Haghe Sanghers zongen
met afwisselend geluk
amera
doorziet
vervalsingen
kunst
Woedende aanval op
V.S. inzake Vietnam
Exposities in
„De Lakenhal"
Onder Titus onbekend
werk van Rembrandt
kAleiöosQgo.p
Faam van het koor
rust op goede grond
Anton Heilier morgen
op orgel Pieterskerk
INTERPELLATIE
OVER VIETNAM
IN HAVENS 2%
LEIDSCH DAGBLAD WOENSDAG 14 JTLÏ
VIERDE BLAD
Tijdens sch rijversbijeenkomst
NIEUW WERK VAN
OSCAR VAN HEMEL
In opdracht van het toenmalige
ministerie van O., K. en W. heeft
Oscar van Hemel een „Divertimen
to" geschreven. De componist heeft
het opgedragen aan het Ned. Ka
merorkest. ter gelegenheid van het
10-jarig bestaan van dit orkest. In
de loop van het komende jubileum -
seizoen zal dit orkest het werk voor
i de eerste maal uitvoeren.
John Helstone maakt
tournée door de West
De jonge Surinaamse violist John
I Helstone. een leerling van Jo Juda.
die bij zijn eindexamen aan het Am
sterdamse conservatorium vier tienen
en een onderscheiding behaalde, zal
in het najaar een concertreis door
De Amerikaanse secretaris van Lord Bertrand Russell. Walt
Schoenman. heeft gisteravond in Helsinki een woedende aanval
gedaan op Amerika tijdens een verwarde schrijversbijeenkomst,
terwijl de president van de vergadering vergeefs probeerde hem
te doen ophouden met spreken.
De vergadering, belegd door het het probeert een „eigen wereldimpe-
internationale congres voer
nationale onafhankelijkheid en
gemene ontwapening", werd
chaos van geschreeuw, gefluit
protesten toen Schoenman. na
vredestoespraak var
lezen te hebben eer
de Amerikaanse rol in Vietnam.
te stichten, deed SchGenman
een beroep op alle landen om de
diplomatieke betrekkingen met
Washington te verbreken. Ame
rikaanse toeristen niet in hun land
Russell voorge- j toe te laten en te weigeren Ameri-
aanval deed op kaanse schepen te lossen of te laden
totdat alle Amerikanen uit Vietnam
beschuldigend dat geëvacueerd zijn.
Willem van Otterloo
in Perth
Onze cultuur sterft
"7" ervalsing van kunstwerken is de eeuwen door een bloeiend
V bedrijf geweest. Al in de tijd van keizer Augustus „besnuf-
tlden" de Romeinse patriciërs eikaars beelden om er achter te
omen, of deze wel van origineel Corintisch brons waren. Dit
rerd namelijk hoger gewaardeerd en het zou een eigen specifieke
eur hebben. Omdat de vervalsers zelf vaak bijzonder begaafd
raren zijn er vele gevallen bekend, waarin de hand van de ver-
plser sneller was dan het oog van kunstkenner.
werkstuk wordt opgesteld
1500 Kodachrome II
dia's per uur kunnen worden opge
nomen. Elke gegadigde kan zo een
origineel kleurendia kopen.
Eén van de boeiendste studie-ob
jecten in opsporingslaboratoria voor
kunstzaken is de „palimpsest": een
schilderij waar een tweede verflaag
overheen werd gelegd. In 1937 ont
dekte het Louvre, dat het een ver
borgen Rembrandt bezat, verstopt
onder de verflagen van Rembrandts'
portret van zijn zoon Titus. Radio-
grammen toonden aan. dat zich ach
ter het portret een schilderij van een
„gesluierde-vrouw-bij-wieg" bevond.
Het radiogram (rechts) run een
Italiaanse olieverfschilderij uit de
Renaissance toont duidelijk een ver
schil van de plaats van de linker
hand van de Madonna. Verder een
verandering van de linkerarm van
het kind en de bijvoeging van een
vogeltje, dat niet voorkomt op het
origineel. De veranderingen zijn
naar schatting IfOO jaar na de ver-
vervaardiging van het origineel aan
gebracht. Het omgekeerde nummer
op het radiogramis het catalogus
nummer van het Neiv York Museum
aangebracht op de achterzijde van
het canxas.
Deze tentoonstelling bevat werken
van o.a. Hendrik Avercamp, Adriaan
Brouwer. Jan van Goyen, Frans Hals.
Jan Davidsz. de Heem. Meindert
Hobbema. Gabriël Metsu, Art van der
I Neer, Adriaan van Ostade, Jacob en
Otterloo. de dirigent Salomon Ruysdaal, Jan Steen, Carel
Fabntius, Gerard Terborch en Rem
brandt. De collectie werd in zijn
eel heel I huidige samenstelling nog niet eer
de eigentijdse muziek. der getoond.
Gedurende dezelfde periode wordt
in de Lakenhal nog de tentoonstel
ling: „Leiden bestudeerd" gehouden,
die de tentoonstelling „Fotografie en
Wetenschap" omvat. Deze tentoon
stelling geeft een inzicht van de al
lernieuwste wetenschappelijke ont
wikkelingen. Door de contrast wer
king hiervan met de werken van de
17de ecuwse meesters, winnen beide
manifestaties aan belang.
1960 organiseerde het London
bseum of Art een complete ten-
onstelling van vervalst werk. In
collectie was onder andere een
e van Julius Caesar. Een afbeel-
rg daarvan had gediend als om
Igillustratie voor Latijnse leerboe-
fotdat in 1936 de onechtheid
trd gesignaleerd.
n deze eeuw zijn de objectieve
tthoden voor het legaliseren van
pstwerken boven het niveau van
Ineustest der Romeinse bronssnuf-
laars uitgestegen. Een belangrijke
I by het onderzoek spelen foto-
af ische middelen.
De eerste rönsgeopname van olie-
rf schilderij en werden in de univer-
ieit van München gemaakt in 1896,
jaar na Röntgens ontdekking van
naar hem genoemde stralen,
ndsdien hebben de opnamen met
hulp van röntgenstralen, infrarode
I ultraviolette stralen aanwijzingen
tgeleverd over de authenticiteit,
aar ook van de schildertechnieken
m vele schilderijen.
„De „lange" infrarode stralen zijn
ihulpzaam bij het doordringen van
inker geworden vernislagen en van
er dunne verflagen. In musea speel
jtografie een belangrijke rol bij het
istleggen, identificeren en conser-
Iren. Van bepaalde voorwerpen zo-
6 schilderijen die in 1958 door
»nd in het Museum of Modern
ft in New York werden vernietigd,
Staan alleen nog maar afbeeldin-
m in de vorm van foto's. Kleu-
india's en -vergrotingen dienden als
chtlijn bij de restauratie van de ten
lie verschroeide schilderijen, die de
land overleefden.
In het New Yorkse Metropolitan
I Art zijn sinds de opnamen van ne-
Itief nummer één, in 1906 „Een
lollandse Keuken" geschilderd door
l oudster der Terniers) 300.000 fo-
fs gemaakt. Met een batterij van
Imera's voor filmformaten tot en
iet 28 x 35 cm, een flinke studio-
limte is de fotografische staf in
laat tot het fotograferen van de
fcost uiteenlopende objecten, van
In minuscule Egyptische zegelring
|t een wandtapijt.
[Micro-opnamen lichten dikwijls de
pier op, die hangt over de ouder-
pi en materiaalsoort van metalen
lorwerpen. Speciaal ontworpen ra-
bgrafische apparatuur zorgt voor
bchte" röntgenstralen met een laag
Wringend vercogen, bestemd voor
p onderzoeken van voorwerpen met
geringe densiteit, zoals schilde-
en en keramiek. Door middel van
diogrammen en met behulp van ul-
tvielette en infrarode stralen kun-
ontdekkingen worden gedaan
de werktechnieken en vroegere
gingen tot wijziging of restauratie.
Pij een dergelijk geval, bestudeerd
de conservator van het museum,
array Pease, was een 13de eeuwse
rzische aardewerk schaal betrok-
Een onderzoek met ultraviolette
"alen toonde aan, dat de schaal
itelijk uit scherven was ge-
ostrueerd. Bovendien bleek dat het
frendeel van de gebroken stukken
s bijgewerkt om ze weer in elkaar
kunnen passen, iets dat onnodig
s geweest als de schaal onder nor-
Me omstandigheden was gebroken
weer gewoon was samengevoegd.
!r waren twee mogelijkheden: óf
t exemplaar was samengesteld uit
onderdelen van twee authentieke
identieke schalen, beide stam-
ind uit dezelfde periode, óf van de
feitiele schaal was veel later een
plica at vervaardigd,
len van de kopie, gecombineerd met
fragmenten van het origineel, dien
den voor het nogal frauduleuze doel
om waardevolle voorwerpen van één
kunstvoorwerp te creëren. Er werd
een radiogram gemaakt. Het toon
de aan, dat de vervangingsstukken
een veel lagere densiteit bezaten dan
de originele fragmenten. Het verschil
was aanzienlijk groter dan kon wor
den verwacht, als de twee aarde-
werxvoorwerpen tegelijkertijd uit
hetzelfde soort materiaal waren
vervaardigd. Bovendien werden ver
vangingsstukken en originele frag
menten in gelijke hoeveelheden aan
getroffen. De schaal was dus op zijn
hoogst „half echt" en de mogelijk
heid, dat ergens een pendant be
staat, of heeft bestaan, is allerminst
uitgesloten.
In Nederlandse musea kunnen be
zoekers bij de afdeling Reproductie-
verkoop tegenwoordig een keus ma
ken uit soms bescheiden, maar ge
leidelijk groeiende collectie kleuren
dia's, meestal helaas zonder verdere
bescherming in kartonnen raampjes
gevat. De groei van deze collecties
is mede te danken aan de Stichting
Openbaar Kunstbezit, die dia's heeft
laten maken van de in enkele jaar
gangen van de radiocursus bespro
ken werken. Daarnaast bestaat in
Amsterdam het Lichtbeeldeninstituut,
dat tegen een kleine vergoeding dia's
uitleent uit een eigen grote collectie.
In de V.S., waar projectors bijna
even algemeen zijn als bij ons stof
zuigers, geven sommige musea een
uitstekende service op dit gebied.
De uiUeencollectie van het Metro
politan Museum bestaat uit 60.000 5
bij 5 cm kleurendia's. Nog eens 8.200
kleurendia's (8 bij 10 emi laten
kunstvoorwerpen zien die eigendom
Willem
van het Residentie Orkest, heeft in
het Australische Perth
gelaten
Van Otterloo, die in Perth een aan
tal gastdirecties vervult, zei er van
overtuigd te zijn dat onze cultuur
steeft.
Er zal nooit meer een Bach, Beet
hoven of Liszt geboren worden", ver
klaarde hij. Toen de namen van een
aantal moderne componisten vielen
betrok Van Otterloo's gezicht en hij
bekende weinig voor de nieuwe mu
ziek te voelen, die van hemzelf niet
uitgesloten.
De dirigent wees er op dat zijn
programma's voor de Autralische ra
dio geen nieuwe werken bevatten.
Volgens Van Otterloo zouden jonge
mensen meer interesse voor goede
muziek moeten opbrengen. Zij ge
nieten vele faciliteiten op concerten,
wat er toe zou moeten bijdragen hun
smaak te ontwikkelen.
„Maar televisie en goede concert
zalen zyn niet genoeg. Ze moe
ten cnderricht hebben in het leren
genieten van muziek uit vroeger ty-
den", besloot de dirigent.
zijn
schilderyen van andere musea en van
particulieren. Voor studiedoeleinden
kan men er kiezen uit 143.000 8 by
10 cm dia's (zwart-wit), die tegen een
klein bedrag worden uitgeleend. In
de National Gallery of Art in Wash
ington wordt een camera gebruikt die
Optreden in Katwijk:
OPRUIMING
karpetten
In de orgelconcertenserie der Nieuwe Kerk wordt op welkome
wijze aan afwisseling gedacht. Zo waren nu de „Haghe Sanghers
present, aangevoerd door Jos. Vranken, zulks met medewerking
van de Haagse organist Jan Schmitz. eenmaal begeleidend en
tweemaal solo-concerterend.
Uiteraard zoekt ook de koordirigent afwisseling van de pro
gramma-opbouw en werd een groepje oude polyfonie opgevolgd
door een groep liederen op een Spaanse. Engelse. Franse. Tsje
chische en Itliaanse tekst, waarna nog vijf Slavische zangen ge
presenteerd werden en tot besluit het Credo van Philip Loots.
Eminente leiding
De faam, die dit omvangrijke koor
bezit, berust op goede gronden. Hier
is een uitnemende technische vocale
Morgenavond om kwart over acht bespeelt Anton Heiier het
orgel in de Pieterskerk. Dan wordt het eerste concert gegeven
in de door K. en O. en het college van kerkvoogden der Ned.
Herv. Gemeente georganiseerde reeks van vijf orgelbespelingen.
Anton Heilier, gebor
i 1923 in We-
is behalve Oostenrijks organist
internationale vermaardheid,
ook componist, klavecinist en diri
gent. Sinds 1945 is hij docent voor
orgel aan de afdeling kerkmuziek
in de Universiteit van Wenen.
In 1952 won Anton Heilier, die zijn
opleiding genoten heeft bij Rei-
dinger en Seiderhofer, de orgel-im-
provisatiewedstrijd te Haarlem,
hy tot jury-lid gekozen
werd. Sinds 1954 is hy jaarlyks te
rugkerend docent aan de Zomeraca-
demie voor organisten in Haarlem,
aar hij een Bachcursus organiseert.
Heiller treedt in alle alnden van
Europa en in Ver. Staten als organist
Ook in de Ver. Staten geeft hij
Bachcursussen.
Heillers programma omvat slechts
erken van twee componisten, twee
welke overigens
gemeen grote betekenis zijn: B ix-
tehude en Bach. Dietrich Buxtehu-
de (1637-1707) werd geboren in Hel-
singborg (aan de Zweedse kust). In
1668 werd hy organist in Lübeck.
Zijn grote begaafdheid trok tallozen,
onder wie ook Bach, naar zyn
woonplaats, om kennis te nemen van
zijn prachtig spel.
Het scheppend werk van Buxte-
hulde is niet los te maken van zijn
orgel en de door hem geleide
„Abendmusiken", waarvoor hy zyn
orgelwerken en andere composities
schreef. Heiller brengt ook de twee
koraalvoorspelen uit Bachs' „18 Cho
rale".
Voor hen, die met het werk van
de Thomascantor vertrouwd zyn. zy
vermeld, dat deze „18 Chorale"
in tegenstelling tot de „Sechs Schu-
blerische Chorale" (zo genoemd naar
- de uitgever), in manuscript zyn ge
bleven.
discipline voorhanden, die de toewij
ding aan een veelzijdig repertoire toe
laat. Een gladde trefzekerheid, vast
heid in het trekken van de zang-
lynen, het substantiële in de klank
vorming wijzen op een hogelijk te res
pecteren routine en op een eminente
leiding.
Bepaald fraai is het pianissimo
zingen, zo aantrekkelijk dat als zich
daaruit een stemuitzetting ontwikke
len moet. de forte-stoten wel stoer,
in alles veilig gesteld en zonder uit
springers opklinken, maar verhou
dingsgewijs kaler en minder edel.
Kleur, sfeer, stemming worden ech
ter niet onderworpen aan een be
weeglijke variabiliteit, zodat niet
ieder lied meekrijgt wat mogelijk zou
zijn, als iedere zanger de ziel van
elke tekst tot zijn geestelijk eigendom
weet te maken.
„Popule Meus" van Palestrina ver
leidde tot een vergelijking met Ad
miraals koor, dat dit Goede Vrijdags
motet (Improperia) kort geleden ter
zelfder plaatse uitvoerde: met véél
meer contrast en reliëf in de voor
dracht, lichter en vlotter. Wij von
den Vranken wel eens te massief en
te tragisch van allure.
Het Andalusisohe Villanoico van
Vazquez viel ons tegen door niet vat
ten van het volksliedkarakter. Prach- i
tig kwam daarentegen, als voorbeeld. I
het „Come again" van Dowland over,
bijna oververfijnd bedwongen, ver-1
rassend homogeen en zonder enig
vlekje.
Dvorak, vier maal liturgisch byzan
tijns). Hier is meer van nabootsen
sprake. Dat metalig resoneren van de
Russische stem ontbreekt en het con
tact met de bronnen van dit soort
zang is totaal afwezig. Hier ontstaat
dan ook gemakkelijk aanleiding voor
luistermoeiheid. Zo'n onbegrepen
Ninjee van Tsjerpin werkte o.i. als
een inzinking.
In Blazjen Moesj (Psalm 1) van
Arohangelski en in Otche Nasj (On
ze Vaden solieerde een koorlid, de
bas Bertus Mulder. een welge-
schoolde, welgeplaatste en zeer aan
genaam getimbreerde stem. De orga
nist had zijn keuze bepaald op Bachs'
Toccata en Fuga in d en op Franck's
„Pièce Héroïque". Heroïsch, als goed
gewapende krijger, overmeesterde hy
deze kapitale bastions der orgellite
ratuur. Hij doet dat volgens de re
gelen der kunst, maar dogmatiseert
niet over sterktegraden bij Bach en
timbres by Franck: de hoofdzaken
zijn hem voldoende. Opmerkenswaard
waren wel zijn zioh herhalende echo's
in de fuga.
MACH. SMYRNA 100% WOL
130 x 190 van 145,- voor 108,-
170x240 van 195,- voor 129,-
200 x 300 van 245,- voor 188,-
225 x 315 van 310,- voor 238,-
Coupons, trap- en gangloper
gordijnstoffen
MACH. SMYRNA
TAFELKLEDEN
140x 170 van 89.50 nL
140 cm rond voor /Ö.YU
Super BOUCLÉ, 100 cm breed
van 24,75 voor
COL PONS MARMOLECM
BULTHUIS
BOTERMARKT 23
De voorzitter, de Fm Goeran von
Bonsdorff, liet herhaaldelyk de bel
klinken om Schoenman het spreken
te beletten, maar de Amerikaan deed
of hy niets hoorde en ging rustig
door.
Bonsdorff sprong op. graaide de
microfoon voor Schoenman weg en
verzocht de zaal te zingen, terwijl
Schoenman nog enkele minuten
doorsprak.
Tenslotte kwam er een einde aan
het tumult en kon Bonsdorff de zaal
tot de orde roepen.
Tot de aanwezige schrijvers be
hoorden Ilja Ehrenburg. de Zweedse
Len in-prijswinnaar Artur Lund-
kvist en de Chileense schrijver Na-
blo Peruda.
In Tweede Kamer
Schats „Labyrinth" in
Holland Festival 1966
Naar vjj vernemen zal de veelbe
sproken opera van Peter Schat „La-
lyrinth" het volgend jaar worden
uitgevoerd tijdens het congres, dat de
Internationale Muziekraad het
volgend jaar in Amsterdam houdt
over de plaats van de hedendaagse
muziek in de maatschappij.
Dit congres valt dan samen met
het Holland Festival 1966. De uit
voering zal plaats vinden in het
Theater Carré door de Ned. Opera
stichting onder leiding van Bruno
Madema.
Expositie „Voor nuffen
en fatjes" in Zuilen
In de bovenzalen van het slot Zui
len aan de Vecht in Utrecht wordt
tot 30 september onder de tiel „Voor
nuffen en fatjes" een tentoonstelling
gehouden van antieke kostuums uit
de collectie Canter Cremers uit Den
Haag. De expositie, die ongeveer 25
kostuums en een hoeveelheid para
sols, waaiers e.d. omvat, uit de pe
riode 1750-1926, is gistermiddag door
mevrouw E. F. Canter Cremers-Van
der Does geopend. De expositie ls da
gelijks. met uitzondering van de
maandagen, geopend.
De Tweede Kamer heeft gisteren
de communist M. Bakker verlof ge
geven de regering te interpelleren
de oorlog in Vietnam. Hoewel
niemand in de regeringsbanken aan
debat over deze zaak behoefte
bleek te hebben, werd de heer Bak
ker conform de gewoonten van de
Kamer toegestaan minister Luns nog
de aanvang van het zomerre-
te polsen over de houding, die
de regering in de Vietnamese crisis
inneemt. Afgevaardigden van KVP,
LA en AR herinnerden bij de be
handeling van het verzoek aan de
motie, die op 18 mei door de Kamer
werd aanvaard en waarin de
regering werd uitgenoedigd het in
ternationaal politiek overleg over
Vietnam te bevorderen. Volgens
drs. Schmelzer, fractieleider van de
KVP is deze uitspraak van de Ka
mer nog onverkort van kracht en
heeft een nieuw debat weinig zin.
Hy werd daarin bijgevallen door de
socialisten en anti-revolutionairen.
Desondanks kregen de communisten
toestemming de regering vanmiddag
over haar houding te polsen. Mocht
minister Luns, die in de loop van
vandaag uit Parys zou terugkeren,
niet in de gelegenheid zyn in Kamer
tc verschynen, dan zou premier Cals
voor de korte interpellatie worden
uitgenodigd.
Partyen by de C.A.O. voor de ha
ms van Amsterdam en Rotterdam
hebben overeenstemming bereikt
de wfjze waarop gebruik zal
worden gemaakt van de vergunning
van het College van Rijksbemidde-
laars inzake de bijzondere uitkering
Deze overeenstemming houdt in,
it aan alle onder de overeenkom
sten vallende werknemers een uit
kering zal worden verstrekt ter
hoogte van twee procent van het
gemiddelde jaarloon, en wel de ene
helft in het laatst van juli en de
andere helft in het begin van de
cember.
Gistermiddag heeft de
Joegoslavische dansgroep ,JBeo-
grad" een demonstratie gegeven
op de Dam in Amsterdam. Toe-
g scheen toen de zon
Meer „cultuur'
dan „natuur'
Dat deze mannenzang meer „cul
tuur" heeft dar „natuur" zou in de
Slavische zangen blyken (één maal
Paus ontving
GRAHAM GREENE
De bekende Britse romanschrijver
Graham Greene is gisteren door
i Paus Paulus VI in het Vaticaan in
