Sneeuwbal
(fataal?)
van
de
bezoek
ruimte brengt
de
aan
zon
2int
Komeet ïkeyabiedt komende
week wellicht meest grandioze
schouwspel van deze eeuw
Meisjes beschuldigen
wiskundeleraar
Concierge tapte dranl
uit vaten in fabriek
ktA
LEIDSCH DAGBLAD VRIJDAG 13 OKTOBER 1965 ZEVENDE BLAD
Internationale vakbeurs voor machines en apparaten voor de
chemische en pharmaceutische industrie, de voedings- en genot
middelen-industrie en de zuivelindustrie. Apparatuur voor afvalwater
zuivering en luchtbehandeling.
De Machevo '65 omvat inzendingen van 1200 ondernemingen uit de
gehele wereld, waaronder landeninzendingen uit: Italië - Oostduitsland
Polen en de Verenigde Staten.
(Van een onzer redacteuren)
de zon storten en verbranden. Het is mogelijk,
dat de staart van deze komeet de twee nachten
voordien een fantastisch beeld aan de hemel zal
toveren, en dat de komeet zelf overdag naast de
fel stralende zon met het blote oog te zien zal
zijn.
Let wel: wij beloven U niets. Maar het ziet er
naar uit. dat komende week het meest grandioze
hemel-schouwspel van deze eeuw te zien zal zijn.
De op 18 september j.l. door twee Japanse ama
teur-astronomen ontdekte en naar hen vernoem
de komeet Ikeya-Saki zal op donderdag 21 ok
tober zeer dicht langs de zon scheren of zelfs in
MAAR HET DOEK MOET OPCAAN
Waarom wij U dit spektakel niet onvoonvaardelijk kunnen toezeggen?
Om twee redenen.
In de eerste plaats weet men nog te weinig van kometen af om hun ge
drag met zekerheid te kunnen voorspellen. Zij kunnen tegen alle verwach-
ting in een enorme of in het geheel geen „staart" ontwikkelen, zij kunnen in i ^nhangfenae materie, ruimtelijk
kleine brokjes uiteenvallen waardoor zij aan de waarneming ontsnappen j •^st0' materiaal van meteorieten,
en dergelijke. S|fijjj|
En in de tweede plaats: het hemel-spektakel kan (wanneer het zich vol
gens verwachting voordoet) hooguit slechts enkele dagen duren, en U weet
hoe het met het weer in ons land gesteld is. Bewolking tijdens de „kritieke
de buurt van aarde en zon om ge
zien te kunnen worden. Dat is de
komende week met de komeet Ikeya-
Saki het geval.
het doek voor dit schouwtoneel
i de
Een van vele
miljoenen
Kometen zijn leden van ons zonne
stelsel. Het zyn betrekkelijk kleine
blokken materie, die evenals de pla
neten banen om de zon beschryven.
Meestal zyn dit echter zeer langge
rekte banen waardoor deze „zwer
vers van de ruimte" slechts eens in
de vele tientallen, duizenden of zelfs
miljoenen jaren in de buur£ van de
;n de aarde komen. Hun grootte
A A A A A
ZONLICHT
varieert voor zover men weet
tussen de vyf en duizend kilometer
doorsnee, zy zijn daardoor veel te
klein om gewoonlijk te kunnen wor
den waargenomen zelfs met de sterk
ste kijkers Die waarneming is
slechts mogelijk onder zeer speciale
omstandigheden, namelijk wanneer
een komeet dicht bij de zon komt
en gaat oplichten, waarbij zich aller
lei merkwaardige verschijnselen
voordoen, waarover straks meer.
Men moet kometen of „staartster
ren" nu-L verwarren met „vallende
sterren" of meteoren. Dat zijn na
melijk veel kleinere brokken ma
terie. die door de ruimte zwei-ven en
die slechts zichtbaar worden wan
neer zy in de dampkring van de
aarde terecht komen, zy worden
dan door de wryvingswarmte zo ver
hit, dat z;j opgloeien, meestal in de
dampkring verbranden en daar een
kortstondig lichtend spoor achterla
ten.' Villende sterren zyn dus ver-
schynselen in onze dampkring, maar
kometen zijn weliswaar kleine maar
toch veel grotere hemellichamen, die
zich veel verder van de aarde af in
de kosmische ruimte bevinden.
Volgens de huidige theorieën be
staan er honderdenmiljoenen kome
ten, waarvan wy echter het over
grote deel nooit te zien zullen krij-
gen omdat zy nimmer dicht genoeg
by de zon komen om op te lichten
en zichtbaar te worden.
vooral tot vaste stof bevroren
gassen. Het zyn by wyze van spre
ken kosmische sneeuwballen. Wan
neer een dergelyk samenraapsel van
kosfnisch puin de zon nadert, ont
vangt het zoveel warmte dat de be
vroren gassen gaan smelten en ver
dampen. Om en vooral aan de zon-
zyde van de kern van de komeet
ontstaat daardoor een gasomhulsel
dat gaat oplichten onder invloed van
de zonnestraling. Niet door reflec
tie van het zonlicht, maar ongeveer
in de geest van een TL-buis: de
zeer yle gasmassa wordt tot een mo
leculaire „opwinding" gebracht, die
de uitstraling van eigen licht tot ge
volg heeft. Door het lichten van deze
gas-enveloppe. de coma, wordt de
komeet voor ons zichtbaar.
Maar er doet zich nog een ver-
schynsel voor. Een deel van de lich
tende gassen wordt door de druk van
het zonlicht en onder invloed van
sa-omen deeltjes, die uit de zon ge
worpen worden, van de komeet weg-
gestolen: als „schaduw" van de ko
meet ontstaat daardoor een lange
staart, van yl lichtend gas, zo yl
dat een dergelyke lage concentratie
van atomen zelfs in het meest per
fecte laboratorium op aarde niet be
naderd kar. worden. De omvang en
de lichtende eigenschappen van deze
staart kunnen echter aan de hemel
een grandioos schouwspel veroorza
ken. Vaak heeft de staart een lengte,
van vele miljoenen kilometers.
Een deel van het beroemde
tapijt van Bayeux" waarop de
komeet van Halley (midden bo
ven) staat .afgeheeld zoals hij in
1066 verscheen.
Halley
Voor het eerst heeft men iets be
grepen omtrent het wezen van ko
meten in het jaar 1682. toen de
astronoom Halley de beroemde naar
hem genoemde komeet zo nauwkeu
rig observeerde, dat hy tot de con
clusie kwam dat het hemellichaam
een baan om de zon beschreef in een
tyd van ongeveer 76 jaar, zodat deze
komeet eenmaal in de driekwart
eeuw te zien zou moeten zyn. Tot
dat jaar (en ook later nog wel) wer
den kometen als onheilsboden be
schouwd.
Halley aook na zyn berekeningen
in de historische archieven van zyn
tyd en ontdekte, dat een onheils-
brengende staartster ook in 1607 en
1531 was waal-genomen, hetgeen vry
nauwkeurig zyn berekeningen beves
tigde.
Op het
beroemde tapyt van Bayeux" waar
op de verovering van Engeland door
Willem de Veroveraar in 1066 wordt
voorgesteld, staat deze komeet even
eens als onheilsbode voor Koning
Harold afgebeeld.
Het tapijt werd in de elfde
eeuw vervaardigd. In 1910 is de ko
meet van Halley voor het laatst
zichtbaar geweest voordat hy (ver-
moedelyk) in 1985 weer verschynen
zal. Uit deze jaartallen blykt al, dat
de omlooptyd niet constant is. zoals
er zoveel onzekerheden over kome
ten bestaan. Onder invloed van de
aantrekkingskracht der planeten kan
de baan geleidelijk veranderen, en
daarmee tevens de periodiciteit.
De komeet van Halley was de
meest opzienbarende verschyning
aan de hemel m deze eeuw, totdat
de komeet Ikeya dit by naleving
van „beloften" komende week zal
worden. Deze nieuwe komeet komt
namelijk veel dichter by de zon,
waardoor een groter deel van de
kern tot'coma en staart zal verdam
pen. Het is mogelyk, dat de staart
een felle lichtbaan over de nachte-
lyke hemel zal trekken, terwijl de
komeet zelf in de nabyheid van de
zen «dus nachtelyk niet te zien» zo
fel zal oplichten, dat hij in de hel
verlichte daghemel nog zichtbaar zal
zyn. Dit zyn echter gissingen: er
staat nu eenmaal, zoals wij reeds
schreven, niets met zekerheid vast
over hst gedrag van deze kosmische
sneeuwballen.
Er
i wellicht)
dere komeet geweest dan die
Halley en eventueel Ikeya. Reeds
heel lang proberen astronomen een
bewijs te yinden, dat de beroemde
„ster van Bethlehem" een zeer op
zienbarende komeet is geweest. Men
kan zelfs de komeet van Halley
„terugrekenen" naar omstreeks het natie
begin van onze jaartelling, waarby
echter een kleine fout in de datering
van het begin der jaartelling aan
genomen moet worden. Onwaar-
sschynlijk is een dergelijke fout niet.
Per slot van rekening is „de wereld"
pas honderden jaren na de geboorte
van Christus tot het besef gekomen,
dat het hier ging om een keerpunt
der historie, dat waard zou zijn de
eerste mijlpaal in de tijdsrekening
te worden. De zeer vage
schappelijke denkbeelden vai
tijd maakten het toen wel zee
lijk. nauwkeurig „terug te rekenen"
zoais men thans aan de hand
kom et en-verschijningen en talloze
andere gegevens wel zou kunnen
doen.
Voor Tories staat
West-Europa op
l de eerste plaats
I De woordvoerder voor defensie van
de Britse conservatieve partij, Powell,
heeft gisteren op het congres in
StCT Vein 1 gezegd, dat de traditionele
politiek inzake defensie van deze
ethleheill partij wordt veranderd om het En-
nog beroem- geland mogelijk te maken tot de
Onderzoek
Terug naar het heden: men heeft
plannen, om tegen 1970 de eerste
ruimtevaartuigen te sturen naar de
omgeving van dan verschijnende ko
meten en deze waarnemingen ter
plaatse te laten doen omtrent de sa
menstelling van de komeet zelf, de
coma en de staart. Tot die tijd zal
men het met waarnemingen van de
aarde af moeten doen. Over de ge
hele wereld zullen komende week
astronomen in het werk zyn om de
processen gade te slaan, die zich af
spelen bij het naderen van de zon
door de veelbelovende komeet
Ikeya-Saki, die wellacht zo dicht bij
de zon komt dat hij in haar greep
wordt gevangen en als een echte
sneeuwbal smelt in de onvoorstelbare
hitte naby de ster, die wij zon noe-
Maar van die koortsachtige we
tenschappelijke activiteiten hoeft u
zich niets aan te trekken: wanneer
alles mee zit. kunt u ook zonder
ernstige studie genieten van een
verschijnsel, dat niet aan iedere ge
neratie gegund is. Maar bedenkt by
dit alles wel: er is niets onheilspel
lends aan dit unieke schouwspel aan
de hemel.
Margebeschikking
sla gersbed rijf
Minister Den Uyl van Economi
sche /aken speelt met de gedachte
van een margebeschikking voor het
slagersbedrijf.
Over de hoge slagerswinsten heeft
inmiddels het tweede kamerlid voor
de K .VP. mej. Kessel. aan de mi
nister schriftelyk vragen ge
steld. Mej. Kessel vraagt de bewinds
man of het juist is, dat de slagers
een te hoge winstmarge berekenen
voor rund-en varkensvlees en of de
minister als hy dat ook vindt
maatregelen wil nemen.
De minister zou daartoe bereid zyn,
zo vernemen wij in welinge
lichte kringen.
Johnson genoot
van zonnetje
Voor het eerst sinds zijn operatie
heeft president Johson gisteren zijn
es West-Europa kan verdedigen, kamer verlaten. Hij hefft ruim
PowelL I uur buiten in de zon gezeten.
Europese gemeenschappelijke markt
(E.E.G.) toe te treden. Voortaan zal
de party voorrang geven aan de Eu
ropese defensie, ten koste van Azië
en Afrika. Engeland is een Europese
het grootste deel van
zijn defensiemiddelen moet een
bondgenootschap steunen dat met
Opschudding in Tilburg
(Van onze
Tilburgse correspondent)
De officier van Justitie in Bre
da heeft een onderzoek gelast
naar beschuldigingen tegen een
52-jarige Tilburgse wiskunde
leraar voor het plegen van on
tucht met enige meisjesscholie
ren en het frauderen met repe
titie-opgaven.
De geruchten over gebeurtenissen,
die niet door de beugel konden wa
ren al herhaaldelyk te horen sinds
voorjaar 1964. De schoolleiding had
er echter geen aanleiding ingezien
een onderzoek in te stellen. Wel was
het reeds opgevallen, dat leerlingen,
die als slecht in wiskunde bekend
stonden, na bijlessen by de leraar
in kwestie met zeer hoge cyfers uit
de bus kwamen.
Vier leerlingen
Het zou hier gaan om een viertal
minderjarige leerlingen van het ly-
De man nodigde haar uit voor
byiessen en trachtte dan de meisjes
lastig te vallen. Hoewel de meisjes
Inbraak in scène gezet
Ook helers gepakt
psychisch onder zware druk van de
leraar stonden, heeft een van haar
toch doorgeslagen en toegegeven, dat
ze enkele malen repetitie-opgaven
tevoren mocht inzien. Ook enige
vriendinnen van de leerlingen in
kwestie piofiteerden van deze „ken
nis van zaken".
Ontkennen
De wiskundeleraar blyft intussen
hardnekkig ontkennen en zegt dat
hier sprake is van een samenzwe
ring van overspannen meisjes.
Het vreemde is echter, dat de leer
lingen ondanks het feit, dat ze
apart les kregen na ondervraging
met dezelfde klachten kwamen. Het
onderzoek, dat grote opschudding
heeft veroorzaakt, is nog in volle
gang.
De Ryswijkse politie heeft in sa
menwerking met Haagse collega's
dezer dagen vier mannen aangehou
den, die hebben bekend ongeveer
700 flessen drank te hebben gesto
len uit de Martinifabrieken in de
Plaspoelpolder in Rijswyk. De
meeste van deze flessen werden ver
handeld. Van de gestolen drank, die
naar schatting een waarde heeft van
Voorbeeld van een beroemde
kometenbaan. In dikke streepjes
lijn is de baan aangegeven van
de komeet van Halley zoals deze
de banen van de planeten aarde.
Mars. Jupiter. Saturnus. Uranus
en Neptunus snijdt. Deze baan
van ongeveer 15 miljard kilome
ter lengte wordt in circa 76 jaar-
doorlopen. Alleen wanneer de
komeet zich nabij de zon bevindt,
is hij van aarde af zichtbaar.
Vuurwerk uit
kosmisch puin
Schematische voorstelling van
en -komeet. De „kern" is een
nin of meer vaste massa, de „co
ma" een gloeiende gasmassa, de
staart ijle gassen die door het
zonlicht van de komeet zijn weg-
gestoten. Die staart is derhalve
over het algemeen van de zon af
gericht, dus niet een soort kiel
zogvan de komeet
/^.^TcA 76 1aAR
J *.292.000.000 KM
(pbI
zes- tot zevenduizend gulden, is byna
niets meer over.
Reeds het afgelopen voorjaar werd
in de fabriek ingebroken. Daarby
was de buit echter gering. De daders
bleven spoorloos. Ongeveer twee
maanden geleden werd opnieuw in
gebroken. Toen verdwenen enige
honderden flessen cognac.
Hoewel de politie vermoedde, dat de
36-jarige concierge, die naast de
fabriek woont, meer van de inbra
ken afwist, kon ze niet voldoende
bewijsmateriaal verkrijgen om de
man aan te houden.
Omdat het vermoeden bestond, dat
de drank illegaal zou worden ver
handeld, werd de Haagse politie in
geschakeld. Tenslotte kreeg men er
lucht van. dat er de afgelopen za
terdag een kleine hoeveelheid flessen
cognac zou worden verhandeld in
het huis van een 34-jarige Hage
naar.
Dit bleek juist te zyn, de man
werd aangehouden en ingesloten.
Verder onderzoek bracht aan het
licht, dat de concierge van de fa
briek de leverancier van de drank
was en dat een 41-jarige inwoner
van Ryswyk de grootste afnemer
was. Door zyn bemiddeling werden
de flessen verhandeld. De concierge
is eveneens zaterdag aangehouden.
Later werd nog een afnemer aange
houden.
Alle verdachten hebben inmiddels
volledig bekend. Drie van hen zou
den vandaag voor de officier van
Justitie worden geleid.
Gebleken is, dat het voor de con
cierge niet zo moeiiyk was de drank
te bemachtigen. De man vulde na-
meiyk lege retourflessen die nog
van een goede afsluitdop waren
voorzien uit enige tanks in de fabriek
die een aftapkraantje hebben. De
grote inbraak van enige maanden ge
leden was door de concierge in scè
ne gezet. Hij had ongeveer driehon
derd flessen cognac verstopt in een
met gebruikte loze ruimte onder de
vloer van de fabriek. Daarna waren
de flessen in kleine hoeveelheden te-
gelyk verhandeld.
Het onderzoek in deze zaak is nog
niet afgesloten. Mogelyk kunnen nog
enkele arrestaties volgen.
Mogelyk door 2 lintinrich
tingen in 1 machine. Met
één vingerdruk, moeiteloos,
zonder het steeds zo verve
lende verwisselen van de
linten, kiest u het lint voor
de gewone" brieven die
toch al opvallen door het
fraaie Triumph schrift,
kiest u het lint voor dat
extra „persoonlijke cachet"
of voor reproductie.
Zo'n meesterlijke Triumph-
Electric - die zijn kwaliteit
altijd schriftelyk bevestigt
vraagt slechts
f1645,-
N.B. Standaarduitvoering
HAARLEMMERSTRAAT 167—171
LEIDEN TEL. 21400
