caballero
Groots in „After the fall":
Paul Steenbergen en My ra Ward
kunst
kaleiöoscoQp
BEKLEMMEND EN AANGRIJPEND
Levensbiecht en
zelfbeschuldiging
Kon. subsidie voor
Jac. Sleger
anders
dan
andere
MINISTER BIESHEUVEL
Felle uitval naar de
„A.R. - verontrusten
TENTOONSTELLING „DE MILITAIR
MET PALET EN CAMERA"
Jeugdfestival was
een groot succes
Opgericht 1 maart 1800
Maandag 9 november 1964
Derd» blad no. 31411
HET veelomstreden, na een periode van acht jaar stilzwijgen,
verschenen toneelspel in twee bedrijven het eerste in een
te traag, het tweede in een zeldzaam boeiend verloop van de ver
maarde en eveneens veelomstreden Amerikaanse toneelschrijver
Arthur Miller "After the fall" („Na de zondeval"), beleefde met
Paul Steenbergen en Myra Ward in de hoofdrollen, zaterdagavond
xijn schokkende première in de Kon. Schouwburg in Den Haag.
Inderdaad schokkend.
Want dit vèr boven het louter autobiografische o.a. zijn
tweede huwelijk met het „sex-idool", de beroemde filmster Marylin
Monroe. - uitreikende puur menselijke drama, waarin voornamelijk
de problemen „schuld" en „verantwoordelijkheid" aan de orde
komen, schenkt zulk een hoeveelheid diep-inkervende indrukken,
dat men, getroffen door het imponerende spel, verbijsterd en tevens
ontroerd de zaal verlaat
Men moet zich eigenlijk totaal los haar voltrekt zddh
trachten te maken van de gebeurte
nissen uit het leven van de auteur
Miller; zij zijn immers incidenteel
en over zo- en zoveel jaar niet meer
yan primair belang.
Hij (Steenbergen) is hier die advo
caat Quentin, zij (Myra Ward), de
„topzangeres" Maggie. Wat hun
overkomt vormt echter slechts een
onderdeel van het geheel. Hoe „sen
sationeel" dit op zichzelf ook mag
lijn, veel belangwekkender is om te
tien., hoe een mens hier geplaatst
wordt en terecht staat ten
overstaan van zijn geweten, zijn
innerlijke waarden endaden.
Slechts een groot kunstenaar kan
het gegeven zijn, het aan te durven,
zó meedogenloos in het openbaar af
te rekenen met zijn „eigen-ik", daar
bij zichzelf voor hetgeen hij deed of
hem overkwam, toch in geen enkel
opzicht sparend. Miller reageert hier
alles, zoals de psychiater dit uitdrukt
volledig af. Hij stelt als hoofdthema
de menselijke vrijheid om te kiezen
tussen vernietiging of overleven en
door terug te zien op zijn in menig
opzicht kwalijk leven elk facet
daarvan scherp te onderzoeken,
raakt hij in het reine, wordt hij zich
ook van eigen schuld bewust en komt
tot de erkenning na talloze twij
fels hóe gevaarlijk mensen kun
nen zfjnook voor anderen.
Een zelfbeschuldigende levens
biecht
Miller trók reeds de aandacht met
(Jlll my sons", „Death of a sales
man", „The crucible" en zyn drama
.View from the bridge". Nu zette hij
zijn reputatie van hoogst intelligent
schrijver indringend en overtuigend
Voort met „After the fall".
Men kan er natuurlijk over rede
twisten, in hoever de openbaarma
king van al hetgeen er tassen hem
en Marilyn Monroe, zo knap be
schreven, voorviel, toelaatbaar ge
acht mag worden. Vele Amerikaanse
critici vielen hem daarover volkomen
terecht aan.
Doch men vergete niet, dat het
hier in de eerste plaats gaat om een
kwellende gewetensanalyse, waarvoor
oen toch ook respect kan hebben.
Dat velen de aandacht toespitsten
op één figuur, n.l. Marylin Monroe,
vindt Miller zelf „miserabel bekrom
pen." Hjj wil in dit stuk een figuur
schilderen, die de onmacht van een
mens demonstreert om de kiem van
de zelfvernietiging te ontdekken. Zy
is het personage dat méér dan
anderen, de tragedie openbaart van
iemand die zichzelf alleen maar als
slachtoffer beschouwt, van alle hoop
afziet en daardoor tot zelfmoord
komt. Maar de aanhoudend in zich
zelf wroetende Miller spaart in dit
alles toch ook zjjn eigen wezen niet.
Alle figuren uit Millers leven: zijn
ouders, zijn broer, zijn eerste, tweede
en derde vrouw als lichtend baken in
|f|; de verte, zijn communistische vriend
en nog zoveel anderen, treden onder
Ingenieuze belichtingseffecten naar
Voren: herinneringen, van héél jong
kf, volgen elkaar in één stroom op,
totdat deze haar climax vinden in
de ontzettende zelfmoordtragedie
van de aan drank, slaapmiddelen en
narcotica verslaafde Maggie, hoewel
deze ln Marylins' leven eerst lang
na de scheiding plaats vond.
Dit is een wrang rtuk om lang over
na te denken, een stuk met talloze
facetten, die men naar eigen instel
ling zal interpreteren. Met als moraal
- moraal is volgens Miller: de
Waarheid zeggen, zelfs tegen het
«eigen-ik" - dat ieder van ons, zelfs
de zwakkeling, die Quentin au fond
Is de destructieve elementen in
zijn binnenste moet herkennen en
zich bewust maken.
Dan kan, bij alle wanhoop, ook in
angst en eenzaamheid, de hoop blij
vend voortleven.
De snijdend realistische voorstel
ling stelde Paul Steenbergen en Myra
Ward op het hoogste plan.
De eerste voerde ook op bewonde
renswaardige wijze de regie.
Steenbergen, als de eeuwig over zijn
eo0 piekerende advocaat Quentin,
die by de tweede vrouw dacht te vin
den wat de eerste hem niet gaf (sex)
®h van de derde hoopt, dat zij hem
elndeiyk volledig zal opvangen, is
^n waarlijk internationaal formaat
!n zijn van vertwijfelingen en aar-
telingen doortrokken weergave,
evenals Myra Ward als de neuraste-
rdsche Maggie, voor wie Quentins'
uitspraak„De enige, van wie ik
Werkelijk houd is miin dochtertje"
moordende ramp betekent. In
onzegbare afmetingen.
Beider aantrekkend
spannend samenspel voerde naar
een hartverscheurend dramatisch
hoogtepunt, waarin werkelijkheid en
voorrang streden.
Van de vele andere medespelen
den noemen wij Georgette Hage-
doom en Jan van Ees als Quentins'
ouders, Trins Snijders als zijn eerste
vrouw, streng, koel, verwijtend, hem
niet begrijpend in zijn onzekerheid
en zijn derde vrouw Holga (Anne-
Marie Heyligers), wier sterke per
soonlij kheid gevolg is van het feit,
dat zij in oorlogstijd in de vernieti
gingskampen al het denkbare en on
denkbare onderging, wat haar ten
slotte tot een „waar mens" vormde.
In het grauwe décor van Hep van
Delft maakten de meesterlijke en
origineel uitgedachte belichtings
effecten van Wim Hubel een fascine
ren/die indruk. De vertaling van Bert
Voeten is raak en deskundig.
Een minutenlang durend, ovatio
neel applaus dankte alle spelers voor
deze Ln een adembenemend verloop
uitmondende voorstelling, waarin ook
de vele wisselende toiletten van Myra
Ward als de verleidelijk-zwoele,
domme en ordinaire, primitief voe
lende Maggie sterke aandacht trok
ken.
Een voorstelling, welke tot totaal
uiteenlopende discussies aanleiding
zal geven, maar waarvan één ding
ïen paal boven water vaststaat:
De Eindhovense kunstschilder
Jac. Sleger heeft voor de tweede
maal het Koninklijke subsidie
voor de vrije schilderkunst
een bedrag van f 2500 ontvan
gen. Ook in 1962 is hem deze
onderscheiding te beurt gevallen.
Hij werd in verband daarmee kort
daarna door H.M. de Koningin in
het koninklijk paleis in Amsterdam
ontvangen.
Jacques Siegers werd 20 februari
1936 in Eindhoven geboren. Hij
'maakte zijn studies aan de Acade
mie voor beeldende en bouwende
kunst in Tilburg en aan het hoger
instituut in Antwerpen, waarna hy
in Salzburg twee jaar in de leer was
bij Kokoschka. In 1957 ontving hy
de aanmoedigingsprijs der gemeente
Eindhoven, het jaar daarop werd hy
onderscheiden met de Kokoschka-
prijs in Salzburg. In 1960 verwierf
hij een beurs van de Franse regering
in 1962 een subsidie van Koningin
Juliana en in 1963 de prjjs van de
gemeente Oisterwijk.
De kunstschilders G. J. M. Dibbets
(Weert) en J. v. d. Pol (Edam)
hebben eveneens een Koninklijke
subsidie voor de vrije schilderkunst
ontvangen. Dit is voor de eerste
maal, dat deze schilders het subsidie
werd
Noodkreet over de
Bredase muziekschool
Met een nieuwe noodkreet heeft
de pas-opgerichte stichting „vrien
den van de Bredase muziek- en bal
letschool" zich gericht tot de minis
ters Toxopeus (B.Z.) en Bot
(O. K. en W.). Namens honderden
sympathisanten vraagt de stichting
het verlenen van bemiddeling en het
stimuleren van een overeenkomst
tussen het stadsbestuur van Breda
en het huidige bestuur van de par
ticuliere muziek- en balletschool
„op basis van een verantwoorde be
stuursvorm".
De stichting vrienden vraagt dit
thans aan de bewindslieden, na
dat het de commissaris van de Ko-
Kortmann, destijds niet is gelukt,
partijen tot elkaar te brengen. Zij
bleven over en weer met verwyten
slingeren. Wat als een principiële
zaak begonnen is, ontaardde in een
prestigegeschil, waarin argumenta
ties zijn betrokken, die de kloof al
leen maar dieper hebben gemaakt.
Het voortbestaan is de particulie
re school onmogeiyk gemaakt, om
dat zij het met de gemeente niet
eens kon worden over het benoe
mingsbeleid en omdat de gemeente
als belangrijkste subsidieverstrekker
bepaalde garanties voor het onder-
wijspeil wenste.
Paul Steenbergen en Myra
Ward in Miller's 'After the fall'.
(Foto Stokvis, Den Haag)
zy Is geschreven door een man, die
dooi ie poorten van de hel Is ge
gaan.
En daarvan, bft alle zelfbeklag,
een beklemmend en aangrijpend ge
tuigenis aflegt
Ondertussen komt men niet los
van de vraag, wat in dit stuk „waar
heid" en wat daarvan „verdichtsel"
is en of Quentin tegenover Maggie
toch niet nog in een te mooi licht
komt te staan.
Niemand is er tenslotte self bQ
geweest.
Koningin Juliana heeft vrijdag
avond in die Kon. Schouwburg in
Den Haag de generale repetitie bij
gewoond van Arthur Millers toneel
stuk „Na de zondeval" door de
„Haagsche Comedie" ondier regie van
Paul Steenbergen. Deze generale
repetitie werd gegeven voor de leden
van de vereniging „Vrienden van de
Haagsöhe Oomedie".
Goed jaar voor
,Ned. Openluchttheater'
1964 is, gezien de weersom
standigheden een voor de open
luchttheaters goed seizoen ge
weest, 81% van de geprojecteer
de voorstellingen ging door te
gen 76% in 1963. 7]/2% (v.j.)
werd definitief geannuleerd. Be
roepsgezelschappen verzorgden
67J/£% der voorstellingen.
Dat is zaterdag in Bloemendaal
meegedeeld op de Jaarvergadering
van de vereniging „Het Nederlands
Openluchttheater", het overkoepe
lend orgaan van de openluchtthea
ters in Nederland, waarby thans 48
theaters zyn aangesloten.
Tydens een ontvangst door het ge
meentebestuur van Bloemendaal in
het plaatselijk openluchttheater
meende burgemeester dr. D. H. Pee
exploitatie van openluchttheaters het
reboom Voller, dat by de expoitatie
van openluchttheaters het minder
belangrijk is of er een nadelig fi
nancieel saldo is dan wel wat de
mens uit het bezoek aan het theater
meeneemt. Het gaat allereerst om de
vreugde van het cultureel genot.
De voorzitter van de vereniging
de heer C. A. 't Hart, hoofd afdeling
kunstzaken in Rotterdam, sprak
over de kleine gemeenten en de
kunst. Hy meende dat in kleine ge
meenten alleen goede kunst kan
worden gebracht door mensen uit de
directe omgeving daarheen te bren
gen en hun vervoersfaciliteiten te
geven.
De vice-voorzitter, burgemees
ter J. C. Meyboom uit Diever, was
het daar niet mee eens. „Dorpelin
gen verwachten", zo zei hij, „dat de
kunst in hun eigen dorpsgemeen
schap wordt thuisgebracht".
constante kwaliteit 25 stuks f 1,25
Stichting „Schone
kunsten rond 1900"
De in het voorjaar aangekondigde
oprichting van de „Stichting schone
kunsten rond 1900" in Den Haag is
thans een feit geworden.
Oprichters van deze Stichting zijn
nazaten van o.a. Van der Boon
(schilder). Van Daalhoff (idem), Le-
beau (schilder, glazenier etc.) da
gebrs. Molkenboer (schilders), prof.
Der Kinderen (schilder)Voerman,
jr. (illustrator), Wibsen (schilder),
de groep van verontrusten ln zyn party. Hy noemde de I Ferwerda (idem). Lion Caohet (ont-
(Van onze parlementaire redactie)
deze groep statische mensen, die niet met hun tyd i
Minister Biesheuvel sprak met na
me over de kritiek die prof. Zuidema,
dr. Verplancke en de heer M. W.
Schakexel, op het gebied van de A.R.
kamerfractie hebben uitgeoefend. Hun
artikelen in het kaderblad van de
party,, AR-staatkunde", waarin de
partijleiding wordt verweten de oude
principiële lyn te hebben losgela
ten, noemde hy „karikaturen van
wat de AR.-voormannen vandaag de
dag beweegt".
Geen scheiding
„Ik laat geen scheiding aanbren
gen tussen de vroegere en huidige
generatie", zei hy. De minister ver
weet de verontrusten binnen de par
ty geen oog te hebben voor de ont
wikkeling van deze tijd en consta-
Namens de Stichting ter bevorde-
Cring van de amateurfotografie zul
len medailles worden uitgereikt, resp.
aan dpi. sld. F. J. Knemeyer, werk
zaam by het Ned. Adm. Korps te
Fontainebleau, 1ste prijswinnaar in
groep b (geheel eigen werk, begin
ners) en aan dpi. sld. J. F. M. Grasso
van de 42e pantser infanterie bri
gade, 1ste pryswinnaar in groep f
(kleurendia's) voor de fotowedstrijd
voor militairen-1964.
Het hoofd van de sectie Welzyns-
zorg, luitenant-kolonel W. Meuldyk,
stelt de door deze sectie uitgeloofde
prijzen en oorkonden ter hand.
De openingsby eenkomst wordt be
sloten met de projectie van plm. 70
kleurendia's in een omlysting van
muziek en gesproken tekst waarna een
rondgang met toelichting zal plaats
vindei
r de expositie, die 79 teke
ningen en schilderyen en 128 foto's
bevat.
Deze zyn geselecteerd uit de inzen
dingen voor de jaariykse foto- te
ken- en schllderwedstryd voor mili
tairen, waaraan dit jaar niet alleen
werd deelgenomen door militairen
van de Kon. Landmacht en Kon.
Luchtmacht maar ook door perso
neel van de Kon. Marine.
Voor het eerst dit Jaar werd ook
8 mm. smalfilmers de gelegenheid
geboden hun bydrage te leveren. Met
een selectie van 2 zwart-wit en 1
kleurenfilm zullen in 't Harde en
kele resultaten getoond worden.
De tentoonstelling Is tot en met
17 november in de legerplaats 't
Harde te bezichtigen en zal daarna
een tournee maken langs 18 waün-
richtingen, kazernes en vliegbases.
Visdag a.s. cal de Staatssecretaris van Defensie de heer W. den Toom
ln de manschappenkantine van de legerplaats 't Harde de 13de tentoonstel
ling „De militair met palet en camera" openen.
By deze gelegenheid worden namens Prins Bemhard medailles overhan
digd, aan dpi. sld C. Th. Booy van de 2de centrale opleidingsschool voor
administratief kader, le prijswinnaar ln groep O (beroepswerk) voor de
teken-en schilderwedstrijd voor militairen-1964 en aan kapt. V. C. Dake van
de Artillerie Schietschool, le prijswinnaar in groep C (geheel eigen werk, teerde, dat zy bezig zyn principieel te
gevorderden) voor de fotowedstrijd voor militairen-1964. denken over zaken, die reeds tot het
verleden behoren. Hy verwierp de be
schuldiging, dat de voormannen van
de party in de Nieuw-Gulneapolitiek
en de soc- economische politiek geen
beginselvaste houding zouden hebben
ingenomen. „De Bybel is geen auto
maat, die voor een kwartje aangeeft
wat ieder precies moet doen," zei hy.
Wie aan christelijke politiek doet,
neemt volgens mr. Biesheuvel geen
genoegen met de maatschappij van
vandaag, maar is dynamisch en
streeft naar gerechtigheid in de sa
menleving.
Voorzichtig
Na zyn opvallende optreden een
week eerder op het Antirevolutionaire
partijconvent liet mr. Biesheuvel zich
deze keer voorzichtig uit over de in
ternationale politieke vraagstukken,
Ky bleek van oordeel, dat ernsti
ge pogingen moeten worden onder
nomen om de crisis in de EEG te be
zweren, waarby het niet
Franse opvattingen te veroordelen
zonder een alternatief te bieden. Het
plan-Erhard liet de bewindsman dit
maal onbesproken. Hy herhaalde
slechts, dat het zaak is niet alleen op
economisch, maar ook op militair ter
rein samen te werken binnen de
E.E O. en daarby aansluiting te zoe
ken by de V.S. Gevraagd naar zyn
opvattingen daarover, veroordeelde
minister Biesheuvel consequent de
apartheidspolitiek van de regering-
Verwoerd. Hy vergeleek de toestand
ln Zuid-Afrlka met die in Suriname.
Hy constateerde het t blanke volks
deel in de Unie bezig is zyn eigen on
dergang te bewerkstelligen. De mi
nister veroordeelde de houding van
de blanke kerken ln Zuid-Afrika en
vond dat de Nederlandse christenen
daar niet onverschillig tegenover
kunnen staan.
De zevenjarige Bedri Baykam
zoon van een Turks parlements
lid en een architecte. maakte nu
reeds 2000 tekeningen in houts
kool. pastel en oost-indische inktoverat met overweldige. .cl sue-
Zijn eerste tentoonstelling werd ces. Hierboven het jeugdige
gehouden in Ankara, daarna in wonderkindvoor enkele van
verschillende grote steden en zijn werken.
Te Rotterdams
Zaterdagavond-laat, felteiyk wat
het al zondagmorgen, ls er een einde
gekomen aan het tweede Rotterdam
se Jeugdfestival voor werkende Jeugd.
Dit ls een even groot succes ge
worden als het eerste, dat vorig jaar
ln Rotterdam is gehouden. Toen had
men de deelnemers gedurende een
week op een zeeschip dat aan de
Tarkkade lag ondergebracht. Nu was
het Festival verdeeld over vier za
terdagen tussen 26 september en 7
november. Desalniettemin ls het ge
sprek tussen jeugd en kunstenaar
niet verlopen. Ook op de laatste za
terdag was de opkomst maximaal.
„Daarmee is voor my bewezen",
aldus Rob de Vries dir. van *t Nieuw
Rotterdams Toneel „dat het organi
seren van dit soort contacten heel be
langrijk Jeugdwerk is". Het schema
van de vier dagen was: 's morgens
discussie, museum- of atellerbezoek,
8 middags praten over wat er des
avonds te zien of te horen zou zyn
en 's avonds toneel, muziek of ballet.
Het grappige is, dat de kunstenaars
van diverse pluimage die hieraan mee
gedaan hebben ook van hun onder
ling contact zo hebben genoten. Daar
kom Je gewoon anders niet toe.
Maar dat we er weer in geslaagd
zyn 200 jongens en meisjes die aan
het begin van hun leven staan ge
ïnteresseerd te maken voor kunst,
hun de kans hebben mogen geven ln
de kenken te kyken en hun daarmee
enig Inzicht te geven, ls het fynste",
aldus Robert de Vries.
Kunstschilder
Adri Bleijs overleden
De kunstschilder Adri Bleys is
op 87-Jarige leeftyd in zOn woning
ln Volemdam overleden. Adri Bleys
genoot vooral in de V.S. bekendheid
als schilder van Volemdamse koppen
en Volendams interieur.
Hy werd in Hoorn geboren en stu
deerde in Parys en aan de Ryks-
academle voor beeldende kunsten in
Amsterdam. De overledene was een
zoon van de architect A. C. Bleys,
die om., het Onze Lieve Vrouwen
gasthuis en de St. Nicolaaskerk heeft
ontworpen.
werper toegepaste kunst), Nyiand
(schilder en graficus), Van der Valk
(graficus). Wenokenbach (idem),
Bdzard en Arnold Koning (schil
ders), zyi (beeldhouwer), Graadt
van Roggen (graficus), Dysselhof
(schilder), Van Soest (idem), Van
Konijnenburg (idem) en Brouwer
(ceramicus).
Men la thans bezig de nazaten van
tal van andere kunstenaars, die rond
de eeuwwisseling leefden, te bewe
gen tot toetreding.
De Stichting stelt zich ten doel de
culturele waarden, welke het werk
van de betrokken kunstenaars ver
tegenwoordigt, in stand te houden.
Ter verwezenlijking van dit doel zal
in samenwerking met de gemeente
Apeldoorn een collectie kunstwerken,
alsmede een kunsthistorische docu
mentatie, worden byeengebracht in
een daartoe te creëren museum.
Tydens een eerste vergadering van
het algemeen bestuur van de Stich
ting werd het dageiyks bestuur ge
vormd, dat is samengesteld als volgt:
prof. dr. Ir. J. L. van Soest, voor
zitter, mr. J. C. Mouiyn, secretaris,
mevrouw A. M. Zyi-Koning, tweede
secretaris, dr. C. Lion Caohet, pen
ningmeester, mr. A. L. dee Tombe,
burgemeester van Apeldoorn, de heer
D. F. Lunsingh Scheurleer, rijks
inspecteur voor roerende monumen
ten en de heer J. M. Joosten, hoofd
van de afdeling moderne kurist van
het Ryksbureau voor kunsthistori
sche documentatie.
Boekenbeurs te Belgrado
Te Belgrado ls een internationale
boekenbeurs geopend, waaraan 90
Joegoslavische en 70 buitenlandse
uitgevers onder wie Belgische en
Nederlandse deelnemen.
„Ons leekenspel
viert jubileum
Ter gelegenheid van het 30-jarig
bestaan van „Ons Leekenspel" te Bus-
sum wordt van 27 t/m. 30 december
te Bnssum een feesteiyke werkbyeen-
komst gehouden oJ.v. Anton Sweers.
In zes afzonderiyke werkgroepen
zal een aantal expressievormen wor
den bestudeerd. De onderwerpen van
deze werkgroepen zyn: De musical
(o.l.v. Han van Koert en Gert Wil-
lems)Spel en regie (o.l.v. Joop Biek-
mann). Décor en licht (o.l.v. Arnold
Hamelberg); Voordracht en decla
matie (o.l.v. Annie Sweers)Spelen
met kinderen (oJ.v. Agnes Nieuwen-
huis en Marcel van Dyck); Mime
en pantomime (oJ.v, Jan Bronk).
Voorts zyn er o.m. gezameniyke
grimeerlessen o.l.v. de heer J. Groot
kop. Voor 's avonds staat o.m. de op
voering door de Stichting „Neder
landse Pantomime" van een nieuw
pantomimespel op het programma.
De by eenkomst wordt geopend door
Ton Lutz en besloten met een fees-
teiyke slotmiddag.
9t
Nieuwe uitgave"
Meester Rembrandt, door Jan Mens.
7e druk,
Tuinvyvers en waterplanten, door H.
J. Papenfuse. Ned. werking B. J Gal-
door G. H. van Maren,
Rond Annemarle, door H. Henszen
Veenland. Mel-pockets. Uitg.: W D.
Melnema, Delft.
