Frappante vooruitgang Roti. Philh. Orkest kaleiöoscoQp Bartlema: „geei heren dienen" kunst Karpetten balansopruiming „Ster en balk op liet liele pak uit" of Geraert Terborchprijs voor W. Kamphuis PAQHH 4 LEIDSCH DAGBLAD VRIJDAG 21 JANUARI i, Derde Meestereoncert K. en O. in de 170 x 240 van f 169.- voor f 134,90 200 x 300 van f 239.— voor f189, 225 x 315 van f 295. voor f 238,— Coupons GORDIJNSTOFFEN en LOPERS. BULTHUIS, BOTERMARKT 23 Liefde voor Brahms Na de pauze Brahms' „Eerste": re pertoirestuk bij uitnemendheid voor j elk zichzelf respecterend orkest. Deze I moeizaam, eerst op 43-Jarige leeftijd beëindigde symfonie (van 1876) maar met welk een verrassend en [zegenrijk resultaat! vormt nog al- tijd een geweldige trekpleister: groots i en imposant als zij is. In een ge- inspireerde, bewogen en boeiende vertolking met het sonoor gebla- i zen. befaamde koraal in het cen- j trum heeft Decker alle geladen spanningen en bevrijdende ontspan- I ningen dezer onvergankelijke sym fonie, waarin romantiek en classicis- I me om de voorrang strijden, in gol- J vende beweging en breed-uit, tot zijn recht doen komen. Tevens wist hij alle muzikale waar- den zó diepgaand genuanceerd te analyseren, dat wij niet aan de in- I j druk konden ontkomen, dat Decker I t-. aan Brahms U z«n Intern-war- i «"°- liafaa I rijscholen heeft een brief geschreven Rijschoolhouders vragen maatregelen tegen lesgevende beroepsmilitairen me liefde heeft verpand. Het glanzend en gedisciplineerd spelende orkest volgde zijn meesle pende intenties tot in de kern, waar mee bewezen werd welk een welda dige invloed Decker op de vooruit gang daarvan uitoefent. HU blükt aan de minister van Defensie, in hem wordt gevraagd een eind te maken aan het feit dat beroepsmili tairen in hun vrije tijd autorijscho len exploiteren. De commissie heeft voornamelijk twee bezwaren tegen het geven van 33. en W, van Utrecht ii g conflict met directrice Centraal Museum j£ij Mej. dr. Houtzager voldoet niet aan de eisen inzake catalogus \i Tussen het college van B. en W. van Utrecht en de directie het (gemeentelijke) Centraal Museum is een conflict ontstaan het auteurschap van de vorig jaar uitgegeven catalogus vool tentoonstelling van Nederlandse 17e eeuwse Italianiserende W r schapschilders. Tijdens de begrotingsbehandeling in de raad bl dat de directrice van het museum weigert te voldoen aan een' dracht van B. en W. de catalogus te voorzien van een inleg] waaruit blijkt dat de wetenschappelijke ambtenaar A. Blanker! de eerste plaats de auteur is van de catalogus. bezielend leidsman te zün, waarmee autorijlessen door militairen: ze vindt i Rotterdam Wr kan inleggen, nu deze I dat de beroepsmilitair, die al VERBLUFFENDE MONIQUE HAAS IN BELA BARTOK Pfitzner, Bartók en Brahms! Men is verwonderd, deze uiteenlopende figuren in eikaars gezelschap vereend te zien: resp. de Wagner-epigoon. de man met de volstrekt eigen stijl en degeen, die zogenaamd" aanvan kelijk op Beethoven voortbouwde. Welk een diversiteit aan we relden! Hans Pfitzner (1869—1949), groot dirigent in zijn tijd, compo nist van o.a. ,,Der arme Heinrich", ,,Die Rose vom Liebes- garten" en het kerstsprookje. ,,Das Christelflein", heeft toch wel de grootste aandacht op zich gevestigd met zijn opera ..Palestrina", waarvan de drie voorspelen voor de drie aktes door het Rott. Philh. Orkest onder leiding van Franz Paul Decker op het derde meestereoncert van K. en O. ten gehore werden gebracht. Naar de inhoud bezit deze opera actuele facetten: zij beschrijft o.a. Pa- lestrina's strijd met de Paus en de hevige meningsverschillen op het Concilie. Er is immers niets nieuws onder de zon? TtijftncUnhiifï [briljante solistische 1 WCCSlaCIlllg de meeslepende slotclimax. Heel het geniale kunnen van deze Pfitzner heeft o.a. geleden onder grootmeester wordt in dit concert de rivaliteit van de geniale Richard geëtaleerd, mede door de rijke kleu- Strauss, die hem destijds tótaal renscala v an het verwondelijk kun- overvleugelde. Maar tóch bezit de behandelde, doorzichtige en hel- muziek van hem. die zichzelf eens dere orkestrale palet, als de laatste romanticus betitelde, I grote kwaliteiten. Pfitzner heeft hier Monique Haas voor geen klein- oudere stijlmiddelen toegepast: men tje vervaard! betoonde in dit ra- luistert nog steeds geïnteresseerd zend moeilijke concert op vervoeren- naar wat hij heeft te zeggen, al is de wijze al haar verbluffende tecta- het alleen maar uit belangwekkend i Dirigent Franz Paul Decker en de pianiste Monique Haas, die gisteravond in perfecte sa menwerking met het Rott. Philh. Orkest het Derde pianoconcert van Bela Bartok uitvoerden. (Foto L.D./Holvast) niek. ZU droeg het voor in perfecte samenwerking met het al evenzeer volkomen tegen zijn ongelooflijk zwa re taak opgewassen orkest, dat on der de stimulerende leiding van de dirigent, die de soliste tot in détail wist op te vangen, zich van zyn knapste zijde deed kennen. Uitbundig applaus beloonde de met fraaie bloemen gehuldigde Moni- que Haas. Zij bracht met sympathiek gebaar alle medewerkenden haar op- rechte dank voor de opvallend hech te ondersteuning. stad vlak voor de opening van de nieuwe concertzaal staat. Dat ook de Leidenaars van de frap pante ontwikkeling van dit ensemble kunnen mee-profiteren, kan niet an ders dan tot grote verheugenis en dankbaarheid stemmen! H. (Advertentie) dagtaak achter de rug heeft, niet an ders dan tè vermoeid kan zijn om anderen nog op te leiden tot verant woordelijke weggebruikers. Bovendien vindt ze dat de beroepsmilitairen voor hun lessen te lage lesgelden in rekening brengen. In de „Commissie van overleg autorijscholen" werken samen de A.B.A.N. (Algemene Bond van Autorijschoolhouders in Neder land). de B.B.N. (Bond van Bedrijfs autohouders in Nederland), de B.O.V.A.G. en de F.N.O.P. Een onafhankelijke commissie van deskundigen heeft onlangs beslist, dat in de catalogus ten onrechte is vermeld, dat deze de vrucht is van de gemeenschappelijke arbeid van rnuseumdlrectrice mej. dr. M. E. Houtzager, adjunct-directeur drs. H. J. de Smedit en de heer A. Blankert. Trof. dr. J. G. van Gelder vestigde vorig jaar in een tijdschriftartikel de aandacht op het onjuiste auteur schap. Hij onthulde dat de catalo gus voor de heer Blankert moest dienen als doctoraalscriptie kunstge schiedenis. De onafhankelijke com missie wijst de heer Blankert als de eerste auteur aan. Mej. Houtzager en drs. De Smedt hebben o.m. stilis tische en systematische wijzigingen in het oorspronkelijke manuscript aangebracht, zo oordeelde de com missie. Op 3 januari was mej. Houtzager op de hoogte van de opdracht van B. en W., maar zij blijkt daaraan Advertentie Autobedrijf Zuid-West' nv Uw adres voor een goede occasion met garantie. nog niet te hebben voldaan. D» talogus wordt nog steeds in hei! seum ten verkoop aangeboden der inlegvel. Maandag j.l. he-, B. en W. mej. Houtzager een pèl gestuurd en opgedragen de logus ten spoedigste van een te voorzien. De Utrechtse wel van Onderwijs en Kunstzaken] heer H. van der Vlist, kondigde teren in de raad maatregelen indien de directrice de opdrachlj B. en W. niet uitvoert. i Hij betreurde het dat bü ee, belangrijke gemeentelijke M deze situatie is ontstaan, maar| gemeentebestuur voelt er z.i. 3 voor „zich tegenover de buitenwï te verschuilen door te zeggen dall juffrouw er geen zin in heeft enl wij Gods water maar over I akker moeten laten lopen". De$ Van der Vlist kondigde aan da? college tegenover deze zaak niet a zal blijven, ondanks de schrift» aankondiging van mej. Houtzaga 10 januari j.l., dat zjj het me] gehele gang van zaken spraak van de commissie niet I is. ZU heeft de gemeentelyke van beroep om een gevraagd. Wethouder Van der noemde het een foute opvattingL de directrice indien zü meent defcist dracht niet te hoeven uitvoeren! lang de raad van beroep geen|> spraak heeft gedaan. ■dio Visser-Neerlandia- prijzen voor muziek HAAL HENKES JONGE JENEVER I IN HUIS musicologisch oogpunt. Vanzelfspre kend geeft de vermenging van laat- romantisahe en archaïserende ele menten (middeleeuwse toonsoorten) aan deze verheffende Palestrina-mu- ziek een tweeslachtig karakter, doch zij verraadt toch alle kenmerken van de fynzinnige erudiet, die, zij het verdrongen door de „groten" van zijn tUd, toch zeker verdient, voor een enkele maal uit de vergetelheid terug geroepen te worden. Daartoe hebben Decker en zijn or kest op voorbeeldige wijze en met groot begrip een steentje bijgedragen, waarvoor erkentelijkheid op zUn plaats is. Razend moeilijk Met een haast onvoorstelbare ruk werd men hierna voluit gedompeld in het uit 1945 dus vlak vóór zün dood daterende „Derde Pianocon cert" van de Hongaar Béla Bartók, waarvan het slot door een leerling georkestreerd moest worden. Welk een verbijsterende voortgang in de muzikale ontwikkeling: een schier onoverbrugbare kloof met het voorafgaande. Dit polytonale concert— superieur en nauw verwant met geest en be doelingen gespeeld door de sinds lang hogelijk gewaardeerde Franse pianis te en Bartók-specialiste Monique Haas behoort ongetwijfeld tot de muzikale monumenten uit de eerste helft der 20ste eeuw. Men onderkent hier, hoe Bartók, die nimmer ge tracht heeft voor een groot publiek begrUpelUke taal te schrUven al werden zUn laatste werken minder gecompliceerd door zUn intense zekerheid en indringende gedreven heid van het allergrootste belang is geweest voor de evolutie der toon kunst Dit concert stamt uit Bartóks laat ste (Amerikaanse) periode: van 1939 af. De zjg. „geresigneerde", na de felle, harde en motorische van voor heen, waarin de componist, ondanks zyn buitenlands verblUf, dat zo tra gisch en vereenzaamd eindigde, toch volkomen zichzelf ls gebleven. Uit die periode zUn ook afkomstig zijn subliem „Concert voor orkest" en het Altvioolconcert. Bewijs voor het mildere karakter is hier, naast alle onüstuimige virtuositeit en dartele speelsheid, het langzame midden deel, het vermaarde, verstilde „An dante religioso" met de innige ko raalmelodie, dat de schoonste en meest verheven rUkdommen in zich bergt. Het ganse werk is vervuld van contrasterende stemmingen, met een rhapsodisch Rondo, vol sprankelende levenskracht tot besluit en, na een korte, hevig geladen pauze, de naar J. J. Gerstel - 81 - overleden Te Heemstede is op 81-jarige leeftyd overleden de kunstschilder en historicus J. J. Gerstel. TUdens zUn verblUf in Leeuwarden, waar hU leraar was aan een h.b.s„ heeft hij geijverd voor het verzamelen van historische stadsgezichten van de Friese hoofdstad en omgeving. Voor het arenief van Rotterdam heeft hU na het oombardement van 1940 met zUn leerlingen tekeningen gemaakt. Als schilder werd de heer Gerstel be kend door zijn Hollandse landschap pen, door zijn Italiaanse catacom ben en Etruskische graftomben. Het Alg. Ned. Verbond stelt, als OllPPUf I lit* VHP21511 uitvoerder van het testament van mr. j GUIIICI l V?IIl T ULddl H. L. A. Visser, in 1966 drie pryzen beschikbaar voor drie composities. Een prijs van f. 4.000.- voor een compositie voor fluit, hobo, klarinet, fagot en hoorn. Hierin mag desge wenst de fluit afwisselen met of ver vangen worden door piccolo of alt fluit, de hobo door oboe d'amore of Engelse hoorn en de klarinet door es-klarinet of Basklarinet.; tyds- duur plm. 10 tot 20 minuten. Een prys van f. 3.000.- voor een compositie voor harp-solo.; tijdsduur pl/m 5 tot 12 minuten en een prys van f. 3.000.- voor een composi tie voor twee strijkinstrumenten of twee blaasinstrumenten, dan wel een strUkinstrument of één blaasinstru ment.; tydsduur pl/m 10 tot 15 min. Een componist mag ten hoogste voor elke categorie één werk in zenden. Ensemble in Voorschoten Een jaar geleden heeft het Voor- schotcns Chr. Vocaal Ensemble van Louis van Wijngaarden op een verba zingwekkende wijze zijn entree in delegerpredikant H. Bartlema, voelt (Van onze correspondent) ..Ik ben niet belangrijk, het gaat om de zaak. Als de sectie kerk en krijgsmacht mij adviseert, het militaire kostuum weer te dra gen, dan is de zaak in eerste instantie verloren. Dat pak trek ik aan, maar onder protest en ik vraag onmiddellijk aan de generale synode of ze de minister om vrijstelling verzoekt". De ex-majoor, maar nog steeds plaatselijke gemeenschap gemaakt als oratoriumkoor. Zonder voorbe houd luidden de beoordelingen posi tief. Toen werden Mozart's Krö- nungsmesse en Vivaldi's Gloria ver klankt. Op dinsdag 1 februari a.s. komt nu (in de Dorpskerk) Haydn's Nelson Mis aan de beurt, voorafge gaan door het Te Deum van Cimaro- sa en van Psalm 150 van César Franck. Cimarosa is een zonnlg-zui- i delijke componist, die men gevoeglijk I hoogd. En dat doe ik niet. Net zo- De jury, bestaande uit de heren met Mozart gelijk kan stellen. Men min als ih: wapens zegen". Marius Flothuis Amsterdam), Leon- js hierdoor verzekerd van een selec- ce Gras (Brussel). Guillaume Lan- dré (Amstelveen), Marcel Poot zich niet beroepen als moreeloffi- cier bij de COAX in Middelburg. Want daar draait het op uit, als hij zich houdt aan de taakomschrijving van het ministerie van defensie: de geestelijke verzorger moet de gees telijke weerbaarheid en daardoor het moreel van de militairen verho gen. „Met andere woorden: wij moeten er voor zorgen, dat de be reidheid tot vechten wordt ver- tief en aansprekend programma. (Brussel) en Louis Toebosch (Breda) zal uiterlijk in december 1966 uit spraak doen. VERRASSEND PEIL INZENDINGEN De Commissaris der Koningin in Overijssel, jhr. mr. dr. O. A. II. van Nispen tot Pannerden, heeft gistermiddag in het Provinciehuis in Zwolle de Geraert Terborchprijs 1965 uitgereikt aan de 27-jarige Enschedese kun stenaar W. Kamphuis. De prijs, groot f 1000,-, was dit jaar bestemd voor de beeldhouwkunst. De heer Kamphuis is voornamelijk autodidact. Tot dusver heeft hij zich vooral bezig gehouden met tekenen en schil deren, maar sinds kort beoefent hij ook de beeldhouwkunst, waarbij hij voornamelijk in hout werkt. De jury was by de toekenning de prijs aan de heer Kamphuis una niem in haar beslissing. ZU baseerde haar oordeel op de actualiteit van zijn plastieken in hout en marmer, tiet juiste gevoel voor het materi aal, de zuivere intensie en vooral het dwingend persoonlUk karakter. „Van het werk gaat een sterke en eerlUke overtuiging uit", aldus de jury. Een eervolle vermelding kre gen Christine NUland uit Amster- üam(f300,-) en mevrouw Wilma Burgers- Gerritsen uit Almelo (1200,-). De jury was teleurgesteld over het aantal inzendingen. Slechts zeven kunstenaars dongen mee naar de piUs. Drie van hen, uit OverUssel aikomstig, wonen in Amsterdam. „De inzendingen hadden echter een verrassend peil. De Overijsselse beeldhouwers bbjken te zUn geïn spireerd tot een vormentaal, die in ternationale aspecten vertoont," al dus de jury. De prUs is op dertien januari 1954 door Prov. Staten van OverUssel in gesteld ter stimulering van jonge beeldende kunstenaars tot 40 jaar die nauwe banden met OverUssel onderhouden. ONDULDBARE TUCHT Wanneer begon u dit gevecht? Bartlema: „Drie jaar geleden on geveer kwam ik voor het eerst in conflict met het veel te militaire geestehjk verzorgings-systeem. Ik was toen met confrater en mede stander ds. Diekerhof redacteur van het protestantse soldatenblad veille". De generale synode had een verklaring uitgegeven over de de alt RUkje Wolleswinkel. Als j atoombewapening. Daarin stond on- tenor treedt op Ruth Pos en als bas j der meer. dat de kerk op grond van Henk Driessen. Een hoogwaardig I haar vredestaak niet anders mag kwartet. aan radicaal neen zeggen tegen de kernwapens. Verschillende predikan ten sneden dit onderwerp aan op De (beroeps) orkestbegeleiding is toevertrouwd aan het Zuidhollands Orkest van Jan v. d. Waart, dat zelf standig ook nog een Concerto Grosso van Geminiani zal vertolken onder leiding van de 2de dirigent Dick Broekarts. Geminiani is een Italiaan set tijdgenoot van Bach en van Vi valdi. De orgelpartUen zijn in handen gelegd van Gerard Akkerhuis. De vocale solisten zUn wat de da mes betreft dezelfde van de Kro ningsmis: de sopraan Ank Reinders Na het verrassend succes van fe bruari 1965 hebben zich 10 nieuwe leden met beproefde stemkwaliteit gemeld, zodat het Ensemble thans bijna 40 leden telt en nog tot de ka merkoren gerekend kan worden. Massakoor wil men hier nooit wor den. Men had geluk met de indeling van de groepsstemmen, de samen stelling bleek nl,. ideaal evenwichtig. Naar we vernamen oefent men tus sendoor ook a capella: een vertrou wen gevende garantie. George Devine - 55 - gestorven De acteur-producer, George Devine, een van de vooraanstaande figuren van het Engelse theater, is gisteren gestorven. HU was 55 Jaar en reeds sedert augustus ziek. In de afgelopen tien jaar bracht Devine meer dan 120 stukken. HU ontdekte de toneelschrUver John Osborne en voerde zUn „Look back in anger" op. HU pousseerde ook de toneelschrijvers Harold Pinter en Arthur Wesker. hun lessen in de kazernes. Tot de gereformeerde hoofdlegerpredikant kolonel Bos daar een stokje voor stak. De veldpredikers mochten het wel eens zUn met de generale syno de, maar zU mochten er met solda ten niet over spreien. Diekerhof en ik hebben er ons niet aan gehou den en moesten aftreden als redac teuren". Wat zijn naar uw mening de be- langrijkste argumenten voor een re organisatie van het hele g.v.-sy- steem? B.: „Elke vorm van militarisme binnen de geestelijkheid is onjuist. De tucht die daardoor ontstaat in onduldbaar. Het ene ambt mag het andere ambt niet overwoekeren, en dat gevaar is gTOot, want je kunt domweg geen twee heren dienen. Het argument is van secundaire beteke nis. Een geestelijke behoort bij het geheel. HU is er niet alleen voor de officieren, wat door de distinctieven telkens wordt gesuggereerd." Belemmeren die rangonderschei dingsteken bij het werk onder sol daten? B.: „Alleen in het begin. Later we ten de mensen door je houding en je gedrag wel beter. De mensen, die Ds. H BARTLEMA Rebel Hoe vinden de officieren uw| baar? B.: „5k geloof, dat er wel die het goedkeuren, maar als de mess komt, wordt er niet overj praat. Dan krijg je de Indruk du er niet over mogen praten. Het ijl officieren niet kwalijk te nemen,i ze mUn geval niet gunstig hout ren. Ze zUn zestien eeuwen in de G mit-uns-sfeer opgevoed en voor is het apparaat Sacro Sanct. Boi dien is de hoogste potentie van staat nog steeds het machtst tuut (kyk maar naar de parades officiële gelegenheden) en woro- absolute ondemocratie in de t,rI macht door hen niet meer wai nomen. Ergo, zij zien mUn daad rebellie en als ondermUning van hoogste potentie". Ons leger heeft voor hen toch sluitend een vredestaak, net als kerk? B.: „Dat idee hebben deze offi ren inderdaad, anoloog aan he: vis pacem para bellum (als gy wilt, bereidt u dan voor op de oori Maar hoelang zullen in oorlog: óók door hen, de humanitaire langen worden gediend? Die vre taak is er alleen voor het politia apparaat. En die mag uitsluitend machtszwaard gebruiken uiterste rand van de samenli Ol 7/1 React! )pj lew (Vi Heeft u al vele reacties ontval. B.: „De aalmoezeniers hebber^ niet zo'n behoefte aan om te i leren. Van oudsher zUn de r.-ka lieken gewend aan een nogal t litaire macht en een verregaande|*aa tegratie in de staat. Wat dat bet»'*4, zUn ze nog steeds niet „verlicht"}1011 moeten nu alleen oppassen, dailCDt' de boot niet gaan missen, doorp0; lang vast te houden aan de onr eggen, dat ze geen hinder hebben digheid van de leken". teg« van hun rang zUn een beetje be drijfsblind. Van zulke lui ik zal geen namen noemen kun je ver wachten, dat ze bidden (dat „gebed" staat zwart op wit)ik dank u heer, dat ik bU de Navo mag dienen. En wat zeft een soldaat mij ln de eerste les? Jullie zUn aangesteld als verde digers van de westerse ideologie". Pak hangt de kast Hoe kwam u er toe Juist die dis tinctieven van het uniform te halen en bU voorbeeld niet meteen in bur ger te verschUnen? B.: „Door ds. Spilt, die secretaris is van de sectie kerk en krUgsmacht. Hij heeft me er op attent gemaakt. nergens is omschreven dat een veldprediker zUn distinctieven op zUn uniform moet dragen. MUn ka le uniform viel trouwens eerst alleen bU de jongens op die hadden het meteen door. De commandant van de COAK, kolonel Crena UyterwUk. heeft toen de zaak aanhangig gemaakt bU zUn generaal Ludwig. Deze stel de me voor de keus: ster en balk op of het hele pak uit. Dat pak hangt nu in de kast, zoals iedereen onderhand wel weet." Hoe staat het in dit verband}11 de reacties uit gereformeerde nf8lh tair/geestelUke kringen? t:el B.: „EigenlUk hetzelfde als me:l, p r.-katholleken. Ook zU zUn 'fnij oudsher aan absolute gehoorza» heid gewend, waardoor ze de gee} af Ujke vrUhe d missen om zich op: p paalde momenten te verzetten tel de een verkeerd gebruik van macht' welke dat dan ook is. Van de hur ont nisten heo ik nog niets gehoord.? de is te begrijpen. Ze zijn net met"* moeite erkend als volwaardige tehjke verzorgers en ze onderv nog ste*ds veel weerstanden bil werk. Ik mten overigens, dat Q met 1 j iige d c Niet wj Is de zaak van de ontbinding fè J staat in de krUgsmacht voor u vu] zodanige importantie, dat u het If ^al zou -verlaten, als dit niet op Gu korte LermUu gebeurt en u dus vlr uniform met de majoorstekens moet dragen? «v „Ais ze mij niet wegsturen ik in geen geval uit het leger. Ik' mUn taak by de jongens byzon J belangryk en die scheiding tui aa kerk en steat in het leger kom' 6111 toch vroeg oi laat wel als er c" voldoende mensen zUn, die er de blUven aandringen". se! mi

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1966 | | pagina 4