Jeugd in Oost-Berlijn heeft een
volkomen eigen vrijheidsbegrip
Jongeren In Berlijn
feller dan onderen
Sackgasse
rüfl
verursacht durch
die Schandmauer
Berustend
Verheugd
Aertiagr 8 januari 1966
L.D.-EXTRA 5
Een van onze medewerkers heeft onlangs voor de N.C.R.V.-radio
?nkele reportages gemaakt over de jeugd in Oost- en West-Berlijn.
In Oost-Berlijn had hij onder meer een gesprek met drie studenten
van de Von Humboldt-universiteit. Hij legde dit op de band vast
Bij de grens vond hij een meisje bereid de banden onder haar
kleren te verstoppen. Lastige vragen van Vopo's konden hierdoor
worden vermeden. Van de (draagbaret tape-recorder werd aange
nomen, dat het een radio was. De belangrijkste vragen en de ant
woorden van deze drie Oostberlijnse jongeren, wier namen mis
schien beter onbekend kunnen blijven, geven we hier weer. Zij
zijn voor een groot gedeelte representatief voor de politiek zeer
bewuste Oostduitse jeugd.
Is men in de Duitse Democratische Republiek
'oo werkelijk vrij?
t In de DDR is men vrij in zoverre, dat men
sociaal-politiek volkomen gelijk is. Wij hebben
echter een ander begrip van de vrijheid. Wij
oe vatten het „vrijheidsbegrip" veel concreter en
gecompliceerder op dan het burgerlijke vry-
5 i heidsbegrip. Allen «lie bij ons wonen hebben een
gelijke mate aan vrijheid, maar de vrijheid
«wordt ingepast in onze nationale aspiraties. Wel
n ~is men bijvoorbeeld vrij om naar West-Duits
land te reizen.
5([ Gelooft u dat men het in Oost-Duitsland
beter heeft dan in West-Berlijn?
De aanduiding Oost-Berlijn is niet exact. Ber-
lijn, is de hoofdstad van de DDR. Of men het
'S tyier.. beter heeft is een vraag die verband houdt
ipet politieke houding en instelling. Beschouwt
^men de levensstanda,ard. dan moet ik zeggen,
J dat men in West-Eerlijn wellicht iets beter kan
t leven dan bij ons.
t Wat is hiervan de oorzaak?
Yi De oorzaak is de gespletenheid van Duitsland,
i of Berlijn is tot etalage van het Westen gewerden,
tl Het is als frontstad opgebouwd. West-Berlijn
i r krijgt per jaar 3.4 miljard van West-Duitsland
Ro en andere kapitalistische landen, daarom is de
tr bloei van West-Berlijn een onechte bloei,
lit
Maar Oost-Berlijners kunnen niet naar West-
W Berlijn. Waarom is die maatregel ingesteld?
Dat hangt nauw samen met de reden, waar
om de muur is gebouwd. West-Duitsland pro-
gi beert sedert 1955. het jaar, waarin het werd
toegelaten tot de NAVO, de oude gebieden van
1937 weer aan het moederland toe te voegen.
De Duitse regering wil allereerst de DDR reka-
pi talis eren en annexeren. De eerste maatregel
tot uitvoering van dit agressieve plan was de
economische uitholling van de DDR. Er werden
vakmensen uit Oost-Berlijn aangetrokken en
pogingen, de republiek te ontvluchten werden
aangemoedigd. Om te voorkomen, dat neg m er
voor ons land belangrijke mensen zich zouden
laten verlokken door bijvoorbeeld een heger
salaris, heeft onze regering maatregelen geno-
Als u de gelegenheid zou hebben naar West-
Berlijn te gaan, zou u die dan aangrijpen?
Ik zcu graag naar West-Berlijn gaan op voor
waarde dat dit geen politieke gevolgen zou
hebben, dat wil zeggen als West-Duitsland een
regering zou hebben die democratisch is, die
bijvoorbeeld de studie voor arbeidersstudenten
bevordert en die streeft naar een goede ver
standhouding.
Hoeveel en welke partyen zijn er in de DDR?
De Socialistische Eenheidspartij van Duits
land, de Christelijk Democratische Unie, de Na-
tionaal-Demccratische Partij van Duitsland, de
Liberaal-Democratische Partij en de Duitse
Boerenpartij.
Zijn deze partijen allemaal in het parlement
vertegenwoordigd?
Al deze partijen hebben hun vertegenwoordi
gers in de „Volkskammer". Bovendien heeft de
Freie Deutsche Gewerkschaftsbund een eigen
fractie.
Is er geen oppositie?
Een oppositie zoals in een burgerlijke demo
cratie kennen wij niet.
In West-Berlijn kan men drie oostmarken
kopen voor één westmark. Waarom zou' dat
zijn?
Ja, wij vinden het „Schwindelkunst", die vol
komen onwerkelijk is, om ons economisch te
verzwakken. Dat blykt hier wel uit, dat men
vóór het opbouwen van de muur, de anti-fas
cistische bescherming van onze grenzen, voor
een westmark vier a vijf oostmarken kon kopen.
Maar bij de handelsbetrekkingen tussen Oost
en West rekent men niet met deze maatstaven,
maar met één tegen één of per economische
eenheid.
Er bestaat tussen de DDR en Rusland een
vriendschapsverdrag, gebaseerd op wederzijdse
hulp en wederzijdse ondersteuning in politiek-
economische problemen.
Zijn hier ook communistische partyen?
In de DDR bestaat geen party, die zich com
munistisch noemt. De communistische party en
de Sociaal Democratische Party hebben een
fusie aangegaan en bestaan nu samen verder
in de Sociale Eenheidspartij Duitsland.
Gelooft u dat de arbeiders de politieke situatie
hier begrijpen?
Die wordt meer en meer begrepen, hoewel
het zeer gecompliceerd is. Ik ben van mening,
dat de vredespolitiek van de DDR erkend en
gesteund wordt en dat men zich steeds meer
realiseert op welke gevaarlijke wijze West-
Duitsland zich bewapent en tot welke gevolgen
dit kan leiden.
Tegen Ulbricht bijvoorbeeld.
Er zijn geen protesten tegen onze minister
president; dat kennen wy niet.
Kan men hier zeggen wat men wil?
Deze vraag hangt samen met de vraag naar
vrijheid. Zo'n vrijheidsbegrip kennen wij niet. Bij
ons wordt onder politieke vrijheid verstaan
klassevrijheid, vrijheid voor wie, waartoe, waar
voor, waarvan? Vrijheid hebben bij ons niet de
mensen die aanzetten tot oorlog, tot menings
verschil met de Sowjet-Unie, of die actief tegen
staat of socialisme optreden. Zy genieten geen
persoonlijke vrijheid, ook geen politieke vrijheid.
Mensen die het socialisme niet zonder meer
aanvaarden, maar gewoon hun werk doen, heb
ben zowel persoonlyke als politieke vrijheid.
Elke partij heeft waarschyniyk een eigen dag
blad of partijorgaan. Sehryven die steeds het
zelfde of kunnen ze wel eens van mening ver
schillen. over politieke kwesties byvoorbeeld?
Natuurlijk schrijven ze niet hetzelfde. Er is
differentiatie. Wel is er overeenstemming ln
grondvragen, opvatting van het socialisme en
handhaving van de vrede, zy hebben de taak
geen nationalisme, chauvinisme, revanchisme en
„Kriegshetze" toe te laten. Daar zyn alle par
tyen en dus ook de kranten het wel over eens.
Discriminatie van andere volkeren mag niet
in de dagbladen voorkomen. Gebeurt dit toch,
dan komt men in aanraking met de rechter.
Gelooft u ln de hereniging van Duitsland?
De hereniging zal vroeger of later plaats heb
ben. De DDR doet regelmatig voorstellen in die
richting, die even regelmatig door West-Duits
land worden genegeerd of ontkend. Dat kan ons
echter niet verhinderen ons er actief mee bezig
te houden. Eens zal er een Duitse confederatie
tot stand komen, met veel economische en poli
tieke samenwerking. Op het ogenblik wordt dit
door West-Duitsland geblokkeerd. De atoombe
wapening van West-Duitsland is tegen ons be
doeld. Hierdoor worden we alleen maar verder
uit elkaar gedreven.
Als de meeste Oost-Duitsers ervan overtuigd
zyn, dat het hier toegepaste socialisme tot al
gehele verbetering zal leiden, hoe verklaart u
dan de opstand van 1956?
West-Berlijn heeft moeten toegeven, dat de
opstand door reactionaire kringen in West-
Beriyn en vanuit West-Berhjn is georganiseerd.
Er is in West-Duitsland een regeringsorgaan,
dat sinds 1952 wordt uitgegeven door het Mi
nister! urn für gesamtdeutsche Fragen. Weten
schapsmensen en industriëlen hebben zich ver
enigd om de annexatie met wetonschappeiyke
methoden voor te bereiden. Tydens de opstand
stond er een schaduwregering, bestaande uit
deze mensen, klaar om de macht over te nemen.
Men denkt niet aan hereniging, maar aan an
nexatie. Zo ging het by Hitler ook toe. Deze
zelfde mensen zyn nu weer aan de macht. Als
u er prys op stelt, namen te horen: professor
Talheim, van de Westberlynse universiteit,
Friedrich Ernst, tydens Hitier Reichsverwalter
für das Heimvermogen, dr. Gradl (naam fone
tisch opgeschreven) en verscheidene andere
grootindustriëlen. Zy zyn gevaariyk voor de
vrede.
Antenne
Niet iedereen ondervindt
de nadelen van de muur.
\n de Bemauerstrasse,
jnaar de muur vlak langs
mkele Westberlijnse. nog
bewoonde huizen loopt,
iaat een onopvallend
Iraadje van het prikkel
draad op de muur via een
lenster naar een Westber-
ijwse huiskamer. De be
tonen van het huis ge-
wiiikt het prikkeldraad
lis eèh uitstekende televi-
ie-antenne.
Doodlopende steeg.
Dergelijke bordjes
vindt men veel in de
naaste omgeving
West-Berlijn. De man, die tegenover ons zijn biertje nuttigt,
zegt „De muur? Allemaal politiek. Daar begrijpen wij
toch niets van. Maar ja, we mogen niet naar de andere
kant". Oost-Berlijn. Ook hier drinkt een man zijn bier. En over
de muur zegt hij precies hetzelfde als de man in West-Berlijn.
Het eerste opvallende verschil: het bier kost in West-Berlijn
50 Pfennig exclusief, in Oost-Berlijn 44 Pfennig inclusief.
Natuurlijk zijn er meer verschillen. De Westberlijner rijdt straks met
zijn auto naar huis. Hij rijdt over de Kuifürstendamm, waar de raam
biljetten in de etalages de uitverkoopaanbiedingen uitschreeuwen. Bij
elk kruispunt moet de man wachten, omdat er zo veel auto's van rechts
komen. Thuis overhandigt hij zijn vrouw zijn weeksalaris, dat met 10
procent speciale Berlijntoeslag is verhoogd. Hij grijpt naar zijn krant,
die overeenstemt met zijn politieke overtuiging. Denkt hij kritisch over
zijn regering, dan kan hij zich op een krant abonneren, die kritisch
over de regering schrijft.
De Oostberiyner gaat met de tram
naar huis. Hy heeft geen auto.
omdat er in Oost-Duitsland, de
Duitse Democratische Republiek,
veel minder auto's te koop zyn.
Hy heeft er wel voor gespaard en
staat op de wachtiyst. Misschien
is over een paar jaar zyn nummer
aan de beurt en kan hy voor een
auto. een Oostduitse Trabant of
een wat grotere Wartburg, in aan
merking komen. In de etalages
geen uitverkoopaanbiedingen. Zyn
vrouw geeft hy zyn weeksalaris,
verhoogd met de extra premies, die
hy deze week heeft verdiend, zyn
krant verdedigt de laatste rege
ringsmaatregel. Is hy het daar niet
mee eens, dan kan hy een andere
krant nemen. Maar daarin zal hy.
zy het 1n iets andere bewoordin
gen, waarschyniyk hetzelfde lezen.
De berustende reacties van beide
mannen zyn misschien wel een
beetje begrypelyk. De oudere ge
neratie is langzamerhand moe van
alle discussies, artikelen en rede
voeringen over de muur en de we-
derzydse beschuldigingen. Anders
is het met hen, die familie of be
kenden aan de andere kant heb
ben. Zy leven nog steeds actief
mee.
Zo is het ook met de jongeren,
die hun leeftydgenoten aan de an
dere kant van de stadsgrens niet
kennen, zy hebben ie oorlog niet
of niet bewust meegemaakt, maar
ondervinden er nu wel de gevolgen
van. Zowel Oost- als Westberlynse
jongeren kunnen, evenals hun
ouders, niet naar de andere kant
van hun stad. De muur is niet
alleen een grens tussen twee sta
ten. maar ook tussen twee ideolo
gieën.
Als we de politici en kranten in
Oost en West moeten geloven, zal
Duitsland nooit in de deling berus
ten. Eén van de slagzinnen tydens
de vorige verkiezingen war.: „Drei-
geteilt? Niemals!"
De jongeren in Beriyn ïyken
feller dan de oudere generaties,
zy zyn sneller bereid tot discussies.
In hen manifesteert zich vooral de
invloed die pers. radio en televisie
op een volk kunnen hebben. De
Westberlynse jongeren zyn in de
regel even fervente voorstanders
van de huidige situatie in West—
Beriyn en even felle tegenstanders
van de Oostberiynse regering als
de kranten. Voor Oost-Beriyn
geldt precies hetzelfde.
De regering is kennelyk nogal
verheugd over de politieke belang
stelling van de jeugd. Wy woonden
een demonstratie tegen de muur
in West-Beriyn by. In de stoet
werden borden meegedragen met de
namen van vluchtelingen, die ty
dens hun vlucht waren doodge
schoten. Pikant detail is nog. dat
een aantal partyen verstek had la
ten gaan, omdat men onenigheid
had gehad over de vraag, wie de
hoofdredenaar zou zyn. Maar de
jeugd was er. Enkele duizenden
verdrongen zich onder de tel e visie-
schynwerpers om te luisteren naar
de Bundesminister für gesamt
deutsche Fragen, Lemmer.
Enkele citaten: „De wereld moet
beseffen, dat ze hier in Beriyn in
staat is de vrijheid te verdedigen."
„wy mogeD nooit berusten ln dit
onwaarschijniyke monster, dat ons
land in tweeën deelt". En met een
variant op Kennedy: „Ik ben een
Beriyner, ik biyf een Beriyner en
zal deze plaats tot myn dood toe
verdedigen".
De toespraak van minister Lem
mer werd met geestdriftig applaus
onderbroken. Zyn rede klonk ons
echter niet sympathiek in de oren.
Vooral de demagogische toon van
zyn toespraak klonk nogal bekend.
Oostberiynse kranten noemde
Lemmer de volgende dag een
Goebbels-joumalist
Lemmer besloot zyn toespraak
met de woorden: „Het zou mij niet
moeiiyk vallen u allen op te hitsen
tot een onbezonnen daad". Hoewel
hy onmiddellyk daarna uitlegde,
dat het toch beter was het Juiste
tydstip af te wachten, bleken ve
len zyn opmerking in de oren te
hebben geknoopt.
Een half uur na beëindiging
van de demonstratie was het
bij checkpoint Charlie, één van
de weinig overgebleven grens
overgangen, bijzonder druk.
Grote groepen Westberlijnse
jongeren trachtten tot aan de
slagboom in de muur door te
dringen. De politie had echter
alle zijstraten afgezet om de
jeugd voor onbezonnen, pro
vocerende daden te behoeden.
Oostduitse grenswachten zijn voortdurend in de weer om de
t sectorgrens te versterken. Deze opname iverd gemaakt bij de t
t Potsdammer Platz.
