Ned. Stud. Orkest musiceerde
in totaal onjuiste
omgeving
teeneiden
Bach - primeur door de
Cantorij in Groningen
Miguel de Unamuno en
het „Spaanse denken
stijl
kunst
kalei öoscqqp
Ondanks decepties
toch veel succes
Voor rokers we
Kennismaking met
Marcus-Passion99
Plannen van nieuwe
Necl. Opera Stichting
(pgericht 1 maart 1860
Donderdag 28 Januari 1965
Vijfde blad no. 31477
FEEERIEK VERLICHTE PIETERSKERK
ELE malen beluisterden wij in de loop der jaren het Ned.
Studenten Orkest, zij het vanzelfsprekend telkens in andere
lm lamenstelling, maar nog nimmer in zulk een akoestisch volkomen
laarvoor ongeschikte ruimte, als gisteravond in de feëériek ver
lichte Pieterskerk.
Het orkest had plaatsgenomen tegenover de preekstoel. Waar
„,.j aan de discant zaten, klonken slechts flarden muziek naar
ns toe, hetgeen een zuivere beoordeling zeer moeilijk maakte. Wij
rezen, dat op welke plaats men ook gezeten heeft, dit het geval
eweest zal zijn
Intussen geheel
let V.V.S.L.-es onder wie prin-
e fi Margriet en studenten ge
ilde Pieterskerk bleek wèl extra ver-
jfVmd, doch niettemin vlogen dik-
.eijjls vlagen van barre kou in het
ind, hetgeen het luistergenot even-
(in verhoogde. Vermoedelijk heeft
jen voor het concert der 13e tour-
Ife de Pieterskerk uitgekozen, om
jn zovelen als mogelijk was de ge-
^enheid te bieden het bij te wonen,
•kar of dit juist geweest is, ont-
jljnnen wjj ten sterkste. In dit op-
tltht moet dit conecrt dan ook he-
'e<j s uitermate teleurstellend genoemd
rden.
s Verbazingwekkend
Overigens geloven wij, dart ook de
estaties van het orkest, mede door
als steeds stuwende en terzake
rvdige leiding van Jan Brussen, aan
je eisen voldaan hebben, vooral
I in aanmerking genomen wordt,
t hier uitsluitend, amateurs aan
t werk zijn. Het is altijd verba-
gwekkend kennis te nemen, van
tgeen Brussen in twee weken tijd
U Bergen (N.-H.) met deze grote
JI ïare geselecteerde musici zowel
uinelijke als vrouwelijke weet te
3 'eiken.
0 n de eerste plaats met zijn reus-
R itig strijkerskorps bestaande uit
6t minder dan 18 eerste- en 18
»de violen, 12 alten, 12 celli en 6
itrabassen, waarmee hij een prach-
verzadigde klank oproept. Dan
met de blazers en het slagwerk,
t speciaal in het door Hans Henke-
ras voor het orkest geschreven
ona Montana" („Geschenken van
bergen"), met de op de seconde
!c prachtig uitgetelde daverende
a aleffecten van de pauken zijn gro-
kansen benutte.
)e veelbelovend gerealiseerde in-
was voorbehouden aan de over-
tende „Tweede Suite voor orkest"
i Joh. Seb. Bach. Daarin konden
I strijkers zich ten volle laten gel-
en hoewel de grote bezetting ze-
niet in overeenstemming is met
ohs bedoelingen, bleek de luchtige,
rkante interpretatie een kolfje
ar de hand voor deze „moderne"
1 gd, die in de voortvarende pétil-
ite ritmiek de nodige aansluiting
I dt met wat tegenwoordig aan de
I le van de dag is.
Ijjzondere lof komt toe aan de vier
Itisten (onder wie één dame), die
isono de fluitpartij speelden in een
ullende homogeniteit, alsof er
chts van één solist sprake was.
telfs in de, door het ganse ensem-
verbazingwekkend knap gespeel-
virtuoze Badinerie, was er geen
kje te bespeuren.
uitsluitend /Vee/. Studentenorkest con
certeerde gisteravond in de
stampvolleschitterend verlichte
Pieterskerk.
(Pot L.S.C.G.)
De solo-altist van het Concertge
bouworkest Klaas Boon, is op deze
tournee de solist. Hij speelde het
Concert voor altviool en orkest van
Carl Stamitz (1748-1801), een werk.
zoals er honderden in het dozijn
gaan. De keuze voor altviool is ech
ter beperkt, dus laten wij ook deze
tegenvaller met het kinderlijk-naieve
karakter maar niet al te zwaar ne
men. In het Rondo ging het joyeus
toe, zodat er toch het een en ander
te genieten viel, vooral omdat Klaas
Boon véél van zyn partij en de ca
densen wist te maken, althans voor
zover wij zijn spel konden opvangen.
Bovendien was het prettig de klank
van de alt, welke in het algemeen
te weinig gehoord wordt, weer eens
te mogen beluisteren.
Henkemans: maakwerk
>rDona Montana" ,het geschenk van
de gemeente Bergen aan het N.S.O.,
waar dit orkest mar bekend
jaarlijks zijn repetities houdt, ge
schreven door Hans Henkemans,
munt niet uit door originaliteit, of
men zou de vele, meestal te onpas,
opklinkende fervente paukenslagen,
als zodanig willen beschouwen. Even
zo vele schokkende explosies, die in
de Pieterskerk een extra schokkende
weerklank vonden. Het lijkt overigens
alsof Henkemans veelvuldig Bartók
tot voorbeeld heeft genomen. Wij
hebben echter heel wat interessanter
Nederlandse bijdragen voor het N.S.O.
gehoord, dan dit los aan elkaar han
gende, geforceerde epigonen-maak -
werk ondanks het feit. dat deel I en
Hl overeenkomsten met elkaar heb
ben, waaraan al héél weinig echte
vreugde te beleven valt
De uitvoering van deze niet gemak
kelijk te spelen compositie dwong
echter groot respect af: zelfs voor
beroepsmusici bevat zij de nodige
voetangels en klemmen.
Weldadig besluit
Tot besluit een weldadig aandoende
99ste symfonie van Haydn, lichtvoe
tig in beeld gebracht, met een spran
kelende en geestige finale. Deze
maakte hierna weer veel goed en
deed bykans door de dikwyls hart
verwarmende vertolking, de bittere
kou vergeten.
Dat was echt muzikantesk musice
ren, waarin Jan Brussen en al de
J. Elsendoorn bij
Rott. Philh. Orkest
De Stichting „Rotterdams Phil-
harmonisoh Orkest" deelt mede dat
met ingang van 1 september 1965 de
heer J. Elsendoorn in de leiding van
het Rotterdams Philharmonisch Or
kest zal worden opgenomen. Hij zal
als muzikaal adviseur optreden en
daarnaast worden belast met pers
zaken, publiciteit, propaganda en
publiekwerving.
Voorzover zijn huidige werkkring
dit toelaat, zal de heer Elsendoorn
reeds van nu af een deel van zijn
toekomstige taak gaan verrichten.
zijnen, over het algemeen punctueel,
gedisciplineerd en met het nodige
élan, zich als van ouds van hun bes
te zijde deden kennen.
Het applaus, dat telkenmale al
enthousiast geweest was, nam hierna
de vorm van een ovatie aan.
De kerk stroomde hierna rillend
leeg, de vetpotjes, die als illumina
tie hadden gediend, doofden uit en
de WSL-feestelljkheden zullen nog
wel een tijdlang hebben voortge
duurd, voor zover men tenminste
geen nadelige gevolgen van het uren
lang zitten in lage temperatuur heeft
ondervonden
100 jaar Israels
Herdenkingsexpositie
in Laren
Op 2 februari is het 100 jaar gele
den, dat de kunstschilder Isaak Is
raels werd geboren. Ter herdenking
hiervan zal in het Singer museum in
Laren een overzilchtstentoonstel 1 ing'
van zijn werk worden gehouden,
welke 10 april wordt geopend en tot
24 mei zal duren.
Gelijk kort gemeld zal de Groninger Cantorij op 22 maart in de
Nieuwe Kerk in Groningen een verrassende kerkmuzikale primeur
brengen door de eerste uitvoering in ons land van de kortgeleden
gereconstrueerde en voor het eerst in die vorm uitgegeven Sint
Marcus—'Passion van Joh. Seb. Bach.
Volgens Philipp Emanuel Bach zou
zijn vader vijf lydensmuzieken heb
ben geschreven. Totnutoe beschikte
men slechts over de partituren van
de Johannes-Passion en de Matthaus-
Passion, die beide tegenwoordig veel
vuldig worden uitgevoerd. Van een
derde lijdensoratorium van Bach
scheen slechts de tekst bewaard ge
bleven. Dit bevindt zich in deel 3
van het geschrift „Ernst-, Scherz-
hafften und Satyrischen Gedichte"
van Bach's onafscheidelijke librettist
Christian Friedrich Henrici, alias
Picander, uitgegeven in 1732. De
Herdenking 100ste geboortedag
Belangrijke verworvenheden
in de laatste halve eeuw
99
De 100ste geboortedag van de grote Spaanse romanschrijver,
novellist, esayist, criticus en dramaturg Miguel de Unamuno is
gistermiddag herdacht in een bijeenkomst van het Spaans, Por
tugees en Ibero-Amerikaans instituut en het filosofisch instituut
van de Rijksuniversiteit in Utrecht. De bijeenkomst, gepresideerd
door Prins Bernhard in zijn kwaliteit van voorzitter van de Stich
ting het Spaans, Portugees en Ibero-Amerikaans instituut, werd
door vele representanten van de universitaire gemeenschap en
andere belangstellenden bijgewoond.
Vorig jaar, het officiële herden
kingsjaar, werden reeds de Unamu-
no-herdenkingen gehouden in Span
je, Portugal, Franrijk, Duitsland en
de V.S. Ook tijdens de herdenking
in de Domstad werd de aandacht
gevestigd op de actualiteit van de
ideeën van de Spaanse filosoof en
theoloog, die in 1864 in Bilbao werd
geboren en in 1936 overleed.
Prins Bernhard, die in 1956 in het
Groot Auditorium van de Utrecht
se Rijksuniversiteit ook de herden
kingsbijeenkomst voor een andere
grote Spanjaard (Jose Ortega y Gas
set) leidde, introduceerde dr. Julian
Marias, directeur van het befaam
de „seminario de estudios de huma-
nidades" in Madrid en opvolger van
zijn beroemde leermeester Ortega
y Gasset bij zijn gehoor. 'Hij sprak
de herdenkingsrede uit in de Engel
se taal, hetgeen Prins Bernhard
aanleiding gaf met een zeker schuld
gevoel te spreken van „de mislukking
van de missie" van de Hispanisten in
Nederland, aangezien zij er niet in
zijn geslaagd Spaans voor alle Ne
derlanders verstaanbaar te maken.
Geslacht van 1898
Na de inleiding van Prins Bern
hard, die hij in de Spaanse taal be
sloot, vestigde dr. Marias in zijn
herdenkingsrede de aandacht op de
originaliteit van De Unamuno in
verband met het „Spaanse denken,
hoewel er slechts weinig nationale
ideeën bestaan, is De Unamuno zich
duidelijk bewust geweest dat het
Spaans de historische ervaringen in
zich draagt. De verdienste van
schrijvers van het geslacht 1898,
waartoe Ortega y Gasset en De Una
muno behoorden, is geweest, dat zy
de Spaanse realiteit hebben aanvaard
zoals ze was en een vorm van den
ken heeft gecreëerd, die men het
„Spaanse denken" kan noemen.
Tegen het einde van de 19de eeuw
miste Spanje nog het wetenschappe
lijk peil, dat de rest van West-Eu
ropa reeds had bereikt. De groep
vernieuwers was niet tevreden
met het inhalen van de achterstand,
wilde verder gaan: „eigen, or-
ginele denkvormen scheppen". Op dit
gebied zijn volgens dr. Marias Ga-
nivet en De Unamuno baanbrekers
geweest. Aan het geslacht van 1898
is het te danken dat Spanje zijn ei
gen denken herkreeg.
Ondanks het feit dat hij als kind
van zijn tijd tot het irrationalisme
werd gedreven, stelde De Unamuno
met ongekende energie het probleem
van de dood en de onsterfelijkheid
aan de orde. Hij maakte daarbij ge
bruik van litteraire vormen (romans
en drama), waarmee hij vooruitliep
op het existentialisme van de laatste
decennia.
De gevaren die door De Unamuno
ingezette ontwikkeling bedreigen,
noemde dr. Marias niet gering. De
vryheidsbeperking, de geringe band
met het verleden en het gemakkeiyk
vergeten van de eis van helder- en
duidelijkheid hebben wijsbegeerte ln
Spanje voor een brede schare ontoe
gankelijk gemaakt. Anderzijds zijn de
verworvenheden van het Spaanse
denken volgens spreker in de laat
ste halve eeuw te belangrijk dan dat
zy in de naaste toekomst verloren
zouden kunnen gaan.
De herdenking is o.m. bijgewoond
door de voorzitter van de Eerste Ka
mer, mr. J. Jonkman, de ambassa
deurs van Spanje, België, Argentinië,
Mexico, Cuba en Brazilië en vele
dere representanten van het corps
diplomatique.
tekst is gebaseerd op het lijdensver
haal volgens het Evangelie van Mar
cus. Uit dit tekstboekje blykt dat
Bach er muziek by gemaakt had.
Muziek uit
Trauer Ode
Het was overigens wel bekend dat
de muziek van een aantal koren en
aria's uit de Marcus-Passion afkom-
waren van de Bach-kantate 198:
Trauer Ode voor de overleden
keurvorstin Ohristiane Ebertiardine,
uitgevoerd op 11 oktober 1727.
Eén aria van de Marcus-Passion
kan men terug vinden in Kantate 54
en één volkskoor (turba) in het
Weihnachts Oratorium. Zo blijkt ook
hier weer, dat Baoh, wanneer hij in
tijdnood zat, gauw even wat bestaan
de eigen composities bijeenraapte,
hoewel hij dan natuurlijk wel dik
wijls transcripties moest maken of op
andere wijze partijen aanpassen aan
andere stemmen en instrumenten. Na
de omwerking heeft Bach de aldus
ontstane Marcus-Passion in de Goede
Week van 1731 voor het eerst uitge
voerd. In 1764 was er vermoedelijk
nog een Breitkopf-uitgave voorhan
den van deze passiemuziek; daarna is
de partituur in de mist geraakt.
Van de recitatieven, de spraakzan-
gen op de letteriyke teksten van het
Evangelie, zoals men die in de beide
bekende passiemuzieken van Bach
aantreft en die ongetwijfeld ook voor
de Marcus-Passion zyn geschreven,
heeft men geen spoor teruggevonden.
Reconstructie
Nu heeft de Duitse musicoloog
Diet/hard Hellmann een reconstruc
tie gemaakt met als gegevens de tekst
die Picander heeft nagelaten en d<
muziek van de gedeelten uit de ge
noemde Trauer Ode die Bach voor
zijn Marcus-Passion had aangewend
Hellmann beschikte echter over niet
minder dan 16 koralen. Zonder
citatieven was het moeilijk voo:
deze koralen een zinvolle bestemming
te vinden. Ook terwille van de sym
metrie door Baoh steeds zo zin
vol toegepast heeft men een aan
tal koralen laten vallen. (De Mat-
th&us-Passion heeft er 13 en de Jo
hannes-Passion 11). Van de zes aria',
die in de oorspronkelijke Marcus-
Passion waren opgenomen heeft men
er vijf een plaats gegeven in de nieu
we versie.
Tivee
mogelijkheden
In zijn in september 1964 bij Hans-
sler-Verlag Stuttgart voor het eerst
uitgegeven reconstructiepartituur
heeft Hellmann, juist met het oog op
het ontbreken van de recitatieven,
twee mogelijkheden van uitvoering
aangegeven. De eerste is een kantate
van ongeveer 40 minuten, dus een
ocncertvorm. Daarvoor hebben we
dan: Een groot openingskoor „Geh
Jesu, geh zu deiner Pein, ich will
lange dich beweinen," verder vijf
aria's (twee voor alt, twee voor
praan en één voor tenor), vijf van de
zestien koralen en een slotkoor
(„Waaiüjk een prachtig slotkoor,'
zegt de initiatiefnemer voor de ko
mende uitvoering in Groningen, de
cantor-organist van de Nieuwe Kerk
Evert Westra .dirigent van de Gro
ninger Cantorij).
Gelezen tekst
De tweede mogelijkheid is dat men
tóch de tekst van het ïydensverhaal
volgens Sint Marcus invoegt, na
melijk door eenvoudig die tekst te
laten lezen op de plaatsen waar
oorspronkelijk de recitatieven gestaan
moeten hebben. Voor deze tweede
versie (duur: circa l'A uur) kon dus
aan twaalf van de zestien koralen
een zinvolle bestemming worden ge
geven door de invoeging van het Ïy
densverhaal.
Het spreekt vanzelf dat de cantor
organist van de Groninger Cantory,
die immers steeds de kerkmuziek als
eredienst blyft beoefenen, voor de
tweede mogelijkheid heeft gekozen.
De eerste uitvoering van de nieuwe
partituur had vorig jaar in Duitsland
plaats.
/OH. SEB. BACH
Vermoedelijk eerste opvoering
Strauss' Der Rosenkavalier
(Van onze Haagse correspondent)
Tegen het najaar hoopt de nieuwe Ned. Opera Stichting de eer
ste voorstellingen te geven. Dat zal waarschijnlijk Richard Straus*
„Der Rosenkavalier" worden in nauwe samenwerking met de Brus
selse Muntschouwburg. Maurice Huisman, intendant van onze
nieuwe opera, is directeur van dit gezelschap.
Wat de opbouw van het programma voor dit seizoen betreft
stelt men zich voor o.m. Alban Bergs „Wozzeck", Mozarts „Fi
garo" en „Götterdammerung" van Richard Wagner te brengen.
Den Haag zal van deze activiteiten
echter weinig merken omdat, sinds
K. en W. in vlammen is opgegaan,
geen podium groot genoeg is, om er
een opera van enige omvang uit te
voeren. De voorstellingen zullen dan
ook voornamelijk gegeven worden in
Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en
Eindhoven. Wel speelt men nog met
de gedachte „Figaro" en „Traviata"
in te passen in het programma van
de Kon. Schouwburg. De directie van
dit theater is hierover nog niet be
naderd, zodat men van die zijde geen
mededelingen kon doen over de
mogelijkheid daarvan. Maurice Huis
man is dezer dagen in Den Haag
geweest en heeft met het bestuur
van het Residentie-Orkest overleg
gepleegd over medewerking van dit
orkest aan opera-uitvoeringen. Veel
verder dan onderhandelingen is men
nog niet gekomen en aan welke
opera's het Haagse orkest zal mee
werken is evenmin te zeggen.
De heer Huisman is er kennelijk op
voorbereid dat zyn taak by de Ned.
Opera Stichting hem veel in Neder
land zal brengen. Een aanvraag voor
een huurvergunning van een Amster
damse flat is inmiddels door de
gemeente ingewilligd.
