varl Bohm opende met
/lozarts Figaro's Hochzeit
ESTIVAL TE SALZBURG
(on Karajan bracht
Verjongde Carmen
Alle pogingen om DM
te redden mislukten
Musicus vraagt
politiek asiel
Post en Van Egmond in
Dorpskerk Wassenaar
kunst
kAleiÖOSCQQP
Repertoire De Nieuwe Komedie
ADRIAN BRINE REGISSEERT
„ROMEO EN JULIA"
Vele gewonden
bij explosie
in Londen
^?SDAG 3 AUGUSTUS 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
Letterkundig
coueres te Wenen
O
Ie. (Van onze Weense correspondent)
er
tfe-reel buitenlandse correspondenten in Wenen hebben zich af-
'aijagd of ze dit jaar naar het Festival van Salzburg zullen
Te oordelen naar het programma is er niet veel nieuws,
jen grotendeels worden oude afgespeelde opera's opgepoetst,
uid: directie houdt zich aan het gepatenteerde en ongevaarlijke.
entil natuurlijk aan het werk van Mozart, het plaatselijke genie
^Salzburg en de ruggesteun van het Festival. Toch wordt dit
fn-toire elk jaar zo perfect vertolkt dat zelfs de meest kritische
Hij>order toch capituleert. Experimenten zijn er niet. zeker niet
*st:s als ..Labyrint". Het enige experimentele waagstuk in Salz-
zal de opera ..Bassariden" van Henze zijn. Men houdt zich
jjjf aan een paar opera's, die er absoluut zeker ingaan en die
in-:inanciëel veilig zijn. De zogenaamd vlot levende Oostenrij
ke in Salzburg denken meer commercieel dan de berekenende
dlTnders.
ïer
Oostenrijk: de Spanjaard Jusino Di
az, een prachtige torero in zijn ver
schijning en optreden, maar op de
duur maakte zijn stem een vermoei
de indruk.
Natuurlijk werd de opera in het
Frans gezongen. Op dit punt kent
Von Karajan geen pardon. Onder
zijn directie moeten de opera's in
hun oorspronkelijke taal ten gehore
worden gebracht. Het is een grootse
opvoering en na afloop denkt men:
wat jammer dat deze unieke dirigent
ondanks al zijn nukken voor Wenen
verloren is.
Ongekend fris
ijgg»ig aarzelen ben ik toch naar
nfening van het Festival ge-
,eb daar ik om eerlijk te zijn
tfn Karajan toch weer eens
kj zien en horen. Met Wenen
er' hij nog altijd op voet van oor-
moet men wel naar Salz-
'vet Na de eerste traditionele
k \elling van het mysteriespel
'fistrmann" voor fassade van de
■giraal was het niet Von Kara^
3 ,e het feest opende, maar prof.
ast(Car l Böhm met Figaro's
Seit".
®oon Böhm ook in Leiden
n optreden bekend de ze-
al is gepasseerd, weet hij zo'n
's'van Mozart met een ongeken-
erdieid te vertolken. Wie dit werk
au;dan tienmaal heeft gehoord
98tde leiding van de beste dirigen-
ïgf verwacht geen verrassingen
)rt Toch brengt Böhm het won-
t tn nieuwheid tot stand, omdat
aai partituur onverwacht door
is weet te maken en accenten
-aie een nieuwe betovering ver
asten. Dat alles gebeurt zonder
-Hof pathos, op een manier die
aadoor haar onopvallendheid in-
"rnaakt. Bovendien zijn er in
f van de gerenommeerde zan
dde ook een jaartje ouder zijn
fden. nieuwe solisten gekomen:
aaynder zangers en zangeressen
Jhnen, maar veelal uit het bui-
f ji. Het valt op dat Fischer-
eidu niet in de rol van de graaf
atldt, ofschoon hij in Salzburg is
nair een paar verrukkelijke Be
enden geeft. In zijn plaats
nu de Zweed Wixell op, daar-
rp. Reri Grist als Susanne, als
Aki Claire Watson, als Cherubin
'PJ'Mathis, verder de Hongaar
Y]ten en als Figaro de enige Wer-
rp.nry.
Regie van
22 Von Karajan
leu
f' geheel andere signatuur is de
^fjen" onder Von Karajan's lei-
e rfïen heeft hem tljdens het Hol-
i'estival uitsluitend als dirigent
aarkennen, maar in Salzburg kan
hobby niet loslaten en treedt
tevens als regisseur op. Het
0_ «twistbaar dat hij ook in dit
met spectaculaire efecten bereikt.
raichter van hem experimenten
;ht, voelt zich bekocht. De ge-
__iise-en- scène is van het rea-
Spe, maar dan ook schilderach-
gjoort. Hij heeft werkelijk een
«®foede invallen gehad zodat de
Wgewerkte „Carmen" een ver-
indruk maakt. Zo wordt de
iSne van de smokkelaars in het
43 bedrijf niet volgens de opga-
r an Bizet in een bergachtige
iar gelocaliseerd, maar aan een
JJt waardoor Von Karajan ge-
nieuwe belichtingcffecten be-
Hoofdrollen
?<l meest echter frappeert het
"lat de dirigent Von Karajan
Isjyordt gehinderd door de regis-
43Von Karajan. Hij verwaarloost
ig het een noch het ander en hij
ceert op de voor hem karak-
-.eke manier door aan de par-
eerder een lyrische breedte te
Het is een plechtig celebre-
an deze meeslepende en verlei-
■e muziek. Toch kan men zijn
«retatie niet verdoezeld noemen,
^tuigt ondanks het langzame
"tken en genieten van elke mu
il finesse toch van een ijzeren
ig waarmee hij de solisten, het
<*en het orkest zijn wil weet op
*-gen. Ook in de keuze van zijn
t»n is hij gelukkig. De hoofdrol
o:de negerin Grace Bumbry met
donker getimbreerde stem. Ui-
'a; en in haar spel de beste zi-
|ra"in die wij ooit hebben gezien,
jjrachtig zingt en bovendien uit-
7-bken „sexy" is. Toch lijkt de
n4 van de avond de reeds alge-
D' bekende Italiaanse zangeres
>111 te zijn die de toehoorders door
5 eenvoud en geloofwaardigheid
ïntroert. Bumbry als Carmen is
«- en maatwerk voor het huidi-
1 '.bliek, Freni als Michaela blijft
»enlijk in haar ongerepte na-
dfjkheid. Als Don José treedt de
Ié kaan Vickers op en als Esca-
5,1 een nieuwe ontdekking voor
Generale repetities
De vraag naar entree-kaarten is
zo groot dat de directie zelfs voor de
generale repetities, die vrijwel gelijk
staan met de normale voorstellingen,
een soort distributie-systeem heeft
moeten invoeren. De gegadigden,
meestal jonge muziek-enthousiasten
uit Salzburg zelf, moeten hiervoor
dobbelen. Wie 5 of 6 ogen gooit mag
drie van de beste opera's en een
groot concert uitkiezen voor de ge
nerale repetitie, bij vier of drie ogen
ligt het aantal voorstellingen lager
en wie twee of een gooit, komt voor
dit jaar niet meer aan bod. Wie ge
luk heeft moet voor deze generale
reptitie toch iets betalen, maar het
bedrag is minimaal.
in oktober
Romanschrijvers, essayisten, criti
ci en wetenschapsbeoefenaars uit
oostelijke en westelijke landen zul
len van 24 tot 26 oktober deelnemen
I aan een congres te Wenen, dat ge
wijd zal zijn aan het thema: „Li
teratuur als traditie en revolutie".
Het congres zal o.m. worden bij-
I gewoond door Pierre Emmanuel
I (Frankrijk), Philip Toynbee (Enge
lland.. Mary McCarthy (VB.), Al-
berto Moravia (Italië», Lezek Kola-
kowski (Polen) en Miroslaw Krleza
I (Z-Slavië).
Het einde van een warentijdschrift
(Van onze correspondent in Bonn)
Aan het bestaan van het West-
duitse warentijdschrift „DM" is, zo
als wij onlangs berichtten, definitief
een eind gekomen. De eigenaar van
het blad, Waldemar Schweitzer, heeft
faillissement aangevraagd. Dit be
nen ging. Tenslotte eindigde
proces in een vergelijk.
Films
Op het hoogtepunt van zijn succes
begon Schweitzer met de productie
van films in een studio in Baden-
tekent tot de posingen zijn mislukt Badpn Hw,„, zy niet 3lecht
die Schweitzer sinds enige maanden
Prins Claus bezocht
Mondriaan -
expositie
Prins Claus heeft gisteren rond hetmiljoen mark aan proceskosten. Toen
middaguur een bezoek gebracht aan het warentijdschrift in 1961 verscheen
de Mondriaan-tentoonstelling, die in(in een oplage van 65.000 exempla-
het Haagse Gemeentemuseum wordt ren), waren de lezers er compleet
gehouden. Hij arriveerde omstreeks ondersteboven van dat men openlijk
kwart voor twaalf en bleef er tot I durfde te schrijven dat een bepaald
tegen een uur. De Prins was in ge- artikel „niet aanbevelenswaardig"
zeischap van zijn secretaris mr. C. J. was. of dat men beter van „de koop
van Schelle, en werd ontvangen door kon afzien". De oplaag van „DM"
de waarnemend directrice, mej. dr. steeg tot 700.000 exemplaren in de
B. Jansen. De Prins werd rondgeleid i zomer van 1964. In deze periode was
door het hoofd van de afdeling Schweitzer ook in het opzienbarende
moderne kunst, de hoofdconservator proces met de volkswagenfabriek ge-
mej. drs. A. C. Esmeijer. I wikkeld, waarin het om vele miljoe-
deeld werden, leverden de filmpro-
dukties Schweitzer een verlies van
ongeveer 2 miljoen op. Even weinig
Men kan nusseuien nog zo klagen
over het traditionele repertoire en
het gebrek aan durf, maar de toe
loop bewijst dat de kwaliteit op peil
is gebleven. Salzburg behoeft niet
eens bang te zijn voor de concur
rentie van Bayreuth waar men ove
rigens ook aan een vast repertoi
re is gebonden. Salzburg heeft dan
nog altijd één wereldpremière, de
„Bassariden" van Henze, en daarop
zullen we dan maar wachten, ook
al zegt het stampubliek nu reeds dat
zij wel onverteerbaar zal worden.
Opnieuw heeft een lid van
het Roemeense opera- en ballet
gezelschap dat op het ogenblik
optreedt in het Festival van
Athene politiek asiel in Grie
kenland gevraagd. Hij is de
tweede binnen een week die dit
besluit heeft genomen.
De politie in Athene identificeerde
hem als de 28-jarige Octavian Kri-
san uit Lugoz (Roemenië), cellist
bij het orkest van het gezelschap.
Zijn aanvraag is in overweging ge
nomen.
Vrijdag verleende de Griekse rege
ring asiel aan een vooraanstaand
violist van hetzelfde orkest, die na
de repetities verdween.
De politie wilde berichten als zou
ook een balletdanseres politiek asiel
hebben verzocht, niet bevestigen.
Tsjechische
componist
Dvorsky overleden
De Tsjechische componist R. A.
Dvorsky, die voor de tweede wereld
oorlog een van de bekendste dans-
orkesten van Praag leidde, is gisteren
na een langdurige ziekte op 67-Jarige
leeftijd overleden.
Post bleek daarin wars van een
zoetstemmende registrering. Met elas
tische aanslag, goed dynamisch con
trast en welgeanalyseerd deed de con
certgever de moeiteloos volgbare mo
numentale lijnen leven. Piet Post is
een uitnemend klavier- en pedaal
speler.
Naar onze eeuw overgaand, speelde
de organist uit de Freie Orgelstücke)
Hymne. Pastorale en Postludium von
Friedrich Zipp, geboortig van 1914.
Post, die voorstander blijkt van on
conventionele klanken binnen de to-
naliteitssfeer, zonder het revolutio
naire te zoeken, lijkt zich aan Zipp
verwant te voelen. De Pastorale
maakte stellig indruk.
Post eindigde met een eigen Fan
tasie over „Heilig, heilig, heilig"
(Gez. 92), waarin een voorliefde voor
kleurrijke akkoorden en prettig-pitti-
ge klankformaties onmiskenbaar is.
Aan de koraalstem verleent hij bij
voortduring een markante plaats. Iets
fraais maakte hij van de bondige en
kundig gelukte voortspinnen de figu
raties in de 2de en 3de variatie. De
4de variatie met de loom voorschrij-
dende basstem bracht te veel Bachs
koraalbewerking „Erbarm dich" in
deed om zijn „DM" nog te redden.
Uit Schweitzes fiasco is gebleken, j
dat het onmogelijk is als particulier succes had de uitgever van ;X>M" met
een onafhankelijk testtijdschrift uit het politieke tijdschrift in „DM"-
te geven. Op de belangrijkste bron formaat, dat hij „Zeitung" noemde,
van inkomsten, die uit de adverten- Net verscheen van mei 1964 tot
ties, hoeft een testblad niet te reke- I augustus 1965, kwam nooit boven een
nen. Bovendien verloor „DM" volgens 1 oplage van 100.000 exemplaren uit en
de officiële becijfering rond drie eindigde met een flink tekort-
Op dat moment bleken de lezers
van „DM" ook langzamerhand „test
moe" te worden en de oplaag van
„DM" liep gevaarlijk achteruit. De
grootste slag voor Schweitzer was.
toen eind maart van dit jaar een
nieuw warentijdschrift op de markt
verscheen, het met regeringsgelden
gefinancierde „Test". Hoewel „Test"
zonder de experimenten van ..DM"
niet mogelijk was geweest, bleek het
op de lezers een althans voorlopige
aantrekkingskracht te hebben, die
zijn voorloper in de schaduw stelde.
Schweitzer schreef 150 personen en
organisaties aan met het verzoek
hem met zijn „DM" te ondersteunen.
De laatste weken zag het er naar uit,
dat Schweitzer succes zou hebben
met de uitgeverij Bkrmeier en Nickel
in Frankfort, de uitgevers van het
satirische tijdschrift „Pardon". Juri
dische problemen bleken echter niet
overbrugbaar. Voor Schweitzer was
het probleem, dat de steun van orga
nisaties of industrieën niet zou
mogen leiden tot invloed op de be
oordeling van de tests. Ook moest de
Indruk bij de lezers vermeden wor
den, dat er van een dergelijke invloed
sprake zou kunnen zijn.
Tenslotte schreef Schweitzer aan
de bondsmlnister voor Economische
Zaken, Schmücher. HU bood de
minister, zolang de economische
moeilijkheden zouden duren, als
uiterste redmiddel zijn gehele insti
tuut met alle medewerkers voor het
semi-officiële „test" aan. Schweitzer
wees er in zijn brief aan de minister
nog op, dat zijn warentijdschrift ln
de afgelopen vier Jaar de Duitsers
grote volkshuishoudkundige
dienst bewezen had.
Met medewerking van de bariton Max van Egmond concer
teerde de Leeuwarder organist Piet Post in de Wassenaarse
Dorpskerk. Eerst Kuhnau en Bach. Kuhnau was Bach's voorgan
ger in Leipzig. Latere generaties die de zaken achteraf kunnen
bezien, zeggen: Kuhnau is geen Bach. Hetgeen gisteren bleek uit
Kuhnau's Toccata in A. hoe interessant het ook was om daar
van kennis te nemen, want zelden prijkt Kuhnau op een orgel-
programma.
Men merkt, hoe rijk Kuhnau variëren kan. de onderscheidene,
wat ongelijk geïnspireerde periodes hebben een gemakkelijk aan
sprekende opbouw, maar Bach's ..worp" ontbreekt. Een worp als
diens Praeludium et Fuga in D, bijzonder treffend door de door
zichtige logica.
herinnering. In het hymnisch-vir-
tuoze verliep tenslotte het poet-
ludium van de Fantasie.
Max van Egmond begon met een
mooie 17de eeuwse Hymne van Pel-
ham Humfrey. gevolgd door een
„Amen Alleluia" van Handel. Kapi
taal is deze stem, van een edel, soe
pel en allergaafst egaal geluid, ruim
van klank ook; te draagkrachtig in
deze niet geheel gevulde ruimte,
waardoor aanvankelijk het effect
ontstond van een te breed vibrato.
Dat nadelig effect heeft de vocalist
wel aangevoeld, door de stem te dem
pen in de aria „Gott, sei gn&dlg"
uit Mendelssohn „Paulus". Oratorium
schijnt toch van Egmonds eigenlijke
roeping: dit kreeg iets koninklijks,
onwrikbaars, met sterke zowel als
sublieme en gevoelige uitbeelding.
Drie liederen van Griegs vriend
Julius Röntgen, van welk „Gebed"
nog acceptabel is, betekenden na
Mendelsohn natuurlijk een anti
climax. Niet echter in het gebruik
van de stemmiddelen van de zanger:
de kleur verdiepte nog onder een ver
brede glans.
V.
PROF. DR. KARL BÖHM
Den Haag wil van
dnivenplaag af
Het Haagse gemeentebestuur heeft
besloten op een nogal drastische wij
ze een einde te maken aan een sinds
enige tijd bestaande duivenplaag.
Een dulvenjager heeft daartoe offi
cieel de opdracht gekregen onbe
perkt op de vogels te schieten. De be
woners van enkele omliggende flats
zijn gewaarschuwd.
dulvenoverlast openbaarde
zich enige maanden geleden toen de
gemeentelijke plantsoenendienst een
duiventil uit het park Meer en Bos
verwijderde. De duiven, die sinds
dien geen vaste woonplaats meer
hebben, zijn toen enkele flatgebou
wen in de omgeving als hun „ter
rein" gaan gebruiken en schamen
zich er zelfs niet voor om in de huis
kamer een nest te bouwen.
De coöperatieve «xploitatieveren 1 -
ging „Duinflat", de eigenaar van
de woningen, riep zonder succes de
hulp van een aantal dierenbescher
mingsinstanties ln, om de vogels op
humane wijze naar elders te laten
vertrekken. Toen geen van de aan
geschreven instellingen de veel ge
plaagde flatbewoners een effec
tief middel aan de hand kon doen.
wendde de coöperatieve exploitatie
vereniging zich tot de gemeente, die
tot de genoemde ingreep besloot. Het
ligt in de bedoeling dat de duiven-
Jager in de loop van deze week ie
dere ochtend op de duiven zal schie
ten. De flatbewoners hebben allen
een circulaire in de bus gekj-egen.
waarin zij door het gemeentebestuur
worden gewaarschuwd om voor
al niet te schrikken wanneer zij door
geweerschoten uit hun slaap worden
gewekt.
Ill Katwijk: (Van onze kunstredactie)
De Nieuwe Komedie-Arena heeft een veelbelovend repertoire
\t. li ™or het nieuwe seizoen. Op 14 september gaat in de Kon
Virtuoos orgelspel van riet V. EglllOllcl Schouwburg de première van Shakespeare's „Romeo en Julia"
met in de titelrollen Lex Schoorel en Wieteke van Dort De
zijn grote vorm te hervinden. De Engelsman Adrian Brine heeft de reqie. Arena gaat een interes-
^r™rheteweT St I !a,nt ondernemen. He, nieuwe stuk VL Jan Staal „De
zilveren riets een thriller voor kinderen, wordt tweevoudig in-
gestudeerd. Berend Boudewijn voert twee regies in verband met
de grote vraag naar voorstellingen. Harry Wich ontwierp voor
beide voorstellingen het décor.
Piet van Egmond was giste
ren de solist op het orgel der
Nieuwe Kerk te Katwijk aan
Zee. Hoewel er minder belang
stelling was dan vorige avon
den staat toch wel vast, dat
deze concertenreeks van groot
belang is in het Katwijkse mu
ziekleven. Over Piet van Eg
mond werd vorige week reeds
in lovende bewoordingen ge
schreven. Ook dit recital gaf
hier aanleiding toe. Het pro
gramma, of liever het optreden
werd gesierd door enkele speci
fieke hoogtepunten.
Het eerste werk, het Concerto I
van Joh. Seb. Bach leek Van Egmond
moeite te geven in de hoekdelen, die
echter een fraai gespeeld Grave om
lijstten.
Het bekende concert van Handel
met de bijnaam „Koekoek en Nach
tegaal" stelde hem echter in staat
naam ontleent wist hij weer char
mant uit te beelden.
Dat Van Egmond een virtuoos is
mag bekend verondersteld worden.
Hoe men ook over zijn improvisaties
moge denken, ook hierin vindt men
zijn technische kwaliteiten, terwijl
bij Bonnets Variaties duidelijk naar
voren komt, dat het spelen van een
cadens voor pedaal-solo pedaaltech
niek vereist, die voor Van Egmond
geen probleem oplevert.
Minder boeiend was de wat in
houdsloze fantasie van Camil-
le Saint Saens.. De fragmentarische
opbouw, „echt" Saint Saens, komt
dan ook niet in het gunstigste licht
te staan nadat eerst César Franck
geklonken heeft.
En dit was wel hèt hoogtepunt
in de orgelvoordracht, het Derde
choral van Franck. Dit sterke werk
overrompelde ook nu weer. Van Eg
mond heeft het prachtig vertolkt!
Ad- Int.
De bezetting die op 1 oktober de
première geeft in Diligentia wordt
aangevoerd door Conny van Leeu
wen, die in 1965 aan de Maastricht
se toneelschool slaagde. Bij de be
zetting, die op 2 oktober de première
brengt speelt Anja Jansen Schui
ling, die dit jaar in Arnhem slaag
de. de rol van LiesjeDuyf. Een wed
strijd Arnhem- Maastricht dus. Ver
der worden de bezettingen gevormd
door resp. Wim de Meijer, Shireen
Strooker, John Soer, Truus Dekker
en door Henk Votel, Mart Gevers,
Joop van der Donk en Mieke Lely-
veld.
„De Nieuwe Komedie" zal dit sei
zoen weer vele malen in Diligentia
in Den Haag optreden. Men heeft
het podium nog iets uitgebreid zo
dat de matige toneel-accommodatie
toch weer iets meer mogelijkheden
geeft. Tweemaal treedt het gezel
schap op in de Kon. Schouwburg.
Over voorstellingen in het nieuwe
cirsustheater valt nog niets te zeg
gen.
De directie wordt weer gevormd
door Berend Boudewijn en Frans
Vasen, Bert Dijkstra is regisseur en
dramaturgisch medewerker, gastre
gisseurs zijn de Engelsman Adriaan
Brine en Gilles Leger, die vorig jaar
veel succes had met Marivaux.
Edward Al bee
Op 23 december volgt In de regie
van Berend Boudewijn „The Ballad
of the sad café" van Edward Albee.
gebaseerd op het boek van Carson
McCulIers. Het al vroeger aangekon
digde Brecht- programma met een
verkorte Mahagonny wordt in het
voorjaar gespeeld in een tent op het
Malieveld.
Er zal nog een keuze worden ge
maakt uit „De herbergierster" of
„De waaier" van Ooldoni, „De hond
en de tuinman" van Lope de Vega,
„De held en de soldaat" van Shaw
en „Een huwelijk onder Lodewyk
XV". Eén van deze stukken zal Le
ger regisseren.
Op het repertoire van De Nieuwe
Komedie blijven ..Romulus de Gro
te" en „Mama, kijk zonder handen".
Arena blijft „De kikkers" en „De
spelers" van Gogol doorspelen. Op
19 november gaat de eerste voor
stelling van Ben Minolis „Van een
giraffe, die koning werd". Deze au
teur schreef vroeger „Pierrot valt
van de maan". Bert Dijkstra heeft
de regie. Later in het seizoen gaat
een nieuwe Nederlandse kindermu
sical. „Het is „De hoedenwinkel" van
Marietje Scheltema van wie ,JDag
ezels" binnenkort op de televisie te
zien zal zijn. „De gestolen prins, een
Chinees sprookje", dat door Peter
Oosthoek werd vertaald, zal worden
uitgebracht in een enscenering van
Bert Dijkstra.
Zevenentwintig personen liepen
gisteravond in Londens „East End"
verwondingen op toen zich tijdens
een brand ln een gebouw van drie
verdiepingen een zware explosie voor
deed, vermoedelijk veroorzaakt door
ontsnappend gas in een restaurant op
de begane grond. Twee brandweer
lieden die op het moment van ont
ploffing in het gebouw waren, wer
den door de luchtdruk via een raam
naar bulten geworpen. Een van hen
liep ernstige brandwonden op. Vrij
wel de gehele voorgevel werd wegge
slagen, waardoor in de omringende
straten een regen van glasscherven
en stenen neerdaalde. Verscheidene
auto's werden beschadigd.
De politie liet als voorzorgsmaat
regel een nabijgelegen bioscoop en
enkele andere panden ontruimen. De
gewonden veertien brandweerlie
den, drie politiemannen en tien bur
gers hebben voor het merendeel
schaaf- en snij wonden.
