PERFECTIE
„Boccete" brengt
«dloor dia's velen nader tot de Bijbel
Bij de foto's:
Weekeindbijlage Leidsch Dagblad
Zaterdag 28 mei 1966
NATUURLIJK zou men eveneens (le vraag mogen stellen of het gehele
godsdienstonderwijs nog iets van deze tijd is. Of het niet allemaal is
achterhaald
Maar wanneer men op dit ogenblik vanuit Hilversum van één diaserie (21
afbeeldingen) telkens zo'n dikke 5000 stuks naar vele maar nog niet eens
alle daarvoor in aanmerking komende delen van de w ereld zendt, dan is
dit toch wel een bew ijs dat de belangstelling leeftondanks alle bew eringen
van het tegendeel.
Er worden in een stichting in Hilversum op een geheel nieuwe ook oecu
menische grondslag dia's gemaakten het succes is groot.
- IE kent niet die
ouderwetse, goedbe-
doelde illustraties
die kinderen nader
Y yf tot het prachtige
Evangelieverhaal
moeten brengen? Het waren meestal
akelige plaatjes, in zoetige kleuren
gedrukt, die een allerbraafste voor-
itelling gaven van... ja, waarv&n
dgenlyk? Dat weet niemand. Zeker
niet van het verhaal, zoals wy de
B(]bel thans kennen.
Misschien dat dit voor de eerste
wereldoorlog nog wel een aanvaard
bare w|jze van benadering van onze
godsdienstige gevoelens was, doch
niet meer. Ze spreken niet lan
ger tot de kinderen van deze tyd,
verwend als ze zijn door films en t.v.
Bovendien, en dat is In deze tijd
van streven naar perfectie, toch ook
wel belangryk, le nauwkeurigheid
In de wjjze van voorstelling was ze
ker niet imponerend. Wie nooit zelf
in het Heilige Land is geweest, heeft
wel een geijkte wijze van weergeven,
doch één die niet bepaald met de
werkelijkheid overeenstemt. Ook zijn
we tegenwoordig door de opgravin
gen en de archeologische studies,
steeds nader gekomen tot het leven
In die streken zo'n twintig eeuwen
geleden. Zo ontstonden dan. door de
vroegere wijze van illustraties-ma
ken, zoveel onnauwkeurigheden dat
bekwame pedagogen de schrik om
het hart sloeg. Vroeger kon dat nu
lenmaal niet anders, maar in onze
ïji van snellere en effectieve com-
anicatie kan en móét het *vel
Bders.
Moderne kans
Het is te begrijpen dat, als men
jongeren vertrouwd moet maken met
het Bijbelverhaal, men met het mo
dernste materiaal wil werken. Het is
al niet gemakkelijk deze stof aan kin
deren door te geven... en als men
dan nog moet werken met ouder
wetse plaatjes, wordt het dubbel las
tig. Overal, en ook in ons land, moe
ten dus deze illustraties aangepast
lijn aan deze tijd, anders wordt het
vertellen van de verhalen uit het
Nieuwe en Oude Testament dubbel
moeilijk. En waarom zou men deze
klip niet eenvoudigweg omzeilen?
Om daardoor de aandacht van de
jonge:—n en ook anderen die dit
oude yerhaal eens in „echte" beel
den voor zich willen zien meer op
de inhoud te kunnen richten. Wan
neer een realistische voorstelling,
het waarlijk „beleven" van dit groot
je gebeuren uit de geschiedenis van
de mensheid kan ondersteunen, mo
gen wij deze kans, ons door de mo
derne technieken gegeven, voorby la
ten gaan?
Tien jaar studie
Het is te begrijpen dat frater
Mous, die jarenlang in de tropen de
jeugd het Evangelieverhaal vertel
de, na vele jaren op deze eenvoudi
ge w(jsheid kwam. Wérd het Heilige
Land nu wel zó afgebeeld als het
daar, ten tijde van de rondwandeling
fan onze Heer op aarde, werkelijk
geweest is? Was de geykte wijze van
voorstelling nu wel in overeenstem
ming met onze huidige wetenschap?
■En de frater ging studeren. Hij
verzamelde materiaal. Hij laS veel,
ging zelf op universiteitenbibliothe
ken alles na, bestudeerde zware en
wetenschappelijke rapporten van op
levingen om zich geheel op de hoog-
14 te stellen. En steeds kwam hij
1. beer en meer tot de overtuiging, dat
jj de meeste illustraties van 't Bijbel
verhaal tot dusver misschien wel ar
tistiek, maar zeker niet cultuurhisto-
toch verantwoord waren. En moe-
i"1 w|j de kinderen niet zo eerlyk
hogelijk voorlichten? Gaat zonder
praktische kennis van de toe
fden, twintig eeuwen geleden in
Palestina, niet veel van de grootse
jtooud verloren? Spreekt door een
«vendige en verantwoorde tekening
J111 levensomstandigheden destijds,
'at Oude boek niet veel meer tot
hs?
En frater Mous kreeg gelegenheid
Ween zich met z|jn studie bezig te
L^en" langzaamaan groeide
het archief. Thans beslaat het
boekenwand van vele meters
en enkele meters hoog. Met
"aksen ordners waarin duizend-en-
nr van artikelen een plaats hebben ge-
2d Jonden. Wilt u wat weten over de
iantengroei, 20 eeuwen geleden rond
je Jeruzalem? Pak even de ordner
•aar buitenop deze vermelding
v^t. Daarin vinden wij dan afbeel-
U u n' krantenknipsels, platen en
patjes, foto's, notities... kortom al-
8 wat een tekenaar en tekstschrij-
ar nodig zou hebben om zich op dit
lebled te laten voorlichten. Onnauw-
Jarigheden kunnen nu, menselyker-
gesproken, niet meer voorkomen.
ahiurlQk, fouten worden overal ge
kaft en onze wetenschap van die
tijd en dat land, vordert elke dag en
wordt door elke vondst en door elke
opgraving nog meer gecompleteerd.
Maar in ieder geval kan men zeg
gen dat dit archief op het ogenblik
het meeste complete is, dat mis
schien dan niet in geheel Europa
maar dan toch in West-Europa be
staat.
Er wat mee doen
HET is begrijpelijk dat men,
na de opbouw van zo'n ar
chief hier ook iets mee
wil doen. Nu werd bijna
tegelijkertijd zowel bij de
domineeszoon Pestman het
denkbeeld geboren dat t godsdienst
onderricht voor jongeren op meer
moderner leest geschoeid diende te
worden. Is het niet begrijpelijk dat
waar twee zielen zo gelijkgestemd
zijn, men elkaar, laten we zeggen,
„onwillekeurig", vindt? Ze kwamen
deze twee, met enkele anderen, bij
elkaar. Men moest .vat met de bij
eengegaarde kennis gaan doen. Waar
om dan niet diaseries maken, die
men voor catechisatie, voor jeugd
werk, voor bijbelkringen, voor be
jaardencentra, voor godsdienstonder
wijs en op vele andere manieren zou
kunnen gebruiken? Niet alleen dia
series, maar ook kleine boekjes waar
in goed getekende en verantwoord
gekleurde illustraties, op betere wij
ze dan voorheen, het oude Bijbelver
haal weer tot nieuw leven zou wor
den gebracht.
Op deze wijze ontstond de stich
ting die nu onder de naam Docete
in Hilversum werkt en per week
vele honderden dia's naar verschil
lende delen van de wereld verzendt.
Als bij een film...
U moet dat werk eens zien groeien
in die ouderwetse villa in die defti
ge wijk. Het kantoor is gewoon, mo
dern, zakelijk, zoals men zou mogen
verwachten... maar in de tekenka
mer ziet het er heel anders uit. Daar
werkt men als in een filmstudio. Er
staat een levensgrote pop, gekleed in
het mannenkostuum van twintig
eeuwen geleden. Overigens niét veel
verschillend van wat men daar in het
Heilige Land ook nu nog draagt.
Een kleine ledepop is niet ongewoon
in een tekenatelier, maar een in na
tuurlijke grootte, nee dét komt niet
veel voor.
En dan de wijze van werken! Een
bepaalde serie wordt eerst in moei
zame besprekingen voorbereid. Welke
afbeeldingen moeten er komen van
een bepaalde episode? Bijvoorbeeld
„Het Laatste Avondmaal".
Men weet het gebeuren in 24 beel
den te vangen. Men geeft dan onge
veer aan hoe en wat de beelden zullen
moeten weergeven. Dan gaan de
mannen van het archief aan het
werk. Hoe zag het huis, de zaal er
uit? Hoe was de aankleding? Welk
vaatwerk werd er op tafel gébruikt?
Hoe was de verlichting? Zo worden
duizend-en-een vragen beantwoord.
En dan blijkt tijdens het werken nog
telkens dat er overleg gepleegd moet
worden tussen tekenkamer en ar
chief.
Dan gaan de vier tekenaars aan het
werk. Men maakt een plattegrond
van de zaal om even bij de serie
van „Het Laatste Avondmaal" te
blijven en maakt en minutieuze
indeling.
Men stelt de horizon van het
zien vast, de gezichtshoek van het
uitbeelden en men gaat tekenen.
Ieder van de vier tekenaars heeft
zo zijn eigen specialiteit. Eerst wordt
de zaal getekend, zonder mensen.
Deze tekeningen worden gekeurd
door de wetenschappelijke adviseurs,
die nu hun op- en aanmerkingen aan
brengen. De veranderingen worden
aangebracht en dan komt de dra
matische handeling die, door middel
van de Heer temidden van de twaalf
apostelen wordt uitgebeeld. Het zijn
als het ware vergeef ons deze ze
ker niet oneerbiedig bedoelde uit
drukking de „spelers" in het
drama.
Men ziet het hier ook als zodanig.
Want men maakt, voordat men be
gint, een soort „draaiboek" om een
boeiende wijze van voorstellen te
krijgen.
In het decor worden de apostelen
ingetekend en daarna wordt het ge
heel gekleurd. Juist hiervoor is het
draaiboek van groot belang. Want
daar staan allerlei aantekeningen bij
over de te dragen kleding. Zo heb
ben alle apostelen hun eigen kleuren,
die steeds met technische kleur
aanduiding weer worden ge
bruikt. Zo voorkomt men vergissin
gen. Anders draagt Petrus op het
ene dia een andere kleur opperkleed
dan op het andere
Technische verwerking
Vervolgens worden de
kleuropnamen gemaakt,
daarna de vele afdrukken
van deze opnamen. Op de
ze wijze geschiedt het sa
menstellen van de dia-se
ries. Onderwijl wordt een tekstboek
je geschreven door degene die me
de dia's moet werken. En er word
ook een boekje gedrukt met illustra
ties van de gekleurde tekeningen; dat
is voor de leerlingen bestemd. Een
leuk handig boekje, zonder ai te
veel zwaarwichtigheid. En... om
dat het lesmateriaal is ook niet
kostbaar.
De Nederlandse tekst verschijnt,
zo ligt het nu eenmaal in ons landj
zowel in een rooms-katholieke als in
een protestants-christelijke versie.
De eerste wordt geschreven door
frater Mous, de tweede door ds.
Pestman. Maar de twee versies ver
schillen niet veel. Waarom ook...?
Meestal behoeft ds. Pestman slechts
een enkel woord, of een zinswending
wat te w|jzigen.
Deze handleidingen zorgen voor een
godsdienstige verdieping van het ver
toonde beeld. Zo krijgt de dia, vorm
en inhoud, en de vertelling een zo
danige gestalte, dat daardoor het ge
beurde en gepredikte van „toen",
voor eens en vooral een appèl in
houdt op de levens- en geloofssitua-
tie van nu.
Niet alleen In onze taal verschijnen
de boekjes, ook in het Frans,
Spaans, Engels, Italiaans en Hindi.
En er z(jn besprekingen gaande voor
edities eveneens in het Zweeds,
Deens, Noors en Duits.
Maar dit is al weer meer een
nieuw facet van het geheel... want
hier, in deze afdeling, moet ervoor
gezorgd worden dat deze stichting,
eens uit idealisme opgericht, ook
economisch kan waar maken dat in
onze tijd nog zo iets als modern bij
belonderricht kan bestaan.
Resultaten
En dan, als we het zó zien, zijn
de resultaten van Docete zeker niet
onbevredigend. Integendeel, zouden
we haast zeggen. Wanneer van één
serie elke keer zo'n 5000 stuks ja,
vijfduizend, u leest het goed over
de hele wereld hun weg vinden, dan
betekent dat op dit gebied een grote
behoefte bestaat; terwijl de grote we
reldkaart, die op het kantoor hangt
en waarop elk verkooppunt door mid
del van een rode speldeknop is aan
gegeven, ons vertelt dat er nog
slechts contact is met een klein deel
van die hele grote wereld.
„Ja...", zo zegt de heer Pestman
ons, we voeren op het ogenblik
ook al onderhandelingen met Cana
da, en u begrijpt als dét lukt..." Hij
zwijgt even en z|jn geestesoog ziet
visioenen van de vele duizenden dia
series die dén elke week z|jn bureau
moeten verlaten. Want met de USA
zijn juist op dit ogenblik nauwe ban
den ontstaan. Daar begint het nu te
lopen. Filmstrips met grammofoon
platen... een prachtig object...
Bovendien is de stof nog lang niet
uitgeput. De gehele serie „Jezus van
Nazareth" zal 18 delen omvatten,
waarvan er op het ogenblik veertien
gereed zijn. Nummer veertien draagt
als titel „De laatste dagen van z|jn
l|jden, Het Laatste Avondmaal".
Deze gehele serie omvat, als deze
geheel gereed zal zijn, in totaal 432
kleurendia's (en dat maal vijfdui
zend!) en een nog veel groter aantal
boekjes met kleurenreprodukties.
En daarna...? Frater Mous en de
heer Pestman zijn het hierover met
een eens. „Natuurlijk een grote se
rie over het Oude Testament..."
Voorlopig is er dus nog wel wat
te doen btj de stichting Docete. Zo
wel wat het ontwerpen en vervaardi
gen van nieuwe dia's betreft, als ook
het verzenden van reeds gemaakte
dia's over de gehele wereld. Een
vreemd beroep eigenlijk... maar wel
een met roeping!
THEO DE VRIE8
Links: Twee illustraties uit het deel
10 B. Het Loofhuttenfeest te
Jeruzalem".
Het waterscheppen uit de bron van
Siloë. Het feit zelf werd aangekon
digd door bazuingeschal, gelijk er
staat in Jes. 12 3: „Dan zult ge met
vreugde water scheppen
In het feestelijk versierde vrouwen
hof van de tempel werden op de
avond van deze dag psalmen gezon
gen, muziek gemaakt en gedanst
Rechts boven: Zo wordt een „scène"
zorgvuldig voorbereid.
Eerst werd de trap en de zaal in het
huis van de Hogepriester Kaifas ge
tekend. Daar werden toon de nodige
aanwijzingen voor de tekenaars
aangebracht
Rechts midden: ..En nu de daarop
volgende tekening met de figuren.
Rechts onder: Een volgende fase is
de goedgekeurde tekening in toon-
waarde. Dan volgt de definitieve **t-
werking in kleuren.
