Chesterfield
Grandioos Engels solo
toneel door Van Ulsen
kunst
kaleiooscoQP
„Damnation de Faust"
Fournet met Berlioz
DRAMATISCH MYSTERIESPEL J
VAN BENJAMIN BRITTEN
In Gogols Diary
of a madman
PONDERDAG 7 JULI 1960
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
Prachtig geslaagd waagstuk
(Van onze kunstredactie)
In april van het vorige jaar had in de Haarlemse Schouwburg
de landelijke première plaats van .Dagboek van een gek", de
door Sijlvie Luneau en Roger Coggio gemaakte toneelbewerking
van Gogols gelijknamige novelle. Er was voor die première des
tijds weinig belangstelling, maar het nieuws omtrent Henk van
Ulsens indrukwekkende prestatie in dit stuk solo-toneel ver
spreidde zich al gauw door het land. met het gevolg dat ..Dagboek
van een gek" nu al meer dan 175 keer voor volle zalen in alle
delen van ons land is gespeeld.
had om zijn uitbeelding te verdie
pen, te verfijnen en te verinnerlij
ken en daardoor is Van Ulsens spel
nog aangrijpender geworden dan het
destyds al was. „Het is een kolossale
Tot in finesses
i Ulsen
Dit succes heeft Henk va
verleid tot het waagstuk, de
solo-rol ook in het Engels te gaan
spelen, ongetwijfeld met de bedoe
ling om er dan in het buitenland
mee te kunnen optreden. Een waag
stuk inderdaad, want de kunst van
de toneelspeler is uitermate nauw
verbonden met de taal waarin hij
zich uitdrukt en die hij niet alleen
tot in alle finesses moet beheersen,
maar waarin hij ook moet kunnen
denken en voelen, hetgeen gewoon
lijk alleen in de moedertaal moge
lijk is. Van Ulsen heeft het echter
aangedurfd deze grens te doorbreken
en na de tekst zelf (met steun van
enige Engelse taalkenners) te heb
ben vertaald heeft hij de rol op
nieuw, onder regie van Kees van
Iersel, ingestudeerd. In De Brak
ke Grond in Amsterdam ging de
première van deze nieuwe versie, die
„Diary of a madman" heet.
Geen onzekerheid
Men moet in de eerste plaats be
wondering hebben voor de energie
en de volharding die Van Ulsen
stellig nodig heeft gehad om zich
van de Nederlandse en de zo dik
wijl door hem gespeelde tekst los te
maken en zich te vereenzelvigen met
de Engelse rol. Hij is daar inzo'verre
voortreffelijk in geslaagd dat hij de
tekst volledig beheerste en vrijwel
geen moment enige onzekerheid aan
de dag legde. Wie héél kritisch wil
zijn kan op deze creatie hoogstens
aanmerken dat Van Ulsen het Engels
hier en daar al te mooi uitsprak,
mooier dan een van geboorte Engels
acteur het (althans in deze rol) zou
hebben gedaan. En zo is ook bij de
vertaling zelf op sommige plaatsen
een „fraai", en daardoor stijf klin
kend woord gekozen, hoewel een ge
woner woord beter op zijn plaats zou
zijn geweest.
Kolossale opgaaf
Maar dit zijn details, die wegval
len tegenover de prachtige vertol
king van de rol als geheel, die Van
Ulsen ook in deze Engelse versie
heeft gegeven. In de 15 maanden
sedert de Nederlandse première heeft
hij uiteraard gelegenheid te over ge-
opgave, zowel psychisch en fysiek
als geheugentechnisch, het schouw
burgpubliek met deze rol vast te
houden, vooral omdat Gogols novelle
slechts weinig werkelijk dramatische
hoogtepunten heeft en de toneelbe
werking vooral in de eerste helft
herhaaldelijk te lang uitgesponnen
is. De tekst zou dan ook best enige
coupeures kunnen verdragen.
Onvergetelijk
Het blijft echter een onvergete
lijke ervaring, deze rol van een ver-
enzaamd mens, die zich tegenover
niemand kan uiten en wanhopig de
vlucht in de waanzin neemt, zo diep-
doorvoeld door Van Ulsen tezien
beelden .Het is een grandioze pres
tatie, juist omdat de fantasie, het
begrip en het inlevingsvermogen van
de acteur (en in zekere mate ook
van de regisseur) moeten waar ma
ken wat door Gogol slechts is aan
geduid en wat de toneelbewerking
aan dramatiek heeft opengelaten.
Langmaar steeds interessant
(Van onze kunstredactie)
Jean Fournet. die gisteravond in het concertgebouw het Radio
Philharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor dirigeerde ter
uitvoering van ,,La Damnation de Faust" van Berlioz, heeft zich
geen problemen gemaakt om deze muziek te accentueren als een
concertopera of als een dramatische legende. Het was immers
Berlioz zelf, die dubieerde en daarom begon met de titel van ,,Acht
scènes uit Goethe's Faust" en deze later uitbreidde tot 19 scènes
en een epiloog, wat de ons bekende complete vervloeking van
Faust heeft opgeleverd.
Schonk hem de eerste uitvoering
1846 geen overduidelijk succes, ruim
20 jaar later na zijn dood kwam
men tot een beter begrip van de
knappe instrumentatie, waaruit nog
altijd de drie orkestgedeelten. het
„Menuet des vollets", het „Ballet des
Sylphes" en de „Marche Hongroise",
als bijzonder gewaardeerde muziek
gelden. Maar Fournet, die gister
avond hiermede het orkest na een
wat matte inzet later liet zegevieren,
heeft het Omroepkoor en de solisten
dusdanig geïnspireerd, dat het voca
le deel gaandeweg meer respect af
dwong. Fournet streefde er naar om
deze muziek allerminst luidruchtig te
doen klinken, meer als een roman
tische expressie dan een ritmische
spanning, maar bij voortduring erop
gespitst, de instrumentatie zo mooi
mogelijk te doen uitkomen. Het mag
dan nu eenvoudig heten, dat Berlioz
in het ballet de eerste violen „con
sordino" (gedempt) laat spelen
tegenover de overige strijkers, de
fluiten, klarinetten en harpen, maar
het geeft nog altijd de „esprits de
l'air".
Fournet heeft dit alle uitgespeeld
en ons doen beseffen, dat van de
vele Faust-composities, die van Ber
lioz, ondanks de langste een der in
teressantste is. Vooral in het twee
de gedeelte was de klank menigmaal
verrassend, zeker bij het Omroepkoor
en ook gaandeweg bij het orkest.
Het solistenensemble toonde zich
met Rita Gorr als Marguerite als een
van de beste vertolksters, groot van
expressie. Dit was niet minder het
geval met de Canadese zanger André
Turp, wiens vloeiende zangkunst ge
heel en al paste in de weergave van
de Faustrol. Voor de partij van Me-
pliistofeles was Jacques Mars door
zijn natuurlijke stijl wel de aange
wezen zanger en onze landgenoot
Peter van der Bilt toonde in de par
tij van Brander zijn boeiende
begaafdheid als zanger.
Advertentie
Voortaan steekt u heel gewoon een wereldberoemde sigaret op...
...the famous taste of New York!
In Holland Festival
Uitmuntende zang van de
1'2 Rcmbrandt-etsen
voor f38.650
English Opera Group
Evenals twee jaar geleden met de opvoering van Brittens kerke
lijke opera ..Curlew River" naar de trant van het Japanse No-spel.
schreden gisteravond in de Westerkerk in Amsterdam wederom in
monnikspijen getooide zangers naar het midden van het ruim. waar
een rond platform was opgebouwd. Zij ontdeden zich van hun
monnikstooi en vingen aan met het mysterie-spel ..The burning
fiery furnacy", dat vier weken geleden op het Alderburgfestival in
Engeland voor het eerst werd opgevoerd, vorige week tijdens het
Vlaanderens festival in Kortrijk en nu in het Holland Festival zijn
Nederlandse première kreeg.
het einde van het spel als de abt
de moraal zingt, keert de oude hym-
weer in alle eenvoud terug.
Spannende contrasten
Dit mysterie-spel ls dramatischer
dan het Japanse No-spel van twee
jaar geleden. Het bezit de spannen
de contrasten van het heidense ge
loof van Nebukadnezar en het gods
ven der jonge Joden. De ver
tolking van de solisten en koorzan
gers van de English Opera Group
uitmuntend van zang en voor
dracht, zelfs in die mate, dat wij de
s langgerekte solozangen aan
vaardden. De koorzang bracht voor
al de hoogtepunten in dit mysterie-
.pel, dat soms een hoog auditief aan
zien kreeg in het sobere visionair
angeduide décor van gouden beeld
n vurig brandende oven.
Britten heeft daartoe een libretto
van William Plomer naar het oud
testamentisch verhaal uit Daniël
III laten schrijven, waarbij Nebu
kadnezar van de bij hem in balling
BENJAMIN BRITTEN
verhaal heeft gekozen. Daarin staat
immers dat Nebukadnezar zijn be
vel tot aanbidding gaf, gepaard
schap verkerende joden eist, dat zij gaande met het geluid van hoorns,
het door hem opgerichte gouden fluiten, citers, harpen, luiten etc.
beeld evenals zijn onderdanen moe- I Britten heeft wel niet deze authen-
ten aanbidden .Zij weigerden dit en verhaal behorende in
de zeer vertoornde Nebukadnezar be- I strumentatie aangehouden, maar
val hen in een overmatig brandende toch wel *n d*e z*n' dat de samen-
oven te werpen. De hitte ver- I klank daarnaar gericht was. Muzl-
schroeide wel de Babvloniërs. maar kaal bezien sprak de samenhang der
niet de joden in de oven. waarin compositie in hoge mate aan, zowel
deze bescherming vonden door een met de hymne „Salus Aeterna", die
Engel Gods. De koning, dit ziende, i de monniken bij de processie zon-
riep hen er uit en erkende de macht i Sen en *n de gehele compositie werd
van de allerhoogste God dezer Joodse I doorgewerkt met de inzet van oriën-
dienaren. tale versieringen, later met stemvoe-
t ringen die in de symbolische melo-
Het ligt voor de hand dat Benja- i dische kruising waren geconstrueerd,
mm Bntten dit oud-testamentische I,, ,n monodle als polyphonle.
I Oude compositiestijlen werden op-
nriTmTiT r» - r mT i ,nm geroepen, zoals de organum-expressie
ANDRE ISOIR WINNAAR VAN HET de ™r*brandende °ven-Aan
ORGEL-IMPROVISATIECONCOURS
(Van onze correspondent)
Het 16de internationale improvisatie-orgelconcours van Haar
lem heeft gisteravond op het orgel in de Grote of St. Bavo-kerk
zijn beslag gekregen in een goede en boeiende wedstrijd. Dat
boeiende werd voor een niet gering deel gevoed door de ver
leende vrijheid van vormgeving alsmede door de vrije keuze van
twee verwante thema's. Opgegeven was namelijk de paas-sequens
„Victimae paschali laudes" tezamen met het daar van afgeleide
middeleeuwse Christus is opgestanden".
Ben Royaards overleden
De acteur en regisseur Ben
Royaards is gisteravond op 61-jarige
leeftijd in zijn woning in Antwerpen
Niet overtuigend
(Van
Parijse correspondent)
I Het niet-gebonden zijn aan de een Na deze manifestatie, volgt van-
of andere klassieke vorm leidde voor- j avond het gebruikelijke concert door Het Franse weekblad „Par
al tot gescheidenheid en ontplooiing de jury-leden, die alle drie een im-I Match" heeft in zijn nummer va
van de vrije fantasie, op gevaar af provisatie op hun programma heb- deze week de beschuldiging van de
dat de strenge kunst van het contra
punt er mee in de knel zou raken
j Maar dit is nogal meegevallen. De
gevestigde regel dat noch het publiek 1
I noch de beoordelaars weten wie de
I spelers zijn die zij beluisteren, werd
gestand gedaan.
Jury-leden
Alain (Parijs),
(Haarlem) er
aren: Marie-Claire j
Albert de Klerk
Heinz Wunderlich i
Senegal breekt
met Guinee
De legering van Sengal heeft be-
•ir Een patriarch der schilder
kunst portretteerde een patriarch
van de politiek. In de tijd van
drie weken bracht de 80-jarige
Oskar Kokoschka de 90-jarige
vroegere Duitse Bondskanselier,
Konrad Adenauer, in olieverf op
het linnen. Kunstenaar en model
waren goed gehumeurd, toen het
schilderij aan de Duitse Bonds
dag, het parlement in Bonn, offi
cieel overhandigd werd. Als ge
schenk van een Duits tijdschrift
zal het in de toekomst tussen de
portretten van de eerste Duitse
kanselier Otto von Bismarck en
de vroegere president van de
Duitse Bondsdag Hermann Ehlers
een ereplaats krijgen. Het tot
stand komen van het kunstwerk
hebben Bondsdag en kunstvrien
den te danken aan de 29-jarige
Johannes Wasmuth. schilderijen-
bezitter en kunstminnaar, die
nadat hij geen andere iveg meer
had samen met Adenauer in
een D-trein stapte en tussen de
rails" de toestemming van de
oud-kanselier kreeg. In zijn va
kantieresidentie in Cadenabbia
stond de politicus dagelijks an
derhalf uur model voor de schil
der Kokoschka. De beide „grote
dvoerder van de Westduitse rege
ring van de hand gewezen, die had
gezegd dat een recente fotoreportage
over de Westduitse nazi-beweging op
vervalsing en kwade bedoelingen had
berust. Met name ontkent „Paris
Match" dat de personen die in S.S.
unifprmen voor zijn fotograven had
den geposeerd. Fransen zouden
zijn geweest, die in werkelijkheid dus
niets met de NPD,
partij in West-Duitsland, te maken
Hamburg). In volgorde traden ach- sloten de tweeziidiee samenwerking P y in West"Duitsland- te maken
ereenvolgens op: August Kropfreiter ni(Jf Qu- ^ïrr hebben- Wel Seeft het Parijse week-
tereenvolgens op- August Kropfreiter
(30 jaar), de organist van het Bruck
ner-orgel in Stift St. Florian. André
Isoir (31 jaar), de organist van de
St. Médard in Parijs, de Zweed An
ders Bondeman (29 jaar), de prijs
winnaar van verleden Jaar en ten
slotte de enige Nederlandse deelne
mer. de 24-jarige Jacques van den
Dool uit Culemborg.
Na het optreden van de vier kan-
oude mannen", die elkaarhier ""dalen was de jury betrekkelijk
voor het eerst ontmoetten, zijn, ï»uw Uaar met haar uitspraak. De
naar men beweert, goede vrien- i Haarlemse wethouder D. J. A. Geluk.
den geworden. Zijn honorarium voorzitter van de stichting interna-
van 200 000 Dmark stelde KO- tionaal Orgel-Concours, deelde mede,
koschka beschikbaar voor liefda- j dat de tweede speler, André Isoir,
dige doeleinden. I winnaar was van de Wisselprijs.
met Guinee te verbreken als gevolg blad dat een van bj
van belachelijke en schandelijke m,ljoen exemplaren heeft toe
beschuldigingen van president Se- j s.s.-uniformen. hakenkruisen,
kou Toure jegens Senegal Dit heeft j andere attributen voor de reportage
de Senegalese minister van Voorlich- b(J een verzamelaar in Munchen
tmg gisteren op een persconferentie
Op de veiling van Paul j
i Brandt in Amsterdam zijn j)
gisteravond 12 Rembrandt- 4
etsen verkocht voor een to-
I taalprijs van f 38.650. Onder
f deze prenten bevonden zich
I o.m. ..Maria's sterfbed", „De f
f aankondiging aan de her- f
f ders", twee zelfportretten en f
enige naakten. De etsen wa- f
l ren afkomstig uit het bezit
l van een particuliere verza- t
meiaar en zijn overgenomen
f door verschillende andere l
f verzamelaars.
20.000 ste bezoeker
Kunst- en Antiekbeurs
Op de Kunst- en Antiekbeurs in
Delft, die nu twee weken is geopend,
gistermiddag het 20.000ste toe
gangskaartje afgegeven. Aan dit feit
werd niet zonder meer voorbij
gegaan. De „20 000ste" werd ontvan
gen door voorzitter de heer H. M.
Cramer en de organisator van de
beurs, de heer Marcel B. Keezer. Het
bleek te zijn de operettezangeres
Yvonne Freyburger uit Mühlhausen,
primadonna van het Stadstheater in
Aken. Als aandenken mocht zy o.a.
enige antieke munten in ontvangst
Culturele prijzen
Drente 1966
In het Ontvangershuis in Assen
heeft mr. K. H. Gaarlandt commissa
ris der Koningin In Drente, gisteren
culturele prijzen van Drente
1966 uitgereikt. De toekenning hier-
geschiedde voor prestaties waar
de inhoud op Drente betrekking
heeft, of die zijn verricht door per
deze provincie
zijn verbonden.
De prijzen werden gelijk giste-
»n vermeld toegekend aan de
schrijfster Marchien Eising uit Hil-
m Drentse streekro-
aantal kinderboeken
schreef en regelmatig in diverse
landbouwbladen publiceert. Aan de
heer T. J. Vermaning werd de prijs
toegekend voor diens belangrijke
prestaties op het gebied der archeo
logie. Zyn vondsten leidden tot in
teressante conclusies over de bewo
ning van het oude Drente. De prys
werd postuum toegekend aan dr.
Jan Naarding. die tydens zyn leven
talloze onderzoekingen heeft verricht
op het gebied van het landschap, de
jacht, de heraldiek, de geschiedenis,
Geen Amerikaanse
vlieghulp voor
Terre des hommes
Het Amerikaanse departement
van Buitenlandse Zaken wenst niet
mede te werken aan het vervoer per
vliegtuig van Vietnamese kinderen
met oorlogsblessures naar Europa.
Aan deze gedragslyn wordt strikt
de hand gehouden sinds de Zwitser
se organisatie „terre des hommes"
in het najaar van 1965 om Ameri
kaanse vliegtuigen vroeg voor het
vervoer van Vietnamese kinderen
naar Europese inrichtingen.
In een nota aan mevr. Dorothhy
Hutchinson te Jenkintown in Penn
sylvania schrijft Robert H- Miller,
directeur van de werkgroep Vietnam
op 22 juni:
„Het is juist, dat de Verenigde Sta
ten konden noch kunnen ingaan op
verzoeken van de Zwitserse organi
satie voor luchtvervoer ten behoeve
van gewonde Vietnamese kinderen.
Dit onvermogen is het resultaat van
verschillende factoren gezamenlijk,
niet het minst van het geloof van de
Amerikaanse regering, dat het be
houdens in zeer bijzondere omstan
digheden beter is gewonde kinderen
in het gezin te verplegen, waar zij
de steun genieten die alleen hun
gezinnen en vrienden kunnen bie
den. Bovendien is er de noodzaak de
Zuidvietnamezen te helpen bij de
opbouw van hun eigen medische
apparaat. Dit maakt het alleen maar
wenselyker medische bijstand in
Vietnam te verlenen aan alle slacht
offers van het conflict".
Lanszaam-aan
in Gibraltar
Een dubbele ry van meer dan 100
auto's met verbolgen toeristen heeft
gisteren urenlang staan wachten by
de Spaanse grens met Gibraltar,
waar de grenswacht een ..kalm-aan-
actie" voert. Eens per 20 minuten
tot een half uur werd een auto uit
Gibraltar doorgelaten, tientallen
stonden nog te wachten toen de
grenspost op de gebruikelyke tyd
werd gesloten. De moeilykheden aan
de grens, die verband houden met de
Spaanse eisen op Gibraltar, zyn
het oudheidkundig bodemonderzoek november 1964 begonnen. Vele toe-
de folklore. De culturele prys risten hebben ertegen geprotesteerd
Drente werd op 26 januari 1954 dat hun vakantie door de Spaanse
ingesteld door Provinciale Staten. 'autoriteiten wordt bedorven.
Als BRIEF te verzenden. Frankeren met 20 ct.
Het LEIDSCH DAGBLAD gaat met U m<
ingevuld aan ons toezendt.
1 - wanneer U deze bon
Woonplaats:
Kwartaal abonnee
de hoofdstad Dakar meegedeeld
Touré uitte vorige maand de be
schuldiging dat in Senegal tegen zyn
land militaire voorbereidingen wor
den getroffen.
Ons geduld jegens het regime in
Guinee is nu uitgeput, aldus de Se
negalese minister. Hy zei dat de di
plomatieke betrekkingen niet zijn
verbroken en dat de „bevriezing" der
samenwerking niet slaat op de be
trekkingen in ruimer, internationaal,
verband.
hebben gehuurd
De ontkenning van „Paris Match"
klinkt niet voor de volle honderd pro
cent overtuigend, aangezien nu dus
vaststaat dat de fotoreportage tevo
ren zorgvuldig was geënsceneerd, dat
dit pers-incident de gemoederen aan
beide zijden van de Rijn heeft op
gewonden, valt vooral te verklaren
uit het wederzydse wantrouwen, dat
door de Russische reis van presi
dent De Gaule uit zyn sluimertoe
stand lykt ontwaakt.
VAKANTIEADRES
Eerste dag van toezending:
Laatste dag van toezending:
No.
ALLE gegevens invullen.
