De Duitse kunst van
nu is niet creatief
SIMON VAN WATTUM KREEG
HENDRIK DE VRIESPRIJS
roblnson
Kongolese rebellen
namen bloedbaden in
China als voorbeeld
kunst
kAleiöoscQQP
24.90
Reproducerend een
volmaakte graad
PdmP" bevrijd)
Donderdag 17 december 1964
Vierde blad no. 31444
Burgemeester Tuin van Groningen heeft gistermiddag de
Hendrik de Vriesprijs 1964, de culturele prijs van de stad Gronin
gen, uitgereikt aan Simon van Wattum in Winschoten, die voor
namelijk in het Gronings schrijft en dicht.
De plechtigheid werd o.m. bijgewoond door de schilder-dichter
Hendrik de Vries, naar wie de prijs is genoemd en de jury die
B. en W. hebben geadviseerd.
De voorzitter van de jury prof. dr.
J. Elema zei in zijn motivering van
de prijs o.m. dat Simon van Wattum
als enkeling tussen twee fronten
stond, gevormd door enerzijds de Ne
derlands sprekenden die onverschil
lig staan tegenover het dialect en
anderzijds diegenen die weliswaar
Gronings spreken, maar het dialect
uitsluitend geschikt achten voor het
gewone dagelijkse gebruik. Door de
toekenning van deze prijs eren wij
>n van Wattum om zijn kun-
larsschap, om de wijze waarop
hU de streektaal aanwendt voor
igeving op dichterlijk niveau, al
dus prof. Elema.
non van Wattum zei in zijn
dankwoord dat de eigen taal een deel
is van zijn persoonlijkheid. Hij hoop
te dat deze prijstoekenning bijdraagt
meer begrip voor de regionale
cultuur en erkenning van het werk
ïen groep jongeren op zich heeft
genomen. De heer Klompsma droeg
uit het werk van Simon van Wat
tum de „Sonnettenkrans Twaistried"
Leerlingen van het Groninger
Muzieklyceum gaven muzikale entou
rage aan het geheel.
mister
In zwart en bruin.
Maten: 30 t/m 43
Haagse kunstenaars
tekenen hun stad
Vier a vijf Haagse kunstenaars
zijn of worden binnenkort aange
zocht in een tekening een karak
teristiek punt van Den Haag in
beeld te brengen. Deze opdracht
wordt verstrekt door de gemeen
te Den Haag, die deze werken zal
gebruiken als onderdeel van de
documentatie voor potentiële
klanten van het toekomstig Con
gresgebouw.
Aan wie deze opdracht zal worden
gegeven is nog niet precies bekend
De kunstenaars zullen een onder
werp krijgen, dat representatief
voor Den Haag. Men denkt daarbij
aan het Scheveningse strand, het
Vredespaleis, het Voorhout, het ge
restaureerde deel van het paleis
Noordeinde en de Grote Marktstraat.
De tekeningen zullen op zodanig for
maat worden gereproduceerd (onge
veer 40 x 30). dat zij ingelijst kunnen
worden. In verband met de hoge kos
ten zal de oplaag beperkt blijven en
de 2000 exemplaren niet te boven
gaan.
Burgemeester Tuin van Gro
ningen heeft gisteren de Hen
drik de Vriesprijs uitgereikt aan
de dichter Simon van Wattum.
Onder de velen, die Van Wat
tum kwamen gelukwensen, be
vonden zich enige prijswinnaars
uit vorige jaren. Op de foto
v.l.n.r. Hendrik de Vries. mr.
H. P. Schönfeld Wichers (de
schrijver Belcampo) winnaar in
1960. Simon van Wattum
(1964) en Jan Boer (1956).
Jubileum Culturele
Raad Noord-Holland
Een regionale omroep 1
Tijdens de viering van het 10-
jarig bestaan van de Culturele
Raad Noord-Holland heeft de Com
missaris der Koningin mr. F. J. Kra
nenburg in zijn functie van voor
zitter van het Anjerfonds Noord-
Holland, meegedeeld dat aan de ju
bilerende raad een caravan zal wor
den aangeboden. Deze is bestemd
voor het houden van rijdende ten
toonstellingen, waardoor het moge
lijk is de bewoners in vele plaatsen
in de gelegenheid te stellen de ten
toonstellingen te zien. In het verle
den werden in diverse plaatsen ten
toonstellingen houden in minder ge
schikte gebouwen.
De viering geschiedde gistermiddag
in de Stadsschouwburg en daarbij
waren leden van Ged. Staten, Prov.
Staten, burgemeesters uit Noord-
Holland, o.w. de Amsterdamse burge
meester, mr. G. van Hall, en afge
vaardigden van culturele instelingen
tegenwoordig.
De voorzitter van de Culturele
Raad, de heer B. J. Calb deelde mee
dat de raad de opleiding van diri
genten wil realiseren. Ook denkt de
raad aan de stichting van een re
gionale televisie omroep. Hiervoor is
een commissie gevormd. Volgens
spreker bestaat er in de provincies
nog te veel isolationisme. De raad
hoopt de regionale zaak te bevor
deren.
In zijn toespraak zei mr. Kranen
burg o.a. dat het niet gemakkelijk
zal zijn de stichting van een regio-,
nale televisie te realiseren omdat het
publiek zeer kritisch gestemd is. Als
geschenk van culturele instellingen
uit de provincie bood de heer J. van
Os van Abeelen een bedrag aan dat
bestemd zal worden om panelen aan
te kopen voor tentoonstellingsruimte.
Na de pauze heeft de heer J. Kas
sies, secretaris van de Raad voor de
Kunst een referaat gehouden over
„Op zoek naar cultuur".
(Van onze correspondent)
'4 FGELOPEN zomer vertelde een Franse wijnboer in het ge-
-4X bied van Saumur mij dat volgens hem Duitsers en Fransen
maar moesten samen gaan en dat de Amerikanen Europa beter
konden verlaten. Nu verkocht de man veel van zijn wijn aan de
Bondsrepubliek. Dit kan omgekeerd niet worden gezegd van Fritz
Erler. de vice-voorzitter van de Westduitse sociaal democraten,
die onlangs voor de Franse televisie heeft opgemerkt: „De Ver
enigde Staten zijn onze geallieerden, maar Frankrijk is onze
vriend".
Ook het Franse blad Le Monde schreef dat het een absolute
vergissing was om te menen, dat de Bondsrepubliek zich met een
blij gemoed „in dienst van de Verenigde Staten" had gesteld. De
schrijver van het artikel. Jacques Nobecourt. kwam echter tot de
conclusie dat de Duitsers steeds meer een gesprek onder elkaar
willen en stukje bij beetje de draden aan het spinnen zijn. waaruit
op zekere dag een onverwachte vorm van samengaan van Oost- en
Westduitsers te voorschijn kan komen.
Culturele
uitwisseling
Dit is wel een erg verre toekomst
verwachting. Voorlopig richt West-
Duitsland de blik nog op het Wes
ten. Er bestaat in elk geval nog de
„culturele" uitwisseling tussen de
Bondsrepubliek en Frankrijk, die
zich echter al te veel op het offi
ciële terrein beweegt. Gezegd moet
worden dat de Duitsers zich eerlijker
inspannen dat de Fransen.
Het is waar dat bijv. in de univer
siteitsbibliotheek van Bonn in de
leeszaal tijdschriften als „Temps Mo-
dernes", „Mercure de France" of
„Nouvelle Revue Franqaise" schitte
ren door afwezigheid. Het is waar
dat geen Duitser in zijn bioscoop
ooit de ware stem van een Jouvet,
Brasseur of Gabin hoort, om van
Brigitte Bardot of Jeanne Moreau
nog maar te zwijgen, want alle films
worden nagesynchroniseerd. Het is
ook waar dat de meeste oudere Duit
hun herinneringen aan Frank
rijk bij voorkeur ontlenen aan de
jaren '39 tot '45, toen ze (en ze
spreken daar met een zekere sen
timentaliteit over) door de Fransen
zo gastvrij en vol begrip werden ont
vangen.
Vertaalde romans
Maar daar staat tegenover dat een
aantal belangrijke romans en poli
tieke geschriften met even veel ijver
als dat met de films wordt gedaan,
worden vertaald en dit geval met
aanzienlijk groter succes. Een boek
als „L'état et Ie citoyen", dat door
&e club Jean Moulin in alle anoni
miteit werd opgesteld (deze club vai
Franse intellectuelen discussieert
over alle mogelijke actuele politieke
zaken) ligt in Duitse vertaling in
de voornaamste boekwinkels hier in
de etaloge. Misschien een ongeweten
eerbetoon aan de verzetsheld Jean
Moulin, die voor een Duits executie
peloton het leven liet.
Maar al doen de Duitsers meer
hun best, de Fransen hebben aan
zienlijk meer te bieden. In de
Bondsrepubliek heerst op cultureel-
produktief niveau een ernstige ma
laise. Ze is het ernstigste in de film
wereld, maar ook in de litteraire
wereld is weinig opmerkelijks y
Lemen. De eens jonge
de Gruppe '47 hebben intussen
grijze haren en helaas concentreert
iedere literaire discussie, ieder lite
rair gesprek, zich bijna in hoofd
zaak om hen. Hun paus is en blijft
Heinrich Böll, de man van het ook
in Nederland vertaalde „Billard oir
half tien". Iemand zei me onlangs
We zijn nu wel uitgebillard" en hei
s waar dat een schrijver als Böll de
aandacht niet gespannen houdt. Ik
herinner me een opmerking
Ernst von Salomon, de auteur uit de
laatste jaren van wereldoorlog I
het stralende Berlijn van de twinti
ger jaren, die me zei dat hij de hele
Gruppe '47 naar de maatstaven van
zijn tijd „vijfderangs" vond. Nu be
hoorde tot „zijn tijd" o.a. een man
als Ernst Jünger, die met frijn theo
rieën meer dan wie ook in de voor
oorlogse literatuur de weg naar het
nationaal-socialisme gebaand heeft.
Tot „zijn tijd" behoorden evenwel
ook mensen als Thomas Mann, Ste
fan Zweig, Max Brod, Alfred Do-
bi in, Carl Zuckmayer en vele ande
ren. Ze verlieten Duitsland en Oos
tenrijk na Hitiers machtsovername
en emigreerden naar Amerika.
Opzienbarend
artikel
Naar aanleiding van een versche
nen bloemlezing uit deze z.g. „Emi-
grationsliteratur" moet worden ge
wezen op een opzienbarend artikel
in „Die Zeit". De bespreker van de
bloemlezing merkt in dit artikel op:
„Het schijnt mij weinig zeker dat het
weer inburgeren van deze literatuur
in de Bondsrepubliek een succes ge
worden zou zijn. Ook waar men ern
stig probeerde deze literatuur te in
tegreren. bleef het succes meestal
mager. Waarom eigenlijk? Het gaat
eenvoudig hierom dat men, wanneer
men zich bezighoudt met het werk
van de eens verdrevenen, zich onver
mijdelijk moet confronteren met de
discussie over het jongste verleden en
het heden. Tot deze dicussie is men
in de Bondsrepubliek ook heden nog
maar zelden bereid. De boeken van
de geëmigreerde schrijvers kunnen
dan ook niet (enige uitzonderingen
daargelaten) als levende factoren
worden beschouwd".
De reproducerende kunsten zijn in
tegenstelling tot de scheppende in de
Bondsrepubliek tot een graad van
bijna volmaaktheid gestegen. Thea
terstukken worden na hun première-
•-ook-ter-wereld in Duitsland
snel en kundig vertaald en door spe
lers van hoge klasse op de Duitse
tonelen gebracht. Schouwburgen en
muziekzalen zijn van de modernste
inrichtingen voorzien en op zichzelf
een beschouwing waard. De
Duitse orkesten behoren ook zonder
Mengelberg en Frutwangler tot de
beste ter wereld. Er is geen Duitse
stad meer in de Bondsrepubliek die
naast zijn hypermoderne „Kongres-
halle" (want congressen moeten er
altijd zijn) ook een indrukwekkend
theater bezit.
Bonn achterop
De enige uitzondering vormt de
Bundeshauptstadt Bonn. Het gloed
nieuwe Stadttheater is nog niet ge
reed, maar moet het zijn als het in
1965 door Koningin Elizabeth van
Engeland plechtig zal worden ge
opend. Maar ook dan zal Bonn het
voorlopig met zijn eigen provinciaal
toneelgezelschap moeten blijven
doen. Want zoals op zoveel andere
terreinen blijkt plotseling in dezf
overgangsfase in de geschiedenis van
de Bondsrepubliek dat Bonn achter
op is geraakt.
In Enschede:
Plannen tot behoud
schoorsteenpijp
van Jannink
(Van onze correspondent».
De „eerste Enschedese kunste-
naarssociëteit" heeft het gemeente-
bestuur van Enschede een brief ge-
zonden, waarin twee plannen wor
den voorgesteld, opdat de met onder
gang bedreigde schoorsteenpijp van
de textielfabriek van Jannink voor
het nagesclacht bewaard kan blijven
„Onze aan monumenten arme
stad", zo staat in de brief", bezit in
de merkwaardige en karakteristieke
fabrieksschoorstenen enkele unieke
tekens, die naar onze mening behou
den dienen te worden. Het eventuele
herbouwen zal voor latere genera
ties onuitvoerbaar zijn.
„De kunstenaars bieden het ge
meentebestuur twee maquettes aan,
die laten zien, wat er zou kunnen
gebeuren met de schoorsteen. Bij het
ene plan gaat men uit van een vrij-
hangend platform, met een toe-
gangstrap en rustbanken, die uit
zicht geven op de binnenstad. Het
geheel uit te voeren in gewapend
beton. De pijp zou bij deze oplossing
gezandstraald moeten worden, waar
bij de zuivere natuurkleur van de
bakstenen weer naar voren komt. Het
tweede plan voorziet in het opstellen
van drie beeldhouwwerken, allen in
relatie tot de pijp, met rustbanken
op de begane grond en de mogelijk
heid tot beplanting rondom en het
aanbrengen van waterpartijen.
„In verband met de vergevorderde
afbraak van de fabriek", aldus de
brief, „hopen wij, dat het slopen van
de schoorsteen voorkomen kan wor
den".
Nederlands orgel
in Carnegie Hall
Carnegie Hall Corporation heeft
aan de Zaandamse orgelbouwer Flen-
trop opdracht gegeven tot het bou
wen van een drie klaviers-orgel in
de grote zaal met ruim 2700 zit
plaatsen in Carnegie Hail New York.
Het instrument is ontworpen in de
stijl van de klassieke orgelbouw.
Premières bij Studio
De toneelgroep „Studio" heeft in
studie genomen en zal begin februari
voor de eerste maal opvoeren „Het
gat" van de Nederlandse auteur Lo-
dewijk de Boer. Deze behandelt in
dit stuk (wat hij zelf noemt „a coo
play") de geestelijke machtspositie
van een mens op zijn medemens,
daarbij zijn eigen leven en het leven
van zijn vriend en diens vrouw ver
nietigend. Tot de medespelenden be
horen: Cocki Boonstra, Jules Hamel.
Peter Oosthoek en Erik Plooyer. De
regie voert Peter Oosthoek.
De toneelgroep Studio heeft voorts
de rechten voor Nederland verwor
ven van „A scent of flowers" door
James Saunders. Dit stuk handelt
over een jong meisje, dat haar eigen
begrafenis meemaakt, waardoor de
motieven duidelijk, worden die haar
tot zelfmoord hebben aangezet. Het
stuk heeft in Londen sterk de aan
dacht getrokken.
Nurejews amandelen
worden geknipt
Rudolf Nurejew, de befaamde Rus
sische danser, die van het Leningrad
ballet naar het westen overliep, is
vandaag opgenomen in een Londens
ziekenhuis, waar zijn amandelen ge
knipt zullen worden. Nurejew is
thans verbonden aan het Britse
Royal Ballet.
„De rebellen moeten het voorbeeld volgen van communistisch'
China, dat miljoenen mensen doodde", aldus een Kongolese op
standelingenleider, die geciteerd wordt in een witboek van de
Kongolese regering, dat dezer dagen is verschenen en dat o.m.
verspreid is onder de afgevaardigden van de Verenigde Naties
in New York. Het witboek toont met foto's aan, dat de rebellie
in Kongo mogelijk is geworden door Russische en Chinese wapen-
leveranties. In het rebellenblad „Martyr" verklaarde „president"
Gbenye:: „Wij zullen onze fetisjen (vereerde voorwerpen bij pri
mitieve stammen) vervaardigen van de harten van Amerikanen
en Belgen en wij zullen ons kleden in hun huiden"
Volgens het witboek was het Olen-
ga, die er bij de rebellen op aan
drong het voorbeeld van de Chinese
communisten te volgen en zoveel
mogelijk mensen te doden. „Dat was
de reden waarom de Chinezen slaag
den", aldus Olenga. In een uitzen
ding voor Radio-Stanleystad ver
klaarde Gbenye, dat „verscheidenen
van onze officieren uit Moskou,
Cairo, Algerije, Ghana, Guinee en
Tsjecho-Slowakije zijn teruggekeerd.
Nu zullen wü anderen uitsturen om
vastzittend slijn
De sopraan Els Bolkestein die
onlangs tijdens een voorstelling
in Londen moest invallenzingt
vanavond voor het eerst de
hoofdrol in de opera „Die Zau-
berflöte" van Mozart in de
Stadsschouwburg in Amsterdam.
Links de bariton Gé Smit als
„Papageno". rechts Els Bolke
stein als „Pamina"
Kunsthandel
onderscheiden
De eigenaar van de Amsterdamse
kunsthandel Galerie d'Eendt, de heer
Will Hoogstraate, heeft uit Italië be
richt ontvangen dat zijn kunsthandel
is onderscheiden met de zilveren ster,
een internationale prijs van Europa
Arte in Italië voor artiesten, kunst
critici en kunstinstellingen. De prijs
zal hem op 6 januari in Bologna wor
den uitgereikt.
Nog enige Nederlanders kregen een
speciale vermelding en wel de schil
der Karei Appel, de beeldhouwer
Jaap Mooy en de kunsthistorica me
vrouw Henriette Van Dam van Isselt.
De kunsthandel van de heer Hoog
straate werd de prijs toegekend we
gens het vele werk verricht op artis
tiek en cultureel gebied en voor het
bevorderen van de kunstspreiding.
Kerstnummer
Drukkersweekblad
Wederom is verschenen het fraai
uitgevoerde kerstnummer van het
Drukkersweekblad Autolijn, tot stand
gekomen door de samenwerking tus
sen de Federatie der Werkgevers
organisaties in Met Boekdrukkers-
bedrijf en de Vereniging van Neder
landse Chemigrafische Inrichtingen.
Die samenwerking heeft ook dit jaar
tot artistieke en deskundige resul
taten geleid, waarvan in het bijzon
der genoemd moeten worden de
geslaagde kleurenprodukties van
schilderijen (panelen) en oude kaar
ten. Talrijke (kleinen) foto's verho
gen in niet geringe mate de waarde
van dit als altijd bezienswaardige,
doch ook lezenswaardige boekwerk.
Men leert er opnieuw uit, tot welk
een hoog peil de grafische kunst in
al haar geledingen in ons land ge
stegen is. Het doornemen van dit
nummer verschaft een groot esthe
tisch genoegen.
Hoge prijzen voor
Japanse prenten
De gisteravond in Amsterdam ge
houden kunstveiling bij Paul Brandt
ondervond grote belangstelling van
buitenlandse zijde, waaronder veel
verzamelaars van Japanse prenten.
Een serie van 38 prenten van Ho-
kusai (eerste drukken) bracht teza
men ruim f 56.000 op. Een boekje, ge
tekend door de Japanner Utamaro
werd geveild voor f 4100 en een prent
(20 x 30 cm) van dezelfde kunstenaar
f 2600.
Dit was de eerste veiling van be
langrijke Japanse prenten.
Het boek verhaalt de voorgeschie
denis van de opstand sinds augustus
1961. Op zeker ogenblik was drie
kwart van Kongo in handen van de
rebellen of werd rechtstreeks door de
rebellen bedreigd. Niet alleen in
Stanleystad, maar ook in Paulis zijn
de rebellen met buitengewone mis
dadigheid opgetreden: er werden
vierduizend personen afgeslacht.
Sommigen van hen moesten benzine
drinken, waarna hun magen werden
opgesneden en in brand gestoken.
Er is een in het witboek o.a. een
verklaring opgenomen van een ge
tuige over een dag bloedig werk op
het grootste plein van Paulis: „Op
donderdag 20 augustus plaatste lui
tenant Mathias Deo Yoema een mi
crofoon op het grote plein en sprak
de menigte met grote heftigheid toe
Op het terras van het regeringsbu
reau zaten Kongolese gevangenen.
Zij werden naar het midden van
het plein gebracht. De „simba's" zei
den dat zij moesten gaan liggen en
op een teken van Deo wierpen de
rebellen zich op hun gevangenen en
vermoordden hen. Sommigen had
den stokken, anderen kapmessen, nog
anderen vuurwapens De politieka- -
pel op het terras speelde een mars
en de moordenaars trokken in op
tocht om het plein, zwaaiend met
hun met bloed bevlektewapens en
tussen de lichamenen doorlopend.
Daarna draaiden zij grammofoon
platen en kinderen van tien jaar
dwongen mensen die op hun executie
stonden te wachten om te dansen,
terwijl zij ook gedwongen werden
stembiljetten van het recente refe
rendum op te eten".
een hoofdstuk van het witboek
het gebruik van zwarte magie
door de rebellen wordt gezegd, dat
Olenga vaak gezien werd in gezel
schap van „mama Onoma", een be
ruchte tovenares. Hij gebruikte
haar wilde voorspellingen om zijn
soldaten op te hitsen.
„Getuigen hebben tonelen bijge
woond waar de slachtoffers uiteen
gerukt werden en wier hart later
gebruikt werd als ritueel voedsel.
„Deze wreedheden werden bewust
aangemoedigd door de rebellenlei
ders. en toch hebben zij, die ver
antwoordelijk voor dit alles zijn, de
steun gekregen van zekere landen
onder voorwendsel dat zij strijden
de zaak van het Kongolese
nationalisme".
In het witboek wordt gezegd, dat
de rebellen hulp ontvangen van de
Sowjet-Unie, de Chinese communis
ten, Egypte en Algerije en uit de
republiek Kongo van Brazzaville en
het Koninkrijk Boeroendi.
Chinezen leiden
vluchtelingen op
Chinese communisten, die de rege
ring en de leiders van de vakbon
den omgekocht hebben, hebben in
Boeroendi de macht overgenomen in
een mate dat de Mwami (Koning)
„een gevangene is van zijn eigen
paleis", aldus het Amerikaanse week
blad „Life".
Roy Rowan, een redacteur van
het blad. schrijft dat hij en zijn
vrouw na een bezoek aan Boejoem-
boera, de hoofdstad van Boeroendi.
„nog steeds min of meer beduusd
zijn door hetgeen wij zagen: vreem
de dingen, grappige dingen maar ook
onheilspellende dingen".
„Communistisch-China maakt van
Boeroendi zijn eigen gesubsidieerd
controlecentrum van waaruit het
Kongo op kookpunt kan houden",
aldus Rowan. „Boejoemboera gonst
van de onwaarschijnlijke hoeveel
heid Chinezen. Werkend vanuit de
grootste ambassade in het land pro
beren zij wanhopig de wapentoevoer
naar de „simba's" (Kongolese rebel
len) gaande te houden
De mwami van Boeroendi „komt
tot de ontdekking dat zijn macht
begint te tanen zodat hij eigenlijk
leen gevangene is in zijn eigen pa-
leis nadat de Chinezen het land zijn
j binnengekomen", aldus Rowan. „De-
zelfde procedure gebruikend, die zij
[volgden in Tanzania en Kenia, be
gonnen de Chinezen „rechtstreekse
i hulp" aan Boeroendi te geven. In
plaats van geld te steken in nieuwe
scholen, ziekenhuizen en vliegvelden,
zoals Amerika en Afrika doen. steken
zij hun geld in enveloppen en deze
komen rechtstreeks terecht in de
zakken van uitgezochte regerings- en
vakbondsleiders
„De Chinezen", aldus gaat het
artikel verder, „richten Watoetsi-
vluchtelingen af die uit het nabu
rige Koninkrijk Roeanda zijn verdre
ven en leiden hen op in noord-Boe-
roendi voor het heroveren van hun
land In Roeanda. Wat de Chinezen
in feite van plan zijn is de Wa-
toetsi-troepen in Kongo te gebrui
ken. Het is mogelijk dat zU er spoe
dig duizenden hebben, die dan gaan
schieten op de nationalistische sol
daten van Tsjombe", aldus Rowan,
