dood
van
Artemio Cruz"
OOK AUSTRALIË HEEFT ZIJN
RASSENVRAAGSTUK
Vreemde maar nuttige gevel van Keulse
universiteits
bibliotheek
Abo (inboorling) nog niet overal gelijkberechtigd
Zaterdag 14 november 1964 —r*— pagina 2
(Van onze correspondente)
Wie echter niet vertrouwd te
met Mexico's geschiedenis, zou er
goed aan doen een korte samen
vatting 'daarvan door te lezen voor
hij aan deze roman begint. Want
andera begrijpt men mogelijk niet
Abo-dag
Natuurlijk waren er al lang voor
Mboja zijn kritiek uitte, bewyzen
te over dat het velen ernst is met
de opheffing van de abo tot ge
lijkgerechtigde Australisch burger.
In Sydney wordt elk jaar een abo-
dag gehouden in de open lucht. Dit
Jaar waren er toespraken van abo's,
die him grieven (onder het gehoor
van ministers) uitten, abo-zange
ressen en- zangers, die blijk gaven
grote culturele gaven te bezitten
(de 24-jarige Colin Hardy is een
in Australië beroemde gitarist-zan
ger en was één der uitvoerenden)
en werden prijzen uitgereikt aan
abo-schoolkinderen, die hadden
deelgenomen aan opstelwedstrijden.
De vereniging voor de bevorde
ring van het welzijn van abo's doet
al Jarenlang goed werk met abo's
als bestuurders. In Sydney is onder
leiding van een parlementslid een
actie begonnen (reeds la 80.000
gulden bijeengebracht) om een ver
blijf te stichten voor twintig abo-
kinderen, die in de gelegenheid zul
len worden gesteld ambachtsscho
len, middelbare scholen en univer
siteiten te bezoeken om te worden
opgeleid in het vak of beroep hun
ner keuze.
Beter begrip
Bij de politieke partijen begint
beter begrip te groeien voor de no
den van de abo's (o.a. woningen,
opvoeding en onderwijs) zowel als
voor hun rechten. In een verande
rende maatschappij kan geen poli
tieke partij zich meer veroorloven
deze problemen uit de weg te gaan,
want de buitenwereld begint zich
CARLOS FUENTES:")
Europeanen, die een oogje houden op 's werelds literatuur,
zullen de laatste roman „De dood van Artemia Cruz" van de
Mexicaanse schrijver Carlos Fuentes niet over mogen slaan.
De 35-jarige Fuentes, diplomatenzoon, die Europa goed kent
door een lang verblijf in Engeland en Frankrijk, maar nu in
Mexico woont, is een van 's lands meest briljante schrijvers. En
wie zich een voorstelling wil vormen van de jonge Mexicaanse
intellectueel, van zijn manier van denken, van zijn problemen
en die van zijn land, van zijn gecompliceerde verhouding ook
tot dat historierijke land van oude culturen en langdurige revo
luties, die moet beslist dit boek met zorg lezen; zo niet in het
Spaans dan in het Engels, want in New York is bij Farrar,
Strauss and Co een vertaling verschenen onder de titel van
„The death of Artemio Cruz".
Cruz weer bezig houdt, bi
welk moment precies begint
verraad aan idealen en aan i
zelf bij idealist of voormalige n
lutionalr?
Wat een niet-Mexicaan intia
opvalt aan Fuentes' stellinga
ten opzichte van Cruz' falen
dat hij vooral als een Mexlci
falen ziet, wat voor de niet-M
caan in eerste j,instantie een t
selijk falen is. Maar wanneer
jong is als de auteur
men zijn eisen hoog, beooró
men streng en heeft de nel)
in iets te absolute vormen t«
ken. Dat in Mexico „iedere \i
ratie zijn eigen meesters moet
nletigen, om dan weer
vangen met nieuwe meesten
even heers- en hebzuchtig zijn'
Fuentes klacht die hij tot
antwoordelijke landgenoten riet
Toch, wat zijn specifieke
wijt aan Cruz betreft: sociaal
voel is niet noodzakelijk de e!|
schap van een man die da«
heeft gevochten, omdat hij leed
der de afwezigheid ervan in M
omgeving. Meer dan omgek
tracht een mens datgene waa
der hij heeft geleden, te verg
in het nieuw verworvene m
er mee te bemoeien als
niet zelf de nodige
treft.
Zo trok de
der van de
partij, Gough Whitlam, bij
rugkeer van een wereldreis
zocht ook Nederland) van
in de laatste vier jaar zijn
hoge druk en tegen grote
in, de sociale verzekeringen op
zelfde basis toegepast als
blanke Australiërs, en het i,,
maar kort geleden, dat abo'i
recht hebben gekregen te flt(M
bij federale verkiezingen, terwijl
het stemrecht in de statelijk
kiezingen in Queensland en V;
rla nog altijd wordt onthouden
in de laatste anderhalf Jaar aj)
blanken gaan beseffen, dat de i
rechten hebben op de grond,
op zij leven. Terwijl elke bi
verplicht wordt school te ga&j
z'n 15 of 16de jaar, wordt die i
plicht de abo's nog alitijd antj
den. Abo's worden orudergebn
in reservaten waar geen artsen1
hen beschikbaar zijn".
Het is hard voor de overheij
vele blanke Australiërs om de
heid te horen, maar het is de
manier om het geweten wakkt
schudden.
De Australiër voelt tegenwoor
dig trouwens, dat er een schuld te
genover de abo valt goed te ma
ken, ook al laat de blanke zich er
Naar schatting zijn er 75.000 abo's
hun aantal liep naar raming tot
in de 300.000 ten tijde van de ont
dekking van Australië in de 18de
eeuw en de politiek van de over
heid is gericht op behoud, uitbrei
ding en assimilatie.
Dat de overheid in die taak dik
wijls te kort schiet, is begrijpelijk,
maar de goede wil is er. Helaas
ontbreekt vaak politieke moed: de
grondwet laai niet toe, dat de fe
derale regering wetten in het leven
roept voor abo's In de afzonderlijke
staten, en verbiedt haar eveneens
de abo's op te nemen in volkstellin
gen. Moed om op deze beide punten
een voorstel tot grondwetswijziging
in te dienen en een einde te maken
aan deze discriminatie, heeft de re
gering tot nu toe niet kunnen op
brengen.
Wel in noorden
De nieuwe universiteitsbibliotheek van Keu
len die intussen nog in aanbouw is - heeft
een zeer bijzondere gevel gekregen. Op het
eerste gezicht lijkt het op een architectonisch
spelletje: de bouwmeester heeft het eens
anders willen dan anderen. Maar zo is het niet,
want de architect heeft deze diepe
betonnen vakken op elkaar gemonteerd
om een doelmatige zonnewering te construe
ren. De gevelcellen- elk 65 cm diep, 110 cm
hoog en 130 cm breed - zijn met de schuine
wanden zo geplaatst, dat er op geen enkel
ogenblik van de dag directe zonnestralen in de
bibliotheekruimte kunnen binnendringen. De
anderhalf miljoen boeken van deze universi
teitsbibliotheek zullen in de toekomst altijd in
zacht licht staan en er dus geen nadelige in
vloed van ondervinden.
Het spreekt wel vanzelf, dat er bijzondere
berekeningen moesten worden uitgevoerd voor
dit bouwwerk, een combinatie van staal-
en prefabbouw. Elke vierkante meter nuttig
oppervlak moest worden berekend op een
maximale belasting van duizend kilogram. Het
bouwwerk, dat ontworpen is door professor
Gutbrod uit Karlsruhe, zal acht verdiepingen
tellen, die eind volgend jaar worden betrokken.
Dan zal er eindelijk voldoende ruimte zijn voor
de steeds groeiende voorraad boeken van de
Keulse universiteit, waarvan vooral de econo
mische faculteit en die van de sociale weten
schappen tot ver over de Duitse grenzen be
kendheid genieten.
Een tot het christendom be
keerde abo uit centraal-Austra
lië. Assimilatie brengt niet al
leen voor de overheid, maar
ook voor de abo's zelf grote
problemen met zich mee.
Dat de verschillen en geschillen
tussen „blank" en „bruin" in het
vijfde werelddeel ondanks goede
bedoelingen nog lang niet opgelost
zijn, blijkt o.a. uit het feit dat on
langs een Australische uitgever een
boek heeft uitgegeven, dat druipt
van haat tegen de abo (inboorling).
Gelukkig heeft zjj, waar zij wet
telijk wel de macht heeft, de abo's
in het Noordelijk Territorium kort
geleden bij de wet gelijkgesteld met
blanken, zodat inboorlingen nu In
cafés mogen komen en alcoholische
dranken gebruiken, voortaan land
kunnen kopen en een eigen zaak
drijven zonder overheidstoezicht.
Blanken mogen nu ook met abo-
vrouwen omgaan zonder de wet ie
schenden en abo's zullen, evenals
blanken, een vergunning voor een
Spiegel voor zijn
landgenoten
Wat nu de inhoud „De dood van
Artemio Cruz" betreft: Carlos
Fuentes bedoelt zijn landgenoten
deze roman als een spiegel voor
te houden en met name de mach
tigen en leiders van zijn land te
confronteren met wat hij min of
meer als evenbeeld ziet: Artemio
Cruz, maar dan een stervende
CARLOS FUENTES
(Van onze correspondent in Sydney)
Woonproblemen van gekleurde inwoners van Nederland, zoals
in de Nederlandse pers vermeld, vormen slechts één voorbeeld
van de vele vraagstukken, die zich opwerpen in een maatschappij
waarin zogenaamd geen vooroordelen tegen ras of kleur bestaat,
maar waarin men in de praktijk te kampen heeft met de tegenstel
ling tussen gevoel en verstand.
Een dergelijke situatie doet zich ook voor in Australië, waar de
gewone man als men hem over dit punt ondervraagt ver
ontwaardigd elke discriminatie afwijst, maar waar in kleine plaat
sen met een gemengde bevolking het onverstand nu en dan de
overhand krijgt, waardoor incidenten plaats grijpen, die het ras
senprobleem accentueren.
Gelukkig denkt de meerderheid van
de Australische bevolking er anders
over dan de auteur (Tom Ronan)
van dit boek („packhorse and pear
ling boat"), onder meer blijkende
uit de vele adopties van atoo-kin-
deren door blanke gezinnen.
Discriminatie
Daar staat tegenover, dat er
plaatsen ln Australië zijn, waar
abo's geweerd worden uit cafés,
bioscopen en zwembaden. Het zijn
weliswaar incidentele gevallen en
zij illustreren de laatste overblijf
selen van een overleefde houding
tegen de donkere mens, maar een
.meevoelende" houding alleen lost
het probleem niet op. Hoewel de
abo's ln het verleden in verschei
dene streken, waar de „donkere be
volking" werd uitgeroeid (Tasma-
nië) of opgejaagd als kangoeroes
(Queensland), dikwijls zelf schuldig
waren aan moord, doodslag of kan
nibalisme, kan een discriminerende
houding van de moderne mens te
genover de nazaten van die abo's
niet op grond van dat verleden
worden goedgepraat.
geweer kunnen krijgen, mogen
voortaan lid zijn van een vakvereni
ging en gelijke lonen beuren.
De centrale regering ia er onlangs
aan herinnerd, dat als over gron
den van abo's wordt beschikt, deze
abo's daarin vooraf behoren te wor
den gekend. Toen dit in Queens
land niet gebeurde bij de uitgifte
van een concessie aan een ontgin-
ningsmaatschappij, hebben abo's
een op boombast getekende petitie
bij het parlement ingediend. Het
ziet er naar uit, dat de regering
dit verzoek om alsnog de rechten
van de abo's in het oog te houden,
niet geheel en al naast zich neer
zal kunnen leggen.
Kritiek
De minister van Justitie van Ke
nia, Tom Mboja, die onlangs op
uitnodiging van de Australische re
gering een bezoek aan het vijfde
werelddeel heeft gebracht, liet zich
kritisch uit over het regeringsbe
leid ten opzichte van de abo's. Hij
zei: „Er bestaat nog altijd discri
minatie en de Verenigde Naties zul
len wel spoedig meer belangstelling
voor deze zaken tonen. Er ligt een
grote morele uitdaging voor Aus
tralië inzake de behandeling van
zijn abo's".
Mboja heeft twee abo's van de
,A-ustralische raad voor de rechten
van de abo's uitgenodigd een be
zoek aan Kenia te brengen op 12
december (Kenia's onafhankelijk
heidsdag). Die uitnodiging is een
riem onder het hart van de abo's
in hun strijd om erkenning van hun
rechten als Australische burgers. Op
die manier wordt ook de geest van
nog slapende Australiërs wakker
geroepen. Zo heeft de liberale party
in West-Australië een 55-jarige abo
als partijkandildaat gekozen voor de
verkiezingen van de wetgevende
vergadering in die staat. Deze abo
is heggenbouwer van beroep en te
vens zendeling onder zijn stamge
noten. Reeds eerder had de Arbeids
party in Victoria een abo kandidaat
gesteld, n.l. de Australische zanger
Harold Blair.
Problemen van een Mexicaans schrijver
dc gepreoccupeerdheid van Fuentes
als vele van 2djn Mexicaanse
kunstbroeders met de historie
van zyn land en vooral met de
Mexicaanse revolutie van 1910. Het
is de teleurstelling met de uitednde-
Ujke resultaten van die revolutie,
die de basis van Fuentes' werken
vormt.
Vertelling in
flitsen
In „De dood van Artemio Cruz"
ligt een Mexicaanse miljonair op
zijn sterfbed, omringd door de zij
nen zijn dochter Térèse en zyn
vrouw Catalina die hjj veracht.
Fuentes beschrijft nu het leven
van deze man, die eens heeft ge
vochten in de revolutie tegen het
regime van Porfiric Diaz (Mexi
caanse president, die zich van 1876
tot 1910 handhaafde).
Hij vertelt dit leven niet chrono
logisch, maar in flitsen, zoals ze
chaotisch in het hoofd van de ster
vende opkomen. Soms herinnert
Artemio zich de minnaar en wilde
vechter die hij is geweest, dan weer
de cynicus uit een latere tijd, de ge
wetenloze, maehtige zakenman of
de vermoeide oude man die in al
zijn grandeur en eenzaamheid een
door hem jaarlijks gegeven bal ga
deslaat.
Deze flitsen, die in de derde per
soon geschreven zyn, worden afge
wisseld met stukken die in de twee
de persoon staan en die in de toe
komst projecteren. In de eerste per
soon staan alleen die scènes, die
zich met de tegenwoordige tyd be
zighouden en waarin Fuentes het
lyden beschrijft van de stervende
Cruz, zoals deze dit zelf vanuit een
dieper bewustzyn gadeslaat.
Het werk van Fuentes tot nu
toe drie romans is van warmte
en kleur doorgroefd. Telkens weer
herinneren scènes aan oude schil
deryen. Hij zet met zyn pen als
penseel met grote zekerheid in
enkele woorden Mexicaanse land
schappen zó neer, dat, ook al heeft
men ze nooit in werkeiykheid ge
zien, men ze toch voor altyd ont
houdt.
dit uit macht of goederen bes
en het voor zichzelf uit te
ten Juist omdat hy zo onder
gemis ervan geleden heeft,
heeft elk soost tirannie ge*
lyk een andere vorm van ti
nie tot gevolgd totdat dit ontwi
lingsproces de reacties ertegen
lieverlee de overhand krijgen
matiging ontstaat. Ongelukk: p
wyze is het probleem echter
elke ontwikkeling, dat het nu
maal tyd kost. En Artemio l
leeft in een eeuw van te snel
nemende volksmassa's, zodat
tyd voor zo'n ontwikkeling nai
ïyks kan worden toegestaan
„angry yong men".
Filigrainwerk
Afgezien hoe
tegenover
opinies van Fuentes staat, hr
zeker dat hij als kunstenaar
veel heeft te geven. Het doe
niet toe, dat deze
gelijk is: soms met magnifiek
schreven stukken, dan weer
en slordig, soms ook met een li
voor subtiliteiten en detail,
dit nieuwe boek tot een fraai
rair filigrainwerk maakt.
Maar het voornaamste is, di
hoogst vaardige en gepassii
de artiest in Carlos Fuentes
de overhand houdt op de ge
sioneerde denker in hem.
Cruz, een die zich ervan bewust
wordt, dat hij alleen maar „stof
is en tot stof zal wederkeren" en
in die zin de in het volle leven
staande Artemio waarschuwt door
zich zijn eigen en daarmee hun
feilen en falen te herinneren.
Dit falen begint volgens Fuentes
op het ogenblik dat de voormalige
revolutionairen, alsook de huidige
Mexicanen die de idealen der re
volutie voortaan, in heb- of
machtszucht verstrikt raken, zodat
de ideale en zin der revolutie ver
raden. Voor Fuentes is het mense-
ïyke machtstreven dat hy in
zyn romans meer tot een Mexi
caans of voor Mexicanen typerend
streven maakt een van de kern
punten in zyn werk. Het is dit
streven naar „macht omwille van
de macht" en „zonder verantwoor-
deiykheid" dat hy als een der
voornaamste redenen ziet voor de
niet of half vervuld gebleven idea
len der revolutie, welke z.i. ook
niet tot een verhoopte „nieuwe so
ciale structuur en filosofie" heeft
geleid. Het tweede punt dat Feun-
tes altyd en ook by Artemio