Leidsche Schouwburgvereniging
bestaat binnenkort 100 jaar
Al in 1705 bestond er een
Schouwburg aan de Oude Vest
Herdenking
eeuwfeest
Studiecommissie P.v.d.A.
Wettelijke regeling
staking noodzakelijk
NA DUIZENDEN VOORSTELLINGEN
Houtbonden eisen nu
spoedig uitsluitsel
DONDERDAG 3 MAART 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
WIE kent niet onze oude Leidsche
Schouwburg, die gezellige
„bonbonnière" aan de Oude
Vest? In deze tijd, waarin alles
„modern" wordt, zouden wij haar
toch niet graag willen missen.
Goed: de entourage mag eenvoudig
zijn, maar de zaal is geladen van
traditie, de akoestiek is er perfect
en niemand anders dan een Wiin
Kan wil er bij voorkeur zijn proef-
voorstelling voor de Oudejaars
avond-conference houden.
Dat zégt toch wel wat
Nu herdenkt binnenkort de Leid
sche Schouwburgvereniging haar
100-jarig bestaan, maar wie mocht
denken, dat de historie van de
Leidsche Schouwburg slechts hon
derd jaar omvat, heeft het glad mis.
Die reikt veel verder.
Oude plannen
Het was al in het jaar 1705 dat
op de plaats van het tegenwoordige
gebouw een schouwburg werd ge
opend. Hoe deze geëxploiteerd werd,
ligt in nevelen verborgen. Doch be
gin 1864 bleek de Schouwburg in
handen te zijn van drie particulie
re: de heren Bronkhuizen, Hart-
rop en Van Staveren. De heer Bronk
huizen overleed en kort daarna om
precies te zijn in het Leidsch Dag
blad van 24 februari 1864 stond
te lezen: „Op vrijdag zal in het loge
ment „De Burg" een derde aandeel
in de Schouwburg gepresenteerd wor
den. Dit wordt in bod gebracht op
2200 gulden".
In datzelfde nummer van het
Leidsch Dagblad schrijft „Toneel
liefhebber", „dat hij gaarne zou zien,
dat „dit" aandeel in goede han
den zou komen, maar niet in die van
de man, die geen het ministe gevoel
voor kunst heeft, maar de Schouw
burg beschouwt als een winstgeven
de apotheek en zijn medicamenten,
waarvan hy 100% kan innen".
Hierop laat de schrijver volgen:
„Carlotta Patti, de gevierde chan
teuse, zou zij het' weten, dat de
Schouwburg niet aan de stad be
hoort, maar wel aan een eigenaar,
die zoveel van kunst weet als een aap
van het recepteren?"
Nog meer gegevens over de
Schouwburg, betreffende een ander
plan, in het Leidsch Dagblad van 1
februari 1864. Daarin staat te le
zen, dat men heeft vernomen, dat
enige aanzienlijke ingezetenen het
plan beramen een nieuwe con
cert- en schouwburgzaal te stichten
op de „Ruine", het huidige Van der
Werf f park. Men heeft het toen nog
gebracht tot een adres aan de ge
meenteraad van april 1864, doch het
plan kon niet in vervulling gaan, om
dat de „Ruine" dan zou worden ont
trokken aan de publieke dienst
en niet langer zou kunnen blijven"
de excertitieplaats van het garnizoen,
zowel voor de artillerie als voor de
infanterie".
Initiatiefnemers
vereniging te komen: deze vangt
in feite aan met een circulaire, d.d.
24 november 1864 van de hand van
vijf initiatiefnemers van het plan
„Ruine", t.w. de heren C. W. Hu-
brecht, H. J. Halbcrtsma, B. F.
Krantz, D. A. Schrctlen en L. Dries-
sen. Daarin wordt voorgesteld over
te gaan tot de aankoop van de
Schouwburg, teneinde deze te ver
anderen en te verbeteren. De initia
tiefnemers „verwachten goedkeuring
en belangstelling van de ingezetenen,
daar hun streven is de Leidsche
Schouwburg te maken tot een plaats,
waar Leidens ingezetenen genoeglijk
kunnen komen om goede stukken te
zien opvoeren".
De stoot daartoe werd genomen:
ter financiering werden aandelen in
een op te richten N.V. Leidsche
Schouwburg Maatschappij uitgege
ven tot een totale som van f 55.000.
De aandelen waren groot nominaal
f250.- en f125,-. Die aandelen be
staan nog en vele bekende Leidse
ingezetenen zijn er eigenaar van. En
ze zijn er toch bly mee, want het
geeft hun voorkeursrecht bij plaats
bespreking! Dividend is de laatste
jaren echter niet meer uitgekeerd
Vereniging op
aandelen
Nadat toen de oorspronkelijke eige
naars waren uitgekocht voor
f 21000,- begon het tijdelijke be
stuur van de op te richten Schouw
burg Maatschappij aan de verbou
wing en werd aangekondigd, dat de
opening van de verbouwde Schouw
burg zou plaats vinden op „Dings-
dag 28 november 1885". Een toneel
gezelschap onder leiding van de he-
ren Robel Tsjasink en Peters zou ko
men opvoeren „De geleerde vrou
wen" met als nastuk „Madeleine la
Sabotière". Bij besluit van den Ko
ning op 21 juni 1865 werd evenwel
het verzoek om goedkeuring op de
ontworpen Naamloze Vennootschap
afgewezen, „omdat het doel van de
vennootschap niet was een handels
onderneming als bedoeld in artikel
36 van het Wetboek van Koophan
del. Om toch door te kunnen gaan
werd op dezelfde voorwaarden de
Jyfiidsche Schouwburg Vere: ging op
gericht, met de juridisch merkwaar
dige figuur van „een vereniging op
aandelen" Goedkeuring op de sta
tuten werd verkregen bij KB. van
Als eerste bestuur fungeerden de
hierboven genoemde vijf initiatief
nemers. De latere besturen hebben
tot heden toe, behoudens een enke
le kleine wijziging, onder dezelfde
statuten het beheer gevoerd, zowel
er de Vereniging als het gebouw.
Voortreffelijke
relaties
Met ere kan vermeld worden, dat
de loop der jaren duizenden voor
stellingen van bekende gezelschap
pen op het podium van de Leidsche
Schouwburg gegeven zijn en tal
rijke acteurs en actrices van naam
met het grootste genoegen in de
Leidsche Schouwburg zyn opgetre
den. En zij doen dit nog steeds met
plezier, want het is daar prettig spe
len.
Ook de relatie met de studenten
wereld is steeds voortreffelijk ge-
t. Speciaal die met het Leids
Studenten Corps. Die dateert al van
veel vroeger datum. Reeds in 1839
werd, bij de oprichting van het Stu-
den Corps, het instituut der „studen-
tenbanken" ingevoerd. En ook nu
zijn die studentenbanken in trek: by
talrijke voorstellingen zijn zy druk
bezet en de studenten heffen dan
voor de voorstelling hun geliefd
„Io Vivat" aan. Ook voor de leden
van de V.V.S.L. zijn tegenwoordig
speciale plaatsen gereserveerd. De
allerplezierigste verhouding van
vereniging met het L.S.C. blijkt o.a.
uit het feit, dat verscheidene
len jubileumvoorstellingen van
maarde acteurs en actrices Louis
Gimberg, Cor Ruys, Cees Laseur, Fie
Carelsen, Albert van Dalsum hun
glorieuze afsluiting vonden in So-
1 cieteit Minerva.
Voor ons Eeuwfeestnumtnec
van 1 maart 1960 maakte W.
V aar zon Morel bijgaande aar
dige tekening van onze gezel
lige Leidsche Schouwburg.
Ook met de Volksuniversiteit K. en
O. bestaat sinds twintig jaar een uit
stekende verhouding, waardoor de
belangstelling voor het toneel onder
alle lagen van de bevolking gesti
muleerd wordt. Een der trouwe gas
ten is ook de Kon. Ver. „Litteris
Sacrum", die onlangs haar 110 ja
rig jubileum herdacht.
Gemeentelijke
subsidies
Wat de exploitatie
voor enkele jaren heeft de Leidsche
Schouwburg deze sluitend weten te
houden. In 1953 moesten echter, als
gevolg van de verzwaarde eisen van
de brandveiligheid van het gebouw
kostbare voorzieningen getroffen wor
den. Toen is voor de eerste maal de
gemeente Leiden te hulp gekomen
met een subsidie. Toen in 1958 bleek
dat bij de uitvoering van de plan
voor een nieuwe schouwburg
ïeer zal deze ooit nog eens ko-
met een aanzienlijke vertra
ging gerekend moest wordn, kreeg
de vereniging nogmaals een gemeen
telijke sunsidie voor het uitvoeren
verbeteringen in het gebouw en
outillage. De steeds stijgende kosten,
zowel van de uitkoopsommen van
de gezelschappen als de onderhouds
kosten maakte de laatste jaren
sluitende expolotaite helaas on
mogelijk. Het verheugt het uiterma
te actieve bestuur, waarin mr. H.
R. Goudsmit sinds jaar en dag een
der stuwende voormannen is, dat de
gemeente Leiden besloten heeft de
ireniging regelmatig te subsidiëren.
Hoe lang nog?
De elkaar opeenvolgende besturen
hebben altijd met enorm enthousias-
hun taak vervuld en er naar ge
streefd, daarmee een bijdrage aan
het culturele leven van Leiden te le-
In verband hiermee mag nog
naam met ere vernield worden:
iran prof. mr. E. M. Meijers, die
dan 25 jaar de functie van
voorzitter van het bestuur vervulde.
Daaruit blijkt ook de nog steeds
heersende nauwe band van de Ver
eniging met de Universiteit.
Het huidige bestuur hoopt, dat het
mogelyk zal zyn met behulp van de
gemeente Leiden de Schouwburg te
blijven exploiteren, tot de nieuwe
Schouwburg eindelyk zal verrijzen.
Dan zal een belangrijke episode in
de geschiedenis van het Leidse to
neelleven afgesloten zyn.
Maar wanneer zal dat gebeuren?
Het lijkt een wanhopige vraag.
doet u goed,
elke dag wéér
De herdenking van het 4
1 eeuwfeest van de Leidsche 4
Schouwburgvereniging vindt
vrijdag 18 maart met een be-
1 sloten Schouwburgvoorstel-
ling -plaatsDe Ned. Comedie
voert deze avond Ibsen's
„Hedda Gabler" op. Na afloop
van deze voorstelling ont
vangt het bestuur van de ju
bilerende Schouwburgvereni
ging zijn gasten in „De La
kenhal". Aan de toneelopvoe
ring gaat een bijeenkomst
van het bestuur en het per
soneel van de Schouwburg
vooraf, waarin enig relief aan
het honderjarig bestaan van
de vereniging zal worden ge-
geven. J
De katholieke en christelijke bon-
den houtbewerkers, meubelmakers,
behangers en aanverwante vakge
noten hebben samen met de werk-
geversoganisatie in de houthandel in
een telegram aan het College van
Rijksbemiddelaars (met een af
schrift aan de stichting van de ar
beid) geprotesteerd tegen het uitblij
ven van medelingen over de stand
van zaken met betrekking tot de
c.a.o. voor de houthandel. Beide c
fessionele bonden (de N.V.V.-bond
wenst geen partij te zyn) en
werkgeversorganisatie hebben deze
drie jarige c.ao. op 27 december ter
beoordeling aan het College
Rijksbemiddelaars voorgelegd. „Wij
mochten tot onze grote spijt
ernstige teleurstelling van uw Colle
ge tot op dit moment geen enkele
mededeling ontvangen hoe de zaken
erbij staan", aldus het telegram van
bonden en de werkgeversorga
nisatie. „De wachtperiode", aldus het
telegram, „van drie weken is reeds
lang verstreken en ons is officieel
niets bekend van verlenging van
ze termijn. Zelfs is niet bekend, dat
er bezwaren bestaan tegen deze
overeenkomst. Wij achten dit hoogst
onbevredigend", aldus het telegram.
,De arbeidsonrust en het vertrou-
Een echte BAD-Geyser
heet altijd VAILLANT
in heel Europa:
VAILLANT
Geysers
Schonewelle N.V.
Keizersgracht 701,
Amsterdam, Tel. 020 2373 64, 2412 57 S 2
Een commissie van de P.v.d.A.,
aanvankelijk onder leiding van
prof. mr. I. Samkalden en later
onder prof. mr. M. G. Leven-
bach, is na drie jaar stadie tot
ie conclusie gekomen, dat een
wettelijke regeling van de sta
ring noodzakelijk is.
De commissie meent, dat van de
volgende uitgangspunten moet wor
den uitgegaan:
Een staking is echter onrechtma
tig, indien kennelijk in strijd is
gehandeld met de normen, die
gelden in het collectieve ver
keer tussen werkgeversorganisaties
enerzijds en werknemersorganisa
ties anderzijds,
Welke deze normen zijn laat zich
niet bij voorbaat voor alle situa
ties vastleggen. Niettemin acht de
commissie het evident, dat deze
zijn geschonden, indien
bijvoorbeeld de staking in strijd
is met de vakvereniging bindende
bepalingen van een c.a.o., v
neer de staking ten doel heeft de
werkgever te bewegen tot ge
dragingen in strijd met de wet,
een algemeen bindend verklaarde
c.a.o. of een bindende loonrege
ling, of wanneer een wettelijke
aanzeggingstermijn niet in acht is
genomen.
De verplichting van een arbeider
om de bedongen arbeid te verrich
ten wordt in geval van staking
geschorst.
Een rechtsvordering tot nakoming,
al dan niet versterkt met
dwangsom, is dan niet meer
gelijk. Een dergelyke vordering
bevat elementen van persoonlijke
dwang, die in beginsel vreemd
moeten worden geacht aan
karakter van de arbeidsverhou
ding.
Voorzover betreft de ambtenaren
en het vervoerspersoncel bepleit de
commissie afschaffing van het straf
rechtelijke stakingsverbod.
Hee,
da's een
goed Idee,
moet u
vaker doen
Fruit (sinaasappel bijvj met slagroom. Lekker en gezellig.'
Protest bij Rijksbemiddelaars
wen in het georganiseerd overleg en
de toetsende instanties komen hier
door in de gevarenzone terecht,
waarvoor wij geen verantwoordelijk
heid wensen en kunnen dragen. Wij
dringen er bij uw College met klem
op aan op zeer korte termijn een
beslissing te nemen en ons op de
hoogte te brengen".
Bij de drie jarige c.a.o. voor de
houthandel zyn bijna 10.000 werk
nemers betrokken. Kortgeleden werd
bekend, dat de c.a.o. met onverbin
dend verklaring werd bedreigd, om
dat het College meent dat het on
derhandelingsresultaat in de geva
renzone ligt. De voorzitter van de
katholieke werknemersbond „St An-
tonius van Padua", de heer J. M.
de Groot, kondigde op de zaterdag
in Utrecht gehouden bondsvergade
ring van zijn organisatie aan, dat
het college waarschijnlijk maandag
jongstleden over de c.a.o.-houthan-
del zou beslissen. „Handen af van
deze c.a.o.", zo waarschuwde hij
toen.
Nauwe Franse
band met landen
in Oost-Europa
Nog voor de reis, die generaal De
Gaulle in juni naar Moskou en mis
schien nog naar andere Oosteuropese
hoofdsteden zal ondernemen, ver
trekt de Franse minister van Buiten
landse Zaken Couve de Murville in
diezelfde richting. De Franse rege
ring is in een druk diplomatiek ge
sprek met verscheidene Oosteuropese
hoofdsteden gewikkeld en Roemenië
moet zich al definitief hebben uitge
sproken voor een officieel nog on
bekende datum van Couve's be
zoek in de loop van dit voorjaar.
Deze ministeriële reisplannen moe
ten worden gezien als een nieuw be
wijs van de bijzondere waarde die
generaal De Gaulle toekent aan zijn
goede betrekkingen met het Oost
blok. Er gaan trouwens geruchten
dat de president in juni een nieuw
vriendschapsakkoord met Moskou en
wellicht ook met andere volksdemo
cratieën zou willen sluiten. Het ver
daag, dat de generaal als hoofd van
de „vrije Fransen" in Londen tijdens
de oorlog met Stalin ondertekende,
heeft nooit veel vruchten afgewor
pen, om later praktisch op de diplo
matieke rommelzolder te worden bij
gezet.
Waarom geen
krans op graven
in Siberië?
(Van onze correspondent in Bonn)
Een bizar incident heeft zich op
het terrein van het vroegere concen
tratiekamp Dachau voorgedaan, toen
daar zondag een delegatie van de
Sowjetrussische-ambassade uit Bonn
een krans kwam leggen. Terwijl het
gezelschap zich voor het ere-monu-
ment ophield en daarbij wellicht
niet alleen over de nazi-dictatur fi
losofeerde, kwam plotseling de WJt-
russische emigrant Makowskl tevoor-
schijnt. Hy stelde zyn landgenoten
in zijn landstaal de bittere vraag:
„Waarom kan ik geen kransen op de
graven van myn vader en grootvader
leggen, die naar Siberië werden ver
bannen? „Daarop ging Makowskl
op verontwaardigde toon voort:
„Rovers en misdadigers, jullie heb
ben de aarde gestolen".
Op dat moment verscheen de Sile-
ziër Rosenstock op het toneel. HIJ
is met een Russin getrouwd en woont
in het naburige München Eerst gaf
Rosenstock de protesterende Ma-
kowski een schop onder zijn zitvlak.
Daarop voegde hij de Witrus woedend
toe: „Dat hoort helemaal niet, dat
iemand een kranslegging stoort, de
mensen kunnen vandaan komen
waar ze willen". Aan de discussie
die daarop ontstond, namen volgens
oog- en oorgetuigen ook enige leden
van de diplomatieke afvaardiging
deel. De Beierse veiligheidsdienst
heeft het incident in onderzoek.
