CHURCHILL dankte vitaliteit
aan meesterlijke levenskunst
Zoon van Lord en Amerikaanse
zocht steeds weer de strijd
Sublieme gaven gesteund door
het vermogen tot ontspanning
Een onverzadigbare passie om
er altijd zelf bij te
(Van onze Londense
Meer dan een halve eeuw zijn Churchill en
het Lagerhuis onafscheidelijk geweest. Het
parlement was een stuk van Churchills leven.
Zonder zijn sprankelende persoonlijkheid, zijn
machtig woord en zijn vaak kwajongensachtige
ondeugendheid schijnt het Lagerhuis iets van
zijn ziel te hebben verloren, al blijft het met zijn
ruim zeshonderd leden onder wie de meest uit
eenlopende figuren en karakters, genoeg aan
trekkelijkheid behouden.
Indien Churchill alleen maar een politicus
was geweest zou hij misschien de leunstoel heb-
correspondent
ben opgezocht. Maar hij was een man met
veelzijdige gaven en een onuitputtelijke belang
stelling. Hij heeft, hoe druk hij het ook had en
onder welke zware lasten hij ook gebukt ging,
steeds gelegenheid gevonden zich op allerlei
gebied te ontplooien. Volgens zijn eigen getui
genis zou hij het in de politiek nooit zonder zijn
schilderkunst, welke zo'n grote ontspanning
voor hem betekende, hebben volgehouden. Hij
heeft meer dan vijfhonderd doeken geschilderd
en kwam geregeld met een nieuwe collectie uit
Zuid-Frankrijk terug.
Steeds een romanticus, maar
nooit een werkeloze dromer
Een andere ontspanning vormde zyn nooit opgegeven studie van het drama
der wereldgeschiedenis, een drama, waarin hijzelf zo lang hoofdrolspeler Is
geweest. Zijn roepingsbesef steunde op zijn diepe historische begrip. Het
leven van zijn gTote voorvader John Churchill, de eerste Hertog van Marl
borough, is voor hem een bron van voortdurende inspiratie geweest. Chur
chill is altijd de romanticus gebleven, maar niet een dromer, die een schoon
visioen zag en daar weemoedig naar hunkerde, hij zag de gebeurtenissen
als de nooit eindigende worsteling tussen de vrijheid en de tirannie, zoals
deze zich aftekent in de strijd tussen staten en volkerengroepen.
Strikte regels
Churchill hield zich strikt aan de
door hemzelf ontworpen leefregels,
welke er zoveel toe bijdroegen dat hij
zijn energie zo lang behield. Elke
ochtend wekte zijn huisknecht hem
per telefoon, in de zomer om zeven,
in de winter om acht uur. Hij ont
moette zijn vrouw pas aan de lunch.
Eens merkte hij op dat zijn huwe
lijk nooit zou hebben stand gehouden
Krachtige steun
van echtgenote
Hij leek minder oog te hebben
voor diezelfde worsteling bin
nen de staten, al tornde hij in
zijn jonge jaren als liberale voor
vechter tegen de muffe behoud
zucht der conservatieven van die
dagen op. Maar, al schrompelde
de eens fiere liberale partij tot een
onbetekenend groepje in, nog
slechts steunende op enige land
streken, waar de oude liberale
traditie zich wist te handhaven,
de liberale geest, welke het so
ciale wélzijn voorop stelde, werd
gemeengoed onder de partijen.
Vandaar dat Churchill tenslotte
naar de moderne Tory-partij ver
huisde zonder verraad te plegen
jegens zijn in wezen altijd libe
rale opvattingen.
Juist omdat de Britse politiek zo
weinig dogmatisch is, was er nog al
tijd plaats vooor grote individualis
ten als Churchill.
Dat Sir Winston onvermoeibaar
leek was niet alleen toe te schrij
ven aan zijn geestkracht en alge
meen gestel - het volkomen herstel
van de lichte beroerte, die hem op
latere leeftijd trof. was wonderbaar
lijk —maar vooral ook zijn per
soonlijke levenswijze. HU is altUd
omringd geweest door de grootste
zorgzaamheid. Lady Churchill was
de ideale echtgenote, zonder wie hU
hebben bereikt, wat
hU tenslotte bereikt heeft, naar hü-
zelf steeds met nadruk verkondigde.
ieugd was het zijn opmer-
oeder, de Amerikaanse Jen
ny Jerome, schoon en intelligent, die
haar zoon in het zadel hielp. Want
Winston was al dadeüjk een buiten-
itje, die hard moest vechten om
te komen waar hU komen wilde. HU
was eerzuchtig, maar niet in de be
krompen zin. Het was hem niet om
louter persoonlUke glorie te doen,
naar hU wilde met zyn grote ga
zen zUn land en volk dienen. HU
wilde ook het onrecht wreken, dat
tieven zijn vader, Ran
dolph Churchill, die tevergeefs ge
tracht had het conservatisme te de-
hadden aangedaan.
Churchill heeft zUn eigen leven met
behulp van de tallozen, die hem
daarvan de vruchten geplukt.
Op deze wUze kon hjj een meester
orden in de levenskunst. Churchill
heeft nooit een functie vervuld in de
industrie of het bankwezen, zoals
vele andere politieke leiders. HU
officier, maar ook in die periode
voelde hU zich voor alles historicus,
politicus en artiest. Zijn fortuin had
hij geheel aan zün pen te danken.
Met de opbrengst van zUn „Geschie
denis van de eerste wereldoorlog"
j kocht hU het landgoed Chartwell in
Kent. Het behoort thans aan
door vrienden gevormde trust en hU
woonde er kosteloos. In Londen,
I de zuidzijde van Hydepark, bezat
Churchill nog een intieme flat,
I een groot gedeelte van zijn biblio
theek was ondergebracht.
als hU tegelUk met haar zou hebben
ontbeten! HU deed alles in eigen
tempo. Het ontbUt werd hem op bed
gebracht. Het was zeer uitgebreid
omdat Churchill, zoals de meeste En
gelsen, het ontbUt als de belangrijk
ste maaltUd van de dag beschouwde.
Churchill at het klassieke Britse ont
bUt, bestaande uit havermout, bacon
gebakken eieren, toast en marme
lade en koffie.
Dan stak hU een van zUn reuzen-
sigaren op. Heel lang rookte hU er
zeven per dag. Later verboden zUn
dokters hem dit, maar buitenshuis
vertoonde Churchill zich nog altUd
met zUn onafscheidelijk attribuut, de
de dikke Havanna, welke bU hem
hoorde als de wandelstok met paar
lemoeren knop en een witbestippeld
vlinderdasje.
Hete baden
Na de ochtendbladen te hebben
doorgekeken, nam Churchill zUn
eerste, stomend hete bad. Zo nam hy
er dageiyks drie! Tezamen met zün
middagdutje van een uur dat hy
reeds sinds zün Indische tijd als mi
litair deed hield deze badkuur
hem jong en veerkrachtig. Na zUn
eerste bad keerde Churchill terug
naar bed. Dat deed hij ook toen hU
sinds 1951 premier was. Daar las,
schreef en dicteerde hy tot het mid
daguur. Daarna kleedde hy zich voor
de lunch. HU liep thuis altüd rond
in een van zUn gemakkeiyk zittende
„schuilkelderpakken", bekend uit de
oorlog. HU bezat er een hele reeks
van, van zUde en wol, in allerlei
kleur, soms vertoonde hy er zich mee
in het openbaar. HU at een lichte
lunch, met een vleesgerecht
glas wUn.
Churchill bezat de grote gave zich
geheel te kunnen ontspannen. Daar
in school tevens het geheim van zyn
voortdurende vitaliteit. Wie hem ga
desloeg in het Lagerhuis, zag hoe
hy, als hü zat te luisteren, z"
lichaam volkomen ontspan
I hoofd iets gebogen, de armen slap
omlaag. HU was daarom 's avonds
nog zo fris als een hoentje. Van één
werkdag maakte hU er twee. Aan
de lunch en het diner waren er bU:
altüd gasten. Churchill was een groot
drie uur in de ochtend.
Churchill heeft het leven altUd
lief gehad boven alles. Hü
levensgenieter in de waardige bete
kenis van het woord Het straalde
van hem af of hü door zün prach
tige tuinen wandelde of zat te schil
deren, of hü een gesprek voerde of
bij het open vuur of op een verga
deringspodium stond, of hü verwik
keld was in een politieke schermutse
ling in het Lagerhuis of als hü vol
vertrouwen, zoals in de oorlog, de uit
daging van een grimmige wereld
aanvaardde
wee grote leiders uit de gemeenschappelijke strijd tegen het
nazi-dom: Churchill in gesprek met generaal Eisenhower.
Van jongsaf aan toonde hij
militaire belangstelling
hebben, vroeg of hü soldaat wilde
worden, antwoordde hij direct met
volmondig „ja". En met deze
heeft Churchills vader later
noodgedwongen rekening gehou
den. HU vond zijn zoon nameiyk
Tijdens de laatste jaren van zün
premierschap verkoelde echter zUn
vriendschappelüke gevoelens
Frankrijk enigszins, ondermeer
gens Frankryks weifelende houding
in Europese zaken.
Onbevreesd
Hebben zün vader (een zeer onaf-
hankeiyke geest) en zün roemruchte
voorvader (krUgsvaardig dienaar
Koningin Anna) grote invloed op
hem uitgeoefend, zijn moeder is
eveneens een sterke steun voor hem
geweest. Deze ambitieuze Jonge
vrouw van gerenommeerde schoon
heid zU was slechts twintig jaar
ouder dan haar zoon heeft Chur
chill met haar grote persooniyke in
vloed bü leidende kringen in het za
del geholpen. En ook zijn grootvader
van moeders kant, de dynamische
Jerome, grondlegger van de paar-
desport in de Verenigde Staten, heeft
Churchills karakter helpen vormen.
Gevaar heeft Churchill nimmer
geducht.
(Van onze correspondent in Londen)
Churchill was de zoon van de Jong gestorven conser
vatieve staatsman Lord Randolph Churchill. Zijn moeder, de
schone en gefortuneerde Jeanette Jerome, van geboorte
Amerikaanse, was de dochter van Leonard Jerome, eigenaar en
hoofdredacteur van „The New York Times". Met verve heeft
Churchill dit (geallieerde) feit, vooral bij zijn bezoeken aan
Amerika, steeds ten dienste gesteld van zijn missies. Het laatste
bij zijn bezoek van 25 juni 1953 aan president Eisenhower. Bij zijn
aankomst op het vliegveld van Washington verklaarde hij toen
immers met een karakteristiek diep-grommend stemgeluid, dat hij
van zijn vaderland naar zijn moederland was getogen om enkele
familie-kwesties te regelen
Grote historische
familietraditie
De familie, waaruit Churchill
stamde, had zich kort na het jaar
1000 in Engeland gevestigd, doch
zij verwierf pas een twee honderd
vijftig jaar geleden roem, faam
en bekendheid in de persoon van
John Churchill, de eerste hertog
Marlborough. Churchill heeft
het leven van deze beroemde
voorvader een lijvig, vier delen tel
lend, werk gewijd, waarin hij niets
dan lof heeft voor zijn veldslagen
overwinningen, alhoewel de his
torici nogal sceptisch staan tegen
over de deugden van deze veldheer.
De tijdgenoten van deze militair
die de zege behaalde bij de historir
sche slagen van Blenheim, Ramil-
lies, Oudenaarde en Malplaquet
echter bijzonder over hem
te spréken.
Uit dankbaarheid voor de door hem
tegen de Fransen ondernomen veld
tochten, schonk, de natie hem het °P
een zware steenklomp gelü kende pa
leis Blenheim, niet ver van Oxford
gelegen en het was op deze histori
sche grond, dat Churchill in 1874 het
levenslicht aanschouwde.
Churchills gebrek aan objectiviteit
met betrekking tot de eerste Hertog
Marlborough is echter min of
verklaarbaar uit het feit, dat
hü vaak geneigd was zichzelf met
zün roemruchte voorvader te ver
eenzelvigen, terwül tevens niet uit
het oog mag worden verloren, dat
Churchill in zyn geschiedbeschou
wing evenals trouwens in zijn oor
deel over de worsteling onzer dagen
altüd een romanticus is gebleven,
een romanticus met gevoel voor dra
matische effecten.
Zo agressief als Marlborough te
genover Frankrük stond, zo beminde
Churchill „la douce France": hij
sprak daarom dan ook graag
romantiek, drama en historische da
den bracht hem er kort voor
Frankrüks val in de tweede wereld
oorlog zelfs toe te gaan denken
over een „onverbrekelüke Frans-
Britse unie".
Al mag Churchill zelf over dit plan
geschreven hebben: „Ik verklaarde
(in het oorlogskabinet) dat mün eer
ste intuïtieve gedachte tegen dit idee
was geweest, maar dat we in deze
crisis (de dreigende val van Frank
rijk) ons niet mochten laten aankla
gen wegens gebrek aan verbeeldings
kracht", men kan er staat op maken
dat Churchill, met zün inventieve
geest, wel degeiyk het revolutionaire
nut van dit idee aanvoelde en er
zich met ondermeer De Gaulle
i pal achter plaatste]-
In 1911, toen hü minister
nenlandse Zaken was,
politie op zekere dag in
deel van Londen in een ware veld
slag gewikkeld met oproerstokers.
Churchill, die op dat moment in het
ministerie in het bad zat en van de
gebeurtenissen op de hoogte werd
gesteld, snelde toen naar Sidney
Street, waax de relletjes plaats von
den, en volgde daar „in de front
linie" de stryd, precies zoals hU later
ook in de eerste en de tweede we
reldoorlog vaak zou doen.
Het was Churchill ten voeten uit:
nooit gevaar schuwend, neen, gevaar
zoekend; strijd leverend, wa
streden moest worden; zün
zadigbare passie volgend, om overal
bü te zün, zoals hü tijden
luchtaanvallen op Londen gedurende
de laatste wereldstrijd liever op het
dak van de regeringsgebouwen
it stuurde, de beroemde militaire
academie.
In 1894 verliet de jonge Churchill
20 jaar oud, de Britse KM.A, en in
maart van het volgende jaar begon
hy zUn militaire loopbaan bU het
vierde regiment huzaren.
Vier acties
Whitehall zat, c
aal-
de of rustig verder arbeidde aan zün
schrijftafel, dan zich op te sluiten in
een schuilkelder, alhoewel hü zich
eens tydens een van zün escapades
op de daken üllngs uit de voeten
dere keer in het gebouw
rookgordün legde door op de schoor
steen te gaan zitten!
Geen uitblinker
misschien wel zou menen. Na enke
le ongelukkige jaren op lagere scho
len hU was allerminst een uit
blinker! ging hy naar Harrow,
waar hy heel wat moeite had met
de lessen in Latyn en Grieks. Reci
teren en schermen waren echter
zün sterke punten, daar beleefde hü
werkelijk plezier aan..
Thuis speelde hy, met zün broer
Jack, het liefst met tinnen soldaatjes
- waarvan hy er 1500 bezat
toen Lord Randolph hem eens,
de (tinnen) troepen geïnspecteerd te
zün gading vim
nodige doorzettii
hü er in gedurende de vüf jaren,
hü 's Konings wapenrok droeg, aan
niet minder dan vier campagnes deel
te nemen: op Cuba, in India, de
Soedan en Zuid-Afrika.
Op het suiker-eiland waren guerril
lastrijders in opstand gekomen te
gen het Spaanse gezag en met me
dewerking van de Britse ambassa
deur in Madrid verkreeg Churchill
toestemming zich aan te sluiten bü
veel te vechten, doch hy schreef
oorlogscorrespondenties voor een
Londense courant en maakte in 1895
kennis met de Havannasigaren, die
zün gehele verdere leven zyn trouw-
welke hem in later jaren
holpen heeft bü het bewaren
zyn energie en activiteit. Reusach-
zeggen,
dutje steeas oyzonae.
heeft, zodat hy van één dag twee
werkdagen wist te maken,
Na zün terugkeer uit Cuba werd
hü gewaar dat zün regiment zich
gereed maakte om naar India te
vertrekken, waar aan de noordwest-
grens onlusten waren uitgebroken.
Wederom dus actie voor de jonge
vechtersbaas! Doch helaas, een an
der regiment werd naar* het stryd-
toneel gezonden; de huzaren bleven
in F
Churchill met zijn echtgenote,
jiedewerking hij in in zijn leven veel te danken heeft gehad.
keuring aan, dat Churchil] mede ten
stryd trok, mits een courant hem
als oorlogscorrespondent aanstelde.
En dit geschiedde (natuuriyk).
Harde studie
Als officier kon hy desgewenst
herenleventje genieten. Hy speei-
naar hartelust polo, maar
deerde ook hard, iets wat hy
ger op school niet gaarne gedaan
had. Geschiedenis werd zün hobby
en vooral Gibbons met zyn bloem
rijke proza heeft een grote invloed
op zijn latere stijl uitgeoefend. Zyn
woordkeus is immer krachtig, beel
dend, gedragen, soms enigszins naai
het pompeuze neigend, soms wat
„ouderwets" aandoend maar steeds
byzonder karakteristiek geweest, vol
komen in overeenstemming met de
figuur en de mens Churchill. Zyn
woorden bevatten drama, romantiek:
actie. Werd in later jaren zün
stem iets langzamer, zoekender als
het ware, het timbre bleef sonoor,
gebeeldhouwd.
Over zyn ervaringen aan India's
noordwest-grens schreef de Jonge of.
ficier een levendig boek, „The Mala-
kand field force", dat hem echtei
enkele maanden later ernstige moei-l
ïykheden bezorgde bü zün pogingen
zijn militaire activiteit naar de SoeJ
dan te verleggen. In dit boek toch]
het eersté in een lange en indrukt
wekkende reeks, dat niet alleen dooil
de critici, maar ook door de toenma4
lige Prins van Wales warm geprezen
werd, had hij fikse kritiek geleverd'
op zijn superieuren, die hier uiter-j
aard weinig over gesticht waren.
Desondanks kon Churchill in 1898
naar de Soedan vertrekken, de tegen
werking van de Sirdar de Britss:
opperbevelhebber Lord Kitchener -
ten spyt. Hü sloot zich aan bü hef
21ste regiment lanciers, en wederom
(evenals op Cuba en India) trad hi)
op als oorlogscorrespondent.
HU arriveerde net op tyd om de
beroemde slag van Omdoerman meej
te maken, de slag tussen driehonderd!
lanciers en drieduizend derwisjen, die
precies drie minuten duurde. De der-;
wisjen trokken zich terug, in goede
orde.
De jonge vechtersbaas en auteur
verloochende zichzelf na het avontuur
in de Soedan niet: hü schreef eec
boek over zyn opwindende ervarin
gen („The river war", twee delen) en
wederom voelde hy zich gedrongen
kritiek uit te oefenen op zün meer
deren, op Kitchener zelf!
Vermetel avontuur
Toen de Boerenoorlog uitbrak, toog
Churchill gezwind van Engeland
hy door de jonge Runciman bij
de verkiezingen was verslagen
- Zuid-Afrika, en opnieuw als
oorlogscorrespondent.
In Zuid-Afrika beleefde de 25-ja
rige Churchill zün vermetelste avon]
turen. Hy was nog geen twee weken;
op Zuidafrikaanse bodem, of hy ge
raakte reeds in gevangenschap van
de Boeren. Deze wisten een Britse
pantsertrein, waarop Churchill mee]
reed, buit te maken. De jeugdige oor]
logscorrespondent heeft ondankj
het feit dat hü non-combattant was
nog getracht de trein weer in be]
weging te krügen, nadat deze vooi
een eenvoudige versperring was opj
gehouden, waarbü hij de vrywilligerf
voor deze manoeuvre toeriep: „Houds
het hoofd koel, mannen, dit is intei
ressant voor mün krant!" Het mochj
echter niet baten. Churchill zette hei(
toen op een lopen doch al spoedig
werd hü in het nauw gedreven doos
drie boeren, zodat hy wel gedwongen
was zyn handen in de hoogte te ste]
ken en één van die Boeren was Louis
Botha, de latere generaal en politi-j
cus, met wie Churchill vele jaren la-j
ter nauw zou samenwerken!!
Drie weken later wist Churchill
echter te ontsnappen uit he ij
schoolgebouw te Pretoria, waar M
met tientallen andere krijgsgej
vangenen was opgesloten. Dat de
Boeren er veel prijs op stelden een
zoon van een Engelse lord ali
„oorlogst :'.it" te bezitten, bleei
wel uit het feit, dat zij vijfen\
twintig pond uitloofden voor deJ
gene die de ontvluchte, dood o,
levend, terug zou brengen Chur
chill bleef echter in vrijheid le
ven en schreef opwindende ver
halen voor zijn krant over zijl
escapades.
Toen hij tenslotte het
1900 huiswaarts keerde wen
hij als een ware held ingehaaU
Churchill was toen pas 26!
Vier veldtochten had hij toetj
reeds meegemaakt, veldtochteru
waarbij hij zich naar hartelusn
had kunnen uitleven.
