a
mm
Hirosjima's atoombom flitste
door de Stadsgehoorzaal
'Bevel is bevel'
Belgische leger zit met
een nieuw schandaal
GEBRUIKTE AUTO'S
Unieke introductie
werk van Luigi Nono:
een evenement
NASLEEP ROOKPOT-AFFAIRE
Officieren verdacht
van malversaties
a. ongehuwde en gehuwde
vrouwelijke krachten
b. gehuwde vrouwelijke
hulpkrachten
lT1,
r<Tt
LEISCH DAGBLAD VRIJDAG 23 OKTOBER 1964
UITZONDERLIJK K EN 0 CONCERT
Als een alles en allen verwoestende, merg en been verscheu
rende bliksemstraal flitste Hirosjima's atoombom plotseling ii
verblindende felheid door de zaal: de inzet van Luigi Nono's
„Canti di vita e amore" („Liederen van Leven en Liefde"), in
Nederlandse première door de progressieve dirigent Bruno Ma-
derna gegeven tijdens het werkelijk uitzonderlijke concert, dat
het Residentie-Orkest als eerste der Meesterserie van K. en O.
gisteravond bood.
Dè,t was een oorverdovende sdhok,
Een schok, tegelijkertijd een open
baring voor de nieuwe wegen, die
de IbaJliaari.se avanitgardist Luigi
Nono (38) bewandelt: wegen,
spromkelijk betreden door
Sohönberg en een Anton Webern,
doch die nu naa<r eigen doelen lei
den.
Het is iets totaal nieuws, wat deze
belangrijkste vertegenwoordiger der
jongste Italiaanse compondstengene-
ratie, oorspronkelijk voor het Edin-
burgse Festival van 1962 schreef.
Wat hij in deze smartelijke realis
tische schildering, welke als een in
dringend getuigenis aan en een tot
bezinning voerende herinnering voor
de mensheid gelden mag, is nauwe
lijks onder woorden te brengen.
Heterofenie
In hoofdzaak is zijn schrijfwijze
gebaseerd op de z.g. „heterofenie"
van Aziatische, voornamelijk Japan
ss origine d.wz.. het gelijktijdig
optreden van dezelfde melodie, maar
dan in élke stem gevarieerd, waar
door een sterk gedifferentieerde sa
menklank ontstaat. Hetzelfde prin
cipe, waardoor een schijnbare meer
stemmigheid ontstaat, werd echter
ook reeds enigszins toegepast door
Strawinsky (Sacre du printemps)
Schönberg (Fünf Klavierstücke)
Mede ook door het veelvuldig ge
bruik van o.a. kwartoonsafstanden
ontstaan in deze methode opvallen-
„dissonerende" klank- en kleur-
werkingen. Tevens verleent Nono
het orkest ongekend suggestieve
feruiiseffeoten, in de hoogste mate
verhevigd door het fascinerende
•t een der integrerende
(bestanddelen vormt van de instru
mentale achtergrond, waarin ook de
tokkelende strijkers voor onver
wachte verrassingen zorgen.
Kortom: Nono presenteert een
irkestraiaJl palet van ongewone in-
Kmd.
Het geheel is geïnspireerd op de
hci^rbijsterende gebeurtenissen te
Hirosjima en gecomponeerd voor
sopraan, tenor en groot orkest met
»ls onderdelen „Sul ponte di Hiro-
ijima", „Djamilla Boupachè," (voor
Mpraansolo) en „Tu". Het wordt
overwegend beheerst door de tra-
lische, schrijnende sfeer van het on
derwerp. De teksten bevatten frag-
inten uit het Hirosjima-dagboek
Günther Anders, in contrast tot
Ie beschouwingen van Jesus Lopez
'acheco en Cesare Pevese. Het merk
aardige evenwel bij Nono is, dat
ondanks zijn verstandelijk, ex-
erimenteel modernisme, toch ais
'olbloed Italiaan het hart blijft
Openstellen voor melodiek en lyriek.
Hels moeilijk
Voor de uitvoerenden waren deze
■Traven hels moeilijk.
Wij denken in de eerste plaats aan
Se voor de 26-jarige sopraan Catha-
Hne Gayer, sinds 1961 verbonden aan
do Duitse Opera in Berlijn en daar
«gegroeid tot een ster van eerste
M=r
grootte. Wat van haar in die instru
mentaal gedachte partij met de on
geloofwaardigste intervallen vereist
werd, grensde aan het schier onmo
gelijke. En toch wist deze zangeres,
die over een absoluut gehoor be
schikt, danik zij mede een formidabel
technisch kunnen, aan haar kolos
saal moeilijke opdracht bewonde
renswaardig te voldoen. Naast haar
de befaamde Zwitserse tenor Ernst
Hafliger, die al evenzeer tegen zijn
waanzinnig zware taak volkomen op
gewassen bleek.
Bruno Maderna, specialist in de
moderne muziek, de .grote" man in
Darmstadt, waar hij met zijn ka-
mermuziekensemble tijdens de wijd
en zijd beroemde „Perienikurse" tal
loze nieuwe composities introduceert
en componist o.a. van zijn Dimensio
III c, dat binnenkort hier geïntrodu
ceerd zal worden, .gelooft" onvoor
waardelijk in deze muziek, welke in
tussen wellicht voor velen nog een
geöloten boek zal zijn.
Dat was te merken aan zijn over
dracht op het subliem spelende Re
sidentie-Orkest, waarvan Maderna,
naar wij vernamen, heeft getuigd,
dat geen enkel ander orkest deze
compositie beter kan spelen. Hij
noemt dit orkest dan ook een „cul
tuurmonument".
Hoe bevreemdend deze introductie
ook geweest mag zijn, niemand zal
ontkomen zijn aan de suggestie,
welke ervan uitgaat, niemand zal, in
sommige passages, ook niet onderhe
vig geweest zijn aan een gevoel van
diepe ontroering
Wij kunnen gerust getuigen, dat
hier een opzienbarend „evenement"
aan de orde is geweest.
Topprestaties
Voor het overige moeten wij kort
zijn, hoè interessant elk ander on
derdeel van dit unieke programma
ook was.
Als inleiding hoorde men de sym
fonische fragmenten uit Debussy's
mysteriespel „Le martyre de Saint
Sebastien" (1911), op de tekst van
Gabriël dfAnmunzio. Een andere
Debussy dam men meestal gewend is,
een die zich een wijdingsvolle zijde
doet kennen en in de tweede periode
zijn scheppend leven reeds het
Honegger-réveil van het Franse
oratorium voorzegde. Het orkest
volgde ook hier Bruno Maderna, die
waar meester in alle stijlen lijkt
te zijn, op die voet. Van stijlen ge
sproken. Na de pauze waren Monte
verdi en Vivaldi aan het woord,
beiden in composities voor het he
dendaags concertgebruik bewerkt
door Maderna, die dit, zoals niet an-
van hem te verwachten is, met
grote deskundigheid op alleszins ver
antwoorde wijze heeft gedaan.
Van Monteverdi diens „Sonata so-
pra Maria", waarin naast het uitge
dunde orkest het Haags Matrozen-
koor zich deed horen, telkenmale de
melodie iintonerend, tegen het in ve
lerlei variaties en versieringen op
klinkend orkest. Deze jongens, onder
directie van Sipke de Jong, behoef
den stellig niet voor de „Sanger-
knalben" ondier te doen: integendeel,
hun klare zang kwam beter tot haar
recht diam onlangs die vam de kleine
Weners.
En tot besluit klonk Vivaldi op in
Psalm III („Beatus Vir"), zoals deze
indlertijd in Venetië weergegeven is
met medewerking van duibbelkoor.
Voor dit laatste stond het Nederlands
Madrigaalkoor (uit Leiden) van
Herman Strategier paraat. Mader
na zaJl zich over de vervoerende wijze
waarop dit gerenommeerde koor
zich aan zijn leiding overgaf en tel
kenmale stralend het „Beatus vir qui
timet Dominium" (Heil den man, die
de Here vreest) liet opklinken, niet
beklaagd hebben. Het edele, homo
gene klankgehalte, de volstrekte
precisie en de volledige overgave:
dat affiles wès er in de hoogste mate.
En ook hierin bewezen Catherine
Gayer en Ernst Hafliger wiens
■Bruno Maderna, Catherine
Gayer en Ernst Hafliger tijdens
het concert van gisteravond.
coloraturen zelfs in de snelste tempi
feilloos bleven vocalisten, die te
recht tot de „grote" figuren van
het internationale podium behoren.
W(j mogen ons gelukkig prijzen hen
in onze stad gehoord te hebben.
Dat was het groots besluit van een
avond, gevuld met een aaneenscha
keling van muzikale topprestaties.
Indien er een muzikale Olympiade
gehouden was, zouden Maderna, die
wij hier al eerder mochten begroe
ten en bewonderen, en al de zijnen
zeker tot de recordhouders behoord
hebben!
Het gehoor betoonde zich zelfs
na Nono enthousiast!
H.
MAFFIA-LEIDER
SPOORLOOS
De Amerikaanse autoriteiten heb
ben nog geen spoor gevonden van de
Cosa Nostra, die woensdag op klaar
lichte dag op de Fifth Avenue in
New York werd ontvoerd. Men ge
looft dat hjj de dood heeft gevonden
in handen van beulen van de onder
wereld.
De bandiet Joe Valachi heeft ver
leden jaar in een verklaring voor
een Senaatscommissie, die een on
derzoek instelde naar de misdaag in
Amerika, verklaard, dat Bonanno
een van' de belangrijkste figuren van
de Cosa Nostra was en de leider van
een van de vijf „families" of benden
die in New Yjork opereren.
Agenten van de federale recherche
kammen de stad uit op zoek naar
Bonanno en zyn begonnen met de
opsporing van van zjjn kennisse e
familielede om hen te odervragen.
zy zoeken vooral de zoon van Bo
nanno, Saivatroe, die getrouwd is
met een nicht van de thans overle
den Joseph Profaci, gewezen Maffia
leider in Brooklyn.
Woensdag zijn vijf leden van d
bende van Bonanno voor een grand
jury verschenen. Deze jury stelt een
onderzoek in naar de georganiseer
de misdaad in Amerika en Bonanno
was ook gedagvaard om te getuigen.
Hij is echter voor die tijd toen hij
in gezelschap van zijn twee advoca
ten een gebouw wilde binnenkomen
ontvoerd door twee mannen, die
hy niet scheen te herkennen.
Chinese A-bom niet
van plutonium
maar uranium-235
De Chinezen schijnen op het gebied
van kernwapentechniek verder te zijn
dan men aanvankelijk dacht, zo is
gisteren door Amerikaanse func
tionarissen verklaard. Hun mening
vond voedsel in de bekendmaking
van de Amerikaanse commissie voor
atoomenergie, waarin werd gezegd
dat de Chinezen bij hun kernproef
g?bruik hadden gemaakt van ura
nium 235, terwijl aanvankelijk was
aangenomen dat plutonium was ge
bruikt, voor de produktie waarvan
slechts een kernreactor aanwezig
moet zijn. De produktie van ura
nium-235 vereist een veel uitge
breidere technische installatie en
een hogere graad van wetenschappe-
Labour-minister
vecht tegen de
stakingsdreiging
De havenarbeiders in Groot-Brit-
tannië zullen op 1 december In sta
king gaan als voor dit tijdstip geen
overeenstemming is bereikt over hun
eis tot meer loon. Dit besluit ls gis
teren genomen op een vergadering
in Londen, waar de vakbondsafge
vaardigden van 65.000 Britse haven
arbeiders bijeen waren gekomen.
De van werkgeverszijde voorge
stelde loonsverhoging werd onvol
doende geacht, terwijl dezen de
eisen van de arbeiders van de hond
wezen. De onderhandelingen waren
toen op dood spoor gekomen.
Bmnen enkele uren na het besluit
van de vakbond nodigde de socia
listische minister van Arbeid, Gunter,
de leiders van de werknemers- en
werkgeversorganisatie uit vandaag
op zijn ministerie te komen om te
trachten de zaak in het reine te
brengen. Een havenstaking komt de
Jonge Labourregering, die de nadruk
op vergroting van de uitvoer wil leg
gen. bijzonder ongelegen. Volgens
gcedingelichte kringen zal premier
Wilson maandag de Britten een „eer
lijke en duidelijke" uiteenzetting ge
ven van de economische problemen
van het land. Hij zal dan de maat
regelen bekend maken die zijn rege
ring wil nemen.
Veiligheid was
niet in gevaar
In een rapport van president John
son heeft de FBI gisteren meege
deeld, dat geen enkele Inlichting In
zake de affaire met Walter Jenkins
er op wijst, dat de g ewezen adviseur
van de president de veiligheid of de
belangen van de VS in gevaar heeft
gebracht.
Assistent bij operaties
NEDERLANDSE
PSEUDO-ARTS
WERKT IN LUIK
(Van i
Brusselse correspondent)»
lijk kunnen. Het is niet met zeker
heid te zeggen of de SowJ et-Unie
China aan dit uranium heeft gehol
pen voor zU haar hulp aan Peking
in 1959 stopzette.
Een 44-jarige Maastrichtenaar ls In
Luik gearresteerd, nadat hU zich
enige tijd voor geneesheer had uit
gegeven en verscheidene operatie#
in twee stedelijke ziekenhuizen
had bijgewoond.
HU had verklaard, dat hU in Inns
bruck had gestudeerd, hetgeen nog
niet geverifieerd ls, dat hU ln Ne
derland analist is geweest en dat
hij zich arts noemde „om het aan
zien van de medische stand niet t«
schaden". Hij had bijzonder goede
relaties in Luikse kringen met
name in die van de hoge geestelijk
heid.
HU ls tenslotte ontmaskerd, toen hl|
zich bij het assisteren van chirur
gen in de operatiezaal bijzonder
onhandig gedroeg en vragen stelde,
die lieten merken, dat hij niet
duidelijk wist waar het om ging.
Men stelt thans een onderzoek ln
naar de omvang van de bedriege
rijen van de Nederlander en met
name ook wil men weten, hoe het
mogelijk ls, dat bepaalde chirurgen
hem zonder enige controle van zijn
antecedenten hebben laten aasiste-
Experimentele
kerncentrale
Een nieuwe experimentele kern
centrale is gisteren in werking ge
steld bij de Engelse plaats Winfred
Ileath, die tot stand is gekomen als
een gevolg van de samenwerking in
12 Europese landen.
De centrale is van het gasgekoelde
type en zal worden gebruikt voor
proefnemingen voor grotere kerncen
trales.
De twaalf landen die hebben bijge
dragen aan het tot standkomen van
de centrale zijn: België, Luxemburg,
Frankrijk, West-Duitsland, Italië,
Nederland, Zweden, Denemarken
Noorwegen, Oostenrijk,Zwitser
land en Engeland.
T'reblinka -proces
In het proces dat thans in Düssel-
dorf tegen voormalige kampbewakers
van het nazi-vernietigingskamp in
Treblinka, in Polen, wordt gevoerd,
heeft de voormalige sergeant tweede
klasse der SS WUli Mentz (60) ver
klaard, dat hij „minstens twee- tot
driehonderd" joodse mannen, vrou
wen en kinderen met een nekschot
heeft gedood. „Ik heb dringend ver
zocht om te worden afgelost, maar
de commandant schreeuwde me toe:
„De Führer heeft ze hierheen laten
zenden". Wat moest ik doen? Een
bevel is een bevel", aldus Mentz.
Zijn medebeklaagde August Miete
(55) verklaarde, dat hij joden in het
kampziekenhuis had doodgeschoten.
„Ik kan mij niet meer herinneren
hoeveel het er zijn geweest. De joden
kwamen half verhongerd, verdwaasd
apathisch in het kamp aan. Er
en er meer dan honderd in een
goederenwagon samengeperst. Ik heb
destijds moeten helpen bij het uit de
wagons halen van een transport van
ruim vierduizend joden. De helft van
hen had zioh onderweg de polsaderen
of de halsslagaderen geopend", ver
klaarde Miete.
De voornaamste beklaagde, de ge-
ezen plaatsvervangende kampcom
mandant van Treblinka, Kurt-Hubert
Franz, zei: „Wanneer er transporten
joden aankwamen, ben ik meestal op
een paard het kamp uitgereden. Ik
wilde niet zien, wat er gebeurde".
De medebeklaagden van Franz heb
ben zijn woorden als onwaar bestem
peld.
De voormalige kampbewaker Ar
thur Matthes verklaarde dat er „nor
maal" nauwelijks een uur verliep tus-
aankomst der joden en hun bin-
Gevangenisoproer
in Istanboel
Ongeveer 1500 gevangenen ln de
Sultan Achmet-gevangends in Istan
boel ontketenden gisteren een oproer,
gijzelden vijf politiemannen en vijf
soldaten, en eisten de terugkeer van
eenentwintig gevangenen die eerder
andere gevangenissen waren
overgeplaatst.
Politie en militairen omsingelden
het gebouw. Het oproer begon in de
vroege ochtend en breidde zioh in de
loop van de dag uit.
Tien uur na het uitbreken van het
oproer besloten de autoriteiten, de
gevangenen hum zin te geven en de
overgeplaatsten terug te laten keren.
De gijzelaars, wier aantal inmiddels
tot eenentwintig was aangegroeid,
werden daarop vrijgelaten.
nenleiding in de gaskamers, „waar
van elke centimeter plaatsruimte
werd benut".
Hij zei ook: „In het begin werden
de lijken uit de gaskamers met lor
ries naar de massagraven vervoerd.
Later moesten de veertig kampbewo
ners, die waren ingedeeld bij het zo
genaamde Jijkentr^nsport", de doden
leder afzonderlijk op een draagbaar
vervoeren. Toen bleek dat de massa
graven niet groot genoeg meer waren
om er nieuwe lijken in te begraven,
werden de stoffelijke oversdhdtten
op een groot houtvuur, dat steeds
brandende werd gehouden, ver
brand".
Er zijn in Treblinka ongeveer ze
venhonderdduizend Joden om het le
ven gebracht.
Het proces werd hierna verdaagd.
Maandag wordt het voortgezet.
(Van onze correspondent in Brussel)
De krijgsraad in Luik zal binnenkort een zaak te behandelen krij
gen, die één der gevolgen is van de rookpot-affaire. Officieren en
onderofficieren van het kamp Leopoldsburg bij Beverlo hetzelf
de waar binnenkort de Nederlandse militairen zullen gaan oefenen
worden namelijk verdacht van malversaties, met name van het
gebruiken van rijksgoed als benzine, olie, hout en ijzer ten eigen
bate. Reeds twee vrachtauto's vol zijn in beslag genomen. Twee
officieren zijn gearresteerd.
Het verband tussen de rookpot-
af faire en de malversaties is het
volgende.men zal zich herinneren
dat de slachtoffers wel anderhalf
uur op militair vervoer hebben moe
ten wachten, aleer zij naar een hos
pitaal konden worden overgebracht.
Achteraf ls gebleken uit een rapport
dat een onderofficier bulten zijn
superieuren om aan de krijgsraad
heeft gezonden, dat de auto's en
vrachtwagens voor privégebruik van
verscheidene officieren weg waren.
Men heeft ontdekt dat op som
mige dagen ritten van 300 tot 400
kilometer naar een ander kamp in
de rij boekjes werden geschreven,
terwijl de auto's in kwestie voor par
ticuliere reisjes van de officieren en
hun familie werden gebruikt.
Ook zou benzine uit de pijpleiding
die het kamp passeert en van brand
stof voorziet, zijn gepompt en even
eens voor privédoelelnden zijn ge
bruikt.
Er zijn huiszoekingen verricht by
officieren en onderofficieren die in
de buurt van het kamp wonen, na
dat was gebleken dat zy door sol
daten werkzaamheden lieten ver
richten met materiaal van het leger,
zoals het bouwen van boekenkasten,
afrasteringen voor hun tuin e.d.
Het ministerie van Landsverdedi
ging heeft totnutoe alle inlichtingen
geweigerd en het kamp is omringd
door militaire politie. Deze heeft
ook de telefoonpost bezet.
HET TELEFOONDISTRICT 's-GRAVENHAGE
vraagt
voor opleiding tot Rijkstelefoniste.
Leeftijd tot plus minus 30 jaar.
met een gedeeltelijke dagtaak voor de bediening van de
Inlichtlngenposten, leeftijd tot plus minus 45 jaar.
Het MULO-diploma of een bewijs van overgang van de
3e naar de 4e klasse van de HBS of een andere
gelijkwaardige opleiding Is voor de onder A en B
genoemde functies vereist.
Voor onregelmatige diensten wordt een toelage verstrekt.
Sollicitaties te richten aan de directeur van het Telefoondistrict
's-Gravenhage, Jan Hendrikstraat 8 te 's-Gravenhage.
Telefonische inlichtingen (070) 61 40 61, toestel 1406.
ARTS in ambtelijke dienst vraagt per 1 december of eerder
ADMINISTRATIEVE KRACHT (vrl.)
Mulo-opleiding en/of typen gewenst.
Aanmelden zaterdag 24 oktober v.m. tussen 10—12 uur
HOOIGRACHT 73A - LEIDEN - TELEFOON 24558
f 900—
DAF
m.... 1960
groen
f1400—
FORD Taunus
wir,1958
grys vcv.
11600—
VOLKSWAGEN
1956
grys
f1650—
RENAULT
1959
crème
f2000,-
NSU
T. 1961
crème t.
f 2400—
NSU-PRINZ ...-taocn
1962
wit -.m
L-.-r*
f 3500—
BMW 700
Trrr.,( 1963
wit
f3850—
DAF-Daf fodil o-.
v-,w1964
grijs/rood, 2550 km.
S
elopen (nieuw)
f 4125—
NKTT-Knort
1902
f 4250—
SUNBEAM - Alpine - Sport 1961
wit
rcca
f5000—
Zaterdag tot 18 uur
geopend.
FINANCIERING
STATIONSWEG 36 - TELEFOON 01710—34689 LEIDEN
MET SPOED GEVRAAGD by bejaard echtpaar in Leiden
VERPLEEGHULP
voor dag en nacht. Ruime kamer beschikbaar.
Huishoudeiyke hulp aanwezig.
Condities nader overeen te komen.
Brieven aan het bureau van dit blad onder nummer 48316.
