Belgische schilderkunst
van 1890 tot heden
Uniek overzicht van
'talrijke stromingen
Rennies|g>
VANNELLE
RELIGIEUZE KUNST OP
KOPEREN PLATEN
ZELDZAME EXPOSITIE IN UTRECHT
Vati Nelle eert „Toon"
kunst"
DNDERDAG 7 APRIL 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 25
EN tentoonstelling van ongemene betekenis
[siert thans de zalen van het Centraal Museum
jUtrecht: zij biedt een totaaloverzicht der Bel-
Iche schilderkunst van ongeveer 1890 tot heden,
leeds eerder waren in ons land exposities te zien
p alleenstaande, belangwekkende Belgische fi-
Iren: een James Ensor, Constant Permeke, Jan
usselmans, Frits van den Berghe en speciaal ook
k Wouters, nu precies vijftig jaar geleden in Am-
a-dam.
loch nu wordt men voor het eerst breedvoerig
;onfronteerd met de talrijke stromingen en
1 door middel van plus minus 150 werken
lke het Belgische kunstleven gedurende de hier-
ven genoemde periode beheersten.
a,n komt ge tot de conclusie, dat
daaronder van het ogenblik
lat de grootste van allen, name-
James Ensor, van wie met een
aepoel en Smits, omtrent de
vwisseling de eigenlijke „ver-
iwing" uitging. in rijke ver-
iidenheid bijzonder veel belang-
kends van uitverkoren kwaliteit
mdt-
it overzicht is uitermate boeiend
leerzaam het toont de schilder-
istige ontwikkeling in België op
•assende wijze, waarbij geconsta-
d kan worden dat veelvuldig de
inaliteit hoogtij viert.
iet in chronologische volgorde is
expositie samengesteld: men
ft gepoogd de ontwikkeling zo-
l mogelijk per groep te demon-
Iet begin is aan James Ensor, de
bgelezene"schrijver, schilder,
veur, schrijver, criticus en musi-
Begonnen als impressionist, la-
opvallend door zijn kleurenschit-
ng, een universeel kunstenaar,
rloper van nieuwe tendenzen als
ïvisme, expressionisme, surrealis-
Een geniaal kunstenaar, van wie
zien zijn „De intrige", „De groene
tl", Ensor voor schildersezel". Met
n zijn daar Henri Evenepoel, een
belangrijke meesters op het eind
19e eeuw en Jakob Smits, realis-
3h en symbolisch speciaal in zijn
igieuze voorstellingen (aanwezig
zijn „Emmaüsgangers".
>e vertegenwoordigers der twee La-
ugroepen volgen: de eerste (1890-
>4), met schilders, die een afkeer
a de burgerlijk - kapitalistische
latschappij hadden. Vertegenwoor-
rers Albijn van den Abeele, Valerius
Sadeleer, Leon Spilliaert, Gustaaf
n de Woestijne.
De tweede groep (1905-1914), was
nder tot dromen geneigd dan hun
organgers, rumoeriger in hun op-
iden, zich nog voorlopig houdend
het impressionisme. Van hen noe-
sn wij in het bijzonder een Con-
wit Permeke, die zich later ontwik.
1de tot de hoofdfiguur van het
aamse expressionisme, met erken-
ng tot ver buiten de landsgrenzen,
in sublieme schoonheid is zijn
Vinterlandschap", dat men op deze
cpositie bewonderen kan. Van de
ideren noemen wij Piits van den
erghe, Albert Servaes, Gustaaf de
met en Leon de Smet.
Het Fauvisme regeerde van 1910-
——725: al evenzeer vele doeken van
itgelezen kwaliteit, met die van een
.ik Wouters op de voorgrond. In
oofdzaak Brabantse kunstenaars,
ie weliswaar geen homogene groep
ormden, doch bij wie de durf en de
uichende kleur de invloedssfeer van
iet Fauvisme tekende,
lij bekennen hun voorliefde voor bin
nenhuizen .huiselijke taferelen en in
tieme motieven. Rik Wouters is er een
der voornaamste vertegenwoordigers
van, met Ensor en Permeke een der
Belgische kunstenaars, die interna
tionale vermaardheid verkreeg. Zijn
De opvoeding" en „Het rode kleed"
verdienen alle aandacht. Naast hem
noemen wij Jean Brusselmanscon-
structief-expressionistisch.
Een volgende groep is „Schilders
in ballingschap" (1914-1918), jaren,
die bij hen alles ondersteboven keer-
Zware vormgeving en sombere
kleurenkeuze domineerden veelvuldig.
Onder hen bevinden zich eer. Frits
van den Berghe en speciaal een Ed-
gard Tijdgat, begonnen als impres
sionist, later uitgroeiend naar een
volmaakt eigen stijl.
De eerste abstracten presenteerden
zich in het tijdvak 1917-1930: hun
kunst deed haar officiële intrede
met Victor Servranckx. Deze pioniers
konden indertijd nog niet de over
winning behalen, want het indruk
wekkende Vlaamse expressionisme
triomfeerde. Behalve Servranckx (ge
durfde kleurencombinaties) met zijn
„Opus 8-1924": (Heroïsche muziek)
hangen er nog vele doeken van ande
ren, die deze richting destijds reeds
toegedaan waren.
Na de schilders van „Sélection"
(1920-1929) en „Centaure" (1921-
Pierre Luc (groep „Jonge Bel
gische schilderkunst"): „De
blinden".
1930) volgt de groep der Surealisten
(1926)hun bron was ontsproten aan
die van het Dadaïsme 1917-18). Zij
waren de ontdekkers van „vei-borg en
werelden". Tot 1930 was het experi
menteren", het ultra-revolutionair
doen aan de orde. Toen kwam er een
kentering, gevolg van de zware fi
nanciële en economische crisis. De
vooruitstrevende kunsthandel ging
failliet. Er kwam in de .generatie der
ouderen" weer een uitgesproken voor.
keur voor de eenvoudige dingen, om
een „herontdekking van de poëzie
van het dagelijkse leven". Tot de be
kendste schilders van deze groep be
hoorde Isidoor Opsomer, van wie een
portret te zien is van de jeugdige Ca-
mille Huijsmans (uit 1926).
Talrijke werken in de groep „Jon
ge Belgische schilderkunst" (1945-
1950) zijn eveneens aanwezig. Deze
hielden absoluut geen rekening met
de conflicten tussen de abstracte en
figuratieve kunst. In deze groep ex
poseert René Barbaix een indruk
wekkend „Beeld van onze tijd", ter
wijl tevens Pierre Lues „De blinden"
niemand onberoerd zal laten.
Nog worden zeer uitvoerig de
tuele, de meest non-figuratieve stro
mingen gepresenteerd veel „pop
art" incluis! waarna het opvallend
is, hoe tenslotte in de laatste groep
„De figuratieve schilderkunst" het
„figuratieve" weer sterk van zich doet
spreken.
Over het algemeen is op deze unie
ke tentoonstelling eerlijk en objectief
elke stroming tot haar recht geko
men. Aan de hand van een prachtig
samengestelde en met vele afbeeldin
gen verluchte catalogus, waar J. van
Lerberghe de interessante inleiding
voor schreef, en waaraan wij diverse
gegevens ontleenden, kan men alle
facetten van de Belgische schilder
kunst sinds 1890 bestuderen. Waar
lijk. men raakt er nauwelijks of
niet op uitgekeken!
Vanzelfsprekend zijn er leemten:
de organisatoren konden door om
standigheden niet alles veroveren,
dat hier een plaats verdiend had,
desondanks mag een woord van hoge
erkentelijkheid niet achterwege blij
ven voor het onnoemelijk vele, dat
men wèl heeft kunnen bemachtigen.
Tot in de tuin zalen van het Museum
toe, kan men ervan genieten.
En wat Het opmerkelijke is:
het overgrote deel van het ge-
exposeerde mag van hoge orde
genoemd worden.
Een cantate van Sergei Prokojew,
die niet uitgevoerd mocht worden on
der het regime van Stalin, toen zij
in 1937 geschreven was, heeft nu
haar première beleefd en werd gepre
zen.
Het stuk, „Voor de 20ste verjaar
dag van de oktober-revolutie", werd
ten gehore gebracht ter gelegenheid
van het feit dat de componist 75
jaar geleden geboren werd. Proko
jew stierf op dezelfde dag als Stalin.
De cantate werd afgekraakt toen
zij geschreven was als een onbeta
melijk en niet geslaagd experiment
om woorden op muziek te zetten uit
verschillende klassieke marxistische
werken, waaronder een boek van Le
nin. Maar Tass noemt haar nu een
„typisch Russische compositie".
„Hoewel zeer buiten het gewone
vallend, is de muziek sterk kenmer
kend voor de werken van Prokojew
uit de late jaren '30. Schelle harmo
nieën worden afgewisseld met wel
luidendheid De componist bewijst
dat hij een vooraanstaand compo
nist is voor koor".
Het orkest plus koor, 300 man, on
der leiding van eerste dirigent Kirill
Kondrasjin van het Philharmonisch
Genootschap, kreeg een applaus van
10 minuten.
Engelse
beeldhouwwerken
voor Rotterdams
Concertgebouw
De architecten van het concert
en congresgebouw De Doelen in Rot
terdam, ir. E. H. Kraaijvanger, H.
M. Kraajjvanger en R. H. Fledderus,
hebben uit dank voor het vertrou
wen dat in hen is gesteld, een bron
zen sculptuur van de Engelse beeld
houwer Bernard Meadows geschon
ken. Het beeldhouwwerk heet Bru
tus I, is 79 cm hoog en komt te
staan in de feestzaal van De Doe
len.
De Erasmusstichting in Rotterdam
zal De Doelen een bronzen sculptuur
schenken van de Engelse beeldhouw
ster Dame Barbara Hepworth, ge
naamd Bryther II en 204 cm hoog
Brandend maagzuur?
helpen direkt!
Paul Delvaux (behorend tot
de groep der surrealisten):
„Eenzaamheid"
koffie thee tabak
Nieuwe wegen in de kerkelijke
kunst gaan de Westberlijnse schil
ders en beeldhouwers Hans Beyer-
mann en Paul Corazolla. Zij ge
bruiken metaal als directe basis
van de voorstelling en bereiken
de schilderachtige effecten uit
sluitend door gebruik te maken
MET PASEN GEEN
WINDEIEREN
De opgewekte stemming, die zo
karakteristiek is voor Pasen, zal
dit Jaar voor iedereen nog veel
groter kunnen zijn. Dit Is uitslui
tend te danken aan het feit dat
hoe langer hoe meer mensen heb
ben Ingezien dat zfl voor betzelfde
geld dat zU anders met de feest
dagen uitgeven veel méér kunnen
doen. Wie verstandig Is, gaat
namelijk als een haas naar de
markt en doet d&ér zijn inkopen.
Marktkoopman en straathande
laar hebben voor de Paasdagen
weer heel wat te bieden tegen
prijzen die stuk voor stuk een
vrolijke verrassing zijn. Een keur
van kwallteitsartikelen maakt
het grootste en gezelligste koop
centrum tot een waar Paaspara-
dUs. ledereen die extra voordelige
en vrolijke Paasdagen wil hebben,
koopt en kiest met plezier op de
markt en dat zal hem geen wind
eieren leggen, want
OP DE MARKT IS UW
GULDEN EEN DAALDER
WAARD
van de in het materiaal aanwe
zige eigenschappen. Uitgangspunt
voor hun werken zijn koperen
platen, waarop de vlakken met de
eigenlijke tekening door asfaltlak
afgedekt, de overige partijen vol
gens een bijzonder systeem weg-
geëtst worden. Het etsen wordt
in verschillende fasen uitgevoerd,
zodat tenslotte een soort vlakre-
liëf ontstaat.
Door gecompliceerde bruinings-
procédé's, gecombineerd met ver
schillende, moderne slijpmetho-
den kunnen kleurnuances van het
diepste zwart tot de lichtste, voor
een deel zelfs roseachtige koper
kleur bereikt worden.
Nationaal Ballet
naar Zuid-Amerika
Zestig leden van het Nationaal
Ballet, o.l.v. Sonia Gaskell, vertrek
ken morgen voor een tournee van
twee weken door Argentinië, Peru,
Columbia en Mexico.
De groep omvat o.m. Calliope Ve-
nieris, Jessica Folkerts, Maria Kop
pers, Olga de Haas, Irene de Vos.
Anne Marie Holmes en Kathleen
Smith, Simon André, Benjamin Fe-
lisdal, Ronald Snijders, René Vincent,
Conrad van de Weetering, Leo Aho-
nen, Sylvester Combell. Reuven
Voorembergh en Robert Fisher.
Beyermann en Corazolla zou
den met hun techniek van het
koperreliëf het gevoel voor het
eenvoudige, echte materiaal in de
kerkelijke kunst weer willen doen
herleven. In hun motieven ver
werken zij graag Byzantijnse
middeleeuwse ideeën. Beide kun
stenaars hebben met hun werk al
veel erkenning gevonden, zowel
bij katholieke als ook protestant
se kerkelijke instanties, wat blijkt
uit de vele grote opdrachten, die
zij reeds ontvingen. Onze foto
toont van Hans Beyermann ,X>e
verloren zoon".
Haagsche Comedie met
„Professor Bernardi"
De Haagsche Comedie geeft za
terdag 16 april in de Kon. Schouw
burg in Den Haag de eerste voorstel
ling van Arthur Schnltzler's „Pro
fessor Bernhardi" onder regie van
Paul Steenbergen en Eric van Ingen
en in Nederlandse bewerking van
Bert Voeten.
De medewerkenden zijn: Max Croi-
set, Gijsbert Tersteeg, Joris Diels,
Carl van der Plas. Eric van Ingen,
Leo de Hartogh, Kees Coolen. Louis
Borel, Wim van Rooij, Sacco van der
Made, Jan Grefe, Wiebe Brandsma,
Gerard de Groot, Reinier Heideman,
Gaston van Erven. Rob Erenstein,
Mary Duyvendak en Apollo Hambur
ger.
Als eerbetoon XSvoor
Tot 5 juni kan men van deze
expositie kennis nemen. Het is
zeker te betreuren, dat dit
machtige overzicht nog nim
mer in deze vorm gepresen
teerd uitsluitend en alleen in
Utrecht te zien zal zijn, zelfs
België blijft ervan uitgesloten.
Daarom zij met temeer na
druk een bezoek van harte aan
bevolen. Iets dergelijks komt
nimmer weer!
H.
k\leiöOb'Q9P
Groot succes
voor cantate van
Prokofjew
10 jaar „one-man-show"
brengt Van Nelle
het prachtig
uitgevoerde boek „TOON'
Met 130 verschillende
foto's gemaakt door
Robby Pauwels.
„Toon thuis
en Toon op het toneel".
Vraag naar dit magnifieke hoek bij uw
Van Nelle-winkelier of maak 3.45 over op
giro 620300 t.n.v. Algemene Cadeau Cen
trale, Rotterdam, met vermelding „Toon".
Stortingsbiljetten zijn gratis verkrijgbaar
bij uw Van Nelle-winkelier.
