DE NIEUWE WERELD
wij daqi&ómsnóen
INTIEM
GESPREK
IJV M
wandelen op het landgoed Duiven
voorde ln Voorschoten, dat wil zeg
gen op een deel ervan, dat wil zeg
gen een heel klein deel. Gezien de
grootte van het landgoed (316 ha>
zijn de wandelaars wel erg schriel
bedeeld- binnen een kwartier heb
ben zij alle opengestelde paadjes
wel platgetreden. Men kan ook nog
wel een pad volgen dat recht-toe-
recht-aan naar Wassenaar leidt en
uitkomt op de Rijksstraatweg naast
De Horsten, maar dan moet men
dezelfde weg weer terug nemen en
dat wordt wel wat teveel van het
goede.
Anders wordt het, wanneer men
b.v. de wandeling combineert met
een bezichtiging van het Kasteel
Duivenvoorde, wat na telefonische
aanvrage (017173752» moge
lijk is op dinsdag, donderdag en
zaterdag tussen tien uur 'sochteftds
en half vier 's middags. Ongeveer
een jaar geleden hebben wij in het
I.eidsch Dagblad zo'n rondleiding,
die beslist de moeite èn het geld
f 1.50) waard is, beschreven. Tot
15 oktober kunt u in Duivenvoorde
voor een rondleiding terecht: daar
na moet u weer wachten tot vol
gend Jaar 15 maart.
Bert Schierbeek. Een broek
voor een oktopus.
De Bezige Bij. Amsterdam
,J)it werk is moeilijker te ma
ken dan een broek voor een ok
topus", zegt een Spaanse arbei
der, die bezig is de rand van een
put te metselen. Deze bijzonder
beeldende uitdrukking is in
Bert Schierbeeks hoofd blijven
hangen en is daar uitgegroeid
tot een groot essay over de men
selijke conditie zoals hij die op
het ogenblik ziet. Uitgaande van
de beweging die deze uitdruk
king in hem teweeg heeft ge
bracht, is hij begonnen aan zijn
filosofie van de creativiteit, die
tevens zijn levensfilosofie zal
blijken te zijn. Nu kunnen we
die woorden weer vergeten,
zegt hij, zij hebben hun werk
gedaan; ze vormen de titel. Dat
was de eerste versie van de
broek.
De tweede versie van de broek
staat in de leegte van de niet-taal.
Verder dan een richtingaanwijzer,
een blikvanger is hij nog niet.
Langs een bijzonder zuivere be-
MISSCHIEN vindt U wel
dat in een krant niet
over bidden geschreven moet
worden.
Daarin kimt U gelijk hebben.
Persoonlijk ben ik het geheel
met U eens dat bidden een bij
zonder tere en intieme zaak is.
Toch zou ik Juist hiérom over
de betekenis van het gebed wil
len schrijven. Teveel immers
wordt bidden tot iets gewoons.
Gebed aan tafel, gebeden op
vergaderingen, in een kerk
dienst, dus voor ieder hoorbare
gebeden wekken heel vaak ver
wondering en weerstand. Deze
verwondering en weerstand
komt zeker niet altijd voort uit
bezwaren tegen bidden in het
algemeen. De reden om kritiek
te hebben ligt dieper. Velen
vinden namelijk wel het gebed
als zodanig aanvaardbaar. Zij
achten echter het gebed zo hoog
en zien daarin een zo persoon
lijke zaak, dat zij een gebed met
of voor meer mensen samen niet
kunnen accepteren. In deze
vorm niet. Als zij voor zichzelf
een gebed willen spreken doen
zij dit ook geheel voor zichzelf,
zonder aanwezigheid van ande
ren.
In de Bijbel vinden wij 6teun
voor een strikt persoonlijke ge
bedsvorm. In het Psalmenboek
horen wij mensen ln hun eentje
bidden. Goed beschouwd waren
deze gebeden niet bestemd om
door iedereen gelezen te kun
nen worden. Vele Psalmen heb
ben een louter particulier
accent.
WOORD
VAN
BEZINNING
Waarom geven niettemin deze
Individuele, uitsluitend op God
gerichte gebeden steun aan ons
godsdienstig leven? Vooral,
dacht ik, omdat deze liederen
ons in aanraking brengen met
mensen die uiteindelijk dezelfde
zorgen en moeilijkheden kennen
als wij. Het is een voorrecht dat
wij hun intieme uitingen tot
God mogen lezen. Hierin ligt
een klankbodem voor onze per
soonlijke uitingen, ons intieme
gesprek met God.
Jezus heeft gewaarschuwd om
het gebed niet te veel tot een
openbare aangelegenheid te
maken. Volgens het Evangelie
maakt Hij ernstig bezwaar tegen
het demonstratief bidden van
vooraanstaande geestelijken aan
de openbare weg. Jezus wil geen
uiterlijk geestelijk vertoon. Hy
spoort aan tot het bewaren van
de intimiteit. U weet dat inti
miteit binnenkant, innerlijk be
tekent. Jezus noemt naar oos
terse trans de „binnenkamer"'
als plek voor het gebed. In het
oosten immers leeft men gro
tendeels buitenshuis. Voor een
goed gebed is het nodig zich
terug te trekken binnenskamers,
zonder de aanwezigheid van
derden. Nu moet meteen gezegd
worden dat de Bijbel ook het ge
zamenlijk gebed kent. Het is
echter wel opvallend dat het
bidden van meerderen tegelijk
bij de Joden en ook bij de chris
tenen het karakter draagt van
een lofzang. Een dergelijke lof
zang moet nu eenmaal geza
menlijk geschieden. Het per
soonlijk gebed daarentegen heeft
een strikt individueel karakter.
Dit alles zijn slechts onvolle
dige gedachten en gegevens over
het gebed. Uiteraard. Ons
hoofddoel is elkaar er aan te
herinneren dat wij met gebed
in het openbaar voorzichtig cn
zuinig moeten zijn. Enerzijds
omdat anderen zich kunnen er
geren aan gebeden die de schijn
wekken van uiterlijk vertoon en
ledige traditie. Anderzijds geeft
het ons de aansporing om zon
der schaamte tegenover onzelf.
met ootmoed maar meer nog
met vrijmoedigheid tegenover
God. het persoonlijk gebed te
beoefenen als een dagelijks
weerkerend en ons leven ver
nieuwend „Intiem Gesprek".
Dr. P. L. SCHOONHEIM.
Predikant BiJz. Kerkewerk.
Hervormde Gemeente Leiden
schouwing over het begrip „inspi
ratie". komt Schierbeek tot het veld
van krachten dat, in trilling ge
bracht uiteindelijk het werk, dat
werk dat er nog niet was, zal leve
ren. Om deze toestand van werk
zaamheid te bereiken, moet de ma
ker. de dichter, zich „leeg" maken.
Een dergelijk proces dient ook de
lezer of de aanschouwer van enig
ander kunstwerk de consument,
zegt Schierbeek toe te passen.
..Poèzie heeft niets met begrijpen
te maken, maar alles met luisteren
en horen. Geef de taal haar klank
terug en ze zal meer kunnen gaan
betekenen. Men zal moeten inzien
dat de duisterheid die men de dich
ters verwijt, inherent is aan het
woord, en aan het woord niet al
leen. Overigens hoeft men nooit te
denken dat men te dom is om te
lezen. Men verdomt het meestal".
Boeken mackt
Zeer ware woorden inderdaad,
hoewel niet nieuw, die echter niet
genoeg herhaald kunnen worden.
ln de volgende hoofdstukken be
geeft Schierbeek zich ook buiten
het onmiddellijke terrein van de
creativiteit en treedt binnen in het
uitgebreidere van het menselijk be
staan. Met het beeld van de drem
pel, de drempel waaronder de mens
alles stopt dat hij op het erva
ringsmoment zelf niet verwerkt
heeft, brengt hem op de gedachte
van de verschuifbaarheid van die
imaginaire drempel, hoger of la
ger. Door die verplaatsbaarheid, zo
ze^t hij, wordt een veel groter ter-
rem van waarneming in exploita
tie gebracht dan vroeger bekend
Een tweede beeld is dat van de
nul. Het heeft Schierbeek altijd
erwonderd waarom men by het
lanceren van de raket van 10 tot 0
telt en niet andersom zoals vroeger
gedaan werd. Nul, het onomschryf-
bare. nauwomschreven moment,
zegt hy. De drempel uit het eerste
beeld is die nul. Nul is het gat in
een beeld van Moore, het gat dat
het beeld tevens zyn ruimte geeft.
Door deze drempeltechniek bewust
toe te passen, ontstaat by de ma
ker het werk in de vorm die het
enig Individuele bezit van de ma
ker is. Schierbeek meent het om
laag gaan van de drempel in het
gehele moderne wereldbeeld waar
te nemen. In de eerste plaats en
ten dele by de existentialistenjP
voorts by de absurden,
leidt naar de volledige realiteit|®
want het is wel duideiyk
Schierbeek bezig is het beeld
de donkere spiegel te vervolledigd
op weg naar de kennis van de
ledige mens, die volgens hem
ruimte scheppende werkhypothese^'
is Men mag wel aannemen dat hij^
op blz. 74 niet de sfinx,
phoenix heeft bedoeld.
Mee de computer zal ,.d<
der stem" verlengstukken krijt
gen; evenwel niet om dat elecj
tronische brein te laten teruggeveij
wat men het gevoerd heeft, m
door te experimenteren met
„meer", dat de computer eventueel
zal kunnen opleveren met dj
fouten eigenlyk. Want wy zyn
zoek naar dat „meer. meer dan 1
tot nog toe hebben kunnen zied
en horen.
Wat het begrip godsdienst bej
treft, ziet hy de komst van eenlj
godsdienst der overvloed. ip
De mens moet gaan geloven aaiK
en vertrouwen op de welsprekend*
lieid van de aarde zelf. We kunnen
dat nog niet, want wy weten nof
geen raad met de overvloed:
die van de vrije tyd b.v. De m
leelt nog altyd verbeneden de i
gelykheden die toch voor de han<
üggen. En het is in deze overvloei
van rnogeiykheden, deze byna i
bekende terreinrykdom waarin wi
moeten gaan geloven. De
moet wereldlyk, universeel
denken en in de nieuwe levens
vorm het heimwee van gisteren
verbinden met de verwachting van
morgen Wy zullen de aarde veria-,
ten en mogeiyk een woonplaats el
ders kiezen. Wij zullen het fantas
tisch*. moeten leren zien van onz(
mogelykheden en daarvoor zullen 't
wy over fantasie moeten beschik-l
ken en fantastisch moeten reage-1
Dis is ongeveer een samenvat
ting van wat ik uit het essa/
van Schierbeek heb opgedaan.
Het is natuurlijk zo, dat d
schrijver zijn leermeesters heeft
die hij bij name noemt en dit
hij citeert. Dat neemt evenwel
niet weg dat deze filosofie hier
in Nederland gerust baanbre
kend genoemd kan worden en
inderdaad ook de baan aangeeft
waarlangs de nieuwe mens met
zijn verruimde conditie zich zou
kunnen gaan ontwikkelen.
CLARA EGGINK.
EBBEN we een dag met het weertype waarop deze zomer
Heen abonnement schijnt te hebben genomen (bewolking,
harde wind en kans op buien), dan heeft het weinig aanlok
kelijks de vrije natuur in te trekken. Aan de andere kant is het
ook niet erg opbeurend om alsmaar thuis bij het elektrische
kacheltje te zitten wachten tot het weer omslaat. Daarom zouden
we tot de niet-Leidenaars willen zeggen: gaat u dan eens naar
de Sleutelstad (ook als u niet moet winkelen). En tot de Leide-
naars: benut eens zo'n ogenschijnlijk verloren dag door al dwa
lend door uw eigen stad te herkennen wat. zoals het gezegde
wil. een feest is) en te ontdekken (want er verandert veel).
Overigens zouden wij niet graag de kost willen geven aan al die
geboren en getogen Leidenaars die nog nooit de Pieterskerk van
binnen hebben gezien of de Burcht of het Legermuseum, om
maar enkele van de vele bezienswaardigheden te noemen.
Niet-Leidenaars en zy die nog
maar sinds kort inwoner van de
Sleutelstad zyn, kunnen het beste
naar het W V-kantoor in de Steen-
straat stappen voor een platte
grond, waarop een wandeling door
de tinnenstand is uitgestippeld die
langs tal van bezienswaardigheden
voert, zoals De Lakenhal, de Stads-
i mmerwerf, de Leidse Universiteit,
de Hortus Botanicus, de Sterre-
wacht, de Pieterskerk, het Graven
steen. de Hooglandse Kerk enzo
voort.
De Leidse „city", voor de auto
mobilist vaak een heel zure appel,
is voor de wandelaar met alle tyd
aan zichzelf om in styi te biy-
ven als een tro6 witte druiven
door de subtropische zon gerypt:
eenvoudig verrukkelyk. Men vindt
m Nederland maar weinig binnen
steden met zo dicht opeen zoveel
historische gebouwen, sieriyke ge
vels sfeervolle steegjes en schilder
achtige hoekjes. En mocht onver
hoopt de kans op buien een hin-
deriyke zekerheid worden, dan
kunt u een van de vele eethuisjes
of bioscopen binnenvluchten of
een museum. Leiden heeft er een
dozyn en binnen afzienbare tyd
komt daar nog een molenmuseum
bij. Keus genoeg dus.
In het Ryksmuseum van Oud
heden (rapenburg 28, ook op zon
dagmiddag geopend) biyft tot 20
september „Past het of past het
niet" een tentoonstelling van voor
werpen gevonden by opgravingen in
Bybelse grond. Voor gezinnen met
kinderen, die natuuriyk niet al te
jong moeten zyn, is een bezoek
aan het Ryksmuseum voor Volken
kunde (steenstraat la, ook op zon
dagmiddag geopend) met zyn be
roemde collecties exotische voor
werpen altyd de moeite waard. En
ideaal voor opgroeiende Jongens in
dit Ivanhoe-Lancelot-tydperk is
natuuriyk de verzameling hamas
sen. helmen, bogen en andere oude
wapens in het Nederlands Leger
en Wapenmuseum Generaal Hoe-
fer (Pesthuislaan 7, ook op zondag
middag geopend, maar 's maandags
gesloten).
Al wandelend mogen we beslist
de Hottus Botanicus (rapenburg
73. kassen op zaterdagmiddag en
zondag gesloten) met zyn schitte
rende tropsiche en suptropisch
flora niet overslaan, zeker niet nu
natuuriyke en artistieke pracht
zyn gecombineerd tot een indruk
wekkend geheel. De expositie
„1 ydsbeeld '65". die meer dan
tweehonderd beeldhouwwerken om
vat. biyft er tot 6 september. Even
min mag u verzuimen vanaf het
middeleeuwse bouwwerk De Burcht,
dat op een heuvel is gelegen, een
blik te werpen over de oude stad.
Houdt u niet van wandelen, dan
kunt u de stad ook per boot „doen".
Vanaf elf uur 's ochtends tot vyf
uur 's middags vertrekt om het uur
vknat de Turfmarkt een plezier
boot voor een grachtentocht, die
ongeveer een uur duurt. De boot
vaart door het Galgewater (langs
de Stadstimmerwerf en de voor
mallge zeevaartschool), de Witte
Singel (een steen in de Vlietbrug
herinnert aan de intocht der Geu
zen), Zoeterwoudseslngel, zyisin-
gel. Herensingel, Oude en Nieuwe
Ryn. Zelfs voor wie de stad goed
kent. heeft deze tocht wel iets by-
zonders: men kykt vanuit een ge
heel andere gezichtshoek tegen al
les aan. Vanaf de Turfmarkt kunt
u ook een boottocht maken naar
de Kagerplassen en het Braasse-
mermeer (vertrek twee uur 's mid
dags) of naar Schiphol (vertrek
half elf 'sochtends).
Wie van de natuur en van wan
delen houdt, vindt onder de rook
van Leiden gelegenheid beide lief
hebberyen te combineren. By het
kasteel Oud-Poelgeest behoort een
prachtig bos, voomameiyk be
staande uit iepen, ter grootte van
negen hectare. Dat is niet zo erg
groot, maar de toegang is dan ook
gratis, mits men eerst een wandel-
kaart haalt by de gemeente-secre
tarie van Oegstgeest.
Een prachtig bos (36 ha) om
ringt het Huls te Warmond, vooral
voor botanici interessant omdat
men hier een aantal bomen en
heesters vindt die in ons land vrij
zeldzaam zyn. Maar het is tevens
een heeriyk wandeloord, vooral
omdat het er doorgaans byzonder
rustig is. Voor Warmonders is de
toegang gratis. Anderen moeten lid
of donateur zyn van de stichting
Het Zuid-Hollands Landschap
«contributie minimaal vyf gulden
per Jaar).
Tegen de prys van een gulden
mag u met uw gezin een Jaar lang
Zaterdag 17 juli 1965
In dit vyfde artikel in de serie WIJ DAGJESMENSEN
blyven wy voor de Leidenaars dicht bij huis: hoofdzakelyk
in de goede Sleutelstad zelve, met enkele uitstapjes naar
de buurgemeenten Voorschoten, Oegstgeest en Warmond.
En daarmee zyn wy aan het eind gekomen van onze tips
voor dagtrips in eigen omgeving, verzameld in samenwer
king met de plaatselyke VW's. Bij de aanvang, op zaterdag
12 juni, schreven wy, dat thuisblyven een van de moeilijkste
vormen van vakantie vieren is en aanzienlyk meer van
uw fantasie en improvisatievermogen kan vergen dan een
dure vakantie in het buitenland. Menige thuisblyver zal de
afgelopen weken vaak met de handen in het haar hebben
gezeten: herhaaldelijk was het te koud en te nat om naar
de duinen of de Rynstreek te trekken, om over het strand
en de plassen maar helemaal niet te spreken. Wat te doen,
als het weer zo slecht is, dat u met uw gezin de deur niet
uit kan? Als u behalve uzelf ook nog een aantal kinderen
moet bezighouden, kunt u het beste Het Spel in ere her
stellen. Wij leven immers in spelletjesland, zoals een liedje
van het vroegere Leids Studenten Cabaret het wil. En al
zijn velen door de ernst van het leven het spelen verleerd,
de collectie gezelschapsspelen die tegenwoordig in de win
kels ligt is groter en gevarieerder dan ooit. 't Is maar een
tip voor als u geen sjoelbak of monopoly-spel meer kunt
(LEIDSCH
DAGBLAD
t
t
Het kasteel Duivenvoorde
in Voorschoten, waar drie j
dagen in de week rondleidin- j
