RITMEESTER
Contrasterende werelden op
concert „Residentie-Orkest"
kunst
PIKEUR
kAleiöoscoQP
MENNO HERTZBERGERPRIJS
VOOR MEJ. DR. VAN EEGHEN
^Gilels: formidabel
Beethovenpianist
Politie krijgt vat
op juwelenkrakers
INTRODUCTIE HARTMANNSYMFONIE
LEIDSCH DAGBLAD WOENSDAG 6 OKTOBER 1965 VIJFDE BLAD
Sterk uiteenlopende en tegengestelde eommen-
if en in overvloed, na het eerste concert van het
ïsidentie-Orkest, dat weer in volle glorie op ons
idium prijkte.
Commentaren, speciaal over de introductie van
i Zesde Symfonie van Karl Amadeus Hartmann:
laraehtig géén muziek om bij in slaap te vallen!
tleze dateert uit 1952 en 1953 en
ft een expressief beeld van een
r meedogenloze gewelddadigheid
Hsterde tijd. Hartmann, Scher-
n- en Webemleerling, die aan-
tkelijk ook onder invloed van
lönberg stond, wist al spoedig een
(n weg te vinden, waarvan hy ook
deze fascinerende symfonie na-
Ikkelyk getuigenis aflegt. Velen zal
bijzonder rauw op het ïyf gevallen
I, velen, die „schoonheid" verwach-
in de traditionele betekenis van
woord. Daarvoor is deze symfonie
Itwel te hartverscheurend, te be-
en. te schrijnend,
lartmann is niet alleen een mees-
die alle knepen der gecompli-
fdste compositieleer (fuga's) tot in
nerf doorgrondt en beheerst, hij
irt ook grootse verbeeldingskracht
i gevoel voor hevige contrast- en
pderende klankwerkingen, waarin
uit elf man bestaande slagwerk
1 dominerende rol vervult. Zijn
orkestratiekunst geeft
jraan een al even obsederend re-
L Het eerste deel voert naar een
-Hrweldigende climax, het tweede,
^*„Toccata variatia", gebouwd op
B inventieve fugathema's al even-
r. Men wordt meegesleept door de
mende bewegingskracht van dit al,
van een razend intelligent con-
■ctief vermogen getuigt en voor-
fg meer verbijstert, dan dat men
volkomen in wordt ondergedom-
d.
ook: Hartmann, in 1963 ge-
Tven. behoorde in ieder geval tot
meest vooraanstaande, potente
nponistcn van zijn tijd, aan wie
fet thans gerechtvaardigde aan
zit ten deel begint te vallen.
Stadsgehoorzaal bleek intussen
,ar grondvesten te schudden tij
de enorme explosies, waarbij die
0 l het doorbreken der geluidsbar-
je slechts kinderspel leken,
foor de meeslepende vertolking van
welhaast onmogelijk moeilijke
fk onze hulde aan het Residentie-
Vest, dat onder de knappe leiding
pjl Van Otterloo feilloos speelde, als-
er geen „vuiltje" aan de lucht was.
Ellen moesten er nog aan wennen,
_J*r dat hier een fantastische top-
^itatie werd geleverd, daarover leek
lere en het hartgrondig eens
was na de pauze, waarna tal
iën geschokt en verward naar huis
Daarvóór heel wat vertrouwder
it.
In de eerste plaats de fameuze
wj et-Russische pianist Emil Gilels.
Wat deze maakte van het Derde
vnoconcert van Beethoven, waar-
l p de eerste uitvoering ging op 5
Lfil 1803, met de componist als so-
i. was formidabel.
De pianopartij bleek voor die
-•mière nog niet eens uitgeschre
id. Beethoven vriend, Ritter von
'vfried, die de blaadjes moest om-
utn heeft verklaard, dat er slechts
proglyphen op stonden. Maar Beet-
Blien speelde zijn partij niet het
nbotste gemak uit het hoofd. Gilels
c«d dat vanzelfsprekend evenzo en
met een ongeloofwaardig élan en
n enorme vitaliteit, daarbij aan het
ugo alle Italiaanse, welluidende
aigerigheid en tevens diepe bezon-
atheid verlenend, welke het toc
ht,
Fors was zijn aanpak, soms zelfs
U te fors. Doch zijn gevarieerde,
■nstant edel klinkende aanslag, zijn
dwingende voordracht en vooral ook
zijn briljante techniek, maakten het
alleszins begrijpelijk, dat hier sprake
is van een der grootste hedendaagse
pianisten de vele door hem behaal
de prijzen getuigen daarvan! die
zich volkomen kan meten met de be
roemde Beethovenvertolkers van eer
tijds, al waren hun opvattingen Ln
sommige opzichten anders, in het bij
zonder in klassisistisch opzicht.
Eveneens in het aan Haydn herin
nerende luchtig-speelde Rondo, dat
toch ook weer zo specifiek „Beetho
ven" is, heeft Gilels weten te boelen.
Hij bezielde dit veelvuldig gehoorde
concert expressief met nieuw leven.
Begeleid door een in het eerste deel
wat mat en traag spelend orkest, dat
tenslotte toch door Gilels enthousias
me geïnspireerd werd. Natuurlijk vie
len hem applausstormen ten deel.
Men heeft er geen twijfel aan laten
bestaan, dat de bewondering voor
deze vervoerende weergave kolossaal
was.
Nog twee composities dienen ver
meld: ingezet werd met Bachs' be
kende „Tweede Suite", met de ver
rukkelijke, in allersnelst tempo geno
men „Badinerie" tot slot. Daarin blies
een der coryfeeën van het R. O., de
fluitist Koos Verheul, zijn hoogste
troeven uit. Fluit-acrobatie zoals men
deze zelden te horen krijgt. Bachs'
pregnante ritmiek sloeg oud en
jong in zijn ban: wie dan ook meent,
dat Bach verouderd mocht zijn, slaat
de plank volkomen mis. Zelfs de
jeugd heeft Bach lief: hoor de jazz!
En dan was er op geheel ander
vlak het voorspel derde acte van
de door Balthazar Verhagen geschre
ven mytische comedie „Marsyas of de
betoverde bron", waarvoor onze ver
geestelijkte, fijnzinnige Alphons Die-
penbrock de muziek componeerde.
Typografisch best
verzorgde verslag
Het jaarboek In 1964 der Kon.
Academie van Beeldende Kunsten in
Den Haag is bekroond als het esthe
tisch en druktechnisch best ver
zorgde jaarverslag in de groep niet
overwegend geïllustreerde jaarver
slagen, die het afgelopen Jaar zijn
verschenen. Dit jaarboekje kreeg in
een vergelijkbare uitvoering vorig
jaar een eervolle vermelding.
Het stedelijk Jaarverslag Amster
dam 1963 verwierf een bekroning in
de groep geïllustreerde verslagen
(binnenwerk gedrukt in meer dan
twee kleuren). Er waren dit jaar 111
jaarverstagen ingezonden. Het was
de zevende keer dat ze werden be
kroond door een jury, ingesteld door
de Federatie der Werkgeversorgani-
satiën in het boekdrukkersbedrijf.
De bekroningen zijn gistermiddag
bekendgemaakt op een bijeenkomst
in de aula van het Stedelijk Museum
in Amsterdam.
„De belangstelling voor deze com
petitie is nu al enkele Jaren op het
zelfde niveau, maar dat niveau is
niet geheel bevredigend. Nog zo veel
jaarverslagen verdienen een beter
Jasje dan ze nu dragen. De waarde
van een goede representatie, ook op
dit gebied, wordt kennelijk nog steeds
onderschat", zo schrijft het hoofd
bestuur der Federatie in zijn voor
woord van de catalogus.
Noske en Verheul luisterden rasp.
met viool en fluit dit pastelachtig
orkest palet in verrukkelijke eenheid
op.
De subtiele Diepenbrock, een
man, die de stilte minde en vlak
daarop het lawaai, dat in de mo
derne tijd van alle kanten indrin
gend op ons aandavert en speciaal
oij Hartmann zijn verwezenlijking
vindt: dat waren twee fel contras
terende werelden, waarvoor men
zich terdege moest omschakelen.
Wij betrijfélen het, of dat alle
toehoorders zo maar opeens is
mogen gelukken
H.
De vermaarde pianist Emil
Gilels met dirigent Willem van
Otterloo voor hun optreden.
(Foto L.D./Holvast)
Hier een voorbeeld van zijn na 1909
versoberd, impressionistisch orkest-
coloriet, dat vooral ontstond na de
kennismaking met de aan hem nauw
verwante Debussy. Melodisch komt
echter hier en daar zelfs ook Wagner
om de hoek kijken.
BUITENLANDSE
TOURNEE U.S.O.
Het Utrechts Stedelijk Orkest ver
trekt zondag met de Loreley-Express
uit Utrecht voor een tournee van 10
dagen naar Zwitserland en Zuid-
Duitsland. Paul Hupperts zal alle
acht concerten tijdens de tiendaagse
1 tournee dirigeren. Als solisten gaan
mee de pianist Daniel YVayenberg, de
zangeres Elly Ameling en de harpist
Edward Witsenburg.
Het is de eerste maal dat een
Nederlandse harpist een tournee van
een Nederlands symfonie-orkest naar
het buitenland meemaakt. Concerten
worden gegeven in Bazel, Ascona,
Bad Homburg, Regensburg, Mem-
mingen, Ansbach, Villingen en Of
fenbach. Op het programma staan
o.m. de Vierde Symfonie van Bruck
ner, de Eerste Symfonie van Brahm6,
de Vierde Symfonie van Mahler en
het pianoconcert voor de linkerhand
van Ravel. Op 20 oktober komt het
USO in Utrecht terug.
in Fibula-reeks
Twee interessante, lezenswaardige
boekjes verschenen in de Fibulareeks
van C. A. J. van Dishoeck in Bussum
nJ. .Doolhof of museum" van C.
Blok verbonden aan de educatieve
dienst van het Gemeentemuseum te
Den Haag en „Duizend jaar toneel"
van Ben Al bach leraar aan de To
neelschool te Amsterdam beide met
talrijke illustraties verlucht.
Het eerste is een leidraad voor
museumbezoekers en heeft een twee
ledig doel: iets te laten zien van het
werk ln een instelling waarvan men
gewoonlijk alleen het oppervlak kent
en te onderzoeken wat een museum
op het ogenblik voor de samenleving
kan betekenen. Het komt ons voor
dat de schrijver hierin bijzonder goed
geslaagd ls.
Het tweede bevat een schat aan
gegevens betreffende de ontwikkeling
van het toneelspel tot aan het heden
toe en besluit met de volgende, van
werkelijkheidszin getuigende uit
spraak: „Een dramatische kunst
welke slechts door schoonheid treft,
die alleen bewondering afdwingt, is
steriel en overbodig. Het toneel kan
pas weer een vitale funktie vervullen
wanneer het bi de menselijke samen
leving onmisbaar blijkt te zijn".
Dit boekje is voor iedere toneel
liefhebber van groot belang.
Hoge prijzen voor
schilderijen
Op de eerste dag van de 163ste
kunstveiling by Mak van Waay In
Amsterdam zijn er in het algemeen
hoge prijzen voor de schilderijen be-
taald en gingen de stukken vlot en
bijzonder gemakkelijk van de hand.
De stemming werd zeer vast ge
noemd. Het publiek was gemengd.
Niet alleen veel Nederlandse particu
lieren behoorden tot de kopers maar
ook veel Duitsers en Engelsen bevon
den zich onder de afnemers.
Het schilderij dat het meeste op
bracht was van A. Calame uit 1848,
voora bellende twee figuren en een
geit tn een Zwitsers berglandschap.
Het werd voor f 9000 eigendom van
een in Nederland wonende Zwitser.
Een werk van Greuze (1725-1805)
„Jonge vrouw met schoothondje"
bracht f 8000 op, een werk van een
onbekende meester uit de Hollandse
School (17e eeuw) „Boomrijk land
schap" f 6600, een boeren/maaltijd
van Droochsloot f 6200, een klein
werkje van Brakenburg f 6000, een
werk van Breitner „Gemeerde sche
pen ln Amsterdam" f 4200, een Ten
Kate ,De jonge schilder en zijn pu
bliek" f 5600, vier werken van Bos
boom rasp. f 6000, f 4800, f 4600 en
f 5000. Deze Boebooms werden gekocht
door een Nederlander. Twee werken
van Karsten brachten resp. f 4500 en
f 4400 op.
Koploper in Senoritas;
want kwaliteit wint altijd
Hebt u ooit
een betere geproefd?
...in het bekende gele blikje
CENT
ANGSTPSYCHOSE IN BRABANT
De voorzitter van net comité Menno Hertzbergerprijs, prof. mr.
H. de la Fontaine Verwey, heeft gistermiddag in het gebouw Arti
et Amicitiae in Amsterdam deze prijs voor de eerste maal uitgereikt
en wel aan mej. dr. I. H. van Eeghen. werkzaam aan het gemeente
archief van Amsterdam.
De prijs, groot f 1500.— werd op 1
oktober ingesteld door de „Neder -
landsche Vereeniging v. Antiquaren"
ter gelegenheid van de 60ste verjaar
dag van de Amsterdamse antiquair
Menno Hertzberger. Zij wordt een
maal in de drie jaar toegekend ter
aanmoediging of ter waardering var.
bibliografisch werk door een Neder
lander verricht of door een buiten
lander, wanneer diens werk betrek
king heeft op enig aspect van Neder
landse bibliografie. Voor zover het
gepubliceerde werken betreft komen
slechts boeken of tijdschriftartikelen
ln aanmerking, die voor de eerste
keer zijn verschenen in de drie jaren,
voorafgaande aan het Jaar waarin
de prijs wordt uitgereikt.
Van de zeven ingezonden werken
werd het boek van mej. dr. v. Eeghen
„De Amsterdamse boekhandel
van 16801725" bekroond. (Van dit
werk zijn thans drie delen versche
nen. Nog twee delen zullen het com
pleteren)
De jury zegt ln haar rapport grote
bewondering te voelen voor het werk
van dr. van Eeghen, „dat een geheel
nieuw licht werpt op het boekenbe
drijf uit het einde van de 17e en het
begin van de 18e eeuw en ongetwij
feld zal prikkelen tot verder onder
zoek. Naar het oordeel van de Jury
verdient deze arbeid, de vrucht van
vele jaren onverdroten epeurwerk, de
hoogste lof".
In de 17e eeuw waren de Neder
landers niet alleen de vrachtvaarders,
maar ook de boekdrukkers van Eu
ropa. Daarom is de geschiedenis van
de Nederlandse boekhandel, waarin
Amsterdam de hoofdrol speelt, van
veel belang voor de economisch® ge
schiedenis, maar ook voor de cul
tuurhistorie van dit tijdvak. Er is
echter slechts weinig bekend omtrent
de Interne verhoudingen in d® Am
sterdamse boekhandel. Dit is te ver
klaren uit het feit dat er geen ar
chieven van boekhandelaren en uit
gevers bewaard zijn. Voor de periode
van 1680 tot 1725, de tijd dat veel
Franse refugiées zich hier vestigden,
is thans in deze lacune voorzien door
het werk van dr. van Eeghen, ad
junct-archivaris der gemeente Am
sterdam".
Ank Reinders zingt
voor Radio Basel
De sopraan Ank Reinders, die ook
in onze stad meermalen met succes
is opgetreden, zal op 8 oktober, be
geleid door Eduard Henneberger voor
Radio Basel een opname maken van
liederen van Richard Strauss, Arthur
Honegger en Henk Badlnga.
In aanwezigheid van Menno
Hertzberger (links) heeft mej.
dr. I. H. van Eeghen uit handen
van prof. mr. H. de la Fontaine
Verwey de Menno Hertzberger-
prijs ontvangen, welke voor de
eerste maal werd uitgereikt.
(Van onze Bossche correspondent)
Met de arrestatie van een 28-jarige
Bosschenaar hoopt de politie in Bra
bant wat meer klaarheid te kunnen
brengen in de reeks van bijna veer
tig juwelendief.stallen, die de afge
lopen drie maanden in tal van ste
den en dorpen zijn gepleegd en die
een ware angstpsychose te weeg
hebben gebracht bij de goud- en
zilversmeden ln Noord-Brabant.
De Bosschenaar is waarschijnlijk
een van de handlangers van een 27-
jarige Tilburgse woonwagenbewoner,
die vorige week dinsdag in Rotter
dam werd gegrepen. Hij heeft onder
zware bewaking „bezoeken" afgelegd
aan de politiebureaus in Den Bosch.
Boxtel en Tilburg (in welke steden
hij Juwelenkraken heeft gepleegd*
1 De woonwagenbewoner werd onge-
veer een jaar geleden gearresteerd in
Oirschot. Toen de politie hem per
I wagen naar Eindhoven overbracht,
slaagde hy erin geboeid en wel uit
de rijdende arrestanten wagen te
springen en zich elf maanden lang
verborgen te houden voor de
recherche.
Schrikbewind
In die tijd sloeg hij het interieur
van enkele café's kort en klein, pleeg
de een paar juwelenkraken en oefen
de een waar schrikbewind uit over
zijn medekampbewoners ln Tilburg.
HUGO CLAUS BOOS OP GENT
..Ik ben niet kwaad zoals som
migen blijkbaar denken. Maar zo
lang ik leef zal er nooit een to
neelstuk van mij in de Gentse
Schouwburg komen".
Deze uitspraak van de Bel
gische auteur Hugo Claus geldt
ook, naar hij in een gesprek met
Belgische journalisten zei. voor
de gastvoorstellingen, die de
Kon. Vlaamse Schouwburg uit
Brussel in Gent zou komen ge
ven van zijn stuk ..Suiker".
,,Dat zal niet gebeuren. Te
Gent komt er helemaal niets van
mij. Men heeft zich jegens mij
onbeleefd gedragen. Het gaat
om allerlei kleinigheden waarin
ik mij persoonlijk gekwetst voel".
Nieuw stuk
Cla.ua verklaarde dit in antwoord
op vragen over zijn kandidatuur voor
het c&recteursahap van de Gentse
Schouwburg, waarvoor echter een an
der werd benoemd. „Hebt u iets te
gen de heer D. Poppe?" (die tot di
recteur werd benoemd).
„Hoe kómt u er bij? Hij was kan
didaat, net zoals ik. Ik heb het tegen
de personen, die verantwoordelijk zijn
voor de benoeming van de nieuwe
directeur".
Hugo Claus, die in Gent is opge-
gToeid, vertelde verder dat hU aan
een toneelstuk werkt over Koning
Leopold II van België. Op een vraag
waar het toneelstuk voor het eerst
zal worden opgevoerd zei hij: „In Ne
derland, zoals al mijn stukken, om
dat mUn eerste toneelstuk in België
niet eens werd gelezen toen ik het
aanbood. In Nederland las men het
wel en werd het zelfs gespeeld".
Claus zei ook aan een roman te
werken. Over titel en inhoud wilde
hU echter niets zeggen.
HU bleef uit handen van de politie
tot hij vorige week werd aangehou
den by een verkeerscontrole ln Rot
terdam.
De Justitie in Den Boech neemt
aan, dat er sprake is van twee ben
den, die beide volgens hetzelfde re
cept te werk zijn gegaan: met een
gestolen auto, waarvan het nummer
bord onherkenbaar was gemaakt,
optrekken naar een juwelierszaak.
Daar met een hard voorwerp de eta
lageruit vernielen. Een snelle greep
doen in de uitstalkast en vervolgens
met vliegende vaart wegrijden. Op
deze manier zijn een kleine veertig
Brabantse juweliers de laatste
maanden voor tienduizenden guldens
benadeeld en zagen de politiekorpsen
zich voor grote moeilijkheden ge
plaatst.
Van de ene bende zou de gearres
teerde woonwagenbewoner deel uit
maken, en broers van deze man zou
den tot de andere bende behoren.
Deze laatste bende is nog niet geheel
opgerold.
Noorwegen heeft
nieuw kabinet
De leider van de een trunu party
Per Borten heeft een nieuw® rege
ring gevormd, waarin de conserva
tieven door zes ministers vertegen
woordigd zijn en de Centrumspartij,
de christen-democraten en de libe
ralen elk door drie.
Premier Borten, een 52-Jarige
landbouwdeskundige, die sinds 1950
parlementslid is, zal de regering
overnemen van de socialistische Par
tij van de Arbeid, die 30 jaar aan
het bewind is geweeet.
Minister van Buitenlandse Zaken
wordt John Lyng (60), die geduren
de drie weken in 1963 aan het hoofd
gestaan heeft van een coalitie-kabi
net van dezelfde vier partijen. On
der de nieuwe ministers bevinden
zich twee vrouwen, mevr. Ragnhild
Elisabeth Schweigaard Selmer, moe
der van twee kinderen, (aan Justi
tie» en mevr. Elsa Skejerven, moe
der van vier dochters (ministerie
voor Gezinszorg.)
Filosoof Max
Picard overleden
De 77-jarige Zwitserse schrijver en
filosoof Max Pioard is in zijn woning
in Neggio by de Zuldzwitserse stad
Lugano overleden, nadat hy bi) een
val een voet had gebroken.
Boeken over kunst
