EERSTE WERELDOORLOG
BREEKT UIT
OMYL !I
IN HARLEM HANGT DE HAAT
AANKLACHT TEGEN
NAZI-BEULEN
Vijftig jaar geleden:
LEIDSCH DAGBLAD DINSDAG 28 JULI 1964
(Van een medewerker)
In de middag van de 28ste
juni 1914 begon op het vrijwel
verlaten ministerie van Buiten
landse Zaken in Wenen plotse
ling de telefoon te rinkelen. De
ambtenaar, die de haak van het
toestel nam. luisterde ontzet
naar het verhaal van de afschu
welijke moordaanslag op de
Oostenrijkse troonpretendent
Frans Ferdinand en zijn echtge
note Sophie.
Toen de keizer het bericht hoor
de uit de mond van zijn adju
dant, schrok hij een ogenblik ge
weldig, maar hervond hij spoedig
zijn kalmte. Ook de eerste pers
berichten schonken niet te veel
aandacht aan de moord. Maar de
Oostenrijkse opperbevelhebber
Conrad van Hötzendorff, die in
allerijl van een g ener aalsoefening
naar Wenen terugkeerde, stamel
de tegenover de minister van
Buitenlandse Zaken voortdurend
geagiteerd, dat deze moordaan
slag een oorlog tot gevolg moest
hebben. Minister Berchtold knik
te enige malen goedkeurend, doch
een bevel tot onmiddellijke op
mars vond h\j voorlopig onver
antwoordelijk.
Om de publieke opinie in Europa
op Oostenrijkse hand te krijgen, zag
de minister meer heil in een ulti
matum aan de Serven. Maar de
oorlogszuchtige generaal wees de ex
cellentie erop, dat Servië het ulti
matum zeker zou aanvaarden. Daar
mee was de zaak dan afgewikkeld.
En wat schoot men er mee op? De
Serven zouden beslist rustig door
gaan met hun ondermijnende acti
viteiten. Heel Europa zou lachen om
het zwakke optreden van de Weense
regering, die in 1909, 1912 en 1913
ook steeds Servië had ontzien. De
maat was vol, vond de generaal. Nu
moest Oostenrijk krachtig optreden.
OVERWEGINGEN
Tegenover de uitgesproken mening
van de rechtlijnige houwdegen Von
Hötzendorff stonden de overwegin
gen van de in breder perspectief
denkende diplomaat Berchtold. Wat
zouden Rusland en Roemenië doen,
als Oostenrijk de Servische grenzen
overtrok? Zou met name de tsaar
een wijziging van de huidige situa
tie op de Balkan willen toelaten?
Berchtold wist eerlijk gezegd het
antwoord al: Rusland zou onmiddel
lijk dreigend oprijzen als er in de
Balkan iets gebeurde. En wanneer
Rusland ingreep, zou het Oostenrijk
se bondgenootschap met Duits
land in werking treden. Hieruit
volgde dan weer, dat ook Frankrijk
zich zou gaan roeren wegens de
vriendschap met Rusland en de
sinds 1871 smeulende vijandschap
met Duitsland, dat nog een wraak
neming te goed had. Europa zou in
vuur en vlam komen te staan!
Berchtold zag zeer goed in, dat de
kern van de Europese politieke zaak
in Berlijn lag. Wanneer de Duitse
regering met een duidelijke verkla
ring voor de dag wou komen, dan
zou misschien een eventuele uitbrei
ding van de oorlog tussen Oostenrijk
Wat Duitsland zou verklaren, was
echter niet helemaal duidelijk. Maar
gelukkig gaf de Duitse gezant de re
gering in Wenen een dunne draad
in handen. Men moest oppassen
had hij gezegd voor een politiek
die alleen door gevoelsargumenten
was ingegeven. Maar, had hij eraan
toegevoegd, Duitsland zou zeker ach
ter zijn bondgenoot staan, als Oos
tenrijkHongarije ervan overtuigd
was, dat zijn levensbelang een be
paalde daad noodzakelijk maakte.
BERLIJN
Ook in Berlijn had de moord de
nodige opwinding teweeggebracht.
Nadenkend over de consequenties
van een Oostenrijks-Hongaarse aan
val op Servië, meende de Duitse
keizer, dat Rusland zich wel buiten
dit conflict zou houden, nu het een
gevolg was van „slechts" een vor
stenmoord. Rusland kon toch niet
ingrijpen ten gunste van moorde-
Zo kwam het, dat de Oostenrijkse
gezant, die in Berlijn het officiële
Duitse standpunt kwam vernemen,
naar Wenen terugkeerde met het be
richt, dat Duitsland bereid was de
nieuwe Oostenrijkse Balkan-politiek
te steunen.
Dit antwoord werd in Wenen met
genoegen ontvangen. Men kon nu
definitief aan het werk. In de mi
nisterraad werd langdurig beraad
slaagd over de te nemen stappen.
Men was het er over eens, dat alles
moest worden gedaan om een oorlog
tegen Servië te forceren. Daartoe
diende een uitermate scherp ultima
tum.
GEEN UITWEG
De 23ste juli 1914 kreeg de Servi
sche regering dat ultimatum onder
ogen, met het verzoek daarop bin-
dat de betrekking tussen beide lan
den thans waren verbroken. De ge
zant stapte vervolgens in de Oriënt-
Express en vertrok naar Wenen.
Daar bleef het enkele dagen stil.
Europa herademde. Zou de vre
de alsnog gered kunnen worden?
De hoop op een overeenkomst via
een vredesconferentie verdween
echter snel, toen op 28 juli Oos
tenrijkHongarije de oorlog aan
Servië verklaarde.
Het merkwaardige was, dat zowel
de Duitse keizer als zijn Russische
collega van mening was, dat de oor
logsdreiging verdwenen was toen
Oostenrijk niet meteen reageerde op
werd de situatie snel ernstiger. De
Russen voelden zich verplicht ook
in hun land de mobilisatie af te kon
digen. Daardoor zouden zij ook in
oorlog geraken. Maar de tsaar had
daarin helemaal geen zin. Daarom
stuurde hij een telegram aan keizer
Wilhelm II, waarin hij een drin
gend beroep op Duitsland deed om,
ter voorkoming van een Europese
ramp, alles te doen om bondgenoot
Oostenrijk ervan te weerhouden te
ver te gaan. De tsaar kon echter
niet op tegen de aandrang van zijn
regering en tekende tenslotte het al
gemene mobilisatiebevel. De militai
ren hadden hun zin gekregen: Euro
pa was op weg naar een grote oor
log. Dit bleek wel, toen een dag na
de Russische mobilisatie ook Oosten
rijkHongarije met een algemene
mobilisatie voor de dag kwam.
OORLOGSZUCHTIG
voelde zich zeer verontrust en tele
grafeerde daarom de Russische rege
ring, dat Duitsland zich wel verplicht
voelde ook te mobiliseren, tenzij Rus
land binnen twaalf uur elke oorlogs
maatregel tegen Duitsland en Oos-
tenrijk-Hongarüe zou staken en daar
over een bindende en duidelijke ver
klaring zou afleggen.
Toen de Russische minister van
Buitenlandse Zaken hierop niet wilde
ingaan, kondigde ook Duitsland de
algemene mobilisatie af, en verklaar
de zich in staat van oorlog met Rus
land. Tezelfdertijd liet de regering
in Berlijn aan Frankrijk vragen, of
dit land neutraal zou willen blijven
in een Russisch-Duits conflict. Bin
nen achttien uur moest Berlijn daar
op het antwoord weten.
De oorlogszuchtige houding van
Duitsland bleek echter zonneklaar
uit een geheime opdracht aan de
Duitse gezant in Parjjs. Wanneer
zo luidde deze de Franse rege
ring neutraal wil blijven, dan moet
u als onderpand voor deze belofte de
vestingen Toul en Verdun opeisen,
de
De Duitse gezant kreeg op zijn
vragen echter weinig duidelijke ant-
woprden. De Franse regering zou dat
gene doen wat zijn belang noodzake
lijk maakte. Later werd hem meege
deeld, dat ook Frankrijk een alge
mene mobilisatie had verordonneerd.
Maar de Franse troepen zouden over
al tien kilometer van de Duitse grens
verwijderd blijven. Intussen had de
Duitse gezant uit Berlijn bericht
ontvangen, dat, wanneer het Franse
antwoord onbevredigend uitviel, hij
meteen een oorlogsverklaring moest
overhandigen. De Duitse gezant Von
Schön kweet zich van deze opdracht
op 3 augustusom één uur 's mid-
AL JAREN
De oorlog was een feit. Nu moest
de opmars beginnen, die de militai
ren al jaren in geheime dossiers
kant en klaar hadden liggen. Zo
kreeg de Duitse gezant in Brussel
te horen, dat hij op 2 augustus om
8 uur 's avonds aan de Belgische re
gering een nota moest overhandigen,
waarin gezegd werd, dat Frankrijk
overwoog een inval te doen in het
Belgische Maas-gebied. Aangezien dit
een ernstige bedreiging vormde voor
Duitsland, moest hiertegen opgetre
den worden. Daarom hoopte de Duit
se regering, dat België een intocht
van Duitse troepen niet als een vij
andelijke daad zou zien. Indien de
Belgen echter deze intocht niet wil
den toestaan, dan zou Duitsland zich
tot zijn spijt als vijand van België
moeten beschouwen. Een antwoord
hierop verwachtte de Duitse rege
ring binnen twaalf uur.
Het Belgische antwoord ontkende
de Franse aanvalsplannen en deelde
de Duitsers mee, dat het land zich
tegen 'n „vriendschappelijke intocht"
met alle kracht zou verzetten. Zij
wees daarom de Duitse voorstellen
met klem van de hand. Op 3 au
gustus was ook België in oorlog met
Duitsland.
SCHRIKBEELD
Engeland dat zich nog afzijdig had
gehouden, kwam tot leven, toen het
Duitse ultimatum aan België werd
Parijs juicht de naar het front
vertrekkende troepen toe.
Oostenrijkse opperbevelhebber
Von Hötzendorff
gesteld. Pruisische troepen in België
was een waar schrikbeeld voor de
Britten, die al sinds eeuwen wisten,
dat Antwerpen het pistool was op de
borst van Engeland. Daarom kwam
nu ook de Engelse gezant in Berlijn
met een ultimatum voor de dag,
waarin werd geëist, dat de neutrali
teit van België zou worden geëerbie
digd. Maar de Duitse troepen waren
de Belgische grenzen al overgetrok
ken en de regering in Berlijn dacht
er niet aan deze nu terug te roepen.
Toen de Duitsers op het Engelse
ultimatum geen antwoord gaven, ver
klaarde Engeland Duitsland de oor
log en koos het de zijde van België
en Frankrijk.
Advertentie
Muggen, motten, vliegen?
Loop der bevolldng van Leiden
In de week
van 15—22 juli 1964
GEVESTIGD
J. R. Gramsma en fam., chem. ana
list, Moddermanstr. 47; G. Zoutendijk
en fam., hoogleraar, v. Vollenhoven-
kade 5; A. J. Fluit-Van Buuren en
fam.. Nonnensteeg 20; W. A. Top en
fam., chauffeur, Brahmslaan 97; T. P.
Janssen-Schrlever en fam., Corellistr.
52; C. Holler en fam., bestellers PTT,
Konlngstr. 40; P. Vis en fam., leraar
tekenen, Rijnsburgerweg 7; E. N. Klink
en fam., rijksambtenaar, Koningstraat
50; H. C. Jacobs en fam., onderwijzer,
Corn. Schuytlaan 158; J. A. A. Moerel
en fam., kand. notaris, Kagerstr. 18;
C. L. R. Versluljr - *-
Kwantes en fam., comm. medewerker,
v. Riebeeckhof 45; A. H. Brants-Van
Wijnbergen, lerares Frans, Bakkersteeg
22; A. C. van Eljnsbergen, Zoeterwoud-
seweg 130; M. I. Kooien, Stadhouders
laan 29; C. Wes-Patolr, Herengracht
25; A. Lens-Ouwehand. Beatrlxstr. 33;
I. H. M. Verhaar, 11. verpleegster, Hooi
gracht 15; A. J. M. Verhaar. 11. ver
pleegster. Hooigracht 15; C. G. van den
Akker, autospuiter, Calandstraat 41;
D. J. Buis, laborant. De Goejestr 40;
H. J. de Vreede, Zaanstr. 23; I. A. de
Vos. T. Siegenbeekstraat 13; I. N. A.
Meijer. Franchlmontlaan 14; E. M.
UIJtendaal-Schreuder, Nwe Rijn 46; A.
C. Lanser-Kasteleln, kleuterleidster,
- Lle-Han, Le
de Looi), Zoeter-
1 21; H. A. G. Hooijmans,
tkbarhouder, Marnlxstr. 15; C. J. M.
Rijn 92a; H. te Veldhuis, v. Hogen-
dorpstr.
ambtenaar. Maredijk 8
hulp ln de hulsh.. Hooigracht 11-29, D.
P. Hofstee, Rljnsburgerweg 84; E. A. C.
Belje-Meljnen. Hooigracht 59; C. van
-Cornellsse, Kagerstr.
kestljn, verpleegster, Hou
G. Mojet, gemeente ambt
becke8tr. M. Yzendoorn-Di
Europa had nu eindelijk waarop
het eerlijk gezegd met volle Ten Katestr.
kennis en vrije wil had aangestuurd
een oorlog waaraan half Europa deel
nam. Deze oorlog, die door sommige
optimisten als een „frische en fröh-
liche Krieg" was voorgeschilderd en
die maar „enkele weken" zou duren,
groeide uit tot een slag, die meer dan
vier jaren lang bloed, zweet en tra
nen kostte, die geen enkele verhou
ding zuiverde, niemand veel voordeel
tlaan 55; H.
ibtenaar, Thor-
•Dam, kantoor-
W. Diepeveen, Rijns-
Adèr, a b Roombur-
Bosman. typiste, Haarl.str.
het bedrijven van gruwelen
zelfs door sommigen tot principe
werd verheven.
Twintig jaar na de mislukte aan
slag op Hitier heeft Robert W.
Kempner, een advocaat uit Frank
fort, een aanklacht bij de Westber-
lijnse rechterlijke autoriteiten inge
diend tegen de mannen, die de ver
zetsstrijders in het Duitsland van
Hitier berecht en terechtgesteld heb
ben.
Kempner, die substituut officier
van Justitie in het Neurenbergse
proces is geweest, verklaarde giste
ren dat liij de aanklacht had inge
diend opdat de zogenaamde verja
ringstermijn voor moord, die het
volgend jaar afloopt, twintig jaar
verlengd zal worden.
Uit officiële documenten, zo zei
hij, was duidelijk gebleken welke rol
de rechters en andere officiële ver
tegenwoordigers van het nazi-be
wind hebben gespeeld die destijds
zitting hadden in Roland Freislers
„volksrechtbank". Voor deze -recht
bank hebben duizenden verzetsstrij
ders terechtgestaan na de aanslag
van 20 juli 1944. Van deze groep
rechters en vertegenwoordigers van
het nazi-bewind maakten ook de
SS-ers deel uit die de verzetsstrij
ders en hun naaste bloedverwanten
terechtgesteld hebben. Ondanks de
onwettige vonnissen en terechtstel
lingen waren de leden van deze
groep nog steeds ongestraft gebleven.
Een woordvoerder van het mi
nisterie van Justitie in Bonn zei niet
te weten of deze terechtstellingen
door de Westduitse rechtbanken als
moord zullen worden beschouwd.
Fruitoogst dreigt
debacle te worden
Alle voorspellingen van een rijke
fruitoogst in Zuid-Limburg ten spijt,
dreigt de oogst voor de Zuidlim
burgse telers een financieel deblacle
te worden. In de afgelopen 14 dagen
kwam iets meer dan de helft van de
aangevoerde appels en peren op de
mestvaalt terecht, omdat ze de mi
nimumprijs van 6 cent per kilo niet
haalden. Op de fruitveilingen in Sit-
tard, Bunde, Beek en Geulle hebben
de telers zelfs het advies gekregen de
kleinere maten niet meer aan te voe-
Niet alleen de Zuidlimburgse
fruitbomen zijn zwaar beladen, ook
elders in Europa is de oogst overwel
digend. Men houdt daarom nu al re
kening met bijzonder ongunstige ex
port-mogelijkheden. Van de aange
voerde appels werd alles met
doorsnee van minder dan 5
Zuid-Vietnam
Amerikaanse
tegenspraak
Van militaire zijde ln Washington
is officieel tegengesproken, als zou
den de Verenigde Staten voornemens
zijn nog zesduizend militairen naar
Zuid-Vietnam te sturen.
Volgens deze kringen is van het
zenden van een massale troepen
macht naar Zuid-Vietnam geen spra
ke, tenzij de militaire situatie In
ernstige mate zou verergeren.
Wel ligt het ongetwijfeld In het
voornemen het aantal adviseurs en
technici aldaar uit te breiden, zoals
reeds eerder in deze maand werd
bekend gemaakt, namelijk met 600
man, van wie 300 adviseurs en 300
manschappen van de „speciale troe
pen" die zijn opgeleid voor de strijd
in het oerwoud, sabotage bij de
vijand e.d.
George Ball, de Amerikaanse
derminister van Buitenlandse Zaken,
heeft gisteren in een radio-interview
verklaard, dat de Verenigde Staten
van oordeel zijn, dat de oorlog in
Zuid-Vietnam in Zuid-Vietnam zelf
dient te worden gewonnen en dat zij
er niet op uit zijn het strijdtoneel
uit te breiden.
„Er bestaat in Noord-Vietnam
krachtige ondergrondse beweging die
klaar staat om op grote schaal sabo
tage tegen de communistische rege
ring te plegen". Dit heeft de Zuid-
vietnamese minister van Defensie,
generaal-majoor Tran Thien Khiem,
verklaard bij aankomst in Koeala
Loempoer voor een officieel bezoek
aan Maleisië.
Andere maten en kwalitei
ten leverden 17 en 19 cent per kilo op.
Wil de teler echter al zijn kosten ge
dekt zien, dan moeten de appels min-
door-stens 36 cent opbrengen.
arbeider. Marnlxstr. 18;
Bunt, Boerhaavelaan 42; D. R. F. van
Weerden, Drie Octoberstr. 29a; J. Bak
ker. Jeugdleidster, Korte Mare 27; A.
Hlndrlks, polltle-agent, Dulvenbodestr.
Rossum, Parkstr. 34a; J. C. I. de Pree.
VERTROKKEN
i fam., Wasstr. 25 nr Rotterdam, Lan-
dljck 58; M. A. Barel, Breestraat 15a r
Dordrecht, Meelbesstr. 1; C.
Ketterij, Noordeinde 2a
l Dlnter-Zeegers,
ten. Dorpsstr. 91; J. P. de Wolf. Lom
boks tr. 8 nr Emmen, Zijtak 4 WZ; M.
Oegstgeest. Laan van
Oud Poelgeest 44; A. M. de Niet, Van
Oldenbarneveltstraat 14 nr Renkum,
Keljenbergseweg 71; J. H. Broekhulzen,
Rijnsburger weg 152 nr Dordrecht, Ban-
kastr. 51; J. Oudshoorn-Marljnlssen, J.
en Schiekade 116d nr Rotterdam. Van
Beethovenlaan 29; P. S. Warnaar-Knij-
nenburg, Llndestr. 19a nr Oegstgeest.
Konlngtnnelaan 7b; M. H. van Bent(
Oude dame in
haar slaap
overvallen
De Delftse politie heeft nu pas
laten weten, dat vrijdagavond laat
aan de Bonairestraat in Delft een
73-jarige vrouw in haar slaap over
vallen en ernstig mishandeld is. Een
man heeft getracht haar te wurgen,
doch na een hevige worsteling wist
ze aan zijn greep te ontkomen. Met
bloeduitstortingen aan het hoofd en
een gebroken neusbeentje is ze in een
ziekenhuis opgenomen.
Het is niet bekend, hoe de dader
is binnengekomen. Sporen van braak
of diefstal zijn niet gevonden. De
35-jarige zoon, die bij zijn moeder in
woont, kwam 's nachts om kwart
over één thuis, De vrouw die bewus
teloos was geweest, maar inmiddels
was bijgekomen, vertelde hem wat
er was gebeurd. De zoon waarschuw
de echter pas zaterdagmorgen om
half acht een huisarts en de politie.
De dokter achtte overbrenging naar
een ziekenhuis noodzakelijk.
Statenweg 140c; A. C. M..
ding. Hoge Rijndijk 242 nr Zwolle, Hor-
tenslastr. 103; C. Ossevoort, Bllltonstr.
8 nr Nleuw-Zeeland; J. P. Terlouw,
Winschoten, Kastanje-
huysstr. 46; K. Nakada, Rljnsburger
weg 37 nr Den Haag. Sadeestr. 30; G.
Dulkersloot-Mollers, Haagweg 7 nr Am-
Phlllppo, Utr. Jaagpad 87
der. Buitenhaven 5; P. J. H. Jong, So-
phlastr. 74a nr Duitsland; J. A. van
Klink, Warmonderstr. 2 nr Schiedam.
Joh. Wagenaarstraat 6; J. Adell, Nwe
Beestenmarkt 8 nr Spanje; A. W.
nr Wapeningen, Ooststeeg 102; M
A. A. Drlessen. Rljnsburgerweg 10 nr
Oirschot. Nleuwstr. 2; J. Holtrop-Koo-
Hoge Morsweg 47 nr Den Haag,
53 1
M. A
113
Texlaan 20; G. F. de Vries. Boerhaa:
laan 214 nr Harmeien. Esdoornlaan 38;
Q. R. M. Strooi), Boshulzerlaan 1 ni
Rotterdam. Grieelaan 19: E. Snoep
Van Maaren, Witte Slneel 92 nr Der
Haag, Ieplaan
Vier Belgen
vermoord
in Kongo
Volgens radioberichten zijn in Kin-
doe, de hoofdstad van de Kongolese
provincie Maniema, vier Belgen, on
der wie twee jongens en een missio
naris, met bijlen door bandieten ver
moord. Dit gebeurde nadat strijd
krachten van de centrale regering
vorige week de stad hadden
ontruimd en kort voordat opstande
lingen binnenkwamen. Deze laatsten
executeerden later de bandieten.
OE THANT NAAR
WITTE HUIS
VN-secretaris-generaal Oe Thant
zal op 6 en 7 augustus op uitnodiging
Johnson een bezoek aan Washing
ton brengen.
Volgens een woordvoerder van het
Witte Huis zal hij zich met de pre
sident, minister Rusk en hoge ambt-
tenaren van het ministerie van Bui
tenlandse Zaken onderhouden. Het
bezoek volgt kort op zijn terugkeer
uit Europa.
Met windbuks
op zwemmers
geschoten
Een 28-jarige schipper heeft in de
monding van het Amsterdam-Rijn
kanaal een achttal zwemmers
als schietschijf voor zijn windbuks
gebruikt Vier zwemmers, die hier
door verwondingen opliepen, zijn
naar het Binnengasthuis vervoerd.
Bij een van hen moest een kogeltje
operatief uit het zitvlak worden ver
wijderd. Het binnenvaartschip „De
Hoop" waarop de schipper voer, was
op weg naar de Oranjesluis, toen de
passerende zwemmers aan boord
klommen. De schipper was het daar
niet mee eens en schoot vanuit de
stuurhut met zijn windbuks, die hij
steeds opnieuw laadde, op de licha
men van de zwemmers. Hoewel het
verboden is aan boord van passeren
de vaartuigen te klimmen, vond de
Rijkspolitie te water deze „afstraf
fing" toch iets te gortig.
Zij maakte proces-verbaal op we
gens mishandeling.
gen inderdaad geen andere oplossing
dan de kwestie uit te vechten. Die
zelfde avond nog ging er een Ser
visch verzoek naar de Russische re
gering om hulp in het nade
rend conflict.
Maar men werkte intussen aan
een antwoord op het ultimatum. In
zijn geheel ademde het antwoord een
grote toegevendheid jegens Oos
tenrijk, hoewel er enige voorbehou
den werden gemaakt en men verder
over enkele punten nadere informa
tie vroeg. Toen de Oostenrijkse
gezant het stuk kwam halen en het
even doorkeek, zag hij dus dat niet
helemaal aan alle eisen van zijn re
gering was voldaan. Hij deelde daar-
(Van onze correspondent in
Washington)
Donkerrode en grauwe huizen van
drie of vier verdiepingen in smalle
straten. Portieken en voorportaal
tjes krioelen van zwarte haveloze
kinderen, stoepen waarop armoe
dige negers zitten, een sigaret ro
kend, wachtend tot dat zij hun
ogen bUnd hebben gekeken op de
uitzichtloze armoede om hen heen.
Dat is Harlem 1964, de wijk van New
York waar een kleine helft van de
ruim één mUjoen negers in de stad
wonen. Dat is Harlem, waar vijftig
procent van de bevolking minder
verdient dan het in New York
noodzakelijke minimum van vier
duizend doUar per jaar, en waar
het werkeloosheidspercentage twee
maal zo hoog is als bij de blanken
en waar meer dan 45 op de 1000
kinderen niet lang genoeg in leven
blyven om volwassen te worden.
zelf vooruitstrevend noemende I
menleving, die deze hel heeft ge
schapen en haar laat voortbestaan,
gloeit in de ogen van de werklozen
die him kinderen zien opgroeien
tussen afvalbakken, slecht gevoed
en met miserabel onderwijs, voor
bestemd tot steuntrekken zoals
hun ouders doen en hun groot
ouders deden.
De haat brandt in de gezichten van
de tientallen mannen, die samen
drongen bij de 125ste straat in de
hoop te worden uitgepikt voor een
incidenteel baantje door mensen,
die weten dat zij in deze buurt
handen voor het vuilste werk kun
nen vinden.
Het is niet verwonderlijk, dat er de
afgelopen dagen weinig behoefde
te gebeuren om de negers van Har
lem te brengen tot het kort en
klein slaan van winkels, die ook
daar meestal eigendom zijn van
blanken. Ook is het niet vreemd
dat politieagenten bekogeld worden
met flessen, stenen en andere pro
jectielen.
In Harlem hangt een sfeer van haat
tegen alles wat blank is, maar in
het bijzonder tegen de winkeliers
die vaak joods zijn en tegen de po
litie, die de onderdrukking symbo
liseert en optreedt als de bescher
mer van recht en orde, die voor de
negers de aspecten van onrecht en
sociale wanorde hebben aangeno
men. Niet voor niets hebben in
deze wijk de Black Moslims en de
mohammedaanse groep van Mal
colm X met hun anti-blanke, anti
christelijke instelling de meeste
aanhangers.
Niet voor niets slaan hier de anti-
Israëlische en anti-semitische idee
ën van de Afrikaan en Arabisch
georiënteerde mohammedaanse
groepen maar al te goed in.
"en neger in Harlem gelooft langza
merhand niet meer in een volwaar
dige integratie in de blanke sa
menleving. Hij leeft al te veel ge
neraties in het zwarte ghetto. De
hen opgelegde rassenscheiding
heeft vele negers gebracht tot ra
cistische opinies over niet-negers.
Zij zijn misselijk van de blanken
met hun gemoraliseer en tijdelijk
gediscrimineer, zij walgen van de
zakenpraktijken van de blanken In
hun wijk, en zij gooien stenen naar
de blanke politieagenten die hen
openlijk „nikkers" noemen en de
gummiknuppels gretig en hard
hanteren.
Want dat is ook Harlem 1964: over
hun hele lichaam bloeden de ne
gers, die onder de gummiknuppels
in elkaar zijn gezakt, bewusteloos,
op het trottoir, die een schot in
hun rug, in hun maag, of in hun zij
hebben gekregen.
In de 125ste straat, die het centrum
is van Harlem, ontbreekt deze da
gen de vitale stemming,, die zo ty
perend is voor de straat en die on
danks alles doet voelen dat Harlem
een soort hoofdstad, een kern van
een fictieve Amerikaanse neger
natie is.
De stemming is er nu gedrukt, ge
spannen, bedorven door het te gro
te aantal politieagenten. De thea
ters, de café's zijn er natuurlijk en
de prostituees en handelaars in
marihuana en andere verdovende
middelen. Maar de aandacht van
de bevolking is ergens anders. Men
denkt aan de bloksgewijze organi
satie van knokploegen die de ne
gers moeten gaan beschermen te
gen de politie. Men denkt aan de
onaanvaardbare uitzichtloosheid
van het leven in de hel die Harlem
heet.
Men denkt ook aan de polltie-luite-
nant Gllligan, die door de 15-jarige
negerjongen James Powell zou zijn
aangevallen met een mes en die
zegt uit zelfverdiging drie dodelijke
schoten op James te hebben moe
ten afvuren. Het was deze gebeur
tenis die de recente relletjes in
Harlem ontketenden.
Het is nu weer vrij rsutig in Harlem
en de onregelmatigheden hebben
zich verplaatst naar de Bedford-
Stuyvesantwijk in Brooklyn, waar
ook honderdduizenden negers wo
nen. Maar de relletjes daar zijn als
het ware een nawerking van de ex
plosie in de „negerhoofdstad" Har
lem. Hier heerst weer uiterlijke
rust. Maar erom heen gloeit het
haatvuur verder, steeds meer kan
sen gevend aan radicale neger
organisaties en ook aan de commu
nisten.
Een lokale ultra-linkse groep heeft
al kans gezien veel populariteit in
de wijk te oogsten door het aan
plakken van biljetten, waarop een
grote foto van luitenant Gilligan
met de woorden „gezocht wegens
moord" te zien was. Al even inven
tief waren de vlugschriften uit de
zelfde hoek, waarin instructies te
lezen waren voor het samenstellen
van Molotov-cocktails.
Harlem gloeit zoals het altyd gedaan
heeft. Maar het ventiel is losser,
meer machten werken aan het ont
koppelen van agressieve krachten
en maar weinig haast blijkt ge
maakt te worden met het opheffen
van de schandvlek op de stad New
York en de Amerikaanse natie, die
in het bijzonder Harlem heet en ln
het algemeen rassendiscriminatie.
