dood van Artemio Cruz" OOK AUSTRALIË HEEFT ZIJN RASSENVRAAGSTUK Vreemde maar nuttige gevel van Keulse universiteits bibliotheek Abo (inboorling) nog niet overal gelijkberechtigd Zaterdag 14 november 1964 —r*— pagina 2 (Van onze correspondente) Wie echter niet vertrouwd te met Mexico's geschiedenis, zou er goed aan doen een korte samen vatting 'daarvan door te lezen voor hij aan deze roman begint. Want andera begrijpt men mogelijk niet Abo-dag Natuurlijk waren er al lang voor Mboja zijn kritiek uitte, bewyzen te over dat het velen ernst is met de opheffing van de abo tot ge lijkgerechtigde Australisch burger. In Sydney wordt elk jaar een abo- dag gehouden in de open lucht. Dit Jaar waren er toespraken van abo's, die him grieven (onder het gehoor van ministers) uitten, abo-zange ressen en- zangers, die blijk gaven grote culturele gaven te bezitten (de 24-jarige Colin Hardy is een in Australië beroemde gitarist-zan ger en was één der uitvoerenden) en werden prijzen uitgereikt aan abo-schoolkinderen, die hadden deelgenomen aan opstelwedstrijden. De vereniging voor de bevorde ring van het welzijn van abo's doet al Jarenlang goed werk met abo's als bestuurders. In Sydney is onder leiding van een parlementslid een actie begonnen (reeds la 80.000 gulden bijeengebracht) om een ver blijf te stichten voor twintig abo- kinderen, die in de gelegenheid zul len worden gesteld ambachtsscho len, middelbare scholen en univer siteiten te bezoeken om te worden opgeleid in het vak of beroep hun ner keuze. Beter begrip Bij de politieke partijen begint beter begrip te groeien voor de no den van de abo's (o.a. woningen, opvoeding en onderwijs) zowel als voor hun rechten. In een verande rende maatschappij kan geen poli tieke partij zich meer veroorloven deze problemen uit de weg te gaan, want de buitenwereld begint zich CARLOS FUENTES:") Europeanen, die een oogje houden op 's werelds literatuur, zullen de laatste roman „De dood van Artemia Cruz" van de Mexicaanse schrijver Carlos Fuentes niet over mogen slaan. De 35-jarige Fuentes, diplomatenzoon, die Europa goed kent door een lang verblijf in Engeland en Frankrijk, maar nu in Mexico woont, is een van 's lands meest briljante schrijvers. En wie zich een voorstelling wil vormen van de jonge Mexicaanse intellectueel, van zijn manier van denken, van zijn problemen en die van zijn land, van zijn gecompliceerde verhouding ook tot dat historierijke land van oude culturen en langdurige revo luties, die moet beslist dit boek met zorg lezen; zo niet in het Spaans dan in het Engels, want in New York is bij Farrar, Strauss and Co een vertaling verschenen onder de titel van „The death of Artemio Cruz". Cruz weer bezig houdt, bi welk moment precies begint verraad aan idealen en aan i zelf bij idealist of voormalige n lutionalr? Wat een niet-Mexicaan intia opvalt aan Fuentes' stellinga ten opzichte van Cruz' falen dat hij vooral als een Mexlci falen ziet, wat voor de niet-M caan in eerste j,instantie een t selijk falen is. Maar wanneer jong is als de auteur men zijn eisen hoog, beooró men streng en heeft de nel) in iets te absolute vormen t« ken. Dat in Mexico „iedere \i ratie zijn eigen meesters moet nletigen, om dan weer vangen met nieuwe meesten even heers- en hebzuchtig zijn' Fuentes klacht die hij tot antwoordelijke landgenoten riet Toch, wat zijn specifieke wijt aan Cruz betreft: sociaal voel is niet noodzakelijk de e!| schap van een man die da« heeft gevochten, omdat hij leed der de afwezigheid ervan in M omgeving. Meer dan omgek tracht een mens datgene waa der hij heeft geleden, te verg in het nieuw verworvene m er mee te bemoeien als niet zelf de nodige treft. Zo trok de der van de partij, Gough Whitlam, bij rugkeer van een wereldreis zocht ook Nederland) van in de laatste vier jaar zijn hoge druk en tegen grote in, de sociale verzekeringen op zelfde basis toegepast als blanke Australiërs, en het i,, maar kort geleden, dat abo'i recht hebben gekregen te flt(M bij federale verkiezingen, terwijl het stemrecht in de statelijk kiezingen in Queensland en V; rla nog altijd wordt onthouden in de laatste anderhalf Jaar aj) blanken gaan beseffen, dat de i rechten hebben op de grond, op zij leven. Terwijl elke bi verplicht wordt school te ga&j z'n 15 of 16de jaar, wordt die i plicht de abo's nog alitijd antj den. Abo's worden orudergebn in reservaten waar geen artsen1 hen beschikbaar zijn". Het is hard voor de overheij vele blanke Australiërs om de heid te horen, maar het is de manier om het geweten wakkt schudden. De Australiër voelt tegenwoor dig trouwens, dat er een schuld te genover de abo valt goed te ma ken, ook al laat de blanke zich er Naar schatting zijn er 75.000 abo's hun aantal liep naar raming tot in de 300.000 ten tijde van de ont dekking van Australië in de 18de eeuw en de politiek van de over heid is gericht op behoud, uitbrei ding en assimilatie. Dat de overheid in die taak dik wijls te kort schiet, is begrijpelijk, maar de goede wil is er. Helaas ontbreekt vaak politieke moed: de grondwet laai niet toe, dat de fe derale regering wetten in het leven roept voor abo's In de afzonderlijke staten, en verbiedt haar eveneens de abo's op te nemen in volkstellin gen. Moed om op deze beide punten een voorstel tot grondwetswijziging in te dienen en een einde te maken aan deze discriminatie, heeft de re gering tot nu toe niet kunnen op brengen. Wel in noorden De nieuwe universiteitsbibliotheek van Keu len die intussen nog in aanbouw is - heeft een zeer bijzondere gevel gekregen. Op het eerste gezicht lijkt het op een architectonisch spelletje: de bouwmeester heeft het eens anders willen dan anderen. Maar zo is het niet, want de architect heeft deze diepe betonnen vakken op elkaar gemonteerd om een doelmatige zonnewering te construe ren. De gevelcellen- elk 65 cm diep, 110 cm hoog en 130 cm breed - zijn met de schuine wanden zo geplaatst, dat er op geen enkel ogenblik van de dag directe zonnestralen in de bibliotheekruimte kunnen binnendringen. De anderhalf miljoen boeken van deze universi teitsbibliotheek zullen in de toekomst altijd in zacht licht staan en er dus geen nadelige in vloed van ondervinden. Het spreekt wel vanzelf, dat er bijzondere berekeningen moesten worden uitgevoerd voor dit bouwwerk, een combinatie van staal- en prefabbouw. Elke vierkante meter nuttig oppervlak moest worden berekend op een maximale belasting van duizend kilogram. Het bouwwerk, dat ontworpen is door professor Gutbrod uit Karlsruhe, zal acht verdiepingen tellen, die eind volgend jaar worden betrokken. Dan zal er eindelijk voldoende ruimte zijn voor de steeds groeiende voorraad boeken van de Keulse universiteit, waarvan vooral de econo mische faculteit en die van de sociale weten schappen tot ver over de Duitse grenzen be kendheid genieten. Een tot het christendom be keerde abo uit centraal-Austra lië. Assimilatie brengt niet al leen voor de overheid, maar ook voor de abo's zelf grote problemen met zich mee. Dat de verschillen en geschillen tussen „blank" en „bruin" in het vijfde werelddeel ondanks goede bedoelingen nog lang niet opgelost zijn, blijkt o.a. uit het feit dat on langs een Australische uitgever een boek heeft uitgegeven, dat druipt van haat tegen de abo (inboorling). Gelukkig heeft zjj, waar zij wet telijk wel de macht heeft, de abo's in het Noordelijk Territorium kort geleden bij de wet gelijkgesteld met blanken, zodat inboorlingen nu In cafés mogen komen en alcoholische dranken gebruiken, voortaan land kunnen kopen en een eigen zaak drijven zonder overheidstoezicht. Blanken mogen nu ook met abo- vrouwen omgaan zonder de wet ie schenden en abo's zullen, evenals blanken, een vergunning voor een Spiegel voor zijn landgenoten Wat nu de inhoud „De dood van Artemio Cruz" betreft: Carlos Fuentes bedoelt zijn landgenoten deze roman als een spiegel voor te houden en met name de mach tigen en leiders van zijn land te confronteren met wat hij min of meer als evenbeeld ziet: Artemio Cruz, maar dan een stervende CARLOS FUENTES (Van onze correspondent in Sydney) Woonproblemen van gekleurde inwoners van Nederland, zoals in de Nederlandse pers vermeld, vormen slechts één voorbeeld van de vele vraagstukken, die zich opwerpen in een maatschappij waarin zogenaamd geen vooroordelen tegen ras of kleur bestaat, maar waarin men in de praktijk te kampen heeft met de tegenstel ling tussen gevoel en verstand. Een dergelijke situatie doet zich ook voor in Australië, waar de gewone man als men hem over dit punt ondervraagt ver ontwaardigd elke discriminatie afwijst, maar waar in kleine plaat sen met een gemengde bevolking het onverstand nu en dan de overhand krijgt, waardoor incidenten plaats grijpen, die het ras senprobleem accentueren. Gelukkig denkt de meerderheid van de Australische bevolking er anders over dan de auteur (Tom Ronan) van dit boek („packhorse and pear ling boat"), onder meer blijkende uit de vele adopties van atoo-kin- deren door blanke gezinnen. Discriminatie Daar staat tegenover, dat er plaatsen ln Australië zijn, waar abo's geweerd worden uit cafés, bioscopen en zwembaden. Het zijn weliswaar incidentele gevallen en zij illustreren de laatste overblijf selen van een overleefde houding tegen de donkere mens, maar een .meevoelende" houding alleen lost het probleem niet op. Hoewel de abo's ln het verleden in verschei dene streken, waar de „donkere be volking" werd uitgeroeid (Tasma- nië) of opgejaagd als kangoeroes (Queensland), dikwijls zelf schuldig waren aan moord, doodslag of kan nibalisme, kan een discriminerende houding van de moderne mens te genover de nazaten van die abo's niet op grond van dat verleden worden goedgepraat. geweer kunnen krijgen, mogen voortaan lid zijn van een vakvereni ging en gelijke lonen beuren. De centrale regering ia er onlangs aan herinnerd, dat als over gron den van abo's wordt beschikt, deze abo's daarin vooraf behoren te wor den gekend. Toen dit in Queens land niet gebeurde bij de uitgifte van een concessie aan een ontgin- ningsmaatschappij, hebben abo's een op boombast getekende petitie bij het parlement ingediend. Het ziet er naar uit, dat de regering dit verzoek om alsnog de rechten van de abo's in het oog te houden, niet geheel en al naast zich neer zal kunnen leggen. Kritiek De minister van Justitie van Ke nia, Tom Mboja, die onlangs op uitnodiging van de Australische re gering een bezoek aan het vijfde werelddeel heeft gebracht, liet zich kritisch uit over het regeringsbe leid ten opzichte van de abo's. Hij zei: „Er bestaat nog altijd discri minatie en de Verenigde Naties zul len wel spoedig meer belangstelling voor deze zaken tonen. Er ligt een grote morele uitdaging voor Aus tralië inzake de behandeling van zijn abo's". Mboja heeft twee abo's van de ,A-ustralische raad voor de rechten van de abo's uitgenodigd een be zoek aan Kenia te brengen op 12 december (Kenia's onafhankelijk heidsdag). Die uitnodiging is een riem onder het hart van de abo's in hun strijd om erkenning van hun rechten als Australische burgers. Op die manier wordt ook de geest van nog slapende Australiërs wakker geroepen. Zo heeft de liberale party in West-Australië een 55-jarige abo als partijkandildaat gekozen voor de verkiezingen van de wetgevende vergadering in die staat. Deze abo is heggenbouwer van beroep en te vens zendeling onder zijn stamge noten. Reeds eerder had de Arbeids party in Victoria een abo kandidaat gesteld, n.l. de Australische zanger Harold Blair. Problemen van een Mexicaans schrijver dc gepreoccupeerdheid van Fuentes als vele van 2djn Mexicaanse kunstbroeders met de historie van zyn land en vooral met de Mexicaanse revolutie van 1910. Het is de teleurstelling met de uitednde- Ujke resultaten van die revolutie, die de basis van Fuentes' werken vormt. Vertelling in flitsen In „De dood van Artemio Cruz" ligt een Mexicaanse miljonair op zijn sterfbed, omringd door de zij nen zijn dochter Térèse en zyn vrouw Catalina die hjj veracht. Fuentes beschrijft nu het leven van deze man, die eens heeft ge vochten in de revolutie tegen het regime van Porfiric Diaz (Mexi caanse president, die zich van 1876 tot 1910 handhaafde). Hij vertelt dit leven niet chrono logisch, maar in flitsen, zoals ze chaotisch in het hoofd van de ster vende opkomen. Soms herinnert Artemio zich de minnaar en wilde vechter die hij is geweest, dan weer de cynicus uit een latere tijd, de ge wetenloze, maehtige zakenman of de vermoeide oude man die in al zijn grandeur en eenzaamheid een door hem jaarlijks gegeven bal ga deslaat. Deze flitsen, die in de derde per soon geschreven zyn, worden afge wisseld met stukken die in de twee de persoon staan en die in de toe komst projecteren. In de eerste per soon staan alleen die scènes, die zich met de tegenwoordige tyd be zighouden en waarin Fuentes het lyden beschrijft van de stervende Cruz, zoals deze dit zelf vanuit een dieper bewustzyn gadeslaat. Het werk van Fuentes tot nu toe drie romans is van warmte en kleur doorgroefd. Telkens weer herinneren scènes aan oude schil deryen. Hij zet met zyn pen als penseel met grote zekerheid in enkele woorden Mexicaanse land schappen zó neer, dat, ook al heeft men ze nooit in werkeiykheid ge zien, men ze toch voor altyd ont houdt. dit uit macht of goederen bes en het voor zichzelf uit te ten Juist omdat hy zo onder gemis ervan geleden heeft, heeft elk soost tirannie ge* lyk een andere vorm van ti nie tot gevolgd totdat dit ontwi lingsproces de reacties ertegen lieverlee de overhand krijgen matiging ontstaat. Ongelukk: p wyze is het probleem echter elke ontwikkeling, dat het nu maal tyd kost. En Artemio l leeft in een eeuw van te snel nemende volksmassa's, zodat tyd voor zo'n ontwikkeling nai ïyks kan worden toegestaan „angry yong men". Filigrainwerk Afgezien hoe tegenover opinies van Fuentes staat, hr zeker dat hij als kunstenaar veel heeft te geven. Het doe niet toe, dat deze gelijk is: soms met magnifiek schreven stukken, dan weer en slordig, soms ook met een li voor subtiliteiten en detail, dit nieuwe boek tot een fraai rair filigrainwerk maakt. Maar het voornaamste is, di hoogst vaardige en gepassii de artiest in Carlos Fuentes de overhand houdt op de ge sioneerde denker in hem. Cruz, een die zich ervan bewust wordt, dat hij alleen maar „stof is en tot stof zal wederkeren" en in die zin de in het volle leven staande Artemio waarschuwt door zich zijn eigen en daarmee hun feilen en falen te herinneren. Dit falen begint volgens Fuentes op het ogenblik dat de voormalige revolutionairen, alsook de huidige Mexicanen die de idealen der re volutie voortaan, in heb- of machtszucht verstrikt raken, zodat de ideale en zin der revolutie ver raden. Voor Fuentes is het mense- ïyke machtstreven dat hy in zyn romans meer tot een Mexi caans of voor Mexicanen typerend streven maakt een van de kern punten in zyn werk. Het is dit streven naar „macht omwille van de macht" en „zonder verantwoor- deiykheid" dat hy als een der voornaamste redenen ziet voor de niet of half vervuld gebleven idea len der revolutie, welke z.i. ook niet tot een verhoopte „nieuwe so ciale structuur en filosofie" heeft geleid. Het tweede punt dat Feun- tes altyd en ook by Artemio

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1964 | | pagina 10