J\4arijke Merck erts:
Ik moet nog alles leren
VISTESTER
Hoe droef is miii
welvaartstaat i
2
HOE
WERKT
HET
Volgend seizoen
de Haagse Comedi
Zaterdag 13 maart 1965
Pagina 2
Wekelijks bijvoegsel Uw We yd
I Natuurlijk kunnen
deskundigen in een
laboratorium die
conditie wel bepalen,
maar zo'n onderzoek
is te kostbaar en tijd
rovend voor op een
veiling aangevoerde
vis.
meettong
Jls
J. Pen. Een harde Wereld.
H. J. A. Hofland. Opmerkingen
over de Chaos.
Dr. mr. F. M. Havermans. Vijf
duizend verdachten. Alle De
Bezige Btf, Amsterdam.
Deze drie bundels essays zou
men drie onthullende, soms ont
stellende antwoorden kunnen noe
men op dezelfde naïeve vraag. Die
naïeve vraag zou men dan als
vólgt kunnen formuleren: Waarom
is, nu wij de welvaartstaat bereikt
hebben, niet iedereen goed en ge
lukkigt Beantwoordt men deze
vraag met een vraag, dan zou men
men moeten zeggen: Had iemand
dat dan verwachtf Ja, zeggen de
onnozelen. Neen, zeggen de loco-
nieken. De drie die met hun werk
op deze vraag zeer uitvoerig zijn
ingegaanzijn een hoogleraar, een
essayist en een psychiater. En de
resultaten waartoe hun verschil
lende vormen van onderzoek lei
den, zijn wel droef.
WRANG
De hooggeleerde Pen. theoreticus
van de sociale verschijnselen, neemt
als motto „het conflict houdt ons op
gang" en biedt als medicijn „wrange
toestanden vragen om verzachting".
Hij behandelt het begrip van de
vrije keuze wanneer de econoom zijn
wereldbeeld opbouwt, d.ws. dat deze
gevaar loopt beïnvloed te worden
door eigenbelang. HIJ verklaart hoe
de angst de mens, resp. een land,
maakt tot de verkiezer van het mi
nimum in een klein hoekje, waarbij
hij, of dit, zoal niet onder de voet
gelopen door de durvers dan toch
verdrukt wordt. De gevaren van de
machtsuitoefening blijken ook lang
niet gering, een stelling die nog ver
sterkt wordt in het opstel over het
cesarisme. Het theoretisch beeld van
de nieuwe steden en de woning
bouw ziet Pen als op een verre toe
komst gerichte projecten, met voor
alsnog weinig reden tot op-de-borst
klopperij. Dan volgt er nog een dia
loog over de trustvorming, een de
finitie van het begrip welvaartstaat
en zijn grenzen, een beschouwing
over de verspilling in de industrie
aan de hand b.v. van de eindeloze
variaties van auto-typen, over de
universitaire verspilling door de
velen die niet afstuderen, over de
scheiding die is aangebracht tussen
lering en vermaak. Na een aanval
op de revolver journalistiek en op de
pressiegroepen, eindigt hij met de
verstandige raad aan alle burgers:
„We moesten het niet nemen".
CHAOS
Na deze theorie Hoflands be
schouwingen over de praktijk die
hij ronduit de chaos noemt. Bij hem
lezen we, dat de linkse intellectueel
tot ondergang is gedoemd in een
maatschappij, die wegens de wel
vaart tot convervatisme is verval
len. In zijn filosofie van het eind
punt zet hij uiteen, dat de intelli-
gentia geen schijn van kans meer
heeft. Deze heeft geen invloed op
de politiek. Deze heeft gekozen voor
de dekolonialisatie, doch die is er
zonder hen gekomen. De intelec-
tueel heeft zich aangepast; zijn toe
komst is via zijn baantje geregeld
en zijn avontuur ligt in zijn drie
weken vakantie. De minimax van
Pen, kan men zeggen. Er zijn nog
enkele rebellen-zonder-doel met als
voorbeelden McCarthy en Soustelle,
maar „hun politieke meesterwerk is
de chaos". De mens weet geen raad
met zijn vrijheid, daar de vooruit
gang de mensen niet van hun af
schuwelijke beperkingen heeft kun
nen bevrijden.
Boeken nuukt
Waarom is „The Rise and Fall
of the Third Reich" de dikste
bestseller van 1960? Niet omdat li
teratuur over nazi-Duitsland een
opvoedende functie zou hebben,
maar om de aantrekkingskracht van
het abnormale, zegt Hofland. Voorts
stelt hij de vraag of we nog in de
democratie moeten geloven (De
achterhoek van de Wereld). Om tot
een conclusie te komen, zal ten eer
ste de buitenlandse politiek grondig
veranderd moeten worden en zal de
fictie „de welvarende Westeuro-
piaan is de maat van alle dingen"
met wortel en tak uitgeroeid moe
ten worden.
De Nederlandse krant vindt geen
genade in de ogen van de schrijver.
De journalistieke taal is archaisch,
de journalist houdt alleen rekening
met de Onverdraagzaamste Abon-
Ikei
nee, verder aangeduid als dam
Resultaten zijn oneerlijkheid Bn
voorlichting, starheid en wat bi
de lezer zelf „tevreden w
vreemdheid" die de Nederij
kenmerkt zogauw hij over dei
zen komt. Binnenlands valt 8
tuurlijk niet op. Hofland I
met de kreet: „Zeker in d«a k
van euphemism en, grote omzB k
heid in het taalgebruik en fata
loof aan het gelijk van ve«*i
zend doctorandussen heeft b| e
verdienste, bepaalde zaken jLq
verloren, onomwonden op teijjl
ven." Het is plezierig te conT
ren dat de auteur zo goed 4-
woord is.
AGREi
De psychiater Havermans
een geheel ander soort stee
evenwel niet minder verontrl)
Zowel de seksuele criminalilf
de vermogensdelicten en de
sie nemen een ongelooflijke fl
aan. De oorzaak daarvan is, h
de verzwakking van de politie!
ten eerste de infantilisering 1
mens van deze tijd, die t
Havermans veel erger is A
onze voorouders. Hij vindt de
daarvan oa. in het onderwijl
der acht hij het hard nodig i
gemakkelijk te verleidenen
zichzelf in bescherming word
nomen door beperking van b
betalingssysteem, door beten
trole door de directie van 1
ven, betere bewaking in wan
zen. Hij waarschuwt spreken
radio en tv onontwikkelde ro
aars geen eenzijdige voorlicht
geven (de kwestie van de huil
staatsbezit), daar gezinsontevi
heid een funeste invloed 1W
de kinderen. Dr. Haverman
schrijft talloze gevallen die I
forensisch psychiater te bek
len heeft gekregen en hij d«
even openlijk als bescheidt
een bijzonder goed evenwicht
het de schuldvraag betreft.
Wie deze drie zeer inters
bundels opstellen met aa\
gelezen heeft, moet helaas
sombere overtuiging komeu
in de hedendaagse maatsc
alles ontbreekt behalve brd
spélen.
CLARA EGGl
kleine naar grote kj
waar ze naast Wim Sonneveld
mocht delen in diens triomfen. In
middels zijn ze alweer „de provin
cie ingegaan, zoals ze dat noemt.
Maar veel verbetering brengt het
niet, Het blijft reizen, reizen
In het komende seizoen komt
daar echter wat verandering in.
Marijke Merckens heeft een
contract getekend bij de Haagse
Comedie. „Het reizen zal dan
hoop ik - wat minder worden.
Gelukkig, want af en toe ben
ik doodmoe. Vooral in deze som
bere maanden. Ik kan niet te
gen dat grauwe weer. Pas als de
zon schijnt, voel ik mij beter.
Zoals vandaag
Misschien is dat wel een over
blijfsel van de twaalf Jaren, die
Marijke in Indonesië heeft door
gebracht. „Ik ben er wel geboren,
maar ik heb geen druppel Indisch
bloed in mijn aderen, al denken ze
dat wel eens", voegt de dochter
van een nu in Arnhem praktise
rende arts eraan toe.
Spectaculair
Marijke Merckens (25) heeft lang
van een toneelcarrière gedroomd,
nadat ze het plan om arts te
worden „net als pa" had
opgegeven. Maar toen ze na twee
Jaar van de toneelschool werd
gestuurd („geen talent"), leek ook
deze illusie voorgoed vervlogen.
Het was Wim Sonneveld. die
haar weer een zet in de goede
richting gaf. Zo spectaculair was
deze duw, dat de publiciteit er
om heen haar carrière meteen
een sneltreinvaart gaf.
Zij was al twee Jaar scriptgirl bij
de VARA „ik had gesolliciteerd
als televisie-omroepster" toen
Wim Sonneveld haar met iemand
zag staan praten.
„Hij maakte meteen een af
spraakje voor een onderhoud. Ik
dacht aan een officiële auditie.
Aan liedjes zingen en dergelijke
En ik had nog nooit gezongen.
Ik was op van de zenuwen. Voor
niets. Want Wim stond zijn
waar aan te prijzen als een
koopman. „Kom toch bij mij.
Het is zo leuk. Je kunt er zo
veel van leren". En al die din
gen meer. Voor mij had hij het
niet behoeven te doen. Ik wilde
dolgraag. Maar ik kreeg enorme
publiciteit. Wat wilt u ,flij zag
haar Zij was het Met
één oogopslag de deur naar suc
ces opengezet"Een heerlijke
story voor damesbladen, niet?",
zegt ze zelf wat spottend. Maar
van het moment, dat ze (gretig)
„ja" had gezegd, nam ze haar
taak bitter serieus. Ze nam b.v.
onmiddellijk zanglessen om
j Tekit:
KOOS POST
Foto'*
W. DIJKMAN
i
i
Privé Marijke Merckens:
Moet u op straat ook fotogra
feren J"
Aanbiedingen
En al die publiciteit legde haar
geen windeieren. Aanbiedingen
kwamen van diverse kanten los,
maar voorlopig sloeg ze alles af.
Tot de VARA kwam met het idee
van een showtje rond Rob de Nijs.
Nogal luchtigjes, zonder veel pre
tenties. Dat leek haar wel.
„Want Ja, ik moest erg oppassen
voor de televisie. Ik kon nog niet
zoveel. Ik wist echt nog niet wat
genre was. Ik heb inmiddels wel
ontdekt, dat de sfeervolle liedjes
mij het beste liggen. Met wat
moeite zou men het cabaret kun
nen noemen. Maar laten we het
toch niet meteen precies in een
vakje duwen. Zo'n liedje moet ech
ter wel wat te zeggen hebben. Voor
het echte tienergenre die yeah.
yeah-liedjes ben ik niet ge
schikt. Een aantal van de liedjes,
die we in de show hebben gezon
gen, kotnt binnenkort op de plaat.
We maken een langspeelplaat met
het hele groepje. Maar daarnaast
krijg ik van Phonogram ook nog
een E.P.-tje voor mijzelf. Ja, heel
leuk. Wat er op komt. weet ik ech
ter nog niet".
Leerschool
Deze zomer loopt de one-man-
show van Wim Sonneveld af. Maar
eerst worden er nog televisie-op
namen van gemaakt. In twee ge
deelten komt het optreden van
Wim Sonneveld en Marijke Mer
ckens op de beeldschermen.
„Jammer, dat het dan voorbij
is. Van hem heb ik veel geleerd",
mijmert Marijke Merckens.
„Neen, ik had mij geen betere
leerschool kunnen wensen. Be
ter dan de toneelschool, waar ik
mij altijd geremd voelde. Jonge
lui, die bij Wim Kan werken,
staan met zijn allen voor de
pauze op de planken. Kan komt,
als zij klaar zijn. Maar ik sta de
hele avond naast Wim. We héb
ben dus veel nauwer contact. Ik
zie hem steeds aan het werk. Ik
kan hem voortdurend gade
slaan".
„Ach, natuurlijk ga je de ene
avond wel eens minder geanimeerd
naar het theater dan de andere.
Maar toch, telkens is het weer leuk
als je eenmaal op gang bent. En
heus, het is geen publiciteitskreet,
dat het publiek elke avond anders
is. Iedere keer reageert het ver
schillend. Nu eens aanvankelijk
lauw, dan meteen enthousiast.
Maar voor ons past zo'n show als
een handschoen. Moet je dat ver
gelijken met een televisieprogram
ma. Dat doe je in één week. In
feite volslagen idioot. Je vindt het
ook in niet één land. Alleen hier"
Naar toneel
En nu gaat zij naar de Haagse
Comedie. Een verbetering of een
teruggang? Marijke Merckens weet
het eigenlijk zelf nog niet.
„Zo'n show als bij Wim Sonne
veld, waar je zoveel zelf mag doen.
dat krijg ik natuurlijk niet meer.
Wel jammer. Misschien mag ik
nu in wat stukken enkele zinne
tjes zeggen. Maar ik weet het. ik-
moet onderaan beginnen en nog
alles leren. Binnenkort doe ik mee
aan Maigret voor de televisie. Vier
zinnetjes. Toch ben ik er dolgeluk
kig mee. Een grote kloof tussen
grote en kleine k Wat een waan
zin. Die bestaat niet. In een musi
cal heb ik het idee, dat ze een
beetje bij elkaar komen. Daar hoop
ik nog eens op. Het lijkt mi) heel
gek. Niet zo gemakkelijk overigens,
want je moet er wel een hele stem
voor hebben. En die heb ik niet.
Door internationaal speur
werk is nu de INTELECTRON
ontwikkeld, die in 1 seconde
de toestand van een vis aan
geeft zonder deze te bescha
digen.
De lntelectron.de 24 tronslstaren
bevat, levert wisselstroom, meet
gelijkstroombron
de weerstand op een voorgeschre
ven plaats van een bepaolde vis en
Gelijkstroom kan een con
densator niet passeren.
vertolkt de meetwaarde als vers
heidsgroad.
Maar voor wisselstroom
werkt hij alseen soort
weerstand.
ro4-
De cellen van visweefsel
werken enigszins als con
densator.
Als de cel wanden aange
tast worden door bacteriën
(bederf),enzymenfuit de
vis zelf) of ijskristallen (na
bevriezen), verandert de
wisselstroom-weerstand.
Schaalverdeling voor verschillende
vissoorten en de plaatsen waarop
de meettang bij elke soort moet
worden aangesloten. De bovenste
verdeling Is te Ijken voor andere vis-
het el;~J',v
haring
Ik vond het een ontzaglijk compli
ment, toen iemand verbaasd op
merkte: „Hemeltje, wat heb ju een
volume op het toneel". Ik vond het
verrukkelijk om te horen, maar ik
kan het nog niet zo best geloven".
Niet volwassen
„Bent u tevreden? Misschien niet.
Maar ik heb ook nog niet zoveel
te vertellen. Er zijn van die men
sen jongelui ook hoor die
hele stellingen kunnen neerzet
ten. Die het doen voorkomen als
of ze een diepgaande kijk op het
leven hebben. Ik niet. Misschien
ben ik er nog niet volwassen ge
noeg voor. Mijn man vraagt mij
steeds weer, wanneer ik nu eens
volwassen word
We geven Marijke Merckens een
lift naar de kapster. Zelf heeft ze
geen auto. „Ik durf niet me»
Toen ik nog rijlessen had, fa|H
eens volkomen buiten j ke
schuld een plotseling ovj 10
kend kind aangereden. Versd n<
kei ijk, dat kindje daar bewujvee
te zien liggen. Gelukkig ls heLj
doodgegaan. Maar ik heb er
merries van gehad. En sindL
ga ik niet meer achter het sfog
Onderweg zegt ze ineensi^
ja, ik heb nog een nieuwtwj"
juni mag ik meedoen aanP
televisieschakelprogrammaï P
sen zes landen. Nico Knat1,1
heeft de regie. Ik ben gastfl*
we in de Nederlandse
En ik mag er zelf een lieë**
zingen. Meer weet ik nogp
Maar het lijkt mij wel ergW
Oh, kijk daar eens. De kron
bloeien al. Heerlijk hè,1
wordt toch al lente Ij
Wanneer wij op een zonnige
middag dansschool Sandman
aan de Amsterdamse Amstel-
veenseweg binnenstappen,
maakt zich meteen een slank
donker donker figuurtje los uit
een groepje jonge mensen, dat
met kenneliik enthousiasme
luidruchtig repeteert voor het
volgende televisieshowtje van
Rob de Nijs.
,ftfarijke Merckensf, stélt zij
zich voor. Een wat ons betreft
overbodige mededeling. We ken
nen haar al als de assistente
van Wim Sonneveld in zijn one-
man-show, als medewerkster
aan Rob de Nijs' maandelijkse
t.v.-magazine en als gastvrouwe
in enkele televisieprogrammaat
jes o.a. rond Adamo.
„Het spijt m« echt. maar we zijn
nog niet klaar. Kunt u even wach
ten? Als u wilt, kunt u intussen
een kopje koffie nemen", voegt ze
er haastig aan toe. Weg holt ze,
weer naar de geestdriftig oefenen
de Jongelui.
„Ik vind het heerlijk werken met
al die leeftijdgenoten. Wij zijn zo
gewoon gezellig onder elkaar",
merkt zij later op, als zij naast ons
op een stoel is neergeploft. Het
duurt even voor In het geroeze
moes van vertrekkende en (te) uit
bundig groetende personen het
gesprek op gang komt. Over en
weer vliegen kwinkslagen en te
midden daarvan is het moeilijk de
draad van het gesprek vast te
houden.
Verandering
„Ik had u graag ln ons flatje
aan de Monnikensteeg in Arnhem
ontvangen, maar ik ben haast nooit
thuis", verontschuldigt zij zich. Ze
ls getrouwd met acteur Jacques
Luyer van de toneelgroep „Thea
ter", maar ten tijde van ons ge
sprek maakten talrijke verbinte
nissen in en om Amsterdam het
noodzakelijk, dat ze op een kamer
in de hoofdstad woonde. En als ze
dan een dagje naar huis kwam,
moest ze om vijf uur 's middags al
weer ln de trein zitten om op tijd
ln het Centraal Theater te zijn,
Televisie-Marijke Merckens: .Zit Robs dasje zo goed
i
