Vloud woord:
komen de
na vette-
magere jaren
Zelf gecreeerde eenzaamheid
van
door
afkeer
medemens
AVIA
DE BUIKRIEM STRAKKER
AANTREKKEN
Effectenkoersen al
lang op hun retour
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Onlust na huwelijk uit genegenheid
Vier auteurs schreven
zelfde soort boek
GAATVERDER
UIT DE PAS
(ITERDAG 25 JUNI 196»
LTTOSCH DAGBLAD
PAGINA 17
(Van een financiële medewerker)
Al sinds de dagen van Jozef beschreven in het Oude Testament
Jent de wereld zijn vette en zijn magere jaren. Jaren van opgang,
ipansie en groei, gevolgd door jaren van terugslag, teleurstellin-
|en en depressie. Knappe economen plegen geruststellende ver-
laringen af te leggen waarin er wordt gezinspeeld dat een crisis
an worden voorkomen en dat deze lot het verleden behoort. De
raktijk leert echter dat de golfbeweging in het maatschappelijk
iven nimmer is verdwenen.
Te kleine kapitaalmarkt
Ieder die een zaak drijft weet dat
eigen ervaring. Een aantal
ren loopt alles naar wens, het
ibliek koopt en de omzet gaat om-
iog en ineens komt er de klad in,
imand weet precies waardoor. Het
bliek wordt kritisch en de ver-
pen lopen terug. Duidelijk zien wij
it ook weerspiegeld in de koersen
i de effectenbeurs. In het begin
a de jaren '60 was er van alle
uten veel vraag naar effecten. De
er«en bereikten een ongekend
Bgtepunt. Het optimisme in het
drijfsleven was groot.
De vraag stokte
En ineens mogelijk was de Cu-
i-crisis de aanleiding stokte de
verdween het optimisme en
jonnen de koersen te dalen, Daar-
volgde in 1963 en 1964 enig her-
doch in het daarop volgende
ar ging het weer snel bergafwaarts,
jlc dit Jaar hebben de effecten-
dtters tot dusverre maar weinig
ofl)t van hun beleggingen gehad.
dlvidentuitkeringen zijn welis-
wr niet tegengevallen, heel wat
drijven hebben zelfs een hoger
fldend uitgekeerd. Maar toch zijn
koersen al sinds eind januari op
itour.
Velen riJn het er over eens dat
koersen van sommige fondsen
paald aantrekkelijk kunnen wor-
genoemd, doch het lijkt wel of
gang er uit is. Beleggers ge
er blijkbaar de voorkeur aan de
uit de boom te kijken. Ook in
st-Duitsland blijft de toestand op
kapitaalmarkt gespannen. Het
ijste maandverslag van de Bun-
bank blijkt de hoop op ver-
hting van de kredietrestrictie de
;m te hebben ingeslagen. Op de
ctenbeursen heeft dit geleid tot
reeks van koersdalingen van 10
30 punten, de grootste daling
Is het begin van dit jaar. Ook
België wil het op de beurs niet
btten.
Op laagste niveau
De koersindex beweegt zich op het
[enbllk op het laagste niveau van
jaar. De geruchten over een op
inden zijnde regeringsnota over
nationalisatie van de staalindus-,
i bleek op de Londense effec-
rabeurs tot een koersstijging te lei-
i. Men verwacht namelijk dat be-
ingrijke bedragen zullen vrijkomen
voor herbelegging in aanmerking
omen. De havenstaking en de on-
aeht van de regering om deze sta
ling snel te beëindigen, blijven ech-
druk uitoefenen op het koers-
I iveau. De Zwitserse beurzen zijn nu
lange tijd stabiel en eigenlijk
Kit ieder die zijn geld in dit land
«ft belegd nog de beste keuze ge-
daan. De index van de Zwitserse
linkvereniging schommelt nu al ge-
rfime tijd rond 223, dat is vrijwel
eljjk aan de index van de eerste
flirsdag van dit jaar. Na een licht
lerstel in de Dow-Jones-index in
M Street de afgelopen dagen toch
'eer teruggevallen tot onder de 900.
Bet optimisme van de Amerikaanse
«leggers blijkt toch wat bekoeld. De
van de Amerikaanse wel-
hart bezit niet meer het tempo van
ralge Jaren geleden. In Amerika is
tf op elke drie inwoners één auto.
in Nederland is deze verhouding één
tien. Al lopen wij de achter
land snel in 12 jaar geleden was
a U fin ons land nog maar één auto op
IB inwoners Amerika blijft als
autoland ons toch nog ver vooruit.
Begrijpelijk is dat de auto's en de
benzineprijzen door ook een meer
vooraanstaande plaats in het dage-
BJBs leven innemen dan bij ons. En
bit met name de automobielverkopen
autoproduktie een zeer belang
de maatstaf vormen voor de wel
vaartsontwikkeling.
De laatste tijd nu blijkt het met
verkopen niet zo goed te lopen
'li werd verwacht. In mei zijn de
'atoverkopen achtergebleven bü de
'aming, thans blijkt dat ook In de
«rste helft van juni de verkoop
cijfers lager waren dan het vorige
kar, Nu kan men moeilijk beweren
bat er in Amerika een stagnatie is
'nstaan in de economische ontwik-
'ding. Toch blijkt er de laatste tijd
"1 sprake van een afkoeling van de
boogfconjuctuur
de autoverkopen zijn ook
b' groothandelsprijzen gedaald. Ver-
bw blijkt de bouw van nieuwe wo
rgen terug te lopen. En mèt de wo
ningbouw zijn ook de omzetcijfers
voor duurzame huishoudelijke arti-
Bnlen en apparaten gedaald. Verder
b'ilkt het met de ontwikkeling van
be Amerikaanse betalingsbalans lang
niet naar wens te gaan. Een even
wicht zal ook dit jaar niet mogelijk
Milken. Misschien is het tekort zelfs
de beperking van de directie inves
teringen in Amerikaanse dochteron
dernemingen in het buitenland blijkt
niet het gewenste resultaat te heb
ben opgeleverd. Men overweegt nu
de betalingsbalans te verbeteren door
belastingfaciliteiten te verlenen aan
buitenlandse bedrijven die in de Ver.
Staten willen Investeren. De des
betreffende belastingwet is door het
Huls van Afgevaardigden al aange
nomen. Verder overweegt men
ook goedkope toeristendollars uit te
geven om het bezoek van buiten
landse toeristen aan Amerika te ver
groten. Of dit nu direct een gunstig
effect op de betalingsbalans zal heb
ben staat nog te bezien. Ook in
Europa is de situatie niet erg roos
kleurig.
De Europese kapitaalmarkt blijkt
namelijk te klein om aan de vraag
van Amerikaanse ondernemingen te
kunnen voldoen. In de loop van dit
jaar hebben Amerikaanse onderne
mingen voor een bedrag van rond 250
miljoen dollar aangetrokken, tegen
lond 350 miljoen dollar in geheel
1965. De totale behoefte voor 1966
wordt geraamd op 700 tot 900 mil
joen dollar. Het ziet er echter naar
uit dat dit enorme bedrag niet be
schikbaar zal komen.
De rentevoet is in de Europese
lenden de laatste tijd sterk geste
gen, bovendien moet rekening wor
den gehouden met de toegenomen
vraag naar kapitaal van de over
heid, die de afvloeiing van kapitaal
naar buitenlandse ondernemingen
zoveel mogelijk zal tegengaan. Voor
buitenlandse emissies zijn speciale
vergunningen nodig, zelfs voor bin
nenlandse ondernemingen gelden
vrij straffe regels. De emissie-
activiteit. op de Amsterdamse effec
tenbeurs is de laatste tijd dan ook
niet groot. Gelukkig is de uitgifte van
de 7% obligaties ten laste van de
Bank voor Ned. Gemeenten, ge
slaagd. Er bleek een grote belang
stelling, zodat het gevraagde bedrag
van 100 miljoen gulden ruim werd
overtekend. Misschien kan dit suc
ces enige steun betekenen voor de
obligatiemarkt. De koersen van obli
gaties zijn de laatste tijd namelijk
Iets opgelopen. Of deze verbetering
stand houdt valt op dit ogenblik
echter nog niet te bezien. De vraag
naar kapitaal is nog zo groot, dat i
er spoedig wel meer nieuwe le
ningen zullen volgen. Ons land staat
bij de autoriteiten van de Europese
Economische Gemeenschap niet in
een goed blaadje.
Waar moet het naar toe?
Van de zes E.E.G.-landen zijn de
inflatieverschijnselen in Neder
land het sterkst. Op het gebied van
de prijsstijgingen genieten wij de
twijfelachtige eer voorop te lopen, j leiderdorp. Diénst
Waar moet dit naar toe?
Naar een permanent tekort op de
betalingsbalans? Naar een drastische
bestedingsbeperking? De voortekenen
zijn niet gunstig. De betalingsbalans
is ln het eerste kwartaal van dit
jaar ver achtergebleven bfj de ra
mingen. Inplaats van een overschot,
zoals een half jaar geleden nog
werd voorspeld, Is er nu een tekort
van circa een half miljard gulden.
Hetgeen ons dus op het verlies van
veel buitenlandse deviezen komt te
staan. Hierbij komt dat de buiten
landse handel veel minder deviezen
oplevert en dat zowel de opbreng
sten uit het dienstenverkeer als de
baten uit beleggingen in het buiten
land, sterk zijn tegengevallen. Er Is
dus aanleiding om de buikriem
strakker aan te trekken. Of, zoals
dit in economische termen heet, over
te gaan tot bestedingsbeperking, om
te komen tot een herstel van het
thans verbroken evenwicht tussen de
nationale besparingen en de natio
nale bestedingen.
HERVORMDE GEMEENTE
Hooglandse Kerk 10.30 cis. L. Kievit.
Marekerk 10,30 u ds J. M. D. van
den Berg, 5 u ds L. Kiertt
Oosterkerk (Herengracht) 10 u ds
J. Groot.
Bethlehemkerk Drifts broat) 10 u ds
Joh.. Poort (Heilig Avondmaal).
Maranatfhakerk (Lage Morsweg) 10.30
u ds H. J. van Achterberg (Heilig
Avondmaal
Bevrijdingskerk Montgomer ystraat
9 u ds H. Bout-er (Heilig Avondmaal).
Koningskeric (Koningsstraat) 10 u ds
J W. Coenraad te 's-Gravenhage.
Vredeskerk Burggravenlaan10 u ds
I. S. Kijne te Leiden.
Ver. Vrijz. Hervormden Leidse Volks-
huls) geen d ienst zie Oegstgeest
Eglise Wall on ne Breestraat) 10.30 u
pasteur D. Fatio.
Academlsoh Ziekenhuis 10 u de heer
J. F. G. Slerat te Lelden.
Dlftconessenhuls 10.30 u ds J. de
Wit.
Jeugdkerk Aula Gymnasium 10.30 u
da A. J. Lamping.
GEREF. KERK
Zuiderkerk 10 en 5 u ds Kronemeljer.
Petrakerk. Surlnamestraa-t 10 en 5 u
ds Haverkamp, 7 u ds J. van Drie te
Leiderdorp. Dienst voor belangstellen
den)
Oude Veetkerk 10 u dr Dronkert, 5
KK. Welbedacht, stud, predi. te
Delft.
Ma-ranathakerk, Lage Morsweg 26, 9
u ds K. Welbedacht. 5 ti dr Dronkert.
Bevrijdingskerk, Aerent Bruunstraat
10.30 en 5 u ds Bovenberg
„Groenhoven": 10 u dr Vlijm. In al
le diensten uit gezonder 7 uur Ln de
Petraikeric) Heil lig Avondmaal; nm. bo
vendien dankzegging.
Jeugdhaven ,,De Mirt". Lage Rijn
dijk 64: 10 u ouderendlenst) de heer
Bakker.
Obr. Geref. Kerk 10 tl (and. Er ls
is op u gerekend) en 5 uur (ond. Wan
neer u wandelt in het donker
dr W. H. Velema.
Doopsgez. Gem. 10130 u ds L. D. G.
K-n'psoheer te Groningen.
Nieuw Apoe-t. Kerk H. Rijndijk 24)
9.45 en 4 u dienst donderdag) 7.45 u
dienst)
Vrij Kath. Kerk Vreewijkstraat 19)
10.30 u gez. H. Mis.
Oud Kath. Kerk Zw. Singel 50)
9.45 u Hoogmis.
Evang. Luith. Gem.: 10.15 u ds J. J.
W. Gunning te Oegsbgeest.
Evang. Chr. Gemeens"hao Middel-
eteenaoht 3) 10 en 5 u d<hrr Dlkkes.
Christian Sclense Steenschuur 6)
10.30 u dienst.
Leger des Hells10 u Heillglngsaa-
menkomst6.45 u Openiluohtsamen-
Het merkwaardige verschijnsel doet zich voor dat hier vier
schrijvers van nagenoeg dezelfde leeftijd een nagenoeg zelfde soort
boek geschreven hebben n.l. de monoloogroman die volgens de
Vlaamse essayist Willy Roggeman ,,het wapen van de eenzame
is. Bij de drie Nederlandse schrijvers gaat de overeenkomst nog
veel verder. Zó ver zelfs dat men zich afvraagt of Campert, Mem-
brecht en De Wispelaere soms deelgenomen hebben aan een ro
manwedstrijd met als onderwerp „Waarom loopt een huwelijk
mis?" De Engelsman Colin Wilson heeft met deze drie alleen de
vorm gemeen, want zijn beeld en aanpak zijn totaal anders. Maar
op hem kom ik aan het eind van dit artikel terug.
Bij Campert. Mtembredht en De
ispelaere is het inderdaad de een
zaamheid, de zelf gecreëerde of die
van d'e onmacht tot contact, die de
voornaamste rol speelt. Eenzaam
heid begeleid door afkeer van de
medemens; mogelijk voortkomend
uit die afkeer. Nader bepaald heb
ben alle drie tot onderwerp: de on
lust die bezit neemt van een toch
uit genegenheid gesloten huwelijk.
De situatie is bij Campert en Mem-
brecht nagenoeg dezelfde. Bij Cam
pert is Wessel Franken naar de
Franse Rivièra getrokken om zijn
vrouw Leonie te ontlopen en om te
vens een filmscenario te schrijven
„Het Gangermeisje" zal heten.
Bij Membreoht heet de man Otto.
Deze is met zijn vrouw Marlies naar
de Italiaanse Rivièra gegaan tenein
de tot een besluit te komen betref
fende een mislukt huwelijk. Bij De
Wispelaere treffen we gelukkig deze
variant dat hij thuis is gebleven.
Vrouw: „ziel "of „ding"
Bjj alle drie hangt het verleden
als een reeks schimmige spoken aan
hun hielen. Bij Campert heten üe
spoken Olga en een naamloze. Bij
De Wispelaere heten zij Hera en Hil
da, bij Membrecht zijn het een
Boeken maRkt
spijker op zijn kop. want dit is juist.
Door zich zozeer te verdiepen in het
zelf en in „het schrijven van" is er
cm de Wessel. zowel als om de Otto
tn de „ik" van De Wispelaere een
niemandsland. Zij staan in een min
der of beter gerealiseerd décor om
geven door marionetten.
Voldoende zwaarte?
Het zal wel doel en wezen van
hun werk zijn dit uit te beelden,
maar de vraag laat niet af of Otto,
Wessel en „ik" wel voldoende zwaar
te hebben om er een boek mee te
vullen, dat toch bedoeld is om de be
langstelling van derden niet alleen
gaande te maken maar ook gaande
te houden. Als het in een roman
noodzakelijk ls om de essentie van
een leven of van alle leven op een
bepaald moment te vangen en het
teven zo is, dait de mens ook „de
anderen" is, dan dienen die anderen
volop in leven te zijn, teneinde de
wisselwerking of de invloed te kun
nen realiseren.
Dan kan een romancier toch niet
prentbriefkaart en tante Lieze. Bij volstaan met van zijn figuren al-
alle drie treden niet-reddende enge
len op. Bij Campert een terloops®
gestalte die Muriel heet, bij Mem
brecht een praatzieke Italiaanse en
bij De Wispelaere een werkelijke ge
liefde, Janinka. Naar de aard van
de auteur variëren die contacten
tussen cerebrale praatlust (Mem
brecht) melancholieke toevalligheid
(Campert) en gedoemde genegenheid
(De Wispelaere). Een overeenkomst
is weer dat bij alle drie de bij de
hoofdfiguur betrokken vrouwen
en dit geldt ook voor de afgewezen
echtgenoten geen „mensen" zijn.
Bij Membrecht is de vrouw Mar- j
lies hoofdzakelijk een mond, bij de j
beide andere voornamelijk een ge- j
slachtsdeel. Je gaat je werkelijk af
vragen of de moderne man, in casu
de jonge schrijver, weer terug Ls ge
vallen op het principe van de vorige
eeuw, dat de vrouw geen „ziel" heeft
en dus een „ding" is.
Een merkwaardigheid in dit ver
band zijn de ouderwetse namen
waarop zij hun keuze hebben la
ten vallen; Olga. Marlies. Leonie,
Hilde. Waarschijnlijk heeft Campert
gelijk die schrijft: „Wessel is niet
zo'n goed mensenkenner als ny
denkt en dat ls ook bijna niet
Remco Campert. Het Gangstermeisje.
De Bezige Bij, Amsterdam.
Steven Membrecht. Het tweede Besluit.
Contact, Amsterdam.
Paul de Wispelaere. Mijn levende schaduw.
Nijgh en Van Ditmar. 's-Gravenhage.
Colin Wilson. Man zonder Schaduw. (Vertaling)
Contact, Amsterdam.
gestalten, spillen van hun elgenin Engeland geiegd dat hü kinder-
reallteiten, die hun middelpuntvlie- li'k is en geen ander doel nastreeft
komst Gangetje; 7.30 u Verlosslngs-
saimenkomet o.l.v. majoor R. J. Schu-
rink te Amsterdam.
Baptlstengem. 10 en 5 u ds J. A.
Bran'd-sma te Groningen, dinsdag 7.30
u bidstond).
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 5 u ds
J. v. d. Haar.
Rem. Gemeente 9.30 u dB J. Th.
Mackenzie.
Geref. Gem. 10 en 5 u dB Suyker te
Lis-se.
Engelse dienst (Oud. Kath. Kerk, Zw.
Singel 50) 7.30 u nam.
Aarlanderveen Herv. Gem. 10 u
de heer Drijver te Voorschoten, 6.30 u
ds Wapenaar te Leimuiden. Geref. Kerk
10 en 6.30 u ds J. W. van Hoek (H.
Avondmaal en dankzegging). Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 u dienst des woord»,
7 u d6 H. van Leeuwen.
Alphen aan flen Rijn Herv. Gem.
Adventskerk Jullanait-raat 9.30 u ds M.
Hanemaaijer, 6.30 u ds J. Ir-Lk te Oegst-
geest. Jeugddienst. Kruiskerk Gouw-
sluis 9.30 u ds J. H, Bogers. Opsban-
dlngskerk 9.30 u ds P. A. Lefeber, 6.30
ds D. Ollemans te Nieuwkoop. Ge
bouw Nabij 9.30 u jeugdikapel dhr. J.
van Petegem. Martha-Stichting 10.30
ds J. Veen. Oudshoornseweg Wijk I
10 u gezlnedlenst. Bloemend lenst. Slons
kerk Wijk II 9.30 u ds heer C. B. van
Gils te Wad'dlnxveen. 6.30 u heer
D. Hartka-mn te Rot-terdam-Z. /-bouw
Onderweg Wijk III 10 u dis L. Sohelle-
vls te Gouda. Geref. Kerk Maranatha-
kerfk Raadhuisstraat 9 en 5 u ds Schu
ring Heilig Avondmaal. Salvatorikerk
W. de Zwijgerlaan 10 en 6.30 u ds W.
Tom. Geref. Kerk (wijgem.) Gebouw
speeltuinvereniging „Bloemhof" 9.30 en
5 u ds H, Sohrtlte. Obr. Geref. Kerk
Jeruzalemkerk Grljpensteinstraat 9.30
en 5 u d'e heer H. van Leeuwen te Rot
terdam. Oud. Geref. Gem. Kerkgebouw
Hooft-utraat 240 9.30 en 4 u l°esdien-
Rem. Geref. Gem. Van Manders-
loosstraa-t Geen dienst Baptisten Gem.
Keikgebc-uw Mol en vliet laan 10 u de
heer A. Kooilmans. 6.30 u ds M. Co-
Volle Evangelie scsmf^etote (Geb.
Volksbelang) 10 u dhr. G. van der
Laan.
Benthuizen Herv. Gem. 9.30 en 6
ds Boezer te Eethen. Geref. Gem.
30 en 6 u leeedlenst.
Bodegraven Herv. Gem. 9 u dhr
A. J. Dekker te Alphen aan den Rijn
10.30 u ds Van Harten, 6.30 u ds A.
Boertje te Moercaipelde. Betlehemkerk
Nleuwerbrug) 9.00 u ds van Harten,
6.30 u ds J. Haiitsma te Woerden. Ge
ref. Kerk 10 en 6.30 u dhr C. van Ba
te Schevenlngen. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) 9.30 u leesdienst, 3HO u ds
Soholte. Geref. Gem. 10 en 6 u lees
dienst, Evang. Luth, Kerk 9 u ds W.
Jense te Breda. Evangelisatiekring 10
1 eredienst 6.45 u J. B. KleLn Hane-
,eld.
Boskoop Herv. Gem. 9 HO u ds A.
de Leeuw, 6.30 u ds W. L. Heijmans
(H.A.)Rem. Keric 10 u ds. mr. M. A.
Klomp te Hilversum. Chr. Geref. Kerk
9.30 u leesdienst, 3 u dr W. H. Vele
ma te Lelden. Geref. Gem. 9.30 en 6
u leesdienst.
Hazerswoude Hew. Gem. 9HO u
ds A. Kastelein te Qapelle aan de IJs-
sel 6.45 u ds A. Romein te Wezep. Ge
ref'. Kerk 9 HO en 6 HO u ds Brink.
Hillegom Herv. Gem. 10 u ds J.
Bronsgeest, 7 u ds M. L. W. Sohoch,
dende invloeden op Solme hebben.
Wilson bouwt een wereld uit ware,
vermoede en ondergrondse contac
ten. Daarom maakt „Man zonder
Schaduw" de indruk alsof men een
reeks romans tegelijk leest en Wil-
maakt onbezorgd gebruik van
alle verworvenheden en mogelijkhe
den die de romanvorm biedt. Zelfs
het verhaal in de zin van intrige is
boeiend en levendig a-ls bij een goe
de negentiende eeuwer. Aan het eind
van dit omvangrijke boek heeft men
zowaar de indruk een volledig stuk
wereld gezien, gehoord en gevoeld te
hebben dat meer is dan een idee en
een adem.
dan de wereld zijn denkbeelden op
te dringen- Het lijkt mij dat men die
opvatting in zal moeten trekken;
Wilson is jong en heftig geën
gageerd, maar hij heeft niets van
een verkondiger. Wel echter alles wat
een grote hedendaagse romanschrij
ver kan maken. Men kan van zijn
seksuele probleemstelling of het
mogelijk zou zijn de invloed van de
geslachtsdaad op positieve wijze te
vergroten vinden wat men wil
het feit blijft dat hij zich in een
boek als dit ongehoord creatief toont,
in staat tot lucide denken en zijn
mensen weet te laten leven, voelen
en spreken.
CLARA EGGINK
AVIA heeft de prijzen aangepast
en blijft bovendien spaarzegels ge
ven. Let dus op de AVI A-pompen
met de gekleurde spaarvarkentjes.
Zij brengen u voordeel. Vraag dus
een spaarkaart en adreslijst van de
300 AVIA-pompen in Nederland.
Ook in uw omgeving of op uw
route kunt u ze vinden.
UXOMTER I
KILOMETERS-VERDER MEE
leen een hand met een potlood resp.
schrijfmachine en een geslachtsdeel
resp. dat laatste alleen te maken.
Van de drie Nederlanders is De j
Wispelaere nog het meest organisch.
Afgezien van de ais mensen nauwe- j
liiks aanwezige vrouwen, zijn er by
hem om zijn hoofdfiguur nog vol-
doende vitale kolkin# en uitwisseling
om van deze althans tendeie een
mens te ma-hen. j
Wilson:
ongehoord creatief J
Bij Colin Wilson, die met de bo- f
vengenoemde een vorm gemeen
heeft, speelt de eenzaamheid zeker
geen rol want zijn Gerard Solme is
iemand met eerder teveel dan te wei-
nig contact met zijn omgevenden.
De „Man zonder Schaduw" is een f
gefingeerd dagboek en de schrijver
zegt in zijn voorwoord dat „seks" f
het centrale onderwerp is. Dat laat- f
ste is waar inzoverre, dat Wilson j
ait begrip inderdaad centraal stelt, f
maar hij laat om deze spil een we- J
re ld van realiteit draaien. Gerard 9
Solme is een héél mens, gebouwd uit 9
zijn denkbeelden en zijn levende f
mu^nien is iico geijjk voor iemand die het zo druk contacten. Die oontactfiguren rijn J
groter dan het vorige jaar. Ook I heeft met zichzelf". Hij slaat de op hun beurt weer gelijkwaardige I -
Kerk en wereld hebben elkaar
altijd heel moeilijk gezelschap
kunnen houden. Van weerskan
ten gelukte het vrijwel nooit om
met elkaar gelijk op te lopen.
Ieder heeft nu eenmaal een
eigen tempo, een eigen manier
van voortbewegen of van stil
stand. Zo geraken kerk en we
reld, wereld en kerk telkens ten
opzichte van elkaar uit de pas.
Aan deze verhouding van zo
geheel verschillende grootheden
zijn twee kanten: of eigenlijk
drie, als wij ook een eventueel
nieuw samengaan, althans het
slot van deze bezinning spre
ken meetellen.
In de eerste plaats, van de
kerk, van de christenen wordt,
ook bfj hen die beslist geen
nauwer contact met geloof of
godsdienst wensen, verwacht
dat een inspirerend voorbeeld,
een waarschuwend woord, een
ondubbelzinnige houding wordt
gegeven. Maar juist op dit punt
stelt da kerk tallozen teleur.
Geen wonder dat deze teleur
stelling tot afkeer leidt.
De kerk loopt achter. En dat
is ook zo.
De kerk zegt zo vaak: „Ja,
maar En dat is een grote
fout.
De kerk nu ja, waarom
zouden wij hiermee verder
gaan? U weet dit alles. Alleen
is het te hopen, dat wij hier
van verdriet hebben en niet al
leen ergernis. Het is pijnlijk,
niet alleen voor de kerk, maar
ook voor de wereld, dat een we
reldkerk met zoveel onbeschrijf
lijke geestelijke schatten en een
rijkdom aan idealen en moge
lijkheden, die tot de meest om
vangrijke en tevens tot de diepst
reikende gerekend mogen wor
den, zo zeer ten acher blijft.
Maar, in de tweede plaats, er
zijn talloze anderen, die ieder
samengaan van kerk en wereld
uiterst gevaarlijk achten. Een
geseculariseerde kerk is ver
raad aan de bijbel, zegt men.
WOORD
VAN
BEZINNING
Wel in de wereld maar niet vkn
de wereld, is de overtuiging en
daarbij worden uitspraken van
de bijbel aangehaald, ter on
dersteuning van deze opvatting.
Niet geheel ten onrechte, hoe
wel wij persoonlijk een afbake
ning vali de grens: kerk we
reld, onmogelijk en ook onjuist
achten. Volgens velen, in aller
lei kerken, moet de christelijke
gemeente een gesloten gemeen
schap vormen. Terwijl wij van
onze kant slechts kunnen plei
ten voor een kerk die geheel
open is. Niet letterlijk: de kerk-
■deuren staan zondags open en
wie komen wil is welkom! Deze
openheid is nu precies een
voorbeeld van het uit-de-pas-
lopen. Want een openstaande
kerkdeur betekent voor men
sen, die gegronde of minder
gegronde bezwaren tegen de
uitingen en het gedrag van de
kerk tijdens de week vooral,
hebben, beslist geen reden om
zondags daar binnen te gaan.
Vooral omdat de verplichting,
de noodzaak hiertoe (gelukkig!)
vervallen is. Godsdienst, ook
kerkgang, geloof, godsdienst be
rusten op vrijheid, een persoon
lijke keuze. Traditionele drang
of dwang zijn hierbij altijd fout.
Ondertussen moet (helaas) op
grond van dit alles er zou
uiteraard veel meer genoemd
kunnen worden des te meer
duidelijk zijn: kerk en wereld
lopen ten opzichte van elkaar
lelijk uit de pas.
Is er een oplossing? van wel
ke kant? Als de wereld de kerk
zou accepteren ontstaat een
verkeerde verdraagzaamheid, die
vervlakking in de hand werkt.
Zie de geschiedenis. Als de kerk
wereld tracht te worden wordt
dit eveneens een mislukking.
Neen, de kerk blijve uit de pas
ten aanzien van de wereld,
vooral als hiervoor gegronde
aanleiding is. Maar juist hier
om zal de kerk zich geen mo
ment van de wereld mogen
distantiëren. Als het moet te
genover de wereld staan maar
niet op een afstand. Blijven
samengaan, elkaar zoekend, hoe
dan ook, hetzij in de pas of uit
de pas.
Dr. P. L. Schoonheim,
Bijz. kerkewerk herv. gemeente
Leiden.
Heemstede, jeugddienst, 7.30 u Park
wijk", ds Boogaard, 10 u: Belnsdorp,
Dorpshuis Venneperweg ds J. L. Key-
zer te Abbenes. Geref, Kerk 10 en 7 u
ds B Bouma te Noordiwijk. Chr. Geref.
Kerk' 10 en 5 u ds W. van Dijk.
Iloogniade Hesrv. Gem. 10 u ds
Fred. J, Broeyer.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gem. (Dorpskerk) 9.30 u ds A. Mak-
kenze 6 u dhr J. F. G. Sierat te Lel
den (Kapel Nieuwe Duinweg) 10 u dhr
J. van den Hoek te Leiderdorp, 6.30 u
ds A. Makkenze. Geref. Kerk 9.30 u
ds F. Pijlman te Katwijk aan Zee, 5 u
W. Bakker te Katwijk aan Zee.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Gem.
Nieuwe Kerk 10 u ds J. C. Schuurman
te Schoonhoven, (bevestiging ds W.
Ohr. Hovlus) 6 u intrede ds W. Chr.
Hovlua. Oude Kerk 8.30 u baddiem&t
ds Boer. 10 u ds Hagen, 5 u ds de Vo6.
Ichtuskerk 10 u ds Vink. Hulpkerk
Hoornes 10 u ds A. Romein te Wezep.
5 u ds Hagen. Groen van Pr. school
10 u ds Boer. Gebouw Irene (Geref.
Kerk) 10 u dovendienst,
Geref. Kerk Voorstraat 9.30 u ds de
Vries, 5 u ds Pijlman. P. Helnlaan 9.30
u ds Bakker, 5 u ds de Vries. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 5 u ds van der Ent.
Geref. Kerk vrijgemaakt 8.30 en 7 u
ds Dooren'bcs te IJeselmulden, 10.30 en
5 u ds Breen. Geref. Gemeenten 10 en
5 u ds Chr. van Dam te Werkendam.
Geref. Gem. In Ned.. 10 en 5 u lees-
Koudekcrk aan den Ryn Herv.
Gem. 10 u ds Bouwman en 7 u ds
Joh. Poort te Lelden. Geref. Kerk 10
en 7 u ds Makkinga.
Leiderdorp Herv. Gem. 10 en 6.30
11 ds J. P. Honnei' (H.A. en dankzeg
ging) kerkzaal Zijlkwartier geen dienst
Ver. Vrljz. Herv. geen dienst. Geref.
Kebk 9, 10.45 en 6.30 u ds F. Minne-
ma (resp. Westerwljk en Oos ter wijk, H.
Avondmaal, 's avonds dankzegging)
Kericzaal Zijlkwartier) 10 en 4.30 u ds
J. van Drie (H.A.).
Leimuiden Herv. Gem. 9.30 u ds
Wapenaar, Pnlel 7 u ds M. Hanemaaijer
te Alphen aan den Rijn. Geref. Kerk
9.30 en 7 u ds J. Baaljens.
Llsse Herv. Gem. Grote Kerk) 10
u ds S. Koolstra; 7 u ds W. H. Wal-
vaart te Sassenheim; (Helv. kapel) 10
u ds Chr. Eerhardt. emer. pTed. te
Hillegom, Geref. Kerk 10 en 7 u ds
G. Vesseur te Boskoop. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 u ds D. H. Blesma, Ge
ref. Gem. 10 en 4 u leesdlensten. Geref
Kerk (vrijgemaakt) 10 en 4H0 u ds
J. J. Verleur. Oud Geref. Gem. 9H0 en
3 u leesdienst.. (Donderdag 7H0 u ds
W. Kamp te Utrecht). Ned. Prot. Bond.
10.15 u (Witte Zwaan) mej. da. J. H.
van der Slooten te Wassenaar.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9H0 u dB
D. Ollemans, 6.30 u ds S. Koolstra te
Llsse (Jeugddienst) Geref. Kerk 9 u ds
M. Hlensch, 6.30 u ds Marais (HA.)
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u ds S.
van der Molen te Middelburg. Rem.
Geref. Gem. 10 u dis T. Mayer.
Nlenwveen Herv. Gem. 9HO u ds
J. van 't Kruis te Baard.wijk, 6H0 u
ds P. A Lefeber te Alphen aan den
Rijn. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u ds T.
Bakker te Amsterdam.
jeugddienst, 7 u do A. L. Lapré, (Sole
Mio) 10 u ds A. L. Lapré. Geref. Kerk
8HO en 10.30 u ds H. A. van Botten-
burg 7 u ds Kuiper te Doorn. Herv.
Geref. Evangelisatie 10 U ds J. Tim
mer te Woerden. VGLO-schoolschool
straat 2) 3.30 u ds A. van Eyk te
Bergschenhoek.
N'oordw 1 |k-Binnen Herv. Gem. 10
en 7 u ds J. van Dok. Geref. Kerk
9HO u ds Kuiper te Hoorn, 7 u ds H.
A, van Bottenburg. (Van den Bergh-
stidhfting) 11 u ds Kuiper te Doorn.
Ned. Prot. Bond 10.30 u ds P. W. Lu-
ca te Amsterdam.
NoordwUkerhout Herv. Gem. 10 u
ds. A. II. Smits; 7 u De Zilk (aula
r.k.-melsjesschool) ds. A. H. Smits.
Oegstgeest Herv. Gem. (Groene
Kerk) 10.30 u ds. W. G. Meyerlng te
Voorschoten (Pauluskerk) 10 u ds. J.
Irik, 7 u ds. W. E. Verdonk (Riinl.
Lyceum) 10.30 u Jeugdkerk ds. Ver
donk. Vrijz. Herv. 10.30 u ds. Faber en
ds. Wagenvoorde. Geref. Kerk 10 en 7
u ds. Vegter. Geref. Kerk vrijgem. 8.30
en 3 u Stud. J. Kranenburg.
Oude Wetering Herv. Gem. 9.30
u en 7 u ds. Lalleman (H.A.). Geref.
Kerk zaterdag 2.30 u ds. C, A. Ver
hoog (H.A.); zond. 9.30 u en 6.30 u
ds. C. A. Verhoog (H.A.). Rem. Geref.
Gem. Geen dienst.
Rilnsaterwoude Herv. Gem. 9.30
u Broeder van de Inrichting Van Meer
en Bos: 7 u ds. De Leeuw te Boskoop:
Chr. Geref. Kerk 9.30 u en 2.15 u
Dienst des Woords.
R\jnsburg Herv. Gem. Grote Kerk
8.30 u en 10 u ds. H. van Gosllga: 5 u
ds. C. B. Roos te De Kaag Jeugddienst.
Wegens verbouwing geen dienst in de
Bethel kerk. Geref. Kerk vrijgemaakt
10 en 5 u ds. J. Dorema; Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 u ds. G. de Vries. Geref.
Kerk Petrakerk 9.15 u ds. J. Boven
berg te Lelden; 5 u ds. v. d. Linde;
Rapenburgkerk: 9.30 u ds. B(jleveld:
3 u ds. A B. C. Hofland te Den Haag;
Maranathakerk: 9.30 u ds. v. d. Linde;
5 u ds. Bljleveld.
Valkenburg Herv. Gem. 10 u de
heer Vink uit Katwijk a 'd Zee; 6.30 u
de heer Drijver te Voorschoten (jeugd
dienst). Geref, Kerk 9.30 en 6.30 u
ds. J. D. Winkel te Sassenheim.
Voorhout Herv. Gem. 10 u ds. A.
Oskamp. Geref. Kerk 7 u (ln Herv.
-k) ds. F. Pijlman te Katwijk aan
Zee.
Voorschoten Herv. Gem. 10 u ds.
Saraber; 7 u ds. Langenbach te Am
sterdam (Jeugddienst); Hulp
Heil
mevr. ds. Laman Trlp-Kleln Sta
rink (Rem. pred.) Velp; Rijndijk 10 u
ds. Zijlstra. Geref. Kerk 8.30 u, 10.30 u
en 5 u ds. Modderaar. Geref. Kerk
vrijgemaakt 10 u Stud. A. Kranenburg
te Kampen; 3.15 u ds. Fabcr.
Waddlnxveen Herv. Gem. 9.30 u
ds. J. R. Cuperus, 6.30 u ds. G. West-
land te Wierden; Wijkgebouw 9.30 u
ds. L. Vroegindeweij te Delft. 6.30 u
ds. J. R. Cuperus; Bel
Henaen te Leiderdorp. 5 u
;lft, 11.30
luperus; Bethel 9.30
Leiderd
Vroegindeweij te
P. rader te Schoonhoven, Maleist
dienst; Immanuëlkerk 9.30 u dr. G.
Huls te Gouda, 7 u dr. P. I. Schoon
heim te Leiden. Geref. Kerk 9, 10.30
en 6.30 u ds. B. Koekoek. Chr. Afge-
csh. Gem. 9.30 - 5 u ds. A. P. Verloop.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u dr. Th. C. Frederlkse; 7 u dra.
H. B. de Roest te Sneek Jeugddienst;
Kievltkerk 9 u leugkerk; 10 u dr. P.
D. Tjalsma te Den Haag; Deylerhuis
10.15 u ds. J. A. G. van Zanten (H.D.)
Dorpscentrum 10 u leudkerk. Geref.
Kerk Bloemcamplaan 10 en 5 u ds. W.
P. Pouweks, Hillegom; Zijllaan 10 en 7
u ds. D. van der Meulen. Ned. Prot.
Bond Lange Kerkdam 10.30 u ds. D. A.
Werner; Johannahuis geen dienst.
gelisatle Dorpshuls
Verwellus te Wad
dlnxveen.
Herv. Geref.
W oubrugge Herv. Gem. 9.30 u ds.
Kempenaar; 6.30 u ds. De Ruiter te
Beekbergen (Jeugddienst. Geref Kerk
9.30 en 6.30 u ds. Dethmers (H.A.).
Zevenhoven Herv. Gem. 9.30 u
us. Heimans te Boskoop; Geref. Kerk
9.30 u en 7 u ds. J. Boer te Woerden.
Zwammenlam io u ds. c. M.
Krijger te Den Haag; 6.30 u ds. J. Bo-
Tr, Alphen„ „a„Rn den Rlln; Geref.
Kerk 10 u en 6.30 u ds. J. Wag naar
Rem Geref Gem. 10 u ds. W. N. van
Nooten te Meppel.
