J Laarzen en grenspapieren voor
een bezoek aan het Zwin
Groot aantal
zeldzame planten
gezelschappen in
Broekhuizerbroek
Deltawerken
sneden diep in
het vlees van
de Scheelhoek
-"uw,.j
INGEKLEMD TUSSEN DE BADPLAATSEN Cad-
zand en Knokke ligt Het Zwin, een natuurreservaat
met een oppervlakte van circa 160 hectare, dat voor
viervijfde Belgisch en voor éénvijfde Nederlands
grondgebied is. Beide delen worden kunstmatig ge
scheiden door een prikkeldraadversperring, die
eerder natuurliefhebbers dan smokkelaars afschrikt.
Overigens is het vanuit Retranchement (een Frans
aandoende naam voor een goed-Nederlands dorp, in
het begin van de 18de eeuw als vesting aangelegd
door Prins Maurits) nauwelijks vijf kilometer naar
de toegang tot het Belgische gedeelte, dat niet alleen
grotei, maar ook mooier is.
Het Zwin is een dichtgeslibde zeearm, die in de
Middeleeuwen Brugge met de zee verbond. Nu is
het een weids gebied, dat bij eb zijn slikken, ruggen,
geulen, kreken en stranden toont Bij springvloed
verandert Het Zwin in een binnenzee, waar wat
grijsgroene schorren boven uitsteken. Volgens ken
ners zijn deze schorren het mooist in augustus, wan
nier het lemoenkruid van paars tot purper kleurt
■«•Ir aardige bijzonderheid is, dat Nederlanders ervoor
moeten zorgen, dat het Belgische natuurreservaat
zijn typische karakter behoudt. Zeeuwen houden
namelijk de geul open, waardoor het zeewater van
tijd tot tijd Het Zwin kan binnenlopen.
Wie een wandeling door Het Zwin wil maken, het
Belgische of het Nederlandse gedeelte, doet er ver
standig aan laarzen mee te nemen. En een kijker
om de vele vogels te bespieden. Grutto's, tureluurs,
kieviten en wulpen voelen zich in deze drassige
omgeving goed thuis. In de duinstrook komen ge
vederde vrienden voor met fraaie namen als duin
piepertje, kneut, tapuit, paapje en klauwier. In het
Belgische reservaat heeft men een vogelpark inge
richt met exemplaren van alle vogelsoorten die in
Het Zwin en omgeving voorkomen. Belangrijk is
voorts de flora in dit gebied. Zeer gezocht is vooral
de zeekraal, welke door de Zeeuwen wordt gegeten
en een zilte delicatesse schijnt te zijn.
Wie Het Zwin wil bezoeken, zal even geduld moeten
hebben. In de broedtijd, van 1 april tot 15 juli, is het
reservaat gesloten. Ten slotte nog een tip: vergeet
niet behalve laarzen en een kijker ook uw grens-
documenten mee te nemen.
IN BETREKKELIIJK WEI
NIG JAREN is de Plaat
van Scheelhoek nabij Stel
lendam, voor Staatsdomei
nen in beheer bij de Stich
ting Natuurmonument De
Beer, grondig van uiterlijk
en populatie veranderd. De
verontreiniging van het
zeewater en de Deltawerken,
om maar eens twee faktoren
te noemen, hebben ramp
zalige gevolgen gehad voor
de vogelstand en voor de
flora van de plaat. Het adres
van opzichter A. M. Blok
land (68) te Stellendam
geven we niet eens meer,
want de mogelijkheden tot
bezoek zijn wel heel be
perkt geworden.
In het klein heeft zich hier
het drama herhaald, dat in
het groot natuurreservaat
De Beer is overkomen. De
Deltawerken sneden een
fikse punt van de plaat,
maar reeds daarvoor waren
er veranderingen te con
stateren. Opzichter Blokland
veertje in groene hoed
is er niet bitter over,
maar betreurt het wel: „Na
zoveel jaar ga je het als je
eigen terrein beschouwen,
en nu ben je de vrijigheid
kwijt. Vroeger was het hier
zo eenzaam, dan zag je een
spoor en je wist, dat er
iemand geweest was. Met
een beetje uitkijken had je
gauw de dader gevonden.
Nu komt er nacht- en dag
volk".
Veertig jaar geleden sloot
opzichter Blokland de plaat
van Scheelhoek in zijn hart.
Op die zandbank midden in
't Haringvliet groeiden de
mooie planten van brak
water en de jagers kwamen
hier graag. Als tegenpres
tatie dienden de jagers er
voor te zorgen, dat in de
zomer de vgoels beschermd
werden. Toen het terrein
overging aan de Stichting
De Beer werd er niet meer
gejaagd; als broedterrein en
pleisterplaats wisten de
vogels de plaat spoedig te
vinden.
„Dat is één van die wonder
lijke zaken, die je wel ziet
maar niet verklaren kunt",
zegt de heer Blokland.
„Neem nu de pijlstaarten,
die zie je hier niet veel.
Maar op een gegeven mo
ment, als na de droge tijd
stormweer de plaat onder
zet, gaat het zeebieszaad
drijven, waarop de pijlstaar
ten verzot zijn. Nog diezelfde
avond wemelt het hier van
die vogels, alsof ze wéten
wat hier gebeurd is. Daar
staat je verstand bij stil".
Dat de Deltawerken een
punt van anderhalve kilo
meter van de plaat afsneden
had o.m. tot gevolg, dat het
vele eten, dat op het zachte
ebbeslib achterbleef, sterk
is verminderd. Mede doot
de verontreiniging van het
water aan de kust moeten
de vogels verder hun voed.
sel gaan halen, dan voo:
vele soorten wenselijk is.
„Nog in 1939 telden we hier
7000 visdiefjes, 1300 kluten,
20 kemphanen, 60 tureluurs,
4 kuikendieven, om van
snor, rietgors, porseleinhoen
nog maar niet te spreken.
De oorlog bracht verminde,
ring door de diefstallen van
eieren. In 1945 kwam di
grote stern er in groten ge.
tale bij. Maar de laatste
jaren zijn de aantallen met
duizenden verminderd. Al.
leen de sterke kapmeeuwen
gingen vooruit".
De Plaat van Scheelhoek zal
nooit meer de oude worden.
De Kwade Hoek bij Goede,
reede daarentegen zal zich
door de Deltawerken uit.
breiden. Het is een duinge.
bied met zware begroeiinj
plus een vlak terrein met
weiland, waar tureluir et
kievit zich wonderwel Huis-
voelen. Aan de buiterkanl
treft men fraaie stuifdune
aan en mooie slikken. De
Kwade Hoek is in de maai
april niet geopend. Van 1
mei tot en met 14 juni ka
men zich bij een rondle
ding aansluiten, waarvoo;
men zich eerst schriftelijk
of telefonisch met de op«
zichter (Zuidweg 12, Oud.
dorp, teL 01878-407) in ver
binding dient te stellen.
TUSSEN VENRAY EN VENLO. daar
waar de Maas zich moeizaam naar
het Noorden kronkelt liggen op nog
geen tien kilometer afstand van el
kaar twee natuurreservaten, die rijk
aan fauna en vegetatie beide een
totaal verschillend beeld geven. Broek
huizerbroek, een verlandingsgebied
van een oude Maasmeander, „ruw"
en ongeschonden; het landgoed De
Hamert in Bergen, fraai geconser
veerd en van een onnatuurlijke ver
zorgdheid.
De natuurreservaten in Noord- en
Midden-Limburg zijn niet langer een
alleenrecht voor de inwoners van de
omliggende gemeenten. Dank zij de
goede wegverbindingen met het
noorden en westen van het land zijn
deze gebieden uitgebreid van locale
recreatie-centra tot provinciale ont
spanningsoorden waar een overdaad
aan rust en groen de bezoekers over
valt. Zorgvuldig waakt Staatsbosbe
heer over deze groene oasen. Het
beheer is er vooral op gericht de
terreinen in hun huidige staat te be
houden, hetgeen met zich meebrengt
dat de recreatie slechts in beperkte
mate kan worden toegelaten zodat de
rust in deze gebieden verzekerd blijft.
Het natuurreservaat Broekhuizer
broek (105 ha) gelegen aan de weg
Horst-Broekhuizen, ontstaan uit een
oude Maas arm, is van alle Maas
meanders de best bewaarde en de
rijkste aan plantesoorten en gezel
schappen. In geen enkel deel van
Limburg is een zo uitzonderlijk
water-, moeras en broekbosgebied te
vinden waar landschapschoon en
plantengroei, gepaard aan absolute
rust een ideaal oord bieden voor
natuuronderzoek. Er zijn drie water
plassen die onderling door een on
diepe watergang zijn verbonden. Het
openwater, de verlandingsvegetaties
langs de oever en de moerassen wor
den ingesloten door hoogopgaand
broekbos. De verdere omgeving be
staat in het westen uit naaldhoutbos-
sen op een hoogterand van het laag-
terras, terwijl in het oosten iets
hoger gelegen weiden een overgang
vormen naar een bebost heuvelachtig
terrein. De bekendste plantesoort
die er voorkomt is de nog in Neder
land zeldzame Slangewortel, een
fraaie plant van de familie Arons
kelken. In het zuidelijk uiteinde
van de plas domineren blaasjeskruid,
stijve waterranonkel waterpest en
het waterlevermos. Voorts treft men
er nog aan holpijp, kleine watereppe
en waterzuring. De plas in Broek
huizerbroek is de enige plaats in
Nederland waar de visotter nog voor
komt.
Hoofd-assistent van Staatsbosbeheer
in Limburg, de heer Terhorst zegt
over de rijke vegetatie: „Broekhuizer
broek is een belangrijk natuurreser
vaat omdat dit gebied aan onderzoe-
Links: de St. Ursula(water)mc
Limburg.
kers de mogelijkheid biedt diversa
gezelschapsvormen te bestuderen in
een milieu waar het samengaan door
een aantal factoren tot een zeldzaam
hoogtepunt leidde. Daarom is het
noodzakelijk dat dit gebied be
schermd wordt Dit betekent niet dat
wij Broekhuizerbroek zullen afslui
ten voor het publiek. Wij willen de
bezoekers gelegenheid bieden kennis
te nemen van de zeldzame plante-
groeL Door toepassing van een juiste
differentiatie geven wij enkele ge
bieden vrij voor het publiek terwijl
anderzijds gebieden die waardevol
zijn voor het natuuronderzoek afge
sloten worden. Op deze wijze komt
elke groepering aan zijn trekken".
In de gebieden die vrij zijn gegeven
voor het publiek heeft Staatsbosbe
heer een groot aantal voorzieningen
getroffen om de bezoekers het ver
blijf in de reservaten aantrekkelijk
en comfortabel te maken. In Broek
huizerbroek zijn in de moerasgebie
den z.g. knuppelbruggen aangelegd
die de wandelaar moeten vrijwaren
van natte voeten. Deze bruggen zijn
gebouwd van jonge boomstammen.
Een aantal picknickplaatsen, compleet
met tafels en stoelen zorgen er voor
dat het eten niet degradeert tot een
ordinair zand en gras-happerij.
In het landgoed De Hamert (410 ha)
is men nog verder gegaan met de
service aan de bezoekers. Daar zorgen
intieme boshutten voor beschutting
tegen regen en de felle zon die in de
zomer De Hamert kan maken tot een
tropisch bosgebied. De Hamert is
sinds 1959, toen dit gebied in het
nieuws kwam omdat de Deutsche
Bauernsiedlung te Dusseldorf voor
900.000 de hele zaak in handen kreeg
om de daarvoor in aanmerking
komende gronden te ontginnen ten
behoeve van z.g. traktaatboeren. een
grote trekpleister geworden. Na
enkele ingewikkelde manipulaties
stootte de eigenares het grootste deel
van haar nieuwe bezit af, waarna
de Stichting Het Limburgs landschap
De Hamert in eigendom kon ver-
Het grootste deel van De Hamert
wordt ingenomen door heide, loof en
naaldhout, moerassen en vennen. Men
treft er ook aan verspreid liggende
percelen met het oorspronkelijke
eiken-berkenbos dat op de schrale
zandgronden thuishoort, en een uit
gestrekt heidegebied. De voedselarme
plas „Pikmeeuwenwater" wordt om
zoomd door gordels van planten die
typisch zijn voor natte heidevelden:
gagel, lavendelheide, wollegras, veen-
mos, dopheide en zonnedauw.
Op het grote heideveld bij de Pik-
meeuw kan men altijd roofvogels
zien jagen zoals buizerd, bruine kie
kendief, grauwe kiekendief en toren
valk. Soms ziet men in het bos ook
nog wel de sperwer of de veel zeld
zamer havik.
