Si
avis
Waar de jeugd nog
geen kaste is met
eigen showbusiness
en eigen industrie
Zaterdag 5 september 1964
De wondere
schoonheid van
Bied:
de huizen van
dit toeristen-
plaatsje zijn om
het meer
gedrapeerd,
terwijl hoge
bergen het
geheel omgeven.
In Bied heeft
jaarlijks het
grote
jazzfestival
plaats, dat bij de
1 oego-Slavische
jeugd zo
populair is.
TEMIDDEN van de lawaaierige vakantie-oorden vol vermoeiende
mensenmassa's komt Joego-Slavië als een verademing gelijk een
koele bries op een broeiend-benauwde zomeravond. Het is een land, dat
geschapen lijkt voor jonge mensen. Het is nog niet volgebouwd met
bungalowtjes of torenhoge flatgebouwen; de natuur is er van een ruige,
woeste schoonheid en niet aangelegd met passer en liniaal, zoals bij ons
de parken. De afstand met het toch zo nabije Westen met zijn huisjes,
tuintjes, verkeersbordjes en verboden toegangetjes lijkt oneindig ver.
Dit is geen citaat uit een Van Egeraat-boek, maar eenvoudig de con
clusie, die men kan trekken na er enkele weken te hebben doorgebracht.
Voor de vakantieganger, die
zich niet hoeft te bemoeien met
de dagelijkse (Joegoslavische)
rompslomp, is het een verrukke
lijk oord. Of men er als Joego
slaaf ook ongestoord en onge
compliceerd jong kan zijn, is na
tuurlijk een geheel andere zaak.
Een verblijf van een aantal we
ken is niet voldoende om daar
over een sluitend beeld te geven.
De welvaart in Joego-Slavië is
niet zo hoog als bij ons. De prij
zen van bijv. de levensmiddelen
zijn weliswaar lager dan hier,
maar de lonen zijn er dan ook
naar. De jeugd heeft er derhal
ve nog niet de kans gekregen
een eigen kaste te vormen dat
roerige ivereldje van de tieners
met zijn „eigen" shoiobusiness,
eigen industrie en zelfs eigen
neurose. Of de Joegoslaven daar
rouwig om moeten zijn, is iets
dat wij voorlopig maar even
buiten beschouwing laten.
Het is niet alleen een kwestie van
economische en ook wel sociale
achterstand op het Westen dat een
synonieme ontwikkeling van de
jeugd daar in de weg zou staan.
Het Joegoslavische communisme
speelt ook een rol van betekenis.
Want meneer Josip Broz, bij
genaamd maarschalk Tito, mag
dan sinds zijn grimmige jaren vlak
na de tweede wereldoorlog aardig
wat water in de wijn hebben ge
daan, hij is en blijft een dictator.
En dictators houden de" ontwikke
ling en de beinvloeding van de
jeugd meestal nauwkeurig in de
(eigen) hand.
Probleem
„Jeugd en vrijheid" het
probleem is er, al valt dat bij het
betreden van dit land niet van
de jonge gezichten af te lezen.
De Joegoslavische jongen en het
Joegoslavische meisje maken
bepaald niet de indruk, dat het
regime zwaar op hen drukt. In
de weken, dat wij er waren,
GOED BEGIN
NIEUW LEIDS
JAZZSEIZOEN
Een goed begin van het nieuwe
seizoen belooft het concert te wor
den, dat de Leidse jazzsociëteit The
Beat op zaterdagavond 19 septem
ber in de Stadsgehoorzaal organi-
j seert. Hoofdschotel van het pi-o-
gramma is het optreden van het
bekende kwartet van de altsaxofo
nist Herman Schoonderwalt (met
verder pianist Rob Madna, bassist
Jacoues Schols en drummer Cees
See. In het voorprogramma musice-
I re a het Leidse kwintet Leo Wenink
en The Moanin 'Attics.- Aanvang
I acht uur.
programma beginnen, om over
half negen holde men nog rond
met dranken ter hoogte van
nachtclubprijzen (waarmee de
vrees gerechtvaardigd is, dat
Bied over een jaar of drie, vier
even duur en ongenietbaar zal
zijn als Nice, Zandvoort, Monte-
Carlo, Scheveningen e.a.). De
Sloweense dansen werden uitge
voerd door een groepje personen
in Volendam-achtige kledij
het gébrachte kwam neer op
hupse interpretaties van „De
Drikusman".
Bied mag een schitterende zon-
neplaats zijn, er gaat niets boven
Opatya aan de Dalmatische kust.
waar de fraaie herenhuizen, eens
toebehorend aan de Habsburgse
adel. nu als hotels dienst doen. Een
kostelijk meevallertje voor de toe
risten en voor Tito's VW. Het
mooiste eiland voor de noordelij
ke kust is Rab, eveneens een voort
durend door de zon beschenen
plaats.
Vlak bij Rab ligt een nudisten-
eilandje, waar men op terecht kan
als men zich maar steekt in het
voorgeschreven tenue. Een 25-ja-
rige instrumentmaker uit Amster
dam, die wij op de terugweg spra
ken, was er geweest. „Het is je even
behelpen, als je daar zo rond loopt",
ze ihfj" want, man, wat ziet de we
reld er ineens anders uit, zonder
pakkie aan. Ik heb er bijv. gezel
lig gepicknickt in het bos. In naak
te toestand is dat een ervaring.
Het doet een beetje vreemd aan
om zonder kleren, maar met mes
en vork te eten. Maar heus, geloof
me, je went er aan".
Hoe lang nog?
Nog is Joego-Slavië het para
dijsachtige vakantieland, para
dijsachtig qua prijzen en na
tuur. Men kan zich afvragen:
voor hoe lang. Als de grote hor
de zich straks van Italië, Frank
rijk, Spanje en Oostenrijk af
keert en zich op dit land werpt,
is ook hier de koninklijke rust
voorbij. Tito heeft deviezen no
dig en hij zal de horde met im
mens plezier binnen laten. Wij
zijn gelukkig zo egoïstisch om
dat niet leuk te vinden. Want
dan komen ze daar óók, die
bermtoeristen met heel dat ziek
tebeeld van hun moderne com
fort, compleet met zenuwen
transistors en al. Dan gaan de
Joegoslaven óók aan de gang
met het spijkeren van bordjes
„verboden toegang". Dan kun
nen we wel thuisblijven.
Je moet er maar liever niet aan
denken.
RUUD PAAUW
hébben wij zo hier en daar met
jongeren gesproken, via een
handvol Duits en iaat korrels
Engels.
Enige studenten, die wij bij de
schitterende watervallen van Vint-
gar ontmoetten, wilden wel toege
ven dat de dictatuur hen zwaar de
keel uit hing. Een democratie, zo
als in Engeland, Denemarken of
Nederland, leek hen heerlijk toe
wellicht stelden zij er zich al te
veel van voor. Zij waren het er
volledig over eens dat elke rege
ringsvorm die de vrijheid van
drukpers en de vrijheid van me
ningsuiting in de verdrukking
brengt, geen recht van bestaan
heeft. De kritische noot ontbreekt
nL in Joego-Slavië en wat dat be
treft kijkt men met jaloezie naar
De vraag wat zij dachten over
het koningsschap, bracht hen in
verwarring. Drie van de vijf zagen
daarin „een geruststellende factor
voor het volk", de anderen kon
den geen gefundeerd oordeel ge
ven omdat, zoals zij zeiden, „de
taak en de plaats van de koning
hen niet duidelijk was".
Geen zier
Maar naast deze studenten
waren er tal van jongeren, die
het geen zier interesseerde hoe
zij bestuurd worden. Een totaal
gebrek aan politieke belangstel
ling, dat men ook in Nederland
zo veelvuldig aantreft. „Waarom
zullen wij ons drukmaken", zo
zegt men, „Tito is de kwaadste
niet, hij heeft ons uit de han
den van de Russen gehouden,
dus we mogen hem wel dank
baar zijn".
Voor iemand uit het Westen, die
in een niet al te wormstekige de
mocratie is opgegroeid, is een goed
lopende conversatie met de laatste
groep vrijwel uitgesloten. Wanneer
je hun voorhoudt dat Tito hen dan
wellicht voor de Russische beer
heeft behoed, maar er niet de vrij
heid, doch een eigen dictatuur voor
in de plaats heeft gegeven, dan
kijkt men je niet-begrijpend en
ongeïnteresseerd aan. Zij hebben de
democratische vrijheden nimmer
gekend en zij weten kennelijk niet
anders of het hoort allemaal zo.
Een fusie tussen hun ideeën en
de onze is onmogelijk. Op de plek
waar hun vrijheidsgevoel moet
zetelen, zijn zij plaatselijk ver
doofd.
Portret
Tito men komt moeilijk langs
de man heen, want zijn portret
hangt in elke grutterij, stomerij,
drogisterij en slijterij om dan over
de rest maar niet te spreken. In
vele zaken is fotografisch al jare;
niet meer aan hem gedokterd. Daar
hangt dan nog een soort jeugdpor
tret van hem en dat correspon
deert niet al te best met opnamen
uit de krant
Als men winkeljuffrouwtjes en
zakenlieden over het portret aan
spreekt dan hebben zij het met
grote eerbied over hem. Soms
komt men weieens voor verras
singen te staan. De kapper in
een klein plaatsje in het noorden
van Joego-Slavië liep als een pia
nola af, toen we op het portret
wezen. Het was een enorm ding
dus we dachten: nou dat wordt
een complete heldensage. Maar
nee, het viel mee. Of tégen, zo
men wil. „Ach meneer, zei hij",
die man hangt hier, omdat vele
mensen uit de streek hem als
onze redder beschouwen. Nou ik
vind het best. Ik gelóóf het wel.
Ik heb twee wereldoorlogen
meegemaakt en Tito maakt mij
niets meer wijs. Ik heb geen zin
om het me hier moeilijk te ma
ken. Dus al zou hij omgekeerd
aan de muur willen hangen, van
mij mag-ie".
Een gulden
Kappers behoren tot de hand
werkslieden, die de hand van de
staat op afstand kunnen houden,
zolang hun zaak niet meer dan drie
of vier man personeel telt, zo ver
telde deze man ons. Zij zijn dus
in staat zelfstandig te blijven,
maar een machtige blok worden zij
met deze beperking natuurlijk
nooit. Tussen haakjes: kappers in
het buitenland zijn altijd een be
zoek waard. Zij bezorgen je bij
na ongewild een weelde aan infor
maties. Niet alles is bruikbaar,
want er schuilt heel wat „bitter
tafelpolitici" onder hen, maar dat
merk je gauw genoeg. Prijs voor het
knippen in Joego-Slavië (inclusief
de conversatie en een politiek over
zicht): één gulden.
Jazz ia Bied
Men kan in Joego-Slavië op heel
wat plaatsen komen, zonder ver
pletterd te worden door de vele
toeristen, zoals bijv. het geval is
in het zuiden van Frankrijk en in
Italië.
Duitsers en Nederlanders kom Je
uiteraard overal tegen, daar helpt
geen lieve moeder aan, maar be
paald niet in hinderlijke getale.
Een goed voorbeeld daarvan is Bied.
Zelfs toen de hotels daar tot de nok
toe vol zaten, was er nog ruimte
te over om je een weg te banen
naar de volstrekte rust en stilte
van de natuur. Bied, dat werkelijk
grandioos is gelegen tussen de ber
gen aan een zeer groot meer, loopt
bepaald geen reclame voor het ech
te Joego-Slavië. Daarvoor moet men
meer naar de kust gaan of af
zakken naar Macedonië. Bied na
melijk is geheel op de toeristen
afgestemd. Het geniet bekendheid
o.m. door zijn internationale roei-
Een blik in de Postojna-gvotten op twee na de grootste ter wereld. Men kan uren wandelen
in de koude, verlichte galerijen. Naar berekeningen hebben uitgemaakt, zijn de grotten al mil
joenen jaren oud. Er zijn ware zalen die vol staan met stalagmieten en stalagtieten. benamingen
voor een soort pilaren, die door aanslipsel van vater en kalk ontstaan. Voor een laagje van 2Y2
cm is 25 jaar nodig en er zijn stalagmieten die metershoog zijn. In de grotten leeft slechts één
diertje, dat het midden houdt tussen een hagedis en een vis. Het is volslagen blind en heeft maar
eens in de twee jaar voedsel nodig
zal men dan ook zelden of nooit
een Joegoslaaf zien. Het toerisme
moet de kennelijk niet bijster vet
te deviezenpot van Tito spekken en
daar kan men geen Joegoslaven bij
gebruiken.
Jukebox
Op het zonneterras van het
zwembad in Bied, dat natuurlijk
aan het meer is gelegen, staat
een jukebox en daar wordt zeer
druk gebruik van gemaakt. De
godganse dag heb je dus muziek
om je heen. In het begin is dat
wel aardig, maar op den duur
wordt het vermoeiend, want het
zijn bijna steeds dezelfde platen
die aan bod komen.
Wat het hitwezen betreft, daar
mee is men in Joego-Slavië één of
meer jaren achterop. Uitzonderlijk
populair bleken daar te zijn bijv.
Pat Boone met hits als: „I '11 be
home", „Rich in love" en „I almost
lost my mind". Dat zijn num
mertjes, waarmee hij hier een jaar
of vijf geleden aan de top stond.
Voorts waren ook Chubby Checker
en Louis Armstrong veelvuldig voor
25 dinar (13 cent) bestelde arties
ten. Maar steeds met liedjes, die
hier al lang een zachte dood zijn
gestorven. De enige Nederlandse
zangeres die in de jukebox troon
de, was Anneke Grönloh met „A
tisket, a tesket" en „Vladimir".
Voor dat plaatje hebben wij er af
en toe maar 25 dinar tegen aan
gegooid om het Duits-Joego-Sla-
vische overwicht te breken. Later,
in de grauwe universiteidsstad Lju
bljana met zijn afgrijselijk slecht
opgemaakte winkeletalages, merk
ten wij, dat ook de platen van de
Dütch Swing College Band het hier
goed doen.
Driku*
Middelpunt van veel festivi
teiten is het Casino, waarvan 't
bovengedeelte dienst doet als
lees- en krantenzaal (de Ne
derlandse kranten arriveren
veertien dagen na dato). Elke
week is er een avond gewijd aan
Sloweense dansen door een lo
kale vereniging. Daar wij het
grootse Joegoslavisch Dans
theater eens aan het werk heb
ben gezien, togen wij er dade
lijk en met hoge verwachtingen
heen. De nauwelijks twee uur
durende voorstelling werd een
duizelingwekkende teleurstel
ling. De avond leek hoofdzake
lijk belegd ter verhoging van
het inkomen der plaatselijke
kelners. Om acht uur zou het
wedstrijden zijn schaaktoernooi en
vooral zijn jaarlijks Jazzfestival
Dit laatste werd vier jaar ge
leden ingesteld en duurt onge
veer een dag of vierDit jaar
werd de vijfde editie gehouden.
Tito is een van de weinige com
munistische leiders, die de jazz
zonder meer toelaten en er niet,
zoals Chroesjtsjow, af en toe
heel lelijke dingen over lance
ren. Zo'n jazzfestival is in Bied
een heel evenement. Men kan
niet anders zeggen dan dat de
Joegoslaven hartstochtelijke
jazzmusici zijn. De jongeren voe
ren er de boventoon met af en
toe wilde improvisaties, waarvan
de muzikale waarde overigens
dubieus is. De deskundigheid van
het publiek lijkt niet groot te
zijn. De toeschouwers hébben
maar weinig nodig dat is dan
wel veel lawaai om schreeu
wend enthousiast overeind te
komen.
Bied is voor de toeristen en in de
vier grote hotels, die de plaats telt,
