Joego-Slavie lokt de toeristen
toerisme
MEER „ZENUWPEESJES
DAN „BLEEKNEUSJES"
INTERPRETATIE
IDEOLOGIE
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1966
LEIDSCH DAGBLAD
Onder de communistische satellieten neemt Joego-Slavië een
uitzonderingspositie in. Tijdens mijn laatste bezoek vroeg ik mij
telkens af: is dit nog wel een communistisch land? Natuurlijk
wordt het uitsluitend door de communistische partij bestuurd en
volgt men er officieel de marxistische ideologie, maar deze leer
wordt zeer liberaal geïnterpreteerd, zo .ketters' zelfs, dat vooral
op economisch terrein de zogenaamde .kapitalistische' begin
selen van vraag en aanbod, van concurrentie en winst worden
toegepast.
Droomkust
Over het geheel genomen is Joe
go-Slavië een arm land met een
niet bijzonder vruchtbare bodem.
Tito heeft dan ook besloten om
twee nieuwe bronnen van welvaart
aan te boren: grote industrieën en
het toerisme. Wat het laatste be
treft doet men werkelijk zijn best.
De luxe-hotels met hun grote ap
partementen doen in niets ondeer
voor de Hiltonhotels.in het Westen.
De economen in dit land hebben
alles op één kaart gezet. In elke
stad van betekenis bouwen ze een
groot en allermodernst luxe-hotel
met gepeperde prijzen en hopen zo
doende met één slag de grote winst
binnen te halen. Of die gok gelukt
is. is een andere vraag. Men vindt
er óók wel hotels van de klasse A
en B. doch wanneer men een ka
mer wil hebben, moet men die tij
dig laten reserveren. In dit geval
neme men contact op met het Na
tionaal Joegoslavische Verkeersbu
reau in Den Haag. Plaats 11a.
In 1938 beschikte dit land slechts
over 300 kilometer goede geasfal
teerde autowegen, na 1945 is dit ge
stegen tot 600. Uitstekend is de au
toweg naar Zagreb en vandaar
naar Belgrado. Maar een eóhte
sprookjesweg is het traject langs
de kust, dus ongeveer beginnend bij
Pula in de Kvarnerbocht en van
daar langs Opatija, Rijeka en dan
verder de droomkust langs tot Du-
brovnik en de grens van Albanië.
Deze kuststrook met de pittoreske
stadjes op en in de kalkrotsen is
uniek.
Onconventioneel
De regering weet welke schatten
zij hier bezit. Maar hoe onconven
tioneel het communistische systeem
is, blijkt wel uit het feit dat de
Opatye, centrum van de
Joegoslavische Rivier a
floor prof. N. Greitemann
Zelfs in februari en maart, kan men
's morgens op de berghellingen van
Opatija ski-lopen en 's-middags een
bad nemen in de Adriatische Zee.
De schoonheid van deze kuststrook
werd dan ook reeds door de Romei
nen ontdekt, daarna door de repu
bliek Venetië en ten slotte door de
Oostenrijkse monarchie die van de
ze bocht 'n prachtige Rivièra heeft
gemaakt. Van hier kan men langs
de prachtige autoweg uitstapjes
maken tot aan het schilderachtige
Dubrovnik of het eiland Korcula,
maar nog mooier is misschien een
boottocht langs deze droomkust. De
stadjes op de vooruitspringende
kalkrotsen lijken dan op glinsteren
de kristallen, afstekend tegen het
diepblauwe fluweel van water en
lucht.
Ook hier heeft, de regering van
Tito op een paar centrale punten
een ultra-modern luxe-hotel ge
bouwd, maar men vindt er ook klei
nere gelegenheden waar men voor
vol-pension per dag gemiddeld tus
sen 11 en 23 gulden betaalt. Het is
wel tekenend, dat. h er alle hotel-
prijzen in dollars zijn genoteerd Al
les is op het toerisme ingesteld:
minstens op elke 50 kilometer ont
dekt. men een benzinepomp. Overi
gens is de benzine goedkoper dan
in Italië en Oostenrijk. Er zijn ook
hier en daar super-markets waar
men voor wein g 'geld uitstekend
fruit, vis-<specialitieiten en vooral
goedkope pruimen-jenever (sliwo-
w-'tz) kan krijgen. Het is vooral ern
voordeel, dat de koers van de dinar
in het binnenland biina gelijk is
aan d.e van het buitenland.
Kaarsen
Een bruidje van het platte
land.
deelstaat Kroatië tezamen met Oos
tenrijk een veldtocht van het toe
risme op touw heeft gezet onder het
motto: blauwe Donau blauwe
Adriatische Zee.
De liberalisatie is al zo groot, dat
er onderling voor Joegoslaven, Ita
lianen en Oostenrijkers geen visum
plicht meer bestaat. Nederlanders
hebben nog wel een visum nodig,
maar zij krijgen het binnen een
paar uur. De route gaan dan van
de grens naar Zagreb, de hoofdstad
van Kroatië, waar men gemakke
lijk twee dagen kan doorbrengen,
want deze stad is inderdaad veel
meer het culturele centrum dan
Belgrado.
Wanneer men dan genieten wil
van een uniek natuurschouwspel,
moet men via Karlovac en Slunj
naar de meren van Plitvice gaan.
Bepaalde gedeelten van de straat
weg zijn weliswaar in een dusdani
ge toestand dat de Joegoslaven
daaraan de spotnaam hebben gege
ven van 'Zwitserse straat', omdat
hij doet denken aan de kaas van
Emmental met de vele gaten. Maar
voor dit ongemak wordt men in
Plitvice ten volle beloond. Op een
groot terrein van 19.000 hectare
bevinden zich daar vier boven el
kaar gelegen terrassen met-14 grote
en 11 kleinere meren die de won
derlijkste watervallen vormen met
de rijkste kleurschakeringen. Men
kan er tussen die meren en water
vallen urenlang wandelen en dan
's avonds uitrusten in het moderne
hotel Plitvice.
Lange zomer
Van hier bereikt, men in weste
lijke richting de droomkust: voor
eerst Rijeka (vroeger Fiume) en
dan 't onovertroffen Opatije (vroe
ger Abbazia). Het klimaat is er zo
zacht, dat men hier negen maan
den zomervakantie kan houden.
Joego-Slavië is een land van de
grootste tegenstellingen: luxe aan
de Rivièra en ai-moede op het plat
teland, moderne industrie en ou
derwetse landbouw zonder tractor,
maar met- paard of os, waarbij
voornamelijk vrouwen en meisjes 't
werk doen. In geen land worden de
buitenlanders zo vriendelijk door de
kinderen nagewuifd als hier. Toch
heerst ook hier de liberalisatie,
want 99 procent van de bodem is
in particuliere handen. Daar de lo
nen en salarissen laag zijn, moet
in elk gezin zowel de man als de
vrouw werken. Wanneer zij vlijtig
en zuinig zijn, kunnen zij van de
staat een stukje grond voor 99 jaar
pachten en daarop voor eigen re-
kerning of met staatssubsidie een
huisje bouwen. In het seizoen ver
huren zij het geheel of gedeeltelijk
aan toeristen. Voor het gespaarde
geld kan menigeen ook ."een auto
(klein formaat) kopen, daarom be
zit Joego-Slavië de meeste auto's
in vergelijking met de andere satel
lietstatenIn Zagreb met
600.000 inwoners zijn er ongeveer
60.000.
Ook kleine bedrijven van hand
werk. nijverheid, handel en hotel
wezen mogen in particuliere beheer
zijn, op voorwaarde dat men niet
meer dan vijf of zes werknemers
heeft, waarbij het aantal gez'nsle-
den niet wordt meegerekend. Alleen
de grote bedrijven zijn zogenaamd
genationaliseerd maar ook hier past
men liberalisatie toe.
De grote bedrijven zijn wel niet
in het bezit van particulieren, maar
in hun planning en beheer blijven
ze autonoom. Het gevolg is dat dit
land met zijn half-communistische,
half-liberale systeem tussen twee
stoelen zit. Het krijgt daarom niet
voldoende financiële steun, noch
van Moskou noch uit het Westen.
Tito die in het gehele land veel
sympathie geniet, heeft dus overal
in het buitenland geld opgenomen,
maar dit kapitaal werpt nog geen
vruchten af. Een bekend econoom
zei dan ook: „Het. blijft een expe
riment en we weten niet of het
lukt. Het kan ook mislopen" Dat
komt ervan. Wanneer men niet zui
ver in de leer is. Maar Tito blijft
De vieren en vraten
van Plitcive.
optimistisch en de meeste
slaven eveneens.
sendi
Joego-Slavië is theoretisch welis
waar communistisch, maar nergens
heb ik zoveel kruisbeelden langs de
weg gezien die overal met verse
bloemen waren gesmukt. In Zagreb,
de grootste universiteits- en indus
triestad, ontdekt men in de oude
stadsmuur plotseling de zogenaam
de „Steenpoort van Maria". Of
schoon het een publieke passage is.
staan hier dag en nacht honderden
kaarsen te branden voor een schil
derij van Maria. Voor een klein
i
bedrag kopen de menscen alsof het
heel normaal is een kaars, ste
ken die op en gaan weer verder
naar hun kantoor of de fabriek. Is
dit nog een communistisch land?
In zeken opzicht wel. want op de
scholen houdt men vast aan de
Marxistische ideologie en dus ook
aan het atheïsme. De diep gelovige
vrouw van een diplomaat vertelde
dat zij haar kinderen naar kost
scholen in het Westen heeft ge
stuurd, omdat niet alleen zijzelf,
maar ook haar kinderen het atheïs
tische 'gedaas' niet kunnen ver-
drgen.
Maar in het algemeen wordt de
Kerk niet vervolgd, de regering
neemt er geen notitie van, zij is
a-religieus en ook a-moreel. Een
vrij hoge functionaris vertelde als
pikanterie, dat veel meisjes van wat
losse zeden tijdens het seizoen aan
de Rivièra neerstrijken. Op mijn
vraag of dit wel strookt met de
communistische leer omdat een
dergelijk verschijnsel typisch kapi
talistisch zou zijn, antwoordde hij:
„Het communisme is een sociaal en
economisch stelsel en geen moraal-
systeem".
Tuberculose komt in de kinder
leeftijd praktisch niet meer
voor; met tbc-gevallen heeft
de centrale commissie voor uit
zending van kinderen naar buiten,
„Kinabu", niet meer te maken.
En het zijn ook niet in de eerste
plaats de „bleekneusjes", die naar
„kolonies" worden gezonden, hoe
wel die 'er zeker nog zijn. Maar
het accent is de laatste jaren voor
een groot deel verlegd naar de „ze
nuwpeesjes".
De laatste uitdrukking heeft mis
schien een wat harde klank, maar
tekent zeer duidelijk de kinderen,
die daarmee worden bedoeld, en
wordt gebruikt in een publikatie van
een instelling, die daarmee dage
lijks te maken heeft, de Neder
landse Katholieke Vereniging voor
Kinderuitzending.
De Haagse Raad voor Kinderuit
zending komt in zjjn jaarverslag
over 1965 tot dezelfde conclusie
„De voornaamste indicatie is ner-
vositas, met als tweede de sociale
indicatie, waaruit is vast te stelten
dat de uitzending voor 4/5 in het
psychische vlak is komen te lig
gen".
Voor de tweede wereldoorlog, zo
vertelde ons dokter A. J. M. Bru-
na. hoofd van de afdeling jeugdge
zondheidszorg van de Haagse GG
en GD, werd he tgrootste aantal
kinderen om hun lichamelijke zwak
te uitgezonden. Nu gebeurt dat
voornamelijk om hun nerveuze
aard of om hen van sociale moei
lijkheden te ontlasten.
Gebroken gezinnen
De meeste kinderen, die worden
uitgezonden, komen uit de grote
steden, vooral uit Rotterdam en
Den Haag. Het zjjn kinderen uit
gebroken gezinnen die kampen met
huisvesting of andere moeilijkhe
den. Milieu-omstandigheden en ge
zinsmoeilijkheden speten in zestig
procent van de gevallen een rol.
De grootte van een gezin, vaak
gerelateerd met de huisvesting, is
meer dan eens de factor, die de
uitzending van een kind naar een
..koloniehuis" noodzakelijk maakt.
Er zijn echter meer oorzaken. We
noemen de „flatneurose", die kan
ontstaan door geluidshinder of door
gebrek aan speelruimte, het veel
van huis weg zijn van ouders, die
samen uitgaan en de kinderen aan
hun lot of aan de verzorging door
derden overlaten en het vaak af
wezig zijn van moeders, die overdag
werken.
Mevrouw H. A. Postma-Van Al-
bada, pedagoge in het Kinabukin-
dertehuis in Soesterberg, schrijft
in het jaarverslag van „Kinderen
naar buiten" over 1965 over het
wonen in grote steden: „Dit be
tekent meestal weinig speelruimte
thuis en weinig gelegenheid om vei
lig buiten te speten. Het drukke ver
keer en de woningnood belemme
ren het kind in 't voldoen aan één
van zijn voornaamste behoeften:
ruimte".
Ruimte en tijd
„Gebrek aan ruimte is een ver
schijnsel van onze moderne tijd.
Al zijn er dan ook openbare speel
plaatsen, deze bieden echter, bete
geld en afgebakend zoals ze mees
tal zijn, zeker voor het gr tere kind
te weinig grotere gelegenheid tot
avontuur.
Een ander modern verschijn
sel", aldus vervolgt mevrouw Post-
Olll
ma. „is het gebrek aan tijd. Hoe
veel ouders hebben nog tijd om er
met hun kinderen op uit te trek
ken. de natuur in (niet ze eind
te vervoeren in een auto). Tijd om
met hen te speten? Het gebeurt nog
wel, maar het gebeurt te weinig, on
danks de meerdere vrije tijd. Trou
wens, de vrije tijd van de anderen
betekent voor de moeder dikwijls
juist meer werk".
Mevrouw Postma stelt voorts
vast: „Komen de kinderen uit de
goede gezinnen dus al vaak te kort,
zoveel te meer is dit het geval in
de gezinnen, waar moeilijkheden
zijn". Zij gaat, ter illustratie van
deze bewering, de herkomst na van
de kinderen, die vorig jaar door
Kinabu zijn uitgezonden:
11 kinderen uit onvolledige ge
zinnen (één der ouders overleden
of ongehuwde moeder»
49 kinderen van gescheiden ou-
28 kinderen uit een disharmo
nisch huwelijk;
6 kinderen waren in een trau
ma geraakt door het plotseling
overlijden of verongelukken van
een gezinslid:
26 kinderen, van wie één der
ouders, meeütal de moeder, ziek
was;
19 kinderen, van wie één der
ouders invalide of psychisch ge
stoord was:
69 kinderen, van wie de moeder
de situatie thuis niet aan kon;
40 kinderen kregen thuis te wei
nig aandacht, hetzij door onmacht
hetzij door onwil;
23 kinderen, bij wie er sprake
was van opvoedingsfouten;
30 kinderen waren verwaarloosd
9 kinderen uit zeer zwak sociale
gezinnen;
19 kinderen uit armoedige ge
zinnen
58 kinderen, van wie de ouders
slecht behuisd waren;
32 kinderen met moeilijkheden
op school.
Voorts waren er 41 kinderen
waarschijnlijk ook van aanleg ner
veus, terwijl 71 kinderen op me
dische indicatie werden uitgezon
den, hoewel van nervositeit geen
sprake was.
Milieuverbetering
Een probleem dat thans alle
aandacht heeft, is dat het kind
■na een verblijf van zes weken of
hooguit drie maanden in een kin
dertehuis, weer terugkeert in het
gezin en dus weer terecht komt
in het wereldje van problemen.
Dokter D. de Vries, hoofd van de
afdeling geneeskundige toezicht
van de GGD in Rotterdam, heeft
eens gezegd het wenselijk te ach
ten. dat tijdens het verblijf van het
kind in het koloniehuis het gezin
een aangepaste zorg krijgt, opdat,
als het kflnd weer thuiskomt, be
paalde schadelijke invloeden kun
nen worden weggenomen of ver
kleind. Daartoe, zo meent hij, is er
behoefte aan een uitgebreid en
deskundig apparaat, dat ook de
nazorg kan vervullen.
Een andere suggestie in dit ver
band gedaan door dr. E. M. Jans-
sen-Emmer, arts van de afdeling
jeugdhygiëne van de Amsterdamse
GGD, luidt: „Het is van belang
dat alleen die kinderen worden
uitgezonden, van wie kan worden
verwacht, dat de uitzending resul
taten zal afwerpen in die zin, dat
zij gesterkt in de ruimste zin
des woords zulten terugl
in hun eigen milieu".
Ook in de koloniehiuzen.
de< pedagoge mevrouw
wordt geprobeerd het kind i
wapenen, dat het zich bij t( 'lan<
komst in het oude milieu bet'
kunnen handhaven. „Natuu.' Stags
zo vervolgt zij. „bereiken wij:
weken niet het ideaal, mai'fpers
begin van de verbetering i
belangrijk. Een kind is al eer.
geholpen, als het ziet, dat het .8U
teren zijn moeilijkheden te
winnen".
>n Ai
detai
tnan
Di •eigeinif"
Er is, dat is duidelijk, vo«
nabu een grote en vaak beslis! t
gemakkelijke taak te verf eder
Men is zich daarvan terde?; ia/°r
wust en juist daarom staa: 'ed-
angstig tegenover het dreig-"
van het ministerie van Voif
zondheid, dat de subsidie,
over men tot nog toe jaarlij»
beschikking heeft gekregen.
worden ingetrokken omdat h
zendingwerk met de volkf
heid niets meer te maken heef
van tuberculosegevallein geen
ke meer is. Nog dit jaar zal,
wordt verwacht, de beslissing
ten vallen of dit ministerie i iray,
dies blijft verstrekken of da'
ministerie van Cultuur, R«: zuj
In d
Vast staat, aldus de Haags*
Br una, dat voor het werk
koloniehuizen meer subsidie n
zakelijk is, omdat staf en iö ken
ting moeten worden veffl ïord
„Want", zegt hij, „er blijft 1 T:
langrijke plaats voor de uitz© a
daar ben ik van overtuigd". Bpeel
vei
and:
