Laotiaanse rijstboer kijkt niet
verder dan zijn sawah lang is
j BUNDESMARINE BEWAAKT:
„POORT" DER OOSTZEE j
Niet tegen Russische
raketten opgewassen
DE RODE MIEREN (IV)
kelt dte bo-phen-jang mentaliteit
zich als een natuurlijke afweerhou
ding. Het is ook een verklaring van
de geringe loyaliteit die de Laotiaan
voor zijn regering voelt: hij heeft
geleerd dat alles kan verkeren.
De Laotiaan heeft een afschuw
van geweld (er is zo goed als geen
misdaad in Laos), hij ontwijkt on
plezierige ervaringen en moeilijke
problemen en stelt vooral prijs op
harmonie in eigen kring. Het past
geheel in deze sfeer, dat het Laoti-
aans geen woord heeft dat „nee"
betekent en de Europeaan die op
een antwoord aandringt, krijgt ten
slotte een „ja" dat .nee" betekent.
Maar daar komt hij pas achter
(Van onze reisredacteur, H. L. Leffelaar)
VIENTIANE Onder de als een baldakijn opgehangen
oranje-witte parachute zit een gezelschap waarvan de gebroeders
Grimm gewatertand zouden hebben. Men ziet: een man die een
khen bespeelt (een blaasinstrument van gevlamd bamboe met
zestien rechtop staande orgelachtige pijpen), een groepje half
naakte kleine jongens en meisjes die met twee latjes de maat
slaan, zes oude vrouwen uitgedost in blauw-en-rood-gebloemd
feestgewaad, compleet met zilveren ceintuurs, een menigte dor
pelingen: vrouwen met zogende kinderen, venters die komkom
mers en vruchten aan de man brengen, sirih-pruimende groot
moeders. kleine meisjes die stil op hun hurken zitten.
Het is juli in Laos. De jonge,
mosgroene rijst is net in de
natte velden geplant en nu is
het tijd een „boen" te houden
om de geesten gunstig te
stemmen. Het zal van hen af
hangen of de komende oogst
goed zal zijn. Dat er in Laos
nooit een oogst mislukt, omdat
men in de natte moesson even
zeker kan zijn van de regen als
van de zon bij het krieken van
de dag, doet aan de noodzaak
van een „boen" niets af.
Wy zijn vijf kilometer buiten
Vientiane, in het dorpje Hoeakhoea.
De gastvrouw op wier erf het feest
wondt gehouden, heeft ons uitge
nodigd aan de ceremonie "deel te
nemen en laat bij wijze van aanloop
een glas uit rijst gebrouwen alcohol
brengen. De beleefdheid vereist het
in een teug leeg te drinken, on
danks het feit dat de drank als een
«tok in de keel staat. Maar by het
derde glas is de stok een rietje ge
worden.
De zes oude vrouwen dansen om
de mast van de parachute-tent, de
schemer is vol met het geluid van
de khen monotoon als een doe
delzak, maar voller van toon. Het is
oorlog in Laos, maar hier in Hoeak.
hoea weet men niet wat de Pathet
Lao is, van de Vlakte der Kruiken
heeft men nog nooit gehoord, en de
Nederlands
pioniers-
Onder de als een tent uitge
hangen parachute wordt een
„boen" gehouden, een ceremo
nieel feest om de kwade gees
ten gunstig te stemmen en de
goede een overvloedige rijst
oogst af te smeken. Laotianen
zijn geboren feestvierders en
hun gastvrijheid is spreekwoor
delijk.
een stopwoord in de mond ligt en
zoiets als „het doet er niet toe,"
„het maakt niets uit" betekent.
Het Laotiaanse flegma is een his
torisch bepaalde karaktertrek. De
nationale geschiedenis begint in de
dertiende eeuw met een voor de na
derende troepen van Kublai Khan
uit China zuidwaarts vluchtende
bevolking. In de daarop volgende
eeuwen wordt het gebied bevochten
Nederlanders
Een Europeaan die daarover mee
:an praten is drs. J. H. Versteeg
uit Hengelo, de enige blijvend in
Laos gevestigde Nederlander. (Re
levante bijzonderheidde eerste
Europeaan die Laos bezocht, in
1642. was ook een Nederlander
Gerard van Wuysthof, een verte
genwoordiger van de Verenigde
Oost-Indische Compagnie). Drs.
Versteeg, uitgezonden door het mi
nisterie van Maatschappelijk Werk,
is als „associatie expert" verbonden
aan het commissariaat voor plat
telandsontwikkeling, een afdeling
van de missie van de Verenigde
Naties die op verzoek van de Lao
tiaanse regering ruim 35 experts op
verschillend gebied leverde.
In oktober 1962, twee dagen na
zijn huwelijk met mr. Jacqueline
Lindeman uit Leiden, vertrok drs
Versteeg met zijn vrouw naar
Vientiane. „Wij zijn dus nog steeds
op huwelijksreis", zegt hy, „maar
over een paar maanden gaan wij
voor het eerst met verlof naar Ne
derland".
De Versteegs wonen met hun
dochtertje van vijf maanden enkele
kilometers buiten Vientiane aan de
rand van een uitgesterkt rüstveld,
in een. zelf-ontworpen en gedeelte
lijk zelf-gebouwde Laotiaanse paal
woning. Het heeft zijn nadelen: ge
durende de regentyd is het huis al
leen te bereiken met de witte VN-
Landirover vier-wielaandry ving),
waarin drs. Versteeg de dorpen in
zyn rayon afrydt. Vaak neemt hU
Laotianen mee die familieleden
willen bezoeken, of dorpsnotabelen
om hen een model-project te laten
zien dat in hun eigen dorp toege
past zou kunnen worden.
„Ik ben eerst begonnen met een
soort campagne om de dorpshoof
den algemene principes by te bren
gen van gemeenschaps-organisatie
en taakverdeling", zegt drs. Ver
steeg. „Toen ik hier kwam. was er
niemand die zei wat ik moest doen
en ik vond dat een logisch begin.
Daarna heb ik een demografisch
onderzoek ingesteld met behulp
van hier en daar van collega's weg
gegriste tolken, want die had ik
ook niet. Tydens dit onderzoek, dat
meer dan vyftig dorpen besloeg,
zag ik dat de dorpshoofden weinig
van hun dorpen afwisten en er
ook geen idee van hadden hoe ze
bepaalde verbeteringen konden
aanbrengen".
Obstakels
Maar een reeks conferenties met
districtshoofden en dorpsfunctio-
leverde weinig concrete
maar in de meeste niet. Het groot
ste obstakel is de Laotiaanse men
taliteit. Lichameiyke arbeid staat
hier by zonder laag aangeschreven.
Als je hier iemand vraagt wat hy
doet, dan kryg je vaak te horen:
niets. Want als je hier niets doet,
sta je hoger dan iemand die wel
werkt. Wy hebben meer dan eens
zelf staan graven en spitten, in de
hoop dat we daarmee konden aan
tonen dat lichameiyke arbeid niet
inferieur is. Maar de Laotiaanse
deskundigen die wy zelf opleiden
om het werk uiteindelyk van ons
over te nemen, raken de schop niet
„Waar het uiteindelyk op neer
komt, is dat de Laotiaan onze ma
nier van denken by gebracht moet
worden, anders komt er niets
terecht, van welk programma dan
ook. Het is een heel geleidelyk pro
ces en soms vraag ik me wel eens
af of zy met onze Westerse ideeën
en begrippen inderdaad wel zoveel
beter af zyn".
Het door drs. Versteeg aangedui
de probleem, het enten van wes
terse begrippen en methoden op de
Aziatische „way of life", vormt de
kern van de frustraties van de
Amerikaanse politiek in Zuidoost-
Azië. Het produceert ook bizarre
contrasten: fietstaxi's met een
transistorradio bungelend aan het
stuur, een bamboe hut met neon
verlichting, een offerande-altaar
met wierookstokken onder schreeu
wende reclame voor een Ameri
kaanse film. Boen Mi die volslanke
blanke vrouwen en Amerikanen in
zwembroek in zyn klassieke wa
jangspelen laat optreden.
„Laos", zegt een Vietnamees die
er acht jaar woonde, „Laos was een
paradys. Die tijd is nu voorgoed
voorbij".
Kom er ACHT-<
1. deur brandend huis verder o;
2. meer stenen in tuin brand
huis
3. raampje deur buurhuis
4. hek buurhuis
5. plas linksvoor anders
6. meer rook links
7. brandslang ligt anders
8. linkse raam brandend huis c
donker.
Het enige Nederlandse ea
paar in Laos: drs. en mr. J.
Versteeg-Lindeman. Zij won
enkele kilometers buiten Vii
tiane in een door hen ontwï
pen Laotiaanse woning (aL
tergrond). Drs. Versteeg
verbonden aan een spei
missie van de Verenigde
ties.
Poppenspel
Neem Boen Mi, 37 jaar eud, ge
boren in Thailand. Boen Mi kwam
op 16 Jarige leeftyd naar Laos om
dat hy gehoord had dat er veel geld
was te verdienen. Hij had toen al
in het leger van Thailand gediend,
was vier jaar op school geweest, en
kende twee volledige schimmenspel-
verhalen (tien uur gezongen en ge
sproken tekst) uit zijn hoofd. Uit de
huiden van vier koeden sneed hy
zich veertig klassieke Thai-wajang,
poppen, kleurde ze met de hand, en
begon vooretellingen te geven.
Toen kwamen de films uit Holly
wood. Boen Mi dacht er tegen op te
kannen concurreren en sneed nieu
we poppen deze keer reusachtig
blanke vrouwen met disproportio
neel grote boezems en dikbuikige
mannen met Amerikaanse zwem-
broeken, en liet hen op een manier
die alleen hein duidelijk Is, een
rol in de Thai-rerhalen spelen.
Maar tegen Gary Cooper en Jayne
Mansfield was niet te wajangen, en
nu is Boen Ml een klusjesman ln
het dorp om aan de kost te komen
voor zijn Laotiaanse vrouw en vier
kinderen.
Toen hy in 1954 trouwde, betaalde
hij 3000 kip (toen by na 400 gulden)
voor zyn bruid maar met de ge
stage devaluatie van de kip is het
tarief nu 20.000 kip. Hij helpt wat
in de rijstvelden, verkoopt mangos
en papajas, en een tydje werkte hij
als timmerman voor het ministerie
van Onderwys in Vientiane tegen
een vergoeding van 300 kip per dag
ongeveer drie gulden. Hoewel
China, Viet Cong, communisme of
democratie voor hem geen beteke
nis. Men begint iets van de pro
blematiek van Laos te begrijpen,
wanneer men weet dat 85 pet van
de bevolking analfabeet ls, en dat
95 pot van de tweeëneenhalf mil
joen Laotianen rijstboeren zyn die
er geen behoefte aan hebben meer
te verbouwen dan voor eigen con
sumptie noodzakeiyk is.
Anekdote
Men wordt herinnerd aan de
anecdote van de Amerikaan, die
een Laotiaanse boer uitlegt dat
hij door wat extra rijst te ver
bouwen zich met de winst een
groter huis zal kunnen veroorlo
ven. De Laotiaan zegt: „Waarom
zou ik? Ik heb nu alles wat ik
nodig heb."
„Maar je begrijpt het niet",
zegt de Amerikaan, „als je dan
nóg meer rijst gaat planten, kan
je er twee karbouwen bij ko
pen".
„Maar die heb ik niet nodig",
zegt de Laotiaan.
Het gaat er niet om of je het
nodig hebt", zegt de Amerikaan
het niet opgevend, „want de vol
gende stap is dat je een paar
koelies het werk laat doen en
dan kan je zelf gaan jagen en
„En wat denk je dan dat ik nu
doe?" vraagt de Laotiaan ver
baasd.
De anekdote illustreert een natio
nale mentaliteit die Westersge-
oriënteerden eerst charmeert, dan
tot wanhoopt dry ft en tenslotte
doet berusten. Het is een van de
redenen dat de Fransen, na aan
vankelijke pogingen het land eco
nomisch te ontwikkelen, Laos links
lieten liggen en zich vooral concen
treerden op Vietnam en Cambodja.
Bo-phen-jang
Het resultaat is een land waar
een revolutionaire eeuw aan is
voorbygegaan. Terwijl de rest van
de wereld zich van het industriële
in het atoom-tydperk stortte, bleef
Laos het land van bo-phen-jang
een uitdrukking die de Laotiaan als
(Hen slot)
(Van een speciale verslaggever)
Flensburg Op een heuvel even buiten Flensburg in het
uiterste noorden van Sleeswijk-Holstein, is in een kloosterachtig
gebouwencomplex de Westduitse marineschool gevestigd. In
1945 heeft de rijksregering van grootadmiraal Dönitz er gedu
rende de kort etijd van haar bestaan geresideerd, maar daar
praat men vandaag niet meer over. Sinds 1910 zijn in deze kille
gebouwen achtereenvolgens de aspirant-officieren van de keizer
lijke, de republikeinse en de Kriegs-marine opgeleid en toen de
Bondsrepubliek haar eigen vloot kreeg, kon de traditie worden
voortgezet.
Vanuit hun school overzien Duitslands toekomstige marine-officieren
de baai van Flensburg, waar een klein deel van de uit 2S0 grotendeels
lichte schepen bestaande oorlogsvloot gemeerd ligt. Zelfs de „Schnell-
boten" varen er twee uur over om van hier de open zee te bereiken,
niet omdat de afstand tussen Flensburg en de Oostzee zo groot is,
maar omdat de schepen zich moeten inhouden. De Deense vissers aan
de linkeroever van de baai mag geen schade worden berokkend.
De ..Hamburg''
delgrote reikwydte uitgeruste tor
pedojagers. De Oostzee ls een van
Ruslands belangrijkste „uitgangs
bases" geworden en het ligt voor
de hand dat de Russische marine
in geval van oorlog onmiddellyk
zal trachten de „ingang" en moge-
lyk ook de landengte van Slees-
wyk-Holstein te bezetten.
Zowel in omvang als in bewape
ning overtreft de Russische Oost-
zeevloot de Westduitse, die pas de
laatste jaren bezig is zich ingrij
pend te moderniseren. Onlangs is
van een Duitse werf de eerste
hypermoderne torpedobootjager
(de „Hamburg") van stapel gelo
pen, een schip met vier elektro
nisch bediende tien-centimeter -
kanonnen, dat is beschermd tegen
radio-actieve, bacteriologische en
chemische besmettingen. De be
doeling is dat met tussenpozen van
een half jaar nog drie van deze
zware (3000 ton) torpedojagers ge
worden de verouderde Seahawk-
en Garinetvliegtuigen vervangen
door Starfighters.
NAVO-vloot
Wanneer men in de marine
school van Flensburg met Duitse
officieren praat over de taak van
de Bundesmarine. komt vrijwel
steeds één punt aan de orde. dat
in Duitse ogen een ernstige tekort
koming inhoudt: in tegenstelling
tot de Russische schepen zyn de
Duitse nog altyd niet uitgerust
met raketten. Raketten, die van
atoomkoppen kunnen worden
Het gesprek komt hierna onher
roepelijk op het plan om een met
Polarisraketten uitgeruste NAVO-
vloot (een M.L.F.) te vormen. De
Duitsers verklaren hun verlangen
naar medezeggenschap
in de Oostzee als het leger acht
het yzeren gordyn met deze v
pens is uitgerust. West-DuitslaiW
zo verzekert men hier, heeft gejjj
enkele nationale ambitie, maj
het is onjuist de Bundeswehr
de frontlinie uit te rusten
wapens, die in kwaliteit onderdon
voor die van de linker- of recht^t
buurman. jd
Gesprekken als deze zjjn InP*
ressant, nu de vorming van
M.L.F. in NAVO-verband wr*
volop aan de orde is. Men ervary
onmiddellijk dat de Duitsers nP
zo geporteerd zijn voor het pP
wegens het interessante expert;
ment dat de militaire integral
ten goede kan komen, maar w
gens het feit dat de mogeiykhi'
bestaat atoomwapens dichter
de „frontlinie" te brengen. \Vr|
dan dus bijkomt, dat de Uui»
invloed op het terrein van
nucleaire bewapening zal toeP
De marineschool bij Flensbufi
Beperkte taak
De Oostzee ls het operatieterrein
van de Bundesmarine, die geen
schaduw is van Hitler's Kriegs-
marine en geen bezwaren heeft
tegen de zeer beperkte taak welke
haar in het kader van de NAVO
is opgedragen: het in geval van
oorlog verdedigen van de „poort"
der Oostzee. Dit in samenwerking
met Denen en Noren. De tevre
denheid over deze opdracht is on-
getwyfela een gevolg van het feit
dat de Interesse der Westduitse
militaire autoriteiten vrywel vol
ledig ls gericht op de ontwikkelin
gen in Oost-Europa.
Van Leningrad in het noord
oosten tot dicht by Lübeck is de
Oostzeekust in communistische
handen. Niet ver van de kust be
vinden zich Russische vliegtuig
bases en in de Oostzee houdt Rus
land er een vloot op na, onder
meer bestaande uit vyf kruisers en
een aantal met raketten voor mid-
Zaterdag 15 augustus 1964
