland. Met
Rlün ^aar J°ngere broer Wolf-
KS Dj la de nu 40-jarige Wieland de
van Siegfried Wagner <1869-
©n de omstreden Winnifred, die
lers duizendjarige rijk is vast-
a en volgens Wielands on-
oi7i*r twintigjarige kinderen gelooft
_-B0g aan de •>Endsiog"
T was 13 toen zijn vader
tried overleed. Maar ook Sieg-
vin[' °P zün beurt was pas 14, toen
vader, en dat was Richard Wag-
m eigen persoon, in 1883 stierf,
lïflb de niet van vader op
IJIP worden overgegeven, maar wer-
mtS* ^terim-periodes door twee
•NCjj©nsch aanhankelijke) weduwe
6 S i^ood' ^ichard Wagners dood
1883) had zijn tweede echtge-
■Cosima nog 47 jaar te leven,
■werf in 1930 en vele Bayreu-
herinneren haar nog goed als
lange, in het zwart geklede fi-
sKOW, waar je als kind met een eer
biedige boog omheen liep. Cosima
was de dochter van de Hongaarse
componist en pianist Franz Liszt en
ae Franse Prinses d'Agoult. Geen
druppel „Deutsch" bloed vloeide door
haar aderen, wat haar niet zelden
in moeilijkheden bracht met de zeer
„Deutsche" operasterren, die Wag
nerianen waren in de zin van het
woord. Hierbij steekt bizar af dat Co
sima vanzelfsprekend de grootste en
gevaarlijkste „Wagneriaan" was van
hen allen.
Volbloed Engelse
Toen Coslma's zoon Siegfried in
.930 overleed, had hy 22 jaar in de
trant van zyn moeder de regie in
bayreuth gevoerd. Zijn vrouw Win
nifred nam de taak van hem over.
He in 1897 geboren Winnifred Wil
liams is een volbloed Engelse. Maar
ze paste zich zo snel bij het „Deutch-
tum" van haar familie aan, dat ze
kans zag de naam van de vereerde
schoonvader Richard bijna voor
•;euwig in diskrediet te brengen.
Terzijde moet nog worden vermeld
dat Richard Wagners dochter Eva
11867-1942» in het huwelijk trad met
Zaal van het Festspielhaus te
Bayreuth tijdens de pauze.
de twijfelachtige Engelsman Steward
Houston Chamberlain, die ook een
trouw vriend van Cosima was. Cham
berlain was met de Franse schrij
ver Gobineau een van de grondleg
gers van Hitiers onduidelijke maar
heel doeltreffende nazi-„filosofie".
Tegen het einde van de tweede we
reldoorlog had een Amerikaanse
irandbom de bibliotheek in de villa
de gehele papkartonnen- en blikke-
toneelinventaris van het „Festspiel
haus" vernield. Hoewel de speciaal
voor Hitier gebouwde vleugel aan de
Wagner-villa was blijven staan, was
het rijk van Hitiers aanbidster ten
«■inde. Zij werd weggezuiverd. Haar
rechten op het Festspielhaus droeg
ze aan haar zoons over. Ze rijdt nu
nog bij voorkeur op de fiets
door Bayreuth, waar ze door de be
woners word geëerd en bemind.
men Richard Wagners", Maar Wie-
land wees In een recent interview
I in de „Münchener Abenzeitung" op
een verontrustend verschijnsel, dat
i onder de jeugd valt op te merken en
dat ook op politiek terrein belang
stelling verdient. Hij zei: „De groep
van Wagnerianen wordt natuurlijk
steeds kleiner. Maar op het schel-
I hnkje heeft zich een kring van jon
gt Wagnerianen gevormd, die veel
I trger zyn. Een eigenaardige reactie
is: „Onze vaders zijn ons te mo-
Een open vraag is echter nog hoe-
j iang Richard Wagner zijn vernieu-
j wende kleinzoon zal overleven. Een
I opvolger van Wieland is niet in zicht.
Wanneer men de muziek in het Fest
spielhaus (nu noodgewongen» puur
moet savoureren blijkt naast veel
meesterschap ook zoveel banalitei-
ten („primitieve gevoelens die met
giazuur zijn bestreken" noemt Her-
mann G laser het stuk in zijn wetens-
waardig boekje „Spiezer-Ideologie"-
Verlag Rombach, Freiburg te be-
vatten, dat ze de universele uitdruk
king van een „Spltzbürger-Ideolo-
I gie' (een „mengeling van sofaro-
mantiek en vechtjas-instinct"
Schlafer) blijft ze wellicht tot mid
delpunt van een „geloof", dat mid
denstanders uit de gehele wereld ln
mannen- en vrouwenzangverenigin
gen blijft verenigen. Daarmee zal
Wagner, deze superegocentrische half
intellectuele vegetariër", deze, „bom
bastische en onbeschaamde bluffer,
die het afschuwelijkste Duits schreef
dat ooit geschreven werd, (Time) tot
middelpunt van een in wezen a-mu-
sicale secte kunnen blijven.
„In zijn dromen zag opa steeds
een naakte fauna" bekende Wieland
Wagner, die over de „Meistersinger",
als de „Gauleiter-opera" spreekt en
oe „Vliegende Hollander" met de
Heidi Brühl-hit „Wir wollen niemals
aus einander gehen" vergelijkt.
Amsterdam - Den Haag - Rotterdam
Leiden - Brussel
Familie-eer
In de Wagneriaanse svmbolenwe-
"eld was het bijna symbolisch hoe de
nog jeugdige en getalenteerde Wie
land een laatste mogelijkheid aan
greep om de familie-eer te redden.
Wieland had aan het voorbeeld van
rijn Engelse moeder en zijn Hon
gaars-Franse grootmoeder gezien dat
Wagnerianisme en het daarmee sa
mengaande anti-sèmitisme en fascis
me geen privilege van de Duitser Is
hoewel deze daarmee al snel wordt
vereenzelvigd. Maar hij had óók ge
zien dat wel de Duitser in zijn zeer
speciale aanleg als collectief via het
Wagnerianisme tot een bedreiging
van de hele wereld geworden was.
Wieland beziet de problemen van ge
frustreerde Wagnerhelden psycholo
gisch vanuit de theorieën van Freud
en Jung, waarvan hij een grondige
studie maakte. Daarbij is hjj een
lervent lezer van de Griekse klas
sieken als Alschylos, Euripides, So
phocles, Aristophanes en Homerus.
Als in 1951 voor het eerst het doek
opgaat voor de vernieuwde „Parsifal"
ook een totaal nieuwe periode in
1 et Festspielhaus begonnen. En even
als Richard Wagners theateropvat-
mgen vanuit Bayreuth in de hele
wereld ingang vonden, betekende ook
Wielands Wagnerensceneringskunst
een nieuwe weg, die de eerste na
volgers al hebben betreden.
Cosima zal zich by deze ketterij
in haar graf omdraaien en dat Wie
land met zjjn moeder in onmin leeft
is duideljjk. Maar alleen die keihar-
ae en ontluisterende nuchterheid
kunnen de ziekelijke gemythologi
seerde Richard en zijn muziek nog
voor de toekomst redden. Met hoe
veel succes Wieland Wagner zijn
giootvader in Bayreuth, nog accep
tabel maken kan, moet men echter
in het „Festspielhaus" zelf beoorde
len.
Bernard Haitink debuteert
op de Promenadeconcerten
Groot succes met Bruckncrs „Zevende"
(Van onze Londense correspondent)
Bernard Haitink, geen onbekende in Londen, heeft gisteravond
voor 6.000 toehoorders in de Royal Albert Hall met het BBC-
symfonieorkest zijn debuut gemaakt op een Promenade-concert.
Zoals men weet worden er elke zomer op deze plek twee maan
den lang avond aan avond Prom-concerten gegeven, de grootste
muzikale gebeurtenissen van het seizoen.
aanvaarden oogstte groot succes met
I de zevende Symfonie van Bruckner,
'een in Londen nog betrekkelijk on
bekend componist. Hy dirigeerde met
inspirerende geestdrift.
Hoewel de critici zyn kristalhelde
re vertolking pryzen, zyn zU van
ooideel dat Haitink ondanks de
sublieme technische prestatie-tekort
schoot door een gebrek aan Inner
lijke spanning, waardoor de elemen
taire grandeur van dit werk niet tot
zyn recht kwam.
Dit neemt niet weg dat het publiek
opgetogen was en Haitink vele malen
terugriep. De rest van het program
ma bestond uit Beethovens Coriola-
nus-ouverture, met groot élan uitge-
v >erd en Mozarts llefiyke en exclu
sieve Sinfonia Concertante voor
viool, altviool en orkest (K.V. 364).
Grootse Frans Hals
herdenking in
Haarlem
Haitink die in september 1967 zyn
functie van artistiek leider van het
Londense Phil harmonisch Orkest zal
V oealistenconcours
te Den Bosch
Van 5 t.m. 10 september zal in de
Stadsschouwburg Casino te Den
Bosch het 13e internationale vocalis
tenconcours worden gehouden.
70 zangers en zangeressen hebben
ingeschreven (30 sopranen, 7 alten,
mezzo-sopranen, 20 bassen/baritons
en 13 tenoren), zy vertegenwoordigen
het record-aantal van 26 nationalitei
ten, nl.: Amerika 5, Argentinië 3,
Australië 1, België 3, Brazilië 1, Ca
nada 2, Denemarken 2, Duitsland 12,
Engeland 6, Finland 1, Griekenland
I, Hongarye 1, Italië 2, Japan 3,
Joego-Slavië 1, Korea 1, Nederland
II, Nieuw-Zeeland 1, Noorwegen 1,
Polen 3, Roemenië 3, Schotland 1,
Spanje 2, IJsland 1, Zwitserland 1 en
1 statenloze.
De Jury is als volgt samengesteld:
Manus Willemsen (voorzitter Neder
land), Hélène Bouvier (Frankrijk),
Corry Byster (Nederland), Josef
Greindl (Duitsland), Roy Henderson
(Engeland)Johannes den Hertog
(Nederland), Hans Kerkhof f (Neder
land), Karl O Koch (Duitsland), Ir
ma Kolassi (Frankrijk) en Renaat
Verbruggen (België).
Koninklijke gift
voor Delftse kerken
Koningin Juliana en Prins Bern-
hard hebben een gift geschonken
aan het fonds dat gesticht ls om te
komen tot de restauratie van de
orgels in de twee historische kerken
van Delft, de Oude Kerk en de Nieu
we Kerk. De kerkvoogdij van de
NJï. Gemeente in Delft heeft hier
van bericht ontvangen van het se
cretariaat van het Konlnkiyic Huls.
Transport onder zware bewaking
Nuchterheid
De nuchterheid waarmee Wieland
tegenover het werk van zijn groot
vader staat doet de oude Wagneria
nen rillen van afschuw. De fervents-
ten stichtten een „Vereinigung fur
oit werktreue Wiedergabe der Dra-
WIELAND WAGNER
In de Rotterdamse Waalhaven is gistermorgen uit de ruimen
van het Russische vrachtschip Kolomna" een zeer kostbare en
bijzondere lading gelost. Op het terrein van Pakhuismeesteren
tilde een kraan 50 kisten met belangrijke Russische archeologi
sche kunstschatten op de wal, die van 16 september tot 20 no
vember in het Haags Gemeentemuseum worden tentoongesteld.
De Russen, die voor de eerste maal i vangbaar", zegt hy, „de hele ten-
In de geschiedenis een dergeiyke be- 1 toonstelling is verzekerd voor een be
langrijke tentoonstelling aan het 1 drag van rond f30 miljoen, waar-
buitenland leenden, hadden er op ge- I van de gouden voorwerpen alleen al
staan dat de kunstschatten een dege- voor f 27 miljoen. Vooral dit gedeelte
lUke bewaking kregen. Zo kreeg het van de expositie zal in het Haags
transport naar Den Haag. dat ge-
I schiedde ln twee grote verhuiswa- I
gens, ook een politie-escorte. De di
recteur van het Haags Gemeentemu-
Iseum mr. L. J. F. wysenbeek had,
I gezien het grote belang van de Rus-
sische kunstschatten, zware eisen ge
steld aan het materiaal waarmee de
50 kisten werden vervoerd. Het
transport vond plaats in z.g. ta
pissières, d.z. verhuiswagens die van
binnen zyn bekleed.
1078 nummers
De kunstschatten, zyn door het
Archeologisch Instituut van de Aca
demie voor Wetenschappen in Mos
kou byeen gebracht uit het bezit van
tientallen over heel Rusland ver
spreid liggende musea. Nadat de
collectie, die uit 1078 nummers be
staat ln Moskou was verzameld, wer
den de kisten getransporteerd naar
Leningrad om daar aan boord van
dr „Kolomna" te worden geladen.
De collectie bestaat voor een be
langrijk deel uit gebruiksvoorwerpen
uit de tijd van het begin der mens
heid tot aan de late middeleeuwen.
Er zjjn vele gouden en bronzen voor
werpen by. De expositie omvat ver
der kunstschatten van de Griek» Or-
thodoxe kerk, copieën van rotsschil
deringen en veel ikonen. Voor mr.
Wysenbeek, die het initiatief nam
voor deze eerste jrote expositie van
Russische archeologie in West-Euro-
i pa, is de waarde van de In Rotter -
1 dam aangevoerde tentoonstelling niet I
I tc schatten. „De stukken zy» onver-
Gem 'ntemuseum een extra zware
bewaking krjjgen.
Mr. wysenbeek la zeer gelukkig er
in geslaagd te zyn een dergeiyk be-
langryke Russische expositie naar
Nederland te krygen. „Tien Jaar ge
leden was het nog beslist niet moge
lijk een zo grote Russische tentoon
stelling naar West-Europa te kry
gen. Het is een duldebjk aanwijs
baar begin van het herstel der cul
turele betrekkingen tussen Rusland
en Nederland", zegt mr. wysenbeek.
Na Den Haag gaat de expositie
naar Zürich en vervolgens naar Ro
me, Essen en Parijs. De tentoonstel
ling zal daarmee ongeveer anderhalf
Jaar in W'est-Europa blijven. De
Russische conservatoren Tttov en
Artemenko zullen de kunstschatten
op hun toernee nauwlettend ln de
gaten biyven houden, zoals xy dat
.gistermorgen hi Rotterdam <H>k de-
den.
Ter herdenking van het feit dat
het binnenkort 300 jaar geleden ls,
dat de schilder Frans Hals ln ds
Giote Kerk ln Haarlem werd begra
ven, zal op 1 september ln deze kerk
ren byeenkomst worden gehouden
op Initiatief van het gemeente
bestuur van Haarlem.
Omstreeks half vyf zullen de he
ren H. Ducro, voorzitter van de
stichting „Kunst zy ons doel", en
Poppe de Mave, voorzitter van de
groep, bloemen leggen op het graf.
De stadsorganlst, Albert de Klerk,
zal orgelmuziek ten gehore brengen!
Deze byeenkomst is voor een leder
toegankeiyk. Aan de rectoren, direc
teuren. hoofden van scholen van
voortgezet onderwys, en de hoofden
van scholen voor het L.O., is ge
vraagd twee leerlingen naar de
plechtigheid af te vaardigen, en al
le leerlingen op de herdenking op-
-neikzaam te maken.
Van 's morgens 11 uur tob
avonds 9 uur zal hrt gemeente
bestuur van Haarlem ln het Studio
theater elk half uur de 17-mlnuten
lang durende film „Portret van
Frans Hals" van Frans Duponfc la
ten vertonen.
In opdracht van het Ministerie
van O-K. en W. heeft Dupont de film
tydens de Frans Hals-tentoonstel
ling in 1962 ln Haarlem opgenpmen.
Op l september zal de Grote Kerlc
gratis opengesteld zyn, evenals het
Frans Hals-museum, het laatste ook
ln de avonduren van half 9 tot half
11. Overdag zullen 5 rondleidingen
langs de werken van Hals worden
gemaakt.
kunst
kaAeiöosarap
El Greco-expositie
in Gent
Schilderijen van El Oreco uit Mu-
a en particulier» verzamelingen
zullen van 11 september tot 1 no
vember ln België ten toon worden
gesteld ln het Museum van Schone
Kunsten te Gent.
Het Prado museum heeft een schil
derij afgestaan dat ln 1957 door de
familie van Koningin Fablola van
België werd geschonken. Verder ko
men er doeken uit het Louvre ln
Parys, het San Juan de Tavera-
hoepitaal in Toledo, »n van particu
lieren uit Spanje.
In de Waalhaven in Rotterdam
is gistermorgen de ontscheping be
gonnen va» de Russische kunst
schatten, die van 16 september tot
tO november a.s. in het Haagse Ge
meentemuseum sullen worden ten
toongesteld.
